✳️ بررسی یک ترکیب « دم در کش » در بیتی از حافظ

« حافظ چو نافهٔ سر زلفش بدست توست
دم درکش ار نه باد صبا را خبر شود
#حافظ/قزوینی۲۲۶ »

🔶دم_ به فتح اول و سکون ثانی، دم و نفس، فریب و خدعه را نیز گویند، به معنی نخوت و تکبر نیز است، هوا، بوی را نیز گفته‌اند که به عربی شم خوانند، شامه و ....[برهان قاطع]
این کلمه با توجه با بافت جمله معانیِ متفاوتی می‌پذیرد که از ذکر تمام آنها چشم پوشیده و تنها به چند مورد، بسنده می‌کنیم.

*▪️دم: نفس، فریب و خدعه*

فرو رفت از غم عشقت دمم دم می‌دهی تا کی
دمار از من برآوردی نمی‌گویی برآوردم
#حافظ

دم پادشاهان امید است و بیم
یکی را سموم و دگر را نسیم
#اسدی

بلبلی را که سینه بخراشی
از دم او صفیر نتوان یافت
#خاقانی

جانا دلم چو عود بر آتش بسوختی
وین دم که می‌زنم ز غمت دود مجمر است
#سعدی

سایهٔ قد تو بر قالبم ای عیسی‌دم
عکس روحی‌ست که بر عظم رمیم افتاده‌ست
#حافظ

برسان بندگی دختر رز گو به درآی
که دم و همت ما کرد ز بند آزادت
#حافظ

▪️دم: بو
از آن جامه هر کو شبی داشتی
دم عنبرش مغز انباشتی
#اسدی

چو باد بر آن زلف عنبری گیرد
آفاق دم عود قمیری گیرد
#عنصری

↩️ در ابیات زیر از حافظ، واژهٔ «دم» علاوه بر معنای ظاهری به قرینهٔ «بوی»، «نسیم» به صورت ایهام، دارای معنای «بوی» هم می‌شود.

چو گل هر دم به بویت جامه در تن
کنم چاک از گریبان تا به دامن
#حافظ

کاهل روی چو باد صبا را به بوی زلف
هر دم به قید سلسله در کار می‌کشی
#حافظ

مدامم مست می‌دارد نسیم جعد گیسویت
خرابم می‌کند هر دم فریب چشم جادویت
#حافظ

🔶درکشیدن: دم کشیدن و کوتاه‌ گشتن، نفس کشیدن، چشیدن، نوشیدن و آشامیدن، خاموش ماندن.[ناظم الاطبا]

✔️بنابراین با توجه به معنای «دم» و «درکشیدن»، ترکیبِ «دم درکشیدن» دارای ایهام است و به تبع آن، بیت موردنظر شامل دو معنا خواهد شد:

◾️دم درکشیدن: ۱. سکوت کردن و خاموش ماندن. ۲. بو کشیدن، هوا را به داخل ریه کشیدن.

پس مفهوم بیتی که در ابتدای یادداشت ذکر شد، اینچنین می‌شود:

🟢 ۱.حافظ، حال که نافهٔ سر زلف یار به دستت افتاده، خاموش باش و هیاهو نکن، وگرنه باد صبا [با توجه به نقش غماز و خبرچین بودنش در این غزل] باخبر می‌شود و بوی زلف یار تو را به دیگران می‌رساند و همه را از راز عشق تو مطلع می‌سازد.
*🟢۲.دم درکش، به قرینهٔ نافه، ایهام و معنی بو کشیدنِ زلف یار را در ذهن متبادر می‌‌کند:* حافظ حال که نافهٔ سر زلف یار در دست توست، از این فرصت بهره برده و نافهٔ زلف یار را ببوی و از آن لذت ببر و گر نه باد صبا را خبر شود و آن را قبل از بوییدن تو، از دستت به در می‌برد.

✅✍تحقیق و گردآوری: #محمدرضاکاکائی *🗓 ۳۱ تیر ماه ۱۴۰۳ خورشیدی*.

⤵️📚منابع بررسی شده:
➖برهان‌ قاطع، محمدحسین خلف تبریزی معروف به برهان، به کوشش دکتر محمد معین، ج۲، ص۸۷۶.
➖فرهنگ نفیسی. علی اکبر نفیسی (ناظم الاطبا). با مقدمهٔ محمدعلی فروغی. تهران: کتابفروشی خیام ۱۳۵۵، ج۲، صص ۱۴۸۸ و ۱۵۳۲.
➖فرهنگ بزرگ سخن-به سرپرستی حسن انوری، ج۴. صص ۳۳۱۱ و ۳۳۱۴.
*🔹کانال حافظ‌‌‌خوانی*

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

مجمع دبیران ادبیات متوسطه دوم

دبیران محترم ، این گروه به جهت بررسی و هماهنگی در دروس ادبیات فارسی متوسطه دوم تشکیل گردید . این گروه مختص دبیران عزیز می باشد.

@dabiraneadbiatemotevasetedovom

🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹

✳️ مجموعه های کانال های زیر مجموعه ی گروه سیری در آثار و افکار حضرت مولانا

============
ابر گروه سیری در آثار و افکار مولانا و آثار دیگر بزرگان ادب عرفانی در این باره

گروهی در جهت معرفی آثار و افکار حضرت جلال الدین محمدبلخی ( مولانا )

@molavi_asar_o_afkar

===================
نکات ناب تربیتی

کانالی پر از مطالب تربیتی و اخلاقی و مناجات های عاشقانه و عارفانه

@nokatetarbiyati

==================
مخزن نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری

کانالی برای بیان نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری؛ کانالی برای نیاز امروز افراد جامعه ی ایرانی برای درست نویسی متون فارسی

@makhzanenokatenegarshi_virayashi

==============
فردوس سخن

کانالی برای بیان نکات و مطالب درسی ؛ نمونه سوال امتحانی ؛ نکات درسی مقطع یک و دو دبیرستان و مطالب ادبی و اطلاعات عمومی

@ferdosesokhan

=================
عاشقانه های نزار قبانی

نزار قبانی دیپلمات، شاعر و ناشر سوری بود. نزار قبانی با شعرهای عاشقانه‌اش مشهور است؛ زن و عشق موضوع اصلی شعر اوست

@nezar_asheghaneha

====================
نجواهای عاشقانه ی یک زن ( غاده السمان )

غادة السمان (متولد  ۱۹۴۲ -دمشق) نویسنده و ادیب زن اهل سوریه است. وی یکی از بنیان‌گذاران شعر نو در ادبیات عرب به‌شمار می رود.

@ghadat_asheghaneha

====================

موزيك كانال 
محلي براي عرضه آهنگ هاي پاپ از خوانندگان محبوب كشور و مداحي ها و ويس هاي برگزيده مذهبي ؛ به ما بپيونديد و كانال ما را تبليغ كنيد

@muzic_canal

==================
مثل آباد( داستان ها و ریشه های ضرب المثل های زبان فارسی)

کانالی برای داستان ها و کاربرد ضرب المثل های رایج در زبان فارسی که از گروه ها و کانال های مختلف جمع آوری شده است .

@zarbolmaslhaefarsi

==================
مخزن کتاب های pdf ادبی

مخزنی برای نسخه های الکترونیکی کتب ادبی

@pdf_kotob_e_adabi

==================
مخزن گروه سیری در آثار و افکار مولانا

با عضویت در کانال مخزن گروه سیری در آثار و افکار مولانا؛ از آرشیو مطالب گروه بهره ببرید .

@mazhzan_molana

=================
فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار و دانش

فارسی و نگارش۱و۲و۳ رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش ؛ مباحث درسی ؛ نمونه سوالات امتحانی و جزوه های درسی

@farsionegaresh_fanni

===============
گروه فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار و دانش

فارسی و نگارش۱و۲و۳ رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش ؛ مباحث درسی ؛ نمونه سوالات امتحانی و جزوه های درسی

@farsionegaresh_fanni_gr

=================
مخزن سوالات زبان فارسی و نگارش و فنون ادبی

مخزنی از سوالات به صورت ورد(word) ؛ pdf؛ مجموعه سوالات نهایی ؛ بخش به بخش و آزمون آنلاین ، از دروس زبان فارسی و نگارش و فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار ودانش و فنون ادبی از همه گروه ها و کانال ها

سری به این کانال بزنید:

@makhzanesoalatedoroseadabi

======================
گروه نوای چکاوک ( شعر و نثر و متون ادبي و نثر آهنگين )

گروهی برای ارسال شعرها و نثرهای زیبای فارسی  و متون های زیبای ادبی و نثرهای آهنگین فارسی
@nava_e_chakavak

===================
حافظ شیرین سخن

حافظ حافظه ماست ، ز هر دری سخن در باره حافظ و غزلیاتش

@hafez_e_shirin_sokhan

====================
ابر گروه مجمع دبیران ادبیات دوره متوسطه اول

گروهی به جهت بررسی و هماهنگی در دروس ادبیات فارسی متوسطه دوره اول

@majmaedabiraneadabiatdoreaval

======================
مخزن گروه دبیران ادبیات متوسطه اول

محلی برای ذخیره مطالب درسی درس های نگارش و ادبیات فارسی متوسطه اول

@makhzan_e_doroseadabiatedoreaval

================
اصلاحِ اشعارِ جعلیِ شاعران

این کانال با هدف معرفی و درحد امکان اصلاح اشعار
جعلی تشکیل شده است

تراوش کی کند از طبع موزون، شعر ناموزون
کسی نشنیده از سنجیدگان حرف نسنجیده

#مخلص‌کاشاشانی

@molavi_asar_o_afkar
@eslah_e_ashaar_e_jaali_e_shaeran

=============
مجمع دبیران ادبیات متوسطه دوم

دبیران محترم ، این گروه به جهت بررسی و هماهنگی در دروس ادبیات فارسی متوسطه دوم تشکیل گردید . این گروه مختص دبیران عزیز می باشد.

@dabiraneadbiatemotevasetedovom

=============

راه ارتباطی اعضای کانال ها با آدمین ها :
Admin :
@mollasadeghi

🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹
عزیزان همراه
مجموعه این گروه‌ها و کانال‌ها تحت حمایت و هدایت گروه سیری در آثار و افکار مولانا شکل گرفته و اداره می‌شود.
لطفا از برداشت و ارسال هرگونه مطلب و فایلی از این کانال‌ها بدون لینک اختصاصی آن خودداری بفرمایید.

????????????

✳️ مجموعه های کانال های زیر مجموعه ی گروه سیری در آثار و افکار حضرت مولانا

============
ابر گروه سیری در آثار و افکار مولانا و آثار دیگر بزرگان ادب عرفانی در این باره

گروهی در جهت معرفی آثار و افکار حضرت جلال الدین محمدبلخی ( مولانا )

@molavi_asar_o_afkar

===================
نکات ناب تربیتی

کانالی پر از مطالب تربیتی و اخلاقی و مناجات های عاشقانه و عارفانه

@nokatetarbiyati

==================
مخزن نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری

کانالی برای بیان نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری؛ کانالی برای نیاز امروز افراد جامعه ی ایرانی برای درست نویسی متون فارسی

@makhzanenokatenegarshi_virayashi

==============
فردوس سخن

کانالی برای بیان نکات و مطالب درسی ؛ نمونه سوال امتحانی ؛ نکات درسی مقطع یک و دو دبیرستان و مطالب ادبی و اطلاعات عمومی

@ferdosesokhan

=================
عاشقانه های نزار قبانی

نزار قبانی دیپلمات، شاعر و ناشر سوری بود. نزار قبانی با شعرهای عاشقانه‌اش مشهور است؛ زن و عشق موضوع اصلی شعر اوست

@nezar_asheghaneha

====================
نجواهای عاشقانه ی یک زن ( غاده السمان )

غادة السمان (متولد  ۱۹۴۲ -دمشق) نویسنده و ادیب زن اهل سوریه است. وی یکی از بنیان‌گذاران شعر نو در ادبیات عرب به‌شمار می رود.

@ghadat_asheghaneha

====================

موزيك كانال 
محلي براي عرضه آهنگ هاي پاپ از خوانندگان محبوب كشور و مداحي ها و ويس هاي برگزيده مذهبي ؛ به ما بپيونديد و كانال ما را تبليغ كنيد

@muzic_canal

==================
مثل آباد( داستان ها و ریشه های ضرب المثل های زبان فارسی)

کانالی برای داستان ها و کاربرد ضرب المثل های رایج در زبان فارسی که از گروه ها و کانال های مختلف جمع آوری شده است .

@zarbolmaslhaefarsi

==================
مخزن کتاب های pdf ادبی

مخزنی برای نسخه های الکترونیکی کتب ادبی

@pdf_kotob_e_adabi

==================
مخزن گروه سیری در آثار و افکار مولانا

با عضویت در کانال مخزن گروه سیری در آثار و افکار مولانا؛ از آرشیو مطالب گروه بهره ببرید .

@mazhzan_molana

=================
فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار و دانش

فارسی و نگارش۱و۲و۳ رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش ؛ مباحث درسی ؛ نمونه سوالات امتحانی و جزوه های درسی

@farsionegaresh_fanni

===============
گروه فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار و دانش

فارسی و نگارش۱و۲و۳ رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش ؛ مباحث درسی ؛ نمونه سوالات امتحانی و جزوه های درسی

@farsionegaresh_fanni_gr

=================
مخزن سوالات زبان فارسی و نگارش و فنون ادبی

مخزنی از سوالات به صورت ورد(word) ؛ pdf؛ مجموعه سوالات نهایی ؛ بخش به بخش و آزمون آنلاین ، از دروس زبان فارسی و نگارش و فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار ودانش و فنون ادبی از همه گروه ها و کانال ها

سری به این کانال بزنید:

@makhzanesoalatedoroseadabi

======================
گروه نوای چکاوک ( شعر و نثر و متون ادبي و نثر آهنگين )

گروهی برای ارسال شعرها و نثرهای زیبای فارسی  و متون های زیبای ادبی و نثرهای آهنگین فارسی
@nava_e_chakavak

===================
حافظ شیرین سخن

حافظ حافظه ماست ، ز هر دری سخن در باره حافظ و غزلیاتش

@hafez_e_shirin_sokhan

====================
ابر گروه مجمع دبیران ادبیات دوره متوسطه اول

گروهی به جهت بررسی و هماهنگی در دروس ادبیات فارسی متوسطه دوره اول

@majmaedabiraneadabiatdoreaval

======================
مخزن گروه دبیران ادبیات متوسطه اول

محلی برای ذخیره مطالب درسی درس های نگارش و ادبیات فارسی متوسطه اول

@makhzan_e_doroseadabiatedoreaval

================
اصلاحِ اشعارِ جعلیِ شاعران

این کانال با هدف معرفی و درحد امکان اصلاح اشعار
جعلی تشکیل شده است

تراوش کی کند از طبع موزون، شعر ناموزون
کسی نشنیده از سنجیدگان حرف نسنجیده

#مخلص‌کاشاشانی

@molavi_asar_o_afkar
@eslah_e_ashaar_e_jaali_e_shaeran

=============

راه ارتباطی اعضای کانال ها با آدمین ها :
Admin :
@mollasadeghi

????????????
عزیزان همراه
مجموعه این گروه‌ها و کانال‌ها تحت حمایت و هدایت گروه سیری در آثار و افکار مولانا شکل گرفته و اداره می‌شود.
لطفا از برداشت و ارسال هرگونه مطلب و فایلی از این کانال‌ها بدون لینک اختصاصی آن خودداری بفرمایید.

مقاله در باب حسن تعلیل در اشعار حافظ.

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

*✳️* هنر حافظ شیرازی در تاثیر پذیری از گذشتگان

❇️ این تخصص حافظ است که از دیگری تاثیر می‌گیرد، اما رنگی از جان و خلاقیت خود را در آن می‌پاشد و در نهایت ترکيبی می‌سازد که گویی سخن از ابتدا برای او بوده. بنگرید

به این بخش از تذکرة الاولیاء #عطار:

"و گفت اگر ملک الموت جان بخواهد هرگز بدو ندهم. گویم اگر چنانست که جانم که داده‌ای، به واسطهٔ کسی دیگر داده‌ای، تا جان بدان کس دهم‌‌! اما چون جان من بی‌واسطه داده‌ای، هم بی واسطه بستان."#تذکرة_الاولیاء ذکر #شبلی و شاهکاری که به نظر می رسد حافظ تحت تاثیر از این عبارات ساخته است:

این جان عاریت که به حافظ سپرد دوست
روزی رخش ببینم و تسلیم وی کنم**#حافظ

@molavi_asar_o_afkar@hafez_e_shirin_sokhan

نسیم عطر گردان
فرهنگ اشعار حافظ برای جوانان
نوشته:  دکتر حسن انوری@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan