Шу дамда, роса иссиқда ошинлар очиқ далада, тиззасигача сув кечиб, боши офтобда куйиб, энкайволиб шоли экяпти.

Шоли экиш бир кунга 130 минг сўм экан.

Айрим оёқ оғриқ ошинлар 130 минг сўмга қизиқиб шоли экишга чиқади ва уч-тўрт кунда юролмайлиган бўлиб касал бўлади.

Оёғи оғриб юролмай қолган ошинларни кўрганман.

Қачон иқтисодиётимиз юксалар экан?
Қачон аёлларимиз оғир жисмоний меҳнат ва ҳорижда сарсон бўлишдан ҳалос бўлар экан?!

Шу ва шунга ўхшаш саволлар қалбингизни чўғдай куйдирадими?

Ё қалбингиз чўчқадай семириб ҳеч нени ҳис этмай қолганми?!

Ароқ ичманглар

Ароқ ичманглар, алакаш бўлманглар, яқинларинг руҳиятига жароҳат етказманглар.

Ароқ токсиндир, мияни заҳарлайди.

Маст одам оиласида ҳайвон қилмайдиган қилиқларни қилади, илондан вошиллайди, қутирган итдай ҳар кимга ташланади, суйилаётган новвосдай ўкиради, чўчқадай ўзини балчиғига ботади, тепиб эшикларни, деразаларни синдиради, ота-онаси ёки хотинига қўл кўтаради, шимини тасмасини ечиб аврати кўриниб ухлаб қолади.
Унинг барча бу қилиқлари айниқса ёш болалари, набиралари қалбига найза бўлиб санчилади.
Ароқ ичманглар, ҳайвон бўлманглар, яқинларингиз учун дўзаҳга айланманглар.
Агар ароқ ичмасликни иложи йўқ бўлса даволанинглар.
Тинимсиз ичишларинг, жанжал кўтаришларинг руҳий касаллик белгисидир. Психиаторга боринглар.
Ароқни ташлаёлмасаларинг, психиаторга бормасаларинг қалин ўрмонга кетинглар, ўша ёқда адашиб йўқ бўлинглар, айиқ ёки бўрига ем бўлинглар.
Сизлар инсонлар орасида яшашга нолойиқсизлар.
Катта бир шоирнинг умр йўлдоши ароқ шишасини кўрса илонни кўргандек сесканар экан. Ҳатто бир гал дўкон растасидаги териб қўйилган ароқларга кўзи тушиб хушидан кетган экан.Чунки бечора аёлнинг эри кўп ичаркан.
Боя маҳалла ичида онасини ёнида кетаётган чамаси беш яшар қизча (уларга яқин жойда эдим) тўсатдан йўл четида бир нарсани кўриб қичқириб юборди. Илон кўрдимикан деб қарасам, илон эмас, қизча ароқ шишасини кўриб қичқирган экан.Уларнинг оиласини биламан, дадаси ва бобоси алкаш...

Алкашлар,ароқхўрлар, бениҳоя жонга тегдингиз. Ё ичишни бас қилинглар ёки Сирдарёга ўзларингни ташланглар, сизларга орамизда ўрин йўқ, пичоқ суякка етди.

" IZLAM " чилар (Тилланисо) ни тушуниш.(1-мақола).

Шоирлардаги илҳомни депрессив кайфиятга қиёслашади.

Депрессия онгдаги чалчашлик, мантиқнинг йўқолиши, барча яхши ва ёмон қадриятларнинг алкаш-калкаш, хаос бўлиб аралашиб кетишидир.

Депрессияга йўлиққан кимсанинг оғзидан нима гаплар чиқмайди дейсиз. Лекин унинг ҳеч бир гапи, сўзига жиддий эътибор берилмайди.

Биламиз: депрессия руҳий касаллик.

Шукшин айтган эди: " Ҳар бир адиб (шоир) психологдир, лекин унинг ўзи ҳам руҳий хаста".

Карл Густав Юнгнинг эътирофича, руҳи касаллар ҳам ижод қилади, шеър ёзади, шоирлар билан айни мавзуда ёзади, лекин уларнинг ёзганларида образлилик, фантазия, теранлик, мазмун саёз бўлади. Туғма шоирларнинг ёзганларида эса кучли образ, чексиз хаёлот, теранлик бор.

Қизиғи шуки шоир ҳам, руҳи касал одам ҳам бир хил мавзуларда ёзади, фақат шоирнинг ёзганлари санъат асарига айланади.

Депрессив кайфият исканжасида қийналётган аёл: " Мен фоҳишаман! "- деса, гапига жиддий эътибор бермаймиз, чунки унинг руҳи соғ эмас.

Шоира аёл ҳам ўз шеърида: " Мен фоҳишаман! " - деса, уни ҳам маломат қилиш шарт эмас, у ахлоқсизликни тарғиб қилгани йўқ, аксинча, руҳиятини қамраб олган мураккаб кайфиятнинг бир заррасини ифода этяпти, шунақа эътирофлардан яхлит кайфият ифодаси пайдо бўлади.

Катта шоирлар,Фрейднинг эътирофича, ўз онги ости билан алоқа ўрната олганлардир.

Онг остида эса ўзгача аҳлоқий қадриятлар, ўзгача мантиқ ҳукмрон...

Айтишади-ку, мантиқ йўқолган жойда шеърият бошланади, деб.

Шеърдан одатдаги мантиқ излаб ҳуноб бўлиш нотўғри.

Шеърни тушинмоқчи бўлсангиз мантиғни, омма эътироф этган ахлоқий қоидаларни бир четга суринг, шуниси маъқул, йўқса шеърни чуқур ҳис этолмайсиз.

Кимдир сизга: Худо борми ёки йўқми? "- деса: бу одам узрли, яъни жинни экан, дейсиз.

Шоирлар ҳам қайсидир маънода узрлидир.

Руҳи касал одамда ички цензор кучсизланади ва у кўп бемаъни гапларни валдирайди.

Шоирда ҳам, илҳом келганда, ички цензор бир муддат йўқолади ва кўнгил остидаги ўта шубҳали, зиддиятли ва даҳшатли сўзларни ёзади.

Мажнун: нега мени яратдинг, яратибсан экан, нега туғилган оним ўлдирмадинг, деб Оллога нола қилади.

Мажнундан: исминг нима?- деб сўраганларида: исмим" Лайли" дейди.

Мажнуннинг онгидаги чалкашликни пайқадингизми?

Ёки наркоз ҳолатини олайлик.
Айниқса наркоз тарқалаётганда бемор кутилмаган сўзларни тилга олади.

Мана, операция тугади, наркоз уйқусидан уйғоняпсиз, тепангизда умр йўлдошингиз ўтирибди, дейлик, унинг исми Соҳиба ёки Саодат, сиз эса кутилмаганда" Гулчеҳра"!- деб бақира бошлайсиз.
Хотинингиз ҳайрон: " Ким экан у Гулчеҳра? ".

Бутунлай хушингиз ўзингизга қайтганидан сўнг хотинингиз сўрайди: " Наркоздан уйғонаётганда Гулчеҳра деб бақирдингиз. Ким у? ".

" Билмайман", деб қутиласиз.

Аслида биласиз. Гулчера - 16 ёшингизда севган синфдош қизнинг исми-ку. Қурғур Гулчеҳра сизни писанд қилмаганди.

Гулчеҳранинг рад жавобидан қолган армон қалбингизнинг зимистон қаърида яшаётган экан, йўқ бўлмабди.

Нима демоқчиман?
Шоирлик ҳам наркоз ҳолатидан уйғонмоқчи бўлаётган бемор каби ўз сирларини ошкор этишдир.

Шоирлик ақлда, қалбда мувозанатни йўқолиши, ахлоқий устунлар тутиб турган жамиятдан қочиш, умумэътироф этган қадриятлардан бир муддат юз ўгиришдир.

Шоир жамиятни рад этиш, ахлоқий қадриятлардан бир зум кўз юмиш орқали юрагидаги хаосдан ҳалос бўлади ва яна жамиятга, оддий одамлар орасига қайтади.

Нега Данғарада кўз дўхтир йўқ?

Мана, кеч бўлганда набирамнинг кўзи оғриб Қўқоннинг Коппонидаги кўздўхтирга кетяпмиз. Узоқ жой.

Нега Данғаранинг ўзида кўздўтир йўқ?

Кеча Қўқоннинг қўз дўхтирида дежурлик қилган ёш дўхтир йигит набирамнинг кўзини шунчаки кўзинг билан қарадинг, ва дарҳол 159 минг сўмлик дори ёзиб бердинг. Пастдаги аптекада бор дединг. Оддий кўз оғриққа оддийгина, арзон дори ёзса бўлмасмиди.Мен пенсионерман,ортиқча пулим йўқ. Пастдаги аптекада билан ҳамкорлик қиласанми?

Харомхўрлик-ку бу. Ёш экансан, ҳозирдан шайтонга ўртоқ бўлиб олибсан. Сенга Худо, охират ҳақида гапирмайман. Чунки ҳар иккаласига ҳам ишонмайсан. Сенда ҳеч йўқинсоф бордир. Ё инсофниям ютиб юборганмисан? Қизимнинг кўзини ҳатто диққат билан теаширмадинг. Кечаги вақеа ҳақида гапиряпман.

Дўхтирлар, қачон аптекачилар билан жиноий ҳамкотлик қилилни бас қиласизлар. Халқни заҳарлаб бўлтларирг.

Ҳайвон терисидар халат тикиб кийиб олинглар.

Ушбу постим юзасида. Қўқон тиббиёт бирлашмасидан расман изоҳ сўрайман.

Бўлдида энди, жонга тегди ҳаммаси.

Ўзбек халқи қўй эмас, сабрли, ҳолос. Халқнинг сабрини синаманглар.

Dangara Tumani Hokimligi мансабдорлари нега Данғарада кечаси ҳам ишлайдиган кўз дўхтири йўқ. Вақт-бевақт ҳар доим Қўқонга шаҳрига боришга тўғри келяпти. Масафа яқин эмас. Масалан, Оқжар ва Қўқон ораси 30 км. Кўзига жароҳар етган Каллакесар қишлоғилик деҳқон аёл салкам 40 кмлик масафани босиб ўтиб Коппондаги кўз дўхтирга етиб боради.
Одамларнинг мушкулини осонлаштириш, оғирини енгиллаштириш, чорасиз қолганларга қўл чўзиш лозим.
Умр мангуэмас. Янм 60-70 йилдан сўнг ҳозир тирик юрганларнинг бари бақога кетади, ўтнимизга бошқалар келади. Биз уларга равон йўл, чиройли ҳаёт қолдирайлик, бечораларнинг умри биздан қолган ахбатни тозалаш билан ўтмасин.

Асосан марказдаги мазхарабоз-театрчи "недогон" лар анқов, овсар, содда, мияси ривожланмаган персонажга дўппи кийдиришади. Эй, эсини кучукча ялаб қўйганлар, қачондан минг йиллик қадриятимиз ҳисобланган дўппи сенлар учун мазах объетига айланди. Шапка кийган персонажларинг ақлли. Ўзкекмисан. Бисмилло билан дунёга келганмисан. Ё бегона миллатмисан. Дарвоқе, бемиллатмисан. Онанг уруш йиллари юртимизга кучиб келганлар билан ўйнашиб қўйганми?

Агар ўзбеклигинг ёқмаса, ана, Жасминга ўхшатиб ҳаммаёғингни ўзгартириб Росияга жўнавор.

Ўз қадрятларини оёқ-ости қилганни манқурт ва падаркуш дейилади.

Ўзбек ва ўзининг дўпписини мазах қилиш қанақалигини кўрсатиб қўйинглар.
Мен қариб қолдим. Ёш бўлганимда ўзбекни пастга урмоқчи бўлганларнинг башарасига Қашқадарёнинг талқон носидан тупирардим.

Етар шунча хўрликлар.
Ўзбек, уйғон ва бирлаш.

Ҳавас

Тиззангизга бошимни қўйиб
Кўзингизга боқсам қанийди.
Сочларингиз тўлқинларида
Тоҳир бўлиб оқсам қанийди.

Юзингизга юзимни босиб
Жоним сиз, деб айтсам қанийди.
Тун-кечалар қучоғингизга
Қуёш бўлиб ботсам қанийди.

Меҳрингизнинг нарҳру баҳрида
Фароғатга ғарқ бўлсам эди.
Ишқ тилида ёзилган хатман,
Тилингизда шарх бўлсам эди.

Тонг-саҳарлар кўзимни очиб
Фақат сизни, сизни кўрсайдим.
Ёнингиздан бир қадам жилмай
Олтмишэмас, юзни кўрсайдим.

Лекин булар ҳаммаси ҳавас,
Сиз чамансиз, мен қуриган хас.

Раҳимжон Раҳмат. Fasebook

Агар ёнимда Ойдин Солиҳ опанинг "Ҳақиқий тиббиёт"  китоби бўлганида эди, уни мутолаа қилиб турганимда эди, ишонинг, асло касал бўлмасдим. Ўша китоб йўқ ёнимда. Яқин инсонимга совға қилгандим.

Ойдин опанинг китоби сени жаҳолат ва адашишлар йўлидан олиб чиқади. Буюк китоб.

Бу китоб юртимизда нашр қилинмаган,  аммо топиб ўқиб юрсангиз биров индамайди.

Кўп жойларда ўқиётганларини кўрдим.

Агар кимда "Ҳақиқий тиббиёт" китоби бўлса, сотсин, хоҳласа совға қилсин. Яхшилигини ерда қолдирмайман.

Эҳҳ, шу шу китоб қўлимда бўлсайди,  доим мутолаа қилиб юрсайдим, касаллик мендан минг чақирим нари қочарди.
Асл китоб. Буюк китоб.

Ҳазрат Мавлоно шундай дейди: “Инсонда гўзал бўлган юздир, Юзда гўзал бўлган кўздир,  Аммо инсонни инсон қилган оғиздан чиққан сўздир”.  “Ҳафа бўлма!Таёқ билан гиламга уришдан мақсад уни жазолаш эмас, аксинча чангдан ҳалос қилишдир. Аллоҳ таоло ҳам ғам-қайғу бериш билан сени кир ва чанглардан ҳалос қилади”.Ҳазрат Мавлоно яна шундай дейди:  “Қайғурма! Истаган бирор нарсанг бўлмаётган бўлса ё ундан яхшироғи бўлади, ёки ҳақиқатан ҳам бўлмаслиги кераклиги учун бўлмаяпти”.  “Нима учун ғам чекасан? Тош тошликдан воз кечмагунча бармоқларга узук бўлолмайди. Узукка кўз бўлишни ҳохлаган тош, йўнилиш ва эзилишни бўйнига олиши керак”.        
  Турк тилидан Гўзал Мирзаева таржимаси

Ўрис бизга ҳеч қандай маданият, илм олиб келмаган.
Агар улар бизга ростдан ҳам илм ва маданият олиб келганида эди, ҳозиргидан икки баробар онгли бўлардик.

Мана, ўрис кетганига ўттиз йил бўлди. Нечоғли илмга, маданиятга эришдик?

Интернетдан маълумотни асосан ўрис ёки англиз тилида излаймиз, ўзбекчада маълумотлар базаси ҳаддан зиёд оз.

Ўрис кетгандан бери неча марта дарсликлар қайта ёзилди? Дарсликларнинг қайта ёзилиши аллакимларга милярдлаб даромад келтиради. Айниқса ижтимоий фанлар дарсликлари кўп қайта ёзиларди.
Эсимда: машҳур шоира Ҳалима Худойбердиева қораланган эди. Демак уни дарсликдан чиқариш керак. Бунинг учун янги дарслик ёзилиши керак. Мансабга эришган қайсидир адиб ижоди дарсликка киритилиши шарт. Демак, кейинги йилдан дарслик қайта ёзилиши керак.Ҳамза қораланди,демак Ҳамзани дарсликдан чиқариб янги дарслик ёзиш зарур. Мундай мисоллар кўп, тиқилиб ётибди.
Қайсидир ебтўймас молиявий груҳ янги дарслик ёзиш воситасида бюджетдан милярдларни ўзлаштирган. Гапим тўғрими, Шукур Жаббор, ҳақгўй инсонсиз, тўғри гапни айтишдан чўчимайсиз.

Фин услуби деб дарсликлар чиқардиларинг.
Дарсликланинг ичи тўла хато. Бу ҳақда интернетда кўп ёзилди.

Мақсад илм эмас, маориф эмас, турли усуллар ёрдамида бюджетдан пул ўғрлаш.

Ўрис бизга илм олиб, маориф олиб келмаган, агар олиб келганида ҳозиргидан ўттиз баробар илмли бўлардик.

Ҳамма илм интернетга жамланган.
Сизлар интернетга қанча илм жойладиларинг?

Йўқ, биродар, ўрис бизга илм олиб келмаган.

Балки олиб келгандир, лекин бизлар ўрисдан қолган илмни йўқотиб бўлдик.

Мен интернетда турли соҳаларга оид маълумотларни юз фоиз русча излаб топаман.

Ўзбекча интернетда ҳеч вақо йўқ.

Академикман, профессорман дегунча илмни ривожлантиринглар. Бир томондан илм ҳалок бўляпти, иккинчи томондан академик кўпайяпти. Буни қандай тушунса бўлди?

Маорифни бўлари бўлди, ўз нафсларингга қурбон қилдиларинг.

Эътирозлар ва қўшимча фикрларни коментда кутаман.

Фикрга қарши фикр билан курашайлик, менда фикрдан бошқа қурол йўқ.

Ўқинглар. Шу шеърни ҳамма ўқисин. Ўқимаган кимса қолмасин. Нажмиддинбек укамиз буюк бир дард билан аҳволимизни баён этган.

Кўк бўри кезган сарҳад итларга талош энди,
Кўтарилган бош эмас, биргина қуёш энди,
Учқун сочган кўзларнинг топингани ёш энди,
Туркий элнинг шиддати сўнганга ўхшаётир.

Сарбадорлар қонини селлар ювиб кетгандай,
Миллат учун жон берар алпни девлар ютгандай,
Ултонтозлар кун санаб, э воҳ, шуни кутгандай,
Элнинг куни номардга қолганга ўхшаётир.

Юз эллик йил отангни отганни оға санаб,
Дили бузуқ келганнинг қадамига гул қадаб,
Ё, ҳақ, дея ёнганнинг мозорига тош қалаб,
Саройингга қарғалар қўнганга ўхшаётир.

Элдан чиқиб элидан ирганганлар кўрингай,
Ўз тарихин ўзгадан ўрганганлар кўрингай,
Ғужури-ю забони ўзгарганлар кўрингай,
Ўз фарзандинг ўзингни сотганга ўхшаётир.

Кечанг заволга дўнди, ҳайкалдай қотиб бўлди,
Сенинг бор насибангни бекларинг тотиб бўлди,
Бугундан-ку айрилдинг, эртангни сотиб бўлди,
Йўл кўрсатар маёғинг ўчганга ўхшаётир.

Бургут учган зовларда қузғун базм этмоқда,
Илдизингни кавшабон тўнғиз ҳазм этмоқда,
Эртангни белгилашга ётлар жазм этмоқда,
Қошиқ бутун, қиличинг синганга ўхшаётир.

Кечаги ёвқир нигоҳ бугун ерга қадалган,
Ватан кутган жасорат нон топишга аталган,
Бўйин эгик, қўл қадоқ, тиззаларинг қаварган,
Умид кўзёш шўридан сўлганга ўхшаётир.

Уйғотай деб келган ул баҳорлар бекор кетар,
Ҳар тонгда қуёш туртиб, ҳар шомда безор кетар,
Бўғзин йиртиб шоирлар минг ҳайқириб, хор кетар,
Аллоҳ, бу халқ шу ҳолга кўнганга ўхшаётир.
Туркий элнинг шиддати сўнганга ўхшаётир.

© Нажмиддин Эрматов