– Пирназару Озодбек ҳар соҳада ўз билимлари-
ни ошириб, барча ишлаб чиқаришни бошқариб
туришарди. Жуманазарнинг ўғли эса бу пайтда
Тошкентдаги ҳуқуқшуносларни тайёрлайдиган
коллежда талаба, мақсади юрисдикция бўйича
хорижий университетларда таълим олиш эди.
Ҳар ёзда Жуманазарнинг Тошкентдаги оиласи
– хотини Зарофат, икки ўғли ва бувисининг ша-
рафига аталган кенжатой Зуҳрабегимлар боғдаикки-уч кун дам олиб кетишарди. Боғнинг ки-
раверишига қайнота-қайнонасиниг ҳайкали-
ни ўрнатиш фикри Зарофатдан чиқди. Эски
альбомлардаги беш-олтита суратдан уларнинг
ёшлик пайтларини топишиб, ҳайкалтарошга бу-
юртма беришди.
«Тоҳир-Зуҳра» обида-ҳайкалининг очилишига
туман ва вилоятдан, Тошкентдан меҳмонларни
таклиф қилишди. Жуманазарнинг ёнида юриб,
унинг ўз иқтидорини хор қилмаслик маслаҳатига
амал қилганча телевидениега ишга кириб, ўзига
яраша обрў-эътибор орттирган, янги оила бош-
лиғига айланган шоир Эҳсон бошчилигида те-
лежурналистлар ижодий гуруҳи ходимлари ҳам
бу янгиликни республикага тарғиб қилиш учун
етиб келишди. Обиданинг пойига Нормат чўпон
бир пайтлар ўғлига айтган гапи олтин ҳарфлар
билан ёзиб қўйилган эди: «ДЕҲҚОННИНГ ИККА-
ЛА ДУНЁСИ ҲАМ ОБОДДИР!»
Тамом. Эътиборингиз учун рахмат!

кунга, эртага қолдириб, ўртоғи Бердимуроднинг
йўлтанламас машинасини сўраб олиб ёки унинг
ўзи билан бирга келиб, кўриб кетиши мумкин.
Ахир маслаҳатли тўй тарқамас дейдилар. Балки
бу ишни ўртоғи билан шерикчиликда қилишар...
Эртаси куни икки ўртоқ Бердимуроднинг йўл-
танламас машинасида Зарбулоққа етиб бориш-
ди. Бу ўртадаги етти булоқнинг энг каттаси, сув
бошиси – сув қайнаб чиқадиган кўзлари кўп бу-
лоқ айнан мана шу Зарбулоқ ҳисобланади. Рас-
мана стадионнинг ярмича келадиган кўл ҳосил
қилган булоқнинг сувлари кунчиқишу ботишида,
ойдин оқшомларда зар-олтин тўла косани эсла-
тади. Кўлдан сизиб чиқаётган сув ҳосил қилган
сой йўл-йўлакай яна олтита кичикроқ булоқлар-
нинг сувини ўзига қўшиб, тўлиб-тошиб туман
марказига яқин жойда Обишир шаршарасидан
келадиган бошқа бир сойга қўшилиб, дарё номи-
ни олишади ва бориб-бориб пахтазорларни суғо-
ришдан ортгани Сирдарёга етади ё етмайди.
– Бу ишни яхши ўйлабсан, оғайни, – деди Бер-
димурод Қўтонлиқир тепасидан туриб, унинг
этакларини кўздан кечириб. – Бу ёқларга келма-
ганимгаям йигирма йиллар бўлиб қолди. Сенга
эргашиб келгандим. У пайтларда икковимизнинг
ота-оналаримиз тирик эди. Уларнинг хотираси
учун ҳам бу ишни қилиш керак. Бу боғларни ай-
тайми қандай атаймиз? «Тоҳир-Зуҳра боғи» дей-
миз. Айниқса, Зуҳра холамлар депутатлик пайтла-
ри қишлоқда мактаб, клуб, дўкон қурилишларини
бошида турган. Йўқ жойдан йўндириб, унмаганни
ундирган. Бизлар ҳам уларга муносиб бўлишимиз
керак. Тирикчилик деб, фойда-зарарни ҳисоблаб
умр ўтиб кетяпти. Бу ишимизнинг орқасидан ўнта
одамга иш топиб берсак ҳам катта ютуқ бўлади.
Ҳозироқ бориб, сув келтириш, кўприкни таъмир-
лаш, ерни экишга тайёрлаш, қияликларга қандай
мевали дарахтлар экиш, оралиқ экинларга нима-
ларни танлаш, ҳамма-ҳаммасини ҳисоб-китоби-
ни олиб чиқайлик. Ота-онангнинг номи қўйилган
фермер хўжалиги ташкил қиламиз. Агар кредит
керак бўлса, униям оламиз.
– Яхшиси, иккита қўшни хўжалик ташкил қи-
ламиз, – деди Жуманазар ўртоғининг гапларидан
хурсанд бўлиб. – Сен ота-онанг номида, мен ҳам
шундай номда хўжалик очамиз. Бу ерларда эл-
лик гектарча яроқли ерлар бор. Адирнинг бизга
кўринмай турган тарафини ҳисобга олмаяпман
ҳали. У ёқлар ҳам келажакда фойдаланишга тор-
тилса, яна шунча майдон қўшилади. Кичкина
ферма қурамиз, бўрдоқичилик, сут-қатиқ учун.
Чунки ишлаб-чиқаришимиз чиқитсиз бўлиши ке-
рак. Шунда ўзини қоплайди. Вақти келиб, ишла-
римиз юришиб кетса, ўзимизни ўзимиз электр
билан таъминлаш учун етказиб келган сув йўлига
кичкина элетростанция қуришимиз ҳам мумкин.
Маҳсулотни қайта ишлаш хом ашё етказишдан
кўра ўн бора фойда келтиради. Бу эса яна ўнлаб
иш ўринлари дегани...

Хотима

Бу орада ҳаш-паш дегунча ўн йил – тинимсиз
меҳнат, изланишларга тўла вақт ўтди. Жумана-
зарнинг бир оёғи Тошкентда, бир оёғи қишлоғи-
да, ўзи ва ўртоғи шерикчиликда ташкил қилган
«ТОҲИР-ЗУҲРА боғи»да бўлди. Бошида ҳамқиш-
лоқлари бу икки ўртоқни жиннига чиқаришди
ҳам. Аммо унумдор ерлардан ундирилган тон-
налаб буғдой ва картошкалар, қирнинг қиялик-
ларидаги олмазору узумзорлар, нокзорлару ан-
жирзорлар, сув кам талаб қиладиган бодомзор-
лар ва ёнғоқзорлар нишона ҳосилини бергани-
да, теракзорлар иморатбоп ёғочларга айлана
бошлаганида бўш ётган ерларни ўзлаштириш
иштиёқига тушганлар кўпайди. Карвон кўп,
ризқи бўлак мақолига амал қилган икки ўртоқ
бундай кишиларга иш ўргатишдан қочишмас
эди. Зарбулоқдан буриб келинган бир тегирмон-
ча сув ихчам электростанцияни юргизиб, авто-
ном электр тармоғини ток билан таъминлаб, юз
бошли бўрдоқичилик ва сут-қатиқ фермасини,
сутни қайта ишлаш мини-цехини энергия билан
таъминлаб берарди. Боғлар ялпи ҳосилга кирга-
нида яна бир соҳа – асаларичиликни йўлга қў-
йишди. Жуманазарнинг вояга етган жиянлари

гишли қўй-қўзиларнинг катта қисмини бир йил-
лар бурун отаси катта ўғли Абдуназар магазин му-
дирлиги пайтида йўл қўйган камомадини қоплаб,
қамоқ жазосидан олиб қолишга сарфлашгани,
унча-мунча қолган-қутганини қўйчивон амакиси шу атрофда тинчгина боқиб юрганлиги учун
омон-эсон сақланиб қолганди.
Мана шундан сўнг жамоа хўжаликлари бутун
мамалакат бўйлаб тугатилиб, фермер хўжаликла-
ри ташкил қилина бошлаганидан сўнг, қишлоқда
бундай хўжалик тузадиганлар топилмади. Лал-
ми буғдой етиштирувчи фермерлар бир-иккита
пайдо бўлди-ю, уларнинг иши об-ҳавога, йил-
нинг ёғин-сочинли келишига боғлиқ бўлгани учун
бундай иш ғирт таваккалчиликдан бошқа нарса
эмаслигини билиб, давом эттирмай қўя қолдилар.
Озиқ-овқат мустақиллиги энди-энди йўлга қўйи-
лаётганлиги учун аҳолига ун ва ёғ маҳсулотлари
ўлчаб бериларди. Савдо-сотиқ ва киракашлик
билан шуғулланиш аҳолининг асосий иши бўлиб
қолди. Кўплар иш излаб катта шаҳарларга, ҳатто
яқин ва узоқ хорижга кетиши урф бўлиб қолди.
Отасининг ўлимидан кейин Жуманазарни мус-
тақил Ўзбекистоннинг янги ташкиллаштирила-
ётган Қуролли кучларига ҳарбий хизматга олиш-
ди. Абдуназар эса амакисининг қарамоғидаги
ўзларига тегишли бор қўй-эчкиларини ажратиб
олиб, уларнинг пулини савдо-сотиққа сарфлади:
қишлоғида ва туман марказида дўконлар очиб,
тижоратчиликни давом эттирди.
Шу тариқа Қўтонлиқирдаги жамоа хўжали-
гининг қўтонлари ҳувиллаб қолди. Унинг қол-
ган-қутганларини кимлардир ташмалаб кетишди.
Чорвадорларга қурилган иккита томчанинг том-
ларини очишиб, ёғочларию эшик-деразаларигача
ташиб кетилди. Қўтонларнинг қўйлар ётавериб,
чалма қилиб юборган гўнгу қийларини қишлоқ
аҳли хўжаликда ёқиш учун ҳар маҳалгидек эшак
уловларда қишлоққа олиб кетишди. Бу ерга ет-
казиб келинган электр линиясининг симёғочлари
ҳам бетон устунларидан ечиб олинганди. Обишир
шаршарасидан бошланадиган сой ёқалаб ўтган
йўлнинг қишлоқдан қўтонларга элтадиган йўли-
даги кўприк ҳам омон қолмаган, битта-иккита-
дан тахтаю ёғочлари кўчириб олина-олина, охири
бетон устунларнинг ўзигина турарди. Ахир бу ер-
ларда қўтоннинг ўзи қолмаганидан кейин бу ёққа
ким ҳам машина ёки бошқа уловда келар эди...

Тоҳир-Зуҳра боғи

Умрингнинг бир куни қолса ҳам дарахт эк,
деган донолар. Бу ҳақиқатдир.
...Жуманазар Қўтонлиқирнинг шонли тарихи
ва ачинарли бугунини солиштираркан, отаси-
нинг қариганимда сени ёнимга олиб, шу жойлар-
да боғлар бунёд қилардим, деган орзусини эсла-
ди. Отасининг водийдаги қариндошлариникига
олиб бориш нияти ҳам амалга ошмади. Фақат
ҳарбий хизматдан қайтганидан сўнг бобо-тоғаси,
яъни Нормат чўпоннинг онаси бўлган бувисининг
укаси, кексайиб қолган чол ўғлининг машинаси-
да уларни йўқлаб келиб қолганида момо уруғла-
рингни танигин, бизлар ўтиб кетамиз, энди сиз-
лар бир-бирларинг билан борди-келди қилинглар,
хат-хабарлашинглар, дея ёшларни бир-бирлари
билан таништириб қўйиш учун қўярда-қўймай
бир ҳафтага ўзи билан олиб кетди. Ўшанда Анди-
жоннинг Хўжаобод туманида мириқиб дам олиб,
янгича ҳаёт тарзи, миришкор водийликларнинг
яратган боғлари, экинзорлари, қиру қияларни
яшнатиб ўсаётган теракзорлар, мевазорларни
ўз кўзи билан кўриб, раҳматли отам мақтагани-
данам зиёда жойлар экан, дея ҳаваси келганди.
Юрагига тушган бу ҳавас уруғи шу ҳолича қолиб
кетганди. Унинг бўртишига, ўзининг борлигини
билдиришига яқин ўн йил керак бўлибди. Яхши
ният тошниям ёради.
Жуманазар отаси айтган боғларни қандай
яратиш, бунинг қандай даромадли тарафлари
борлиги, сарф-харажатини ўйлаб кетди. Боғнинг
асоси бўлган унумдор ер бор, сув-чи?.. Зарбулоқ-
дан сув келтиришга доир отаси айтган гаплар
ҳақиқатга қанчалар яқин?! Буни билиш учун эса
Зарбулоққача чиқиб бориш керак. Машинасида у
ёқларга етиб бора олмайди. Шу ергача шаҳарбоп
машинасида аранг етиб келди. Бу ишни бошқа

• Агар бировнинг ташвиши сени ҳам ташвишга солса;
- билки  ҳали табиатинг тоза экан.

• Агар ўзингдан бошқаларда ҳам гўзалликни кўра олсанг;
- билки, ички дунёинг гўзал экан.

• Агар биродарлик ришталарини муҳофаза қила олсанг;
- билки, сен учун нурли йўлларда доим ҳамроҳ  топилади.

• Агар ўзингдан бошқаларга ҳам  яхшиликни холис қила олсанг;
- билки, сен вафога жуда яқинсан!

• Билгин:
• Айбсиз дўст қидирган ёлғиз яшайди;
• Нуқсонсиз жуфт излаган бўйдоқ ўтади;
• Қийинчиликсиз ёр истасанг... истаб юраверасан;
• Лабингни фақат икки нарсага ишлат:
- бири табассум;
- иккинчиси сукут.
• Табассум мушкул ишларни ҳал қилади;
• Сукут эса мушкул ишларни ўтказиб юборади.

✨ 𝐓𝐞𝐥𝐞𝐠𝐫𝐚𝐦 | *🌺*👑❤️КӮНГИЛ КОШОНАСИ❤️👑🌺**

Сен жилмайсанг   олам  мунаввар  ,
Минг йил  ётган  шодлик  ўйғонар.
Чақнаб  турган  кўзларинг    кулса,
Дунёга     тенг     ғамлар    тўкилар.

Сен  жилмайсанг   қуёш   не даркор,
Тақир     дилда    гул   очар     баҳор.
Яноғингда      нурлар        товланса ,
Қалбда   ҳислар     туғилар   такрор.

Сен жилмайсанг   дилларда   сўрон,
Маюс  кўнгил   булбулдек     бийрон.
Севги      байтин    шивирласа     дил,
Тилка~тилка         бўлади      ҳижрон.

Сен     жилмайсанг   учади     фироқ,
Ишқ    қасрида        ёнади      чироқ.
Сархуш   қилар     юздаги    изҳор,
Туйғуларда        чарх    урар    титроқ.

Сен   жилмайсанг   бўламан   тамом,
Лол   қоламан      айтолмай     калом  .
Фақат  дейман    бахтларимга   сен,
Кулиб  юргин,    бўлиб    сен   жаҳон.

Мурод  Али.Дониёр.

✨ 𝐓𝐞𝐥𝐞𝐠𝐫𝐚𝐦 | *🌺*👑❤️КӮНГИЛ КОШОНАСИ❤️👑🌺**

❤️❤️❤️

🌸🌸🌸

✨ 𝐓𝐞𝐥𝐞𝐠𝐫𝐚𝐦 | *🌺*👑❤️КӮНГИЛ КОШОНАСИ❤️👑🌺**

✨ 𝐓𝐞𝐥𝐞𝐠𝐫𝐚𝐦 | *🌺*👑❤️КӮНГИЛ КОШОНАСИ❤️👑🌺**

😍

✨ 𝐓𝐞𝐥𝐞𝐠𝐫𝐚𝐦 | *🌺*👑❤️КӮНГИЛ КОШОНАСИ❤️👑🌺**

✨ 𝐓𝐞𝐥𝐞𝐠𝐫𝐚𝐦 | *🌺*👑❤️КӮНГИЛ КОШОНАСИ❤️👑🌺**