سی‌و‌هفتمین عنوان از مجموعه‌ی «کتاب‌های سرو» (مطالعات اجتماعی شیعه) منتشر شد:

📗خیمه‌های عزا📗
رویکردی انسان‌شناختی و جامعه‌شناختی به هیأت‌های عزاداری در ایران
به‌کوشش جبار رحمانی

از مجموعه‌ی «کتاب‌های سرو» (مطالعات اجتماعی شیعه - ۳۹
دبیر مجموعه: محسن‌حسام مظاهری

۵۲۰ صفحه - رقعی
نشر آرما

مجموعه مقالاتی از:
اوا کونتوا کلوکوا، آرمین دبلیو گیرتز، سپیده پارساپژوه، رضا مسعودی‌نژاد، جبار رحمانی، سیدحسین سراج‌زاده، مینو میرشاه‌ولد، محمدسعید ذکایی، محمدحسین بادامچی، محمدرضا پویافر، زینب سنا، ابوالفضل مرشدی،‌ آدم ییلماز، محمدرضا قائمی‌نیک، سعید صراف، ریحانه صارمی، ابوطالب صفدری، یاسر فروغی،‌سیدحسین نبوی،‌ روح‌الله اسلامی، سیدمهدی سیدمحسنی، نسیم کاهیرده، مهدی خلیلی، عطیه خاکسار فرد، علی الهی خراسانی و مرتضی مشعلچی

خرید اینترنتی:
سایت‌های‌چهارسوق، سی‌بوک، ایران‌کتاب، پاتوق کتاب و... توزیع: ققنوس ۰۲۱۶۶۴۰۸۶۴۰

#نشر_آرما
#کتابهای_سرو

@sarvbooks
@nashre_arma

اسلام‌گرایان حاکم بر ترکیه - اگرچه حدود اطلاق این عنوان به آن‌‌ها قابل بحث است - در کنار پروژه‌ موفق توسعه این کشور، خود را در امتداد عصر زرین تمدن‌اسلامی تعریف می‌کنند، میراثی که بخش قابل‌توجه آن توسط ایرانیان شکل گرفت.

*عکس‌ها از نمایشگاهی درباره دستاورد‌های علمی مسلمانان در قرون میانی در فرودگاه استانبول توسط نگارنده گرفته شده.

شهر، دین و جامعه
@UrbanReligionSociety

🎄برخلاف ذهنیتی که از غرب در ایران شکل گرفته — مرگ کامل دین در کشورهای غربی — اتفاقا جدایی دین از سیاست باعث شده تا در برهه‌هایی مثل ایام مذهبی کریسمس، دین در فضای شهری توسط عامه مردم، حتی بدون نظارت نهادهای دینی ترویج شود، احساسات پاک مذهبی افراد عادی که چراغ دین حداقلی روشن نگه داشته است.

فیلم‌ها توسط نگارنده از فضای شب‌های کریسمس ۲۰۲۵ در لایپزیگ آلمان گرفته شده.

شهر، دین و جامعه
@UrbanReligionSociety

◽️آغازبه‌کار میز مطالعات مدارس اسلامی

نزدیک به ۷۰ سال از تأسیس اولین مدرسه مذهبی مدرن در ایران به دست روحانی شیعه، علی‌اصغر کرباسچیان (معروف به علامه کرباسچیان)، می‌گذرد. مدرسه علوی، که اولین مدرسه از این نوع در ایران بود، در سال ۱۳۳۵ هجری شمسی تأسیس شد. پس از آن، مدارس زیادی توسط فارغ‌التحصیلان این مدرسه و با تأثیر از هدف، روش، و گاهی حمایت شخص کرباسچیان تأسیس شدند. امروزه، افراد تأثیرگذار بسیاری در زمره دانش‌آموختگان این مدارس جای می‌گیرند.

اگرچه این جریان در جامعه شیعی ایران منحصربه‌فرد بود، اما در دیگر جوامع اسلامی نیز نمونه‌های فراوانی دارد؛ از مدارس متأثر از جنبش اخوان‌المسلمین در مصر و مدارس جنبش هزمت (گولن) در ترکیه گرفته، تا مدارس آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار مسلمان در ایالات متحده آمریکا.

تاکنون مطالعات اجتماعی زیادی بر روی مدارس اسلامی غیر شیعی انجام شده است، اما مطالعات انگشت‌شماری درباره مدارس شیعی مدرن وجود دارد. میز مطالعات مدارس اسلامی شیعی (SSIS Desk) محلی است برای تبادل‌نظر و بررسی این پدیده اجتماعی کمترمطالعه‌شده. در این فضا به مطالعات انجام‌شده در این حوزه پرداخته خواهد شد و تلاش می‌کنیم بدون سوگیری‌های ایدئولوژیک و با رویکرد علمی و در عین حال پای‌بندی به اخلاق پژوهش، به این پدیده مغفول و مهم بپردازیم.

میز مطالعات مدارس اسلامی شیعی به صورت شفاف و متن‌باز (open source) به این موضوع خواهد پرداخت. همچنین، این حلقه مطالعاتی آغوش خود را بر روی پژوهشگران علوم اجتماعی و انسانی و علاقه‌مندان به این حوزه باز کرده است. شرط لازم برای همکاری در این گروه، رویکرد علمی و پذیرش اصول اخلاق آکادمیک است.

برای دسترسی به اطلاعیه‌ها و محتواها از این راه‌ها ما را دنبال کنید:

▪️کانال تلگرام:
T.me/SSISdesk

▪️صفحه اینستاگرام:
Instagram.com/SSISdesk

برای همکاری و ارتباط بیشتر از طریق دایرکت اینستاگرام یا تماس با ادمین تلگرام با ما در ارتباط باشید.

@SSISdesk

♦️پسااسلام‌گرایی‌ آصف‌بیات و نمونه حزب‌الله لبنان.

✍? سعید صراف

یکی از ارزشمندترین مفهوم‌پردازی های آصف بیات جامعه شناس شهیر ایرانی پسااسلام‌گرایی‌ست.

از نظر بیات "پسااسلام‌گرایی را می‌توان به عنوان یک گسست انتقادی از سیاست‌های اسلام‌گرایانه درک کرد. این مفهوم به معنای گذار از سیاست‌های اسلام‌گرایانه‌ای که مبتنی بر وظیفه‌مداری و انحصارگرایی هستند، به سوی نگاهی است که بیشتر بر حقوق‌مداری و شمولیت تأکید دارد و از یک دولت مدنی/سکولار حمایت می‌کند که در چارچوب یک جامعه دین‌دار عمل می‌نماید." (بیات، ۲۰۱۳)

کتاب آصف بیات، پسااسلام‌گرایی: چهره‌های گوناگون اسلام سیاسی، که مجموعه ای از مقالات جامعه‌شناسان حوزه مطالعات کشورهای اسلامی‌ست، نمونه‌های متعددی را از شکل‌گیری پسااسلام‌گرایی‌ پس از دوره‌ای از اسلام گرایی مطرح می‌کند، از ایران دوره خاتمی تا تونس، سعودی، پاکستان، سودان، مصر، مراکش، ترکیه و نمونه حزب‌الله لبنان.

حزب‌الله لبنان تحت رهبری حسن‌ نصرالله از یک گروه نظامی طرفدار ایده ولایت‌فقیه و تشکیل حکومت‌اسلامی تبدیل به حزبی سیاسی شد که در چهارچوب سیاست لبنانی‌شدن به بخشی از فضای سیاسی متکثر لبنان مبدل شد، تغییر عملگرایانه‌ای که در تصمیم بر آن نبود تا در گفتمان حزب‌الله هم منعکس شود. اما به علت همین‌ تغییر رویه، حزب‌الله پایگاهی اجتماعی فراتر از شیعیان‌ لبنان را به دست آورد.

نکته طعن‌‌آمیز این است که اگرچه حزب‌الله به اذعان دانشگاهیان مقیم غرب نمونه‌ای شد از گذار اسلام‌گرایی انحصارگرا به اسلام‌گرایی شمول‌گرا در چهارچوب‌های دموکراتیک، اما آن‌جایی که پای منافع غرب به میان آمده این گروه و وابستگان غیرنظامی آن آماج بمباران بی‌رحمانه رژیم اسرائیل، متحد اصلی غرب در منطقه، قرار گرفته اند.

• Bayat, Asef. Post\-Islamism: The Many Faces of Political Islam. New York: Oxford University Press, 2013.

شهر، دین و جامعه
@UrbanReligionSociety

بلای خانمان‌سوز کینه
---
آنکه از مرگ انبوه فلسطینی‌ها و اینک شهادت حسن نصرالله مسرور شده، دلی مملو از کینه دارد. می‌توان کنارش نشست، با آنچه او را اینهمه کینه‌ورز کرده همدلی کرد. بی‌تردید تن و جانش از زخم ناشی از سرکوب و تحقیر آزرده است.
از تعداد این دل‌های پرکینه و مسرور کسی خبر ندارد. اما هر چه بیشتر باشند، بیشتر باید از آینده ترسید. آنها با نظام جمهوری اسلامی مخالف‌اند، اما نه تنها به مخالفت‌هاشان نباید امیدی بست، بلکه هر کدام یک مین خطرناک بر سر راه تقویت زندگی مدنی، آزادی و نظم دمکراتیک‌اند.
تنها دلی می‌تواند چراغی فراراه آینده برافروزد، که حقیقتاً ضد سلطه باشد. سلطه هر کجا که هست، روح و روانش را بیازارد. برای هر کس که علیه سلطه عمل می‌کند احترام قائل شود و برای مرگ‌شان سوگوار باشد. برای گشودن افق فردا کافی نیست با وضع موجود مخالف باشیم. باید اطمینان حاصل کنیم چاله عمیق‌تری فراراه مردم نکنده باشیم.
مردم فلسطین و لبنان علیه سلطه بی‌مهار یک کشور یاغی به نام اسرائیل دست به مبارزه زده‌اند. می‌توان الگوهای رفتاری و شناختی آنها را موضوع بررسی و نقد قرار داد و با برخی از اقدامات مخالف بود. اما نفس وجود آنها و تداوم عمل و مبارزه‌شان، از بزرگی روح انسانی حکایت دارد.
تنها دلی پایگاه امن برای عشق به آزادی است، که هر مبارز برای رهایی از سلطه را می‌ستاید. از کوچه و خیابان کشور خودمان تا هر کجا و هر کس در هر کجای دیگر جهان.
سید حسن نصرالله در لبنان مظهر پایان بخشی به برتری‌جویی اسرائیل و تحقیر مدام مردمان لبنان طی دهه‌های متمادی بود. مردمان و رهبران فلسطینی در غزه و کرانه باختری امید مردمان تحقیر شده‌اند. برخی اشتباهات استراتژیک آنها در عمل قابل بحث و بررسی انتقادی است. اما وای به دلی که از مرگ آنها مسرور می‌شود. وای به مردمی که از مرگ انبوه و بی‌رحمانه آنها شادمان شوند. آنکه از مرگ فجیع مردم فلسطین و حسن نصرالله شادمان شده، خود یک برده تحقیر شده است که در جستجوی اربابی تازه‌ برای تداوم بردگی است.
کینه یک ویروس خطرناک است. در فضای تهدید و سرکوب به نحو شگفتی تکثیر می‌شود. خرد را کور می‌کند. ظرفیت‌های اخلاقی را می‌سوزاند. از کینه‌ورز ماشین تولید نفرت مدام می‌سازد. او برای همگان و پیش از همه برای خود یک بلای خانمان سوز است.
@javadkashi

(إن كنت باكياً لشيئ فبك للحسين)

پرده ی اول:

ظهور تشیع از ابتدا به مثابه ی مذهب _یعنی مجموعه ای از الهیات، شریعت، و مناسک متمایز از دیگر مجموعه ها_ نبود. تقسیم دین اسلام به مذاهب مختلف پروسه ای تدریجی بود. در ابتدا اما تشیع و دیگر گروه ها، نحله هایی از مسلمین با نظرات متفاوتی بودند که متوجه ساختار اجتماعی امت بود. خلأ به وجود آمده پس از رسول باید پر می‌شد و مسلمین بر سر چگونگی آن اتفاق نظر نداشتند. دم دست ترین چاره اما آنچه که پیشتر هم در بین بشر ظهور کرده بود، یعنی حکومت، در وانفسای پس از رسول توسط امت انتخاب شد. اینجاست که شیعه شکل می‌گیرد. نه به مثابه ی یک مذهب، که به مثابه ی یک جنبش. اولین "اکت سیاسی" این جنبش توسط دختر و داماد رسول انجام شد؛ به مثابه ی انتشار مانیفست. "فاطمه محکم ترین برهان ماست".

پرده ی دوم:

دیری نپایید که امت دچار اقتضائات ذاتی حکومت شد و بحران مشروعیت به وجود آمد. از طرفی استحکام حکومت و بقای امتی که حالا به فرزند خود _یعنی حکومت_ وابسته بود و بدون آن حیاتش به پایان می‌رسید احتیاج به ساختاری منظم و قاطع داشت؛ چیزی که [سلطنت] خلافت موروثی آن را تضمین می‌کرد. از طرفی دیگر توجیه این عرفی شدن دستگاهی که به ادعای حفاظت از دین برخواسته بود، ساده و سرراست نبود. چه کسی به خلیفه این مشروعیت را داده تا خلیفه ی بعد از خود را انتخاب کند؟ دعوا شکل گرفت. شیعه اما تکلیف را از پیش برای خود در مانیفست شرح داده بود: خود را در بند حکومت نکنید. چیزی والاتر برای شما تدارک دیده شده. امت اما عمق نگاه نداشت و قاطعیتِ جور را به ابهام عدالت ترجیح می‌داد. در لحظه ای که حکومت با موروثی شدن، تمام و کمال، ناموزونی خود را نشان داد، امام هم، تمام و کمال، به صحنه آمد. وقت مسامحه نبود. شمشیر ها از رو کشیده شده بود و تدبیر همین بود که مانیفست به کف صحرا بیاید.
پاسخ خلیفه ساده بود: "به هم ریختن استحکام حکومت یعنی از بین بردن امنیت امت". امت با خروج امام همراهی نکرد. امت می‌ترسید. در صدر همه اما کسانی ترسیدند که علوی بودند، مانیفست را خوانده بودند و آن را می‌پسندیدند. علویون ترسیدند.
امام به در این لحظه به "استشهاد" برخاست و علویون را نیز به همین استشهاد دعوت کرد. استشهادی که اگر علویون بدان می‌پیوستند، می‌توانست همان انقلاب پایانی و تحقق مانیفست باشد.

پرده ی سوم:

حالا خلیفه چیزی برای قایم کردن نداشت. ذات حکومت عیان شده بود. ذات امامت هم. علویون، حالا که آفتاب بر صدر نیزه طلوع کرده بود، از شک خود در بین تاریکی پشیمان شدند. این شد که عزاداری به وجود آمد. بله، شیعه در عاشورای ۶۱ متوقف است. تشیعی که زیر سوال برنده ی ساختار مصنوعی اجتماع امت بود، برای اولین و آخرین بار فرصت ظهور در میدان را پیدا کرده بود، اما علویون تعلل کردند و از میدان رو برگرداندند. پشیمانی غالب شد و عزاداری امام چاره.

پرده ی چهارم:

بله، شیعه در عاشورای ۶۱ متوقف است. دغدغه مندانی که روضه های عاطفی و توجه به اتصال شخصی با امام را نفی می‌کنند و معتقدند جای آن باید فقط به جنبه ی اجتماعی عاشورا توجه کرد، اشتباه می‌کنند؛ این دو از هم جداپذیر نیستند. اتفاقا باید با شخص امام صحبت کرد و عاطفه برقرار کرد. شیعه با توجه به شخص امام و ابراز عاطفه، در امتداد پشیمانی خود از تشکیک در حرکت امام، به خود یادآوری می‌کند که نباید چنین اشتباهی را تکرار کرد. بنابر این شیعه با عزاداری می‌گوید "درسمان را یاد گرفتیم، حالا فرصتی دوباره بده". سنت های عزاداری شیعه رنگ اظهار آمادگی برای فرصت دوباره را دارند. بر سینه کوبیدن، به مثابه ی اظهار آمادگی جسمانی. دسته روی، به مثابه ی رژه. طبل و سنج که رسما ساز های مارش جنگی اند. حتی سنت های قدیمی تر و بعضا مطرود در عصر معاصر، مثل تطبیر، جنبه ی لبیک گویی برای اقدام مجدد "امام" دارند: چنین که بر سر خود می‌زنیم، بیا و ببین چگونه به دنبالت به سر و سینه ی اهل جور خواهیم زد!
[إنا جنودك يا حسين، و هذه اسيافنا و دمائنا الحمراء، و إن فاتنا يوم الطفوف فهذه ارواحنا لك الفداء]

شیعه مذهب انقلاب [دگرگونی و زیر و زبر کردن] است، ولو چنان خانه‌نشین شود که به گلیم خانه‌‌اش بچسبد. دائماً باطناً به قیام، اکثراً ظاهراً به قعود.

✏️ زهیر اثنی عشری
کارشناسی ارشد علوم سیاسی.