تجدید نظر نمودن در برخی باورهای اصلی تشیع

اخیرا در میان شیعیان،خوانش های تازه ای در حال رواج است که به نظرم شاید بتوان اساس آن را بازگشت به قرآن( قرانیون) و فاصله گرفتن از اسلام تاریخی دانست.
اینکه این خوانش چقدر درست و قابل دفاع است،بحثی الهیاتی است که به نظرم تازه پروند آن در حال گشوده شدن است.

امام غایب؟
(نشست ویژه به مناسبت نیمه شعبان)

ایراد شده در ۱۴ فوریه ۲۰۲۵

@DrSoroush

🎙️فایل صوتی کامل👇🏻

https://t.me/DrSoroush/3878

☺️ آیا غیرمسلمان‌ها واقعاً کافر هستند؟ غیرمسلمان یا کافر؟!؛ بازنگری در تعریف فقهی 👤 #امیرحسین_ترکاشوند | دیماه ۱۴۰۳ امیر ترکاشوند در این نوشتار به بررسی دیدگاه‌های نوآورانه در تغییر تقسیم‌بندی فقهی انسان‌ها از “مسلمان و کافر” به “مسلمان و غیر مسلمان” می‌پردازد…

? گاندی و پرستش مظاهر و  انگاره‌ها:

گاندی:
" من درباره خود گفته ام که هم انگاره پرست و هم انگاره شکن هستم.زیرا خدایی که بشر ادراکش می‌کند،ناگزیر داری صورت و فرم است ولو اینکه این صورت و انگاره فقط در ذهن ترسیم شده باشد. ولی هرگز تمایلی نداشته‌ام که هیچ صورت یا انگاره‌ای را به مثابه خدا پرستش کنم." ص۲۱۴

"من پرستش انگاره‌ها را هم حمایت می‌کنم و هم نفی می‌کنم.هنگامی که پرستش انگاره ها به بت پرستی تبدیل شود و از اعتقادات خطا و نادرست آکنده شود،مبارزه با آن  به عنوان پلیدی بی چون و چرای اجتماعی ضرورت می‌یابد.
از سوی دیگر پرستش انگاره به این معنی که انسان،آرمان  و هدف غایی خود را به صورت ملموس و قابل رؤیت پیش چشم خود ترسیم می‌کند،با طبیعت انسان آمیخته است و حتی به عنوان کمکی به انجام عبادات،عملی ارزشمند تلقی می‌شود." ص۲۱۸

?پرستش درخت:
" هنگامی که نسبت به کتابی مقدس احترام به جا می‌آوریم، یا هنگامی با احساسی از تقدس و احترام پا به معبد یا مسجدی می‌گزاریم، به نوعی به پرستش انگاره روی آورده‌ایم... بنابراین، من در پرستش درخت نه تنها في حد ذاته خطا و پلیدی نمی‌بینم،بلکه نوعی غم نهان و زیبایی شاعرانه را می‌بینم.به این ترتیب، من ضرورتی برای مبارزه علیه پرستش درخت نمی بینم.
البته می پذیرم که زنان فقیر و ساده اندیشی که درخت را پرستش می‌کنند،درک منطقی از مفهوم پنهان عملی که انجام می‌دهند ندارند.شاید اصولا نتوانند توضیحی درباره دلیل کار خود ارائه دهند. اینان در اوج خلوص و سادگی ایمان خود،دست به این اعمال می‌زنند،از چنین ایمانی نباید متنفر بود،چنین ایمانی نیرویی بزرگ و قدرتمند است که باید آن را عزیز داشت." ص ۲۱۹

" من پرستش بت را گناه نمی دانم.
معتقدم بت پرستی بخشی از طبیعت انسان است‌. ما به طور ذاتی مشتاق نماد گرایی هستیم
تندیس ها و تصویرها کمکی به ایجاد حس نیایش هستند.
حتی بت شکنان نیز در ژرفا بهتر از بت پرستان نیستند.پرستش یک کتاب،رفتن به کلیسا،یا رو به یک سوی خاص به نیایش ایستادن،همه جلوه‌هایی از پرستش موجودی بی صورت در قالب تندیس و بت هستند." ص۱۹۷

" بالاترین هدف،محو و یکی شدن با مطلوبی است که خود را وقف آن کرده ایم. بهترین راه رسیدن به این حالت،وقف خویش به نماد و نشان است؛ به همین جهت گفته‌اند راه میان‌بر به سوی بی نشان،دشوارترین و طولانی‌ترین راه است." ص۱۹۸

?منبع: کتاب نیایش، مهاتما گاندی، ترجمه شهرام نقش تبریزی، نشر نی

? خوشاگویی‌های مسیح در موعظه‌ی سر کوه?خوشاگویی‌ها، هشت جمله‌ای است که بر اساس کتاب مقدس، عیسی در موعظه سر کوه خطاب به حاضران گفت و هر هشت جمله با عبارت «خوشا به حال» آغاز می‌شود.

خوشاگویی‌ها آغاز موعظه‌های عیسی است و چکیده‌ای از آموزه‌های او را به‌دست می‌دهد.

انجیل متی باب ۵:
هنگامی که عیسی جمعیت زیادی را دید، به بالای کوهی رفت و در آنجا نشست و شاگردانش به نزد او آمدند او دهان خود را گشوده و به آنان چنین آموزش داد:

۱- خوشا به حال مسکینان در روح، زیرا پادشاهی آسمانی از آن ایشان است.

۲- خوشا به حال ماتم‌زدگان، زیرا ایشان تسلی خواهند یافت.

۳- خوشا به حال فروتنان، زیرا ایشان وارث زمین خواهند شد.

۴- خوشا به حال گرسنگان و تشنگان نیکویی، زیرا ایشان سیر خواهند شد.

۵- خوشا به حال رحم‌کنندگان، زیرا ایشان رحمت خواهند دید.

۶-   خوشا به حال پاک‌دلان، زیرا ایشان خدا را خواهند دید.

۷- خوشا به حال آشتی‌دهندگان، زیرا ایشان فرزندان خدا خوانده خواهند شد.

۸- خوشا به حال آنان که در راه نیکویی جفا می‌بینند، زیرا پادشاهی آسمانی از آن ایشان است.

- خوشحال باشید اگر به خاطر من به شما دشنام می‌گویند، جفا می‌رسانند و به ناحق هرگونه افترائی به شما می‌زنند.
خوشحال باشید و بسیار شادی کنید، زیرا پاداش شما در آسمان عظیم است چون همین‌طور به پیامبران پیش از شما نیز جفا می‌رسانیدند.

?مناظره سروش و علیدوست و طرح سه پرسش بزرگ?مناظره دکتر عبدالکریم سروش و  فاضل محترم جناب آقای ابوالقاسم علیدوست در سه جلسه برگزار شد. برخی بر این باورند که این جلسات  دست آورد علمی و معرفتی خاصی نداشت. من  چنین فکر نمی کنم و علت کم فایده دانستن این سه نشست را این می دانم که ما معمولا در پی پاسخ و راه حل هستیم و وقتی می بینیم که راه حلی مطرح نمی­شود، احساس می­کنیم که مباحثه و مناظره فایدۀ چندانی نداشته است.

? بشخصه فکر می­کنم که اتفاقا دست آورد معرفتی این سه نشست بسیار قابل تأمل بود.دست آورد آن فراهم شدن زمینه برای طرح سه پرسش اساسی بود که طرفین را به تأمل و تجدید نظر وا می­دارد. آن سه پرسش عبارتند از:
۱- تکلیف « علم فقه» با عقل و عقلانیت مدرن چیست؟
۲- تکلیف «علم فقه» با عرف اکثری دگر اندیش چیست؟ آیا مراد از عرف همان نگاه حداکثری جامعه است یا فقه باید معنای جدید برای «عرف» تعیین کند و از این به بعد اعلام کند که مراد او از عرف، عرف متشرعین است؟ اگر مراد از عرف،عرف متشرعین باشد،گرفتار مغالطه اشتراک لفظی و حذف منبع معرفتی به نام عرف نخواهد بود؟
۳- تکلیف علم فقه با دگرگونی های عمیق حاصل شده در علوم جدید تأثیر گذار بر فقه  (کلام، علوم تاریخی، مباحث مربوط به هرمنوتیک و سایر رشته های علوم انسانی ) چیست؟

به زعم بنده فاضل محترم جناب آقای علیدوست آنگونه که باید به این پرسش ها- خصوصا پرسش مبنایی اول- التفات ننمودند. اگر ایشان روی این پرسش ها تمرکز بیشتری می­‌نمودند هم پرسش­‌ها فربه­‌تر و تحلیلی­‌تر می­شدند و هم ای بسا راه حل هایی هم مطرح می­شد.
اما آقای علیدوست تحت تأثیر علل غیر معرفتی نمی­توانست بر این پرسش ها تمرکز کند زیرا او بیشتر از اینکه خود را در مقام یک بحث علمی با یک اندیشمند ببیند، دغدغه مخاطبان و دل نگرانی های جریانی را داشت که به نوعی در این نشست او نقش سخنگوی آنها را داشت. به همین جهت توجه آقای علیدوست به فرعیات و حواشی سخنان آقای سروش بیشتر بود و سعی داشت که سخنی از آقای عبدالکریم سروش را بی پاسخ نگذارد یا همواره نادرست بودن روش ایشان در بحث را یادآوری نماید.

?در باب پرسش اول :
بنا بر فهم بنده از سخنان آقای سروش، مدعای آقای سروش این بود که  علم فقه در مواجهه با عقل و عقلانیت مدرن نه راه پیش دارد و نه راه پس. زیرا اگر به عقلانیت مدرن تن دهد در این صورت چیزی از علم فقه باقی نمی ماند. زیرا در این صورت علم فقه نه تلاش برای فهم معنا و مقصود متن بلکه تلاش برای فهمی عقلانی از گزاره های دینی خواهد بود. یعنی در این صورت مراد از عقل در  فقه، نه عقل فهمنده بلکه عقل نقاد یا تولیدگر خواهد شد
اگر هم دست رد به سینه عقلانیت مدرن بزند، انسان مدرن نمی تواند مخاطب او باشد و علم فقه نمی تواند در زندگی عینی و عملی مردم وارد شود.

مدعای آقای علیدوست این بود که علم فقه می تواند راه میانه ای را برگزیند و در این راستا هم تلاش نمودند که دیدگاه خودشان را مطرح کنند( البته نه به نحو منسجم ).
روشن است که در اینجا مهمترین بحث،طرح معیار و میزان خواهد بود. یعنی آقای علیدوست باید معیاری ارائه کند که بر مبنای آن معیار، علم فقه با عقلانیت مدرن تعامل کند. برداشت بنده از سخنان آقای علیدوست این بود که ایشان اجمالا  به سه معیار اشاره نمودند:
۱- عدم مخالفت عقلانیت مدرن با نص صریح. ایشان آشکارا قائل به تقدم نص بر عقل بود. اما این معیار نمی تواند به نتیجه ای بیانجامد که خود آقای علیدوست به آن تن دهد. زیرا بسیاری از نصوص ما چنان مکانمند و زمانمند هستند که اکنون نمی توانند مورد پذیرش عقل و وجدان اخلاقی قرار گیرند. ضمن اینکه آقای علیدوست باید اینجا مفصل توضیح دهد که وجه ارجحیت نص بر عقل چیست و آیا ادله ایشان بر این ارجحیت اقناع کننده هستند.
۲- توجه به مقاصد الشریعه. به نظر می رسد مقاصد الشریعه هم نمی تواند معیار( میزانی فیصله بخش برای اینکه کجا باید به عقل مدرن گوش دهیم و کجا نه) خوبی باشد و مشکل حل نمی شود. زیرا ابتدا باید به این پرسش پاسخ دهد که فهمنده مقاصد الشریعه کیست؟ عقل مدرن یا پیشا مدرن؟
۳- عرف عقلا بما هم عقلا. معیار باید روشن و واضح باشد تا بتواند فیصله بخش باشد اما عقلا به ما هم عقلا، یک مفهوم مبهم است. زیرا چند معنا برای این مفهوم متصور است: الف) منظور عقلایی است که زیست اخلاقی دارند.اما در این صورت بسیاری از عقلایی که اتفاقا زیست اخلاقی دارند، با یافته ها و روش علم فقه سنتی مخالفت دارند
ب) منظور عقلایی آرمانی است که بری از خطای اخلاقی و معرفتی هستند. در این صورت نقض غرض خواهد شد. زیرا چنین چیزی وجود خارجی ندارد لذا نمی توان آن را معیار فیصله بخش نامید.
ج) منظور از عقلا بما هم عقلا، کسانی باشد که ملتزم به دینداری و علم سنتی فقه باشند که در این صورت مصادره به مطلوب خواهد شد و نمی تواند معیار محسوب گردد.

✍ عباس‌علی منصوری

?هم فیلم کوتاهش بی نظیره و هم آیه‌ای که از انجیل نقل میکنه

ظاهرا اصل آیه در انجیل چنین است:

«اگر به زبان‌های آدمیان و فرشتگان سخن گویم، ولی محبت نداشته باشم، زنگی پرصدا و سنجی پرهیاهو بیش نیستم. اگر قدرت نبوّت داشته باشم و بتوانم جمله‌ی اسرار و معارف را درک کنم، و اگر چنان ایمانی داشته باشم که بتوانم کوه‌ها را جا‌به‌جا کنم، امّا محبت نداشته باشم، هیچم. اگر همه‌ی دارایی خود را بین فقیران تقسیم کنم و تن خویش به شعله‌های آتش بسپارم، امّا محبت نداشته باشم، هیچ سود نمی‌برم.

محبت بردبار و مهربان است؛ محبت حسد نمی‌برد؛ محبت فخر نمی‌فروشد و کبر و غرور ندارد. رفتار ناشایسته ندارد و نفع خود را نمی‌جوید؛ به آسانی خشمگین نمی‌شود و کینه به دل نمی‌گیرد؛ محبت از بدی مسرور نمی‌شود، امّا با حقیقت شادی می‌کند. محبت با همه‌چیز مدارا می‌کند، همواره ایمان دارد، همیشه امیدوار است و در همه‌حال پایداری می‌کند.

محبت هرگز پایان نمی‌پذیرد. امّا نبوّت‌ها از میان خواهد رفت و زبان‌ها پایان خواهد پذیرفت و معرفت زایل خواهد شد.»
(عهد جدید، رساله اول به کُرنتیان: ۱۳، ۱ تا ۸)

? انشا و دکلمه: ریحانه منصوری. کلاس پنجم

?مصطفی ملکیان: نسبت فلسفه و معنویت در نگاه سقراط و رواقیون

?منبع: برشی از فایل صوتی دلالت های معنویت ارائه شده در مشهد،موسسه حکمت زندگی
دقیقه : ۸: ۲ - ۱۳ : ۲