| سخنی با مترجمان |
| محمود حدادی، مترجم |مترجم محترم، آقای محمدمهدی هاتف، اطلاع‌رسانی کرده که سر چاپ اثر اولش مغبون، و حتی بدهکارش کرده‌اند. ‌به‌سهم خود این اعتراف را قابل تحسین می‌دانم. اعتراف به زیان حداقل به دو دلیل سخت است: به آدم انگ ساده‌لوحی می‌خورد، دیگر اینکه در عالم نشر زیان مترجم دیری است که امری عادی است، تا آنجا که شاید بگویند به گفتنش نمی‌ارزد. کار اول یا چهلم هم ندارد. اوضاع کنونی می‌تواند هر مترجمی را  نزد هر ناشری آسیب‌پذیر کند، آن‌هم در حدی که بگویی به پای خود به اسارت رفته است. در عرف دنیای کار، روزمزد وقت غروب اجرتش را می‌گیرد، کارگر سر ماه مزدش را و کارمند هم حقوقش را. میزان مزد هم از پیش طی‌شده است. در این میان وضع مترجم از چه قرار است؟ بسیار به‌ندرت اتفاق می‌افتد ناشری با قید تعهد مالی ترجمه‌ای سفارش بدهد، وانگهی کمتر ناشری هم اشرافی چندان به ادبیات جهان دارد. (سفارشی هم اگر باشد، در حاشیهٔ فرهنگ است: خاطرات زن اوباما، راز موفقیت دیوید بکام و دونالد ترامپ... یا نبرد من دوباره.)

بیرون از این حاشیه، ترجمه‌ای را الگو قرار دهید: اگر نخواهید با شتابکاری کیفیت را قربانی کنید، ترجمهٔ اثری نه‌چندان پُرحجم دست‌کم شش ماه کار می‌برد. کدام ناشر حاضر است پیشاپیش نان مترجم را برای شش ماه تامین کند، وقتی‌که به پشت سر خودش نگاه می‌کند و یک نهاد دولتی را می‌بیند به نام ممیزی که در حق هنر حق وتو دارد؟! آیندهٔ اقتصادی هم که غبارآلود است. پس ریسک برای او بی‌معناست. شرایط جوری است که او را، بخواهد یا نخواهد، منصف باشد یا نباشد، حاضری‌خور می‌کند. اثر را می‌پذیرد در قبال قراردادی ناچار تهی از هر تعهد عملی. مترجمی که اثر آمادهٔ توی دستش گواهی می‌دهد که شش ماه تمام سر سفرهٔ خودش به نان نشسته است و حالا با قبول یک‌طرفهٔ همه رقم ریسک حاصل نهایی کارش را تقدیم می‌کند، چقدر عقل معاش دارد، جایی که ناشر ناچار است عقل معاش داشته باشد، لااقل تا آنجا که ورشکست نشود!  نهاد ممیزی در ضمن مبتلا به قرطاسبازی‌های پیش‌بینی‌ناپذیر هم هست، شیوه‌ای که جای اخلاق را پیوسته تنگ‌تر می‌کند و می‌تواند به دست ناشر، اگر بخواهد، بهانه بدهد برای هر اهمالی با پنهان شدن در پشت این نهاد. باری. واگذار فلک است تا کی اثری چاپ شود و کی و آیا کف دستی نان به دست مترجم برسد. همین‌جا یاد باد از آقایان امینی و بردایی در نشر بازتاب نگار و دیگر که با وجود ضرر در چاپ کتاب، با چه اصراری حق ترجمه را می‌پرداختند در اوضاعی که قانون‌گریزی وسوسهٔ غالب است.

و اما در امر ویراستاری. ناشر آقای هاتف گویا ایشان را بر سر ویرایش ترجمه‌اش بی‌مزد و بدهکار کرده است. آیا چند ویراستار می‌شناسید که در دستگاه ناشرش جایگاهی ثابت، امنیت شغلی و مالی داشته باشد، تا آنجا که درآمدش از حقِ ترجمه بالاتر بزند؟ و احساس هم نکند که ناشر در فرار از دردسرِ رویارویی با دستگاه ممیزی، به دست او خوسانسوری هم می‌کند؟

من در فرار از امضا نشاندن در پای قراردادهای یک‌طرفه، یا همکاری بر اساس اعتماد، یک بار هم رفتم  سراغ پلتفرم‌های پخش الکترونیک. اما پی بردم اینها با مترجم همکاری مستقیم ندارند، تنها با ناشر طرف‌اند و برای هرگونه شرح رضایت یا طرح شکایت آدم را رجوع می‌دهند به ناشرِ طرفِ قرارداد. برای همین، همکاران محترم! از ناشرانتان بخواهید که نشر الکترونیک در بستن قرارداد به امضای خود شما هم محتاج باشد و به شرایط خود شما هم گردن بگذارد. نشر الکترونیک احتمال هم دارد، به دلیل ارزانی، راه بازچاپ کاغذی را مسدود کند. به هر حال آینده به هر دلیل با آنهاست. در ضمن، از محل سهم ناشر، از ناشر سهمی بیشتر از هفت درصد بخواهید. سخاوت یک ناشر محترم، پس از سال‌ها، در حق من بیشتر از این نبود!

‌ـ ɣ کانال گروهی از مترجمان ایران [گاما]? GAMAper

Telegram

Gama | گاما

| درباره هنر چاپیدنِ مترجم | | محمدمهدی هاتف | هشت ماه از چاپ ترجمه‌ام از کتاب پیشرفت علم و مسائل آن نوشته لری لاودن می‌گذرد، بدون آنکه از حق مترجم خبری شود. با «نشر نی» تماس گرفتم که ببینم آیا اصلاً پرداختی در کار هست یا نه! به توضیح امور مالی نشر، حق‌…

وقتی کلمه‌ها بیشتر از یک معادل دارند

در متنی آمده بود:
«تیم از این موضوع آگاهی داشت و نهایتاً تصمیم گرفت که چیز بیشتری از این مکالمات به دست نخواهد آمد.»

جمله را که خواندم، حس کردم یک جای کار می‌لنگد: اینکه چیزی از مکالمات به دست نخواهد آمد یک جور نتیجه‌گیری است، نه تصمیم‌گیری. همین باعث شد به فعل «تصمیم گرفت» شک کنم. وقتی به‌سراغ متن اصلی رفتم، به فعل «decide» برخوردم که «تصمیم‌گرفتن» آشناترین معنای آن است. اما این آشناترین معنا تنها یکی از معانی پنج‌گانه‌اش است. این فعل گاهی معنای «نتیجه‌گیری» می‌دهد و گاهی معنای «فیصله‌دادن» یا «حکم‌کردن» یا «متقاعدکردن و مجاب‌شدن».

نمی‌دانم این همان #گرته‌برداری است یا نه؛ این‌قدر می‌دانم که مترجمِ کاربلد کمتر به حافظه‌اش اعتماد می‌کند.

این یادداشت از کانال ویراستارباشی برداشته شده:
t.me/virastarbashi

@tarjomekhabari

Dictionary.com

Decide Definition & Meaning | Dictionary.com

Decide definition, to solve or conclude (a question, controversy, or struggle) by giving victory to one side: The judge decided the case in favor of the plaintiff. See more.

Religious Corporations Act
قانون تشکیل موسسات مذهبی

این روزها قانون تشکیل موسسات مذهبی ژاپن با موضوع «کلیسای اتحاد» سابق و به دنبال قتل آبه شینزو نخست وزیر سابق مورد ارجاع رسانه‌های ژاپنی و خارجی قرار می‌گیرد.
چند بند مهم مربوط به این قانون را به صورت خلاصه در اینجا می‌آورم که خواندنش خالی از لطف نیست.

تعریف موسسه مذهبیماده ۲: آزادی مذهبی آنگونه که در قانون اساسی تضمین شده باید در تمام مراحل حکمرانی رعایت شود. بنابراین طبق همان آزادی تضمین‌شده، هیچ بندی از این قانون نمی‌تواند برای تحدید تبلیغ آموزه‌های دینی، برگزاری مراسم و اعمال یا انجام هر عمل مذهبی دیگری توسط هر شخص،‌ گروه یا نهادی تفسیر شود.

ماده ۷۸ -۲ درخواست گزارش‌دهی و طرح سوال از موسسه مذهبیاگر مقام ذیصلاح نسبت به یکی از سه مورد زیر مشکوک باشد می‌تواند از نماینده موسسه مذهبی گزارش بخواهد یا سوال کند. هنگام سوال پرسیدن او باید قبل از ورود به ملک موسسه مذهبی اجازه بگیرد.
۱- موسسه عواید حاصل از فعالیت‌های غیرعمومی (تجاری) خود را برای غیر از موسسه خود یا موسسات مشابه و مورد حمایت آن یا اهداف عام‌المنفعه هزینه کرده باشد. (یعنی درآمد خود را خرج هدفی غیر از اهداف مذهبی کرده باشد.)
۲- مشکوک باشد که هنگام ثبت موسسه اطلاعات نادرست یا ناقص ارائه داده باشد (مثلا در مورد ماهیت مذهبی خود).
۳- طبق نظر دادگاه به طور قابل توجهی علیه منافع عمومی مرتکب جرم شده باشد.

متن کامل می‌توانید در این لینک بخوانید.
(وقتی در یک بند به بند دیگری ارجاع می‌بینید از منوی سمت چپ شماره ماده و بند را پیدا کنید و آن را بخوانید تا بتوانید منظور را متوجه شوید)
https://www.japaneselawtranslation.go.jp/en/laws/view/3898/en

چند نکته کلی در مورد مذهب در ژاپن- تبلیغ دین و مذهب در ژاپن طبق قانون اساسی این کشور کاملا آزاد است و گروه‌ها و اشخاص مذهبی حق ورود به سیاست یا دریافت امتیازی از دولت را ندارند.
- ثبت گروه‌های مذهبی و فرقه‌ای الزام قانونی ندارد و موسساتی که خود را ثبت کنند نیز از پرداخت مالیات بر عواید فعالیت‌های مذهبی خود یا هدایا و نذورات دریافتی معاف هستند.
- طبق قانون، مدارس دولت مرکزی یا استانی حق ارائه تعالیم مذهبی به دانش‌آموزان یا طرفداری و حمایت از هیچ مذهب خاصی را ندارند.
علی نورانی
@TARJOMEKHABARI

شاید تا بحال در اخبار مربوط به خلیج فارس و رویارویی نیروهای سپاه با کشتی‌های آمریکایی کلمه «قایق‌های تندرو» سپاه پاسداران را شنیده باشید. جالب است که بدانید در اثر ترجمه ضعیف اینجا یک نوشابه‌ای برای سپاه باز شده است. توضیح می‌دهم.

قایق تندرو ترجمه نادرستی از speedbooat است.
A powerboat also referred to as a motorboat or speedboat, is a boat that is powered by an engine.

اسپیدبوت یعنی قایق موتوری. قایقی که با موتور حرکت می‌کند. اما مترجمانی که از این موضوع اطلاع ندارند تصور کرده‌اند تندرو اینجا صفت و یا ویژگی خاص نظامی است که قایق‌های ایرانی دارای آن هستند.

شاید عده ای بگویند چرا می‌خواهید نیروی دریایی سپاه را تخریب کنید؟ در پاسخ باید عرض کنم بحث من ترجمه است نه توان نظامی. همین کلمه در ارتش هر کشور دیگری هم باید قایق موتوری ترجمه شود نه تندرو چون در ذهن مخاطب تصور اشتباه و متفاوتی از قایق موتوری ایجاد می‌کند.

اسپیدبوت یک کلمه کاملا مصطلح، غیرتخصصی و عمومی است که به همه قایق‌های موتوردار اطلاق می‌شود. طبیعتا قایق های موتوری از نظر توان، سرعت، اندازه و قابلیتها انواع مختلفی دارند اما وقتی رسانه‌های انگلیسی از کلمه اسپیدبوت استفاده می‌کنند منظورشان کلمه «قایق موتوری» است نه «شناورهای تندرو» (اسمی که رسانه‌های نظامی نزدیک به سپاه انتخاب کرده‌اند و به واقع در فرایند این ترجمه‌ی ناقص به خود ارتقا داده‌اند.)

هر چند می‌شود حدس زد که سردبیران رسانه‌های وابسته به دولت دیگر این ترجمه را حیثیتی و استفاده از «قایق موتوری» را «آبروریزی» و شاید حتی «دسیسه دشمن برای تضعیف روحیه و...» و یا «تبلیغ علیه نظام» بدانند! :) ولی درسی که می‌توانیم بگیریم این است که قبل از ساختن معادل‌های جدید و ترجمه لغت به لغت بگردیم و ببینیم اولا آن پدیده دقیقا چیست و بعد بررسی کنیم که تابحال چنین کلمه‌ای چطور معنا می‌شده است؟ آیا من اولین کسی هستم که این واژه را در ایران معنی می‌کنم و چاره‌ای جز اختراع لغت جدید ندارم؟

دانستن بهتر از ندانستن است.

علی نورانی
@TARJOMEKHABARI