پوشه‌ی بیست و یکُم
از کتاب بانگ چوپان، آواز بلدرچین
نوشته‌ی مسلم فلاح تفتی
با صدای مریم خواجه‌ئیان

داوری نکنید تا بر شما، داوری نشود. زیرا به همان‌گونه که بر دیگران داوری کنید، بر شما نیز داوری خواهد شد و با همان پیمانه که وزن کنید، برای شما، وزن خواهد شد. چرا پرِ کاهی را در چشم برادرت می‌بینی،‌ اما از چوبی که در چشم خود داری،‌ غافلی؟
چه‌گونه می‌توانی به برادرت بگویی: "بگذار پر ِکاه را از چشمت به در آورم"، حال آن‌که چوبی در چشم خود داری؟ ای ریاکار! نخست چوب را از چشم خود به در آر،‌ آن‌گاه بهتر خواهی دید تا پرِ کاه را از چشم برادرت، بیرون کنی.
" آن‌چه مقدس است به سگان مَدَهید و مرواریدهای خود را پیش خوکان مَیَندازید، مبادا آن‌ها را پایمال کنند، و برگردند و شما را بِدَرند! "

انجیل متّی

خوشا به حال رحیمان
زیرا بر آنان، رحم خواهد شد

خوشا به حال پاکدلان
زیرا آنان خدا را‌ خواهند دید

خوشا به حال صلح‌جویان
زیرا آنان، فرزندان خدا
خوانده خواهند شد

انجیل متّی، آیه‌های ٧ تا ٩

کرتیر، چهار
یادداشتی از اطلس اثنی‌عشری
کرتیر دین‌مرد زرتشتی بر شمار آتشکده‌ها افزود. بر منابع مالی این آتشگاه‌ها دست یافت. کم‌کم قدرتی یافت هم‌پایه‌ی دولت. او بانی سازمان دینی پُرنفوذی بود. سال‌ها پس از قتل مانی، مانویان از آزار در امان نبودند. (و نیز پیروان دیگر مذاهب...به سبب سخت‌گیری‌های کرتیر!)
پس از آمدن این شاه و رفتن آن یکی، سرانجام نوبت به پسر دیگر شاپور رسید، یعنی نرسه...که گفتیم سال‌ها در تلاش بود که شاه شود. مخالفان کرتیر با نرسه همداستان بودند. نرسه اعلام می‌کند اصلا خود پدرش شاپور، سلطنت را بدو بخشیده بوده. حجت او هم لقبی است که شاپور به نرسه داده در کتیبه کعبه‌ی زرتشت در نقش رستم...لقب "آریایی"! و واقعا شاپور به نرسه چنین لقبی داده بود، اما نرسه سنگ‌نگاره تاج‌گذاری بهرام یکم را دست‌کاری می‌کند. به این شکل که: نام بهرام را پاک می‌کند و به جای آن نام خودش را نقر می‌کند! هم‌چنین نقش پیکر دشمنی خفته در زیر پای اسب خود، بر نگاره می‌افزاید، که شاید تصویر وهنام باشد، یعنی کسی که بهرام سوم را یاری داد تا شاه شود. (بدین‌سان بهتر آن‌که در پذیرش اصالت دیگر کتیبه‌ها و نقش‌ و نشان‌های باستانی درنگ کنیم!) باری، نرسه از همان آغاز کوشید از سیاست‌های شاخه‌ی بهرامیان دوری کند. او خود را جانشین واقعی شاپور می‌دانست. اما واقعیت این است که دوره، دیگر دوره‌ی شاپور نبود. بازی‌های سیاسی پیچیده‌تر شده بود. خاندان‌های بزرگ و دین‌مردان زرتشتی قدرت بسیار یافته بودند. دیگر نبود آن قدرت متمرکزی که اردشیر پاپکان و شاپور یکم، داشتند.‌ نرسه کوشید مانند شاپور با مانویان خوش‌رفتاری کند. اما از آن سوی، امپراتور روم، دیوکلتیان، نرسه را متهم کرد که در شورش مانویان مصر بر ضد امپراتوری روم دست داشته! بعد، مشکلات ایران با روم بیش‌تر و بیش‌تر شد. جنگ و نبرد شد، و سرانجام نرسه مجبور شد تن بدهد به یک قرارداد ننگین، به نام عهدنامه نصیبین! آن‌هم به مدت چهل‌سال که زیان‌های فراوان برای ایران در پی داشت.
در زمان نرسه، کرتیر کجا بود و چه می‌کرد؟ از همان آغاز پادشاهی نرسه، قدرت و نفوذ کرتیر ره به افول پیمود. هرچند کرتیرِ کهنسال از خوشامدگویان شاهی نرسه بود، و نرسه هم در کتیبه‌ی پایکولی از او با نام "کرتیر، موبد اورمزد" یاد کرده، اما در عمل، نرسه کوشید تا دربار و نهاد دولت را از زیر سایه‌ی سنگین سازمان دینی کرتیر دور کند. و گفتیم نرسه با مانویان، خوش‌رفتار بود تا خاطره‌ی شاپور را زنده کند. کار دیگر نرسه این بود که ایزدبانوی پشتیبان خاندان ساسانی، یعنی اناهید دیگربار گرامی داشته شود. در سنگ‌نگاره تاج‌گذاری نرسه در نقش‌رستم، نرسه حلقه‌ی شاهی را از ایزدبانو اناهید می‌گیرد. (برخی گفته‌اند این زن، ملکه هست. اما شاه، سلطنت را از زیردست خویش دریافت نمی‌کند، و این نقش، همان اناهید ایزدبانوی حامی ساسانیان است.)‌ نرسه برای مقابله با کرتیر، کوشید از نیروی جايگاه آتشکده‌ها (نماد و پایگاه اصلی سازمان راست‌دینی زرتشتی) بکاهد. حتی نقل شده که به نرسه گفتند: "چرا به زیارت آتشکده‌ها نمی‌روی؟" و او پاسخ داده: "خدمت به خداوند مرا از خدمت به آتش باز می‌دارد!" و این چنین بود که عصر کرتیر به پایان رسید. آن عبارت "موبد اورمزد" در کتیبه‌ی پایکولی، آخرین نام و یاد از کرتیر بود در تاریخ، و بعد سکوت! برخی گفته‌اند کرتیر همان تنسر (توسر) موبد زرتشتی در دوره‌ی ساسانی بوده. آیا وقتی سنگ‌نوشته‌ها زیر خاک مدفون یا ناخوانا شد، کرتیر نیز از خاطره‌ها محو گشت؟ آیا انزجاری که نرسه، سپس آذرباد، و در نهایت مهرنرسه، از کرتیر پراکنده بودند، در این امر مؤثر بود؟ آیا چون کرتیر از مذهب برای پیشبرد مقاصد سیاسی خود بهره جُست، تاریخ‌نگاری زردشتی او را به فراموشی سپرد؟ یا آیا چنان‌که گفتیم کرتیر همان تنسر بود؟
اگر به نقش‌برجسته‌های کرتیر خوب نگاه کنیم، می‌بینیم که روی کلاه او نقش یک قیچی هست! این قیچی چه معنایی دارد؟‌ برخی گفته‌اند نماد قلع و قمع مخالفان دین زرتشتی است! راست این‌که آن‌چه از کرتیر گفته شده، همراه است با اغراق و پیچیدگی...بیش‌تر، او را دور از آسان‌گیری دینی (تسامح و تساهل) معرفی کرده‌اند. فردی سخت‌گیر، معتقد به اصول خشک مذهبی، بيگانه‌ستيز، تندرو و متعصب! از سوی دیگر، کرتیر مردی روحانی توصیف می‌شود، که آرزومند حقیقتی دینی است، همان حقیقتی که "باید" بر همگان آشکار شود! آن‌چه هست کرتیر در فرمان قتل مانی نقشی پُررنگ داشت. کرتیر سازمانی دینی پایه‌گذاری کرد و به مرور آن را توانمند ساخت. کرتیر از معراج به آسمان‌ها گفت...چیزی که بعدها باعث خلق کتابی چون ارداویراف‌نامه و...شد. ناگفته پیداست که کارها و اندیشه‌های کرتیر، الگو و سرمشق شد برای قدرتمندان دینی...تا امروز هم تأثیر ژرف کرتیر بر زندگی ما ایرانیان آشکار است.

پایان یادداشتی درباره‌ی کرتیر

http://t.me/AtlasiNameh

قصه‌ی شب یلدا
در شبان یلدایی مردم قصه می‌گفتند، قصه می‌شنفتند، فال حافظ می‌گرفتند، آش و آجیل می‌خوردند و خلاصه شب‌های دراز سال را به خوشی سپری می‌کردند. ما هم در کانال اطلسی قصه‌ای نقل می‌کنیم از این کتاب: قصه‌های ایرانی، جلد یک، گردآوری و تالیف ابوالقاسم انجوی شیرازی، پژوهش احمد وکیلیان.
جلد اول: گل به صنوبر، چه کرد؟، انتشارات امیرکبیر، چاپ هفتم، ١٣٩۶.
(این داستان را چندین سال پیش به یاد برادرم مملی، خواندم و ضبط کردم. داستانی است به نام "قصه‌ی باغ گل زرد".)

‍ ‌
? سخنرانی ژاله آموزگار، استاد زبان‌های باستانی، دربارۀ شبِ چله (شب یلدا) و زایش مهر در یکی از نشست‌های شب‌های بخارا

@IranDel_Channel

?

کرمان
این شب‌ها در کانال اطلسی به کرمان سفر کردیم. ببینیم دکتر محمدعلی‌اسلامی‌ندوشن از سفر خود به کرمان در سال ۱۳۸۰ چه نوشته‌اند؟
آن‌چه می‌شنویم از این کتاب است:
بازتاب‌ها، نوشته‌ی محمدعلی‌اسلامی‌ندوشن، نشر آرمان، ۱۳۸۲.

کرمان
این شب‌ها در کانال اطلسی به کرمان سفر کردیم. ببینیم دکتر محمدعلی‌اسلامی‌ندوشن از سفر خود به کرمان در سال ۱۳۸۰ چه نوشته‌اند؟
آن‌چه می‌شنویم از این کتاب است:
بازتاب‌ها، نوشته‌ی محمدعلی‌اسلامی‌ندوشن، نشر آرمان، ۱۳۸۲.