فیلِ به-گشن-آمده، فیلِ غایب، عاجزترِ ملوک و بهترینِ پادشاهان

امروز از سرِ کنجکاوی یک بند از کلیله و دمنه را در دو ترجمهٔ سریانیِ کهن و نو، ابن‌مقفع، نصرالله‌ِ منشی و بخاری مقایسه کردم. دو ترجمهٔ سریانی را نیز تحت‌اللفظی به فارسی برگرداندم. هدفم از این مقایسه صرفاً تتبعی تفننی در شیوه‌ها و صناعت‌هایِ ترجمه در قرونِ ماضیه بود منتها به نظرم رسید که شاید این تفریحِ مختصر برایِ بعضی خواهندگان خالی از فایده نباشد. اینک آن بند‌ها به ترتیبِ تاریخ:

1. سریانیِ کهن از پهلوی (احتمالاً نیمهٔ دومِ قرنِ ۶ یا نیمهٔ اولِ قرنِ ۷ میلادی): ܘܗܕܐ ܐܡܝܪܐ ܕܫܠܝܛܐ ܖܡܿܛܐ ܠܨܒܝܢܐ ܕܢܦܫܗ: ܠܐ ܝܘܬܪܢܐ ܕܢܦܫܗ ܝܕܿܥ ܘܠܐ ܚܘܣܪܢܐ ܚܫܝܒ ܠܗ ܡܕܡ. ܐܝܟ ܦܝܠܐ ܪܘܝܐ ܡܬܕܒܪ ܒܨܒܝܢ ܢܦܫܗ: ܘܡܐ ܕܡܛܐ ܚܘܣܪܢܐ ܒܩܪ̈ܝܒܘܗܝ ܡܬܥܕܠ.

گفته شده است که سلطانی که به خواستِ نفسِ خویش رود، نه نفعِ خویش شناسد و نه خسران را به چیزی شمرد چونان فیلی مست که به خواستِ نفسِ خویش رفتار کند و چون خسران افتد اقربایش را نکوهش کند.

1. ابن‌مقفع از پهلوی (قرن هشتم میلادی): وأعجز الملوك آخذهم بالهويناء وأقلهم نظراً في مستقبل الأمور و أشبههم بالفیل المغتلم الذی لا یلتقت علی شيء فإن حزبه أمر تهاون به وإن أضیع الأمور غضب الملك بقرابته.

2. سریانی نو از عربی (بعد از قرنِ نهم): ܘܫܿܦܠܐ ܕܡ̈ܠܟܐ ܐܝܬܘ̱ ܗܿܘ ܕܠܣܘܥܪ̈ܢܐ ܕܒܒܝܫܼܬܐ ܒܛܝܢܼܝܢ. ܘܐܒܕܢܐ ܘܫܓܘܫܝܢܐ ܥܬܝܕ̈ܝܢ ܠܡܥܒܕ: ܠܒܣܬܪܐ ܫܿܕܐ ܘܡܢ ܡܪܢܝܬܗ ܡܿܪܚܩ. ܘܕܡܿܐ ܠܦܝܠܐ ܕܠܐ ܡܕܪܫ. ܕܟܕ ܡܬܒܩܝܐ ܝܕܥܬܗܼ ܘܚܐܪܘܬ ܨܒܝܢܗ ܐܝܟ ܠܐ ܡܕܡ ܚܫܝܒ ܠܗ. ܘܐܢ ܡܿܢ ܘܠܫܦܠܐ ܡܕܡ ܡܿܛܐܼ. ܡܬܬܣܝܡܼܐ ܥܝܪܬܐ ܒܩܪ̈ܝܒܘܗܝ ܘܗܿܘܝܐ ܬܗܠܠܬܐ ܘܨܕܘܐ.

و پست‌ترینِ ملوک آن باشد که کارها که آبستنِ بدی است و ویران‌گری و آشوبی را که کرده خواهد‌شد به پسِ خود افکند و از تدبیر دور شود و چونان فیل ناموخته باشد که چون دانشش و آزادیِ اختیارش آزموده شود چیزی در او به شمار نیاید و اگر بر آن [ملکِ] پست چیزی افتد، کینه از اقربایِ خود گیرد و مایهٔ تمسخر و طعنه شود.

1. نصرالله‌ منشی از عربی (قرن ۱۲ میلادی): و عاجزترِ ملوک آن است که از عواقبِ کارها غافل باشد و مهماتِ مُلک را خوار دارد، و هرگاه که حادثهٔ بزرگ افتد و کارِ دشوار پیش‌آید موضعِ حزم و احتیاط را مهمل گذارد، و چون فرصت فایت شود و خصم استیلا یافت نزدیکانِ خود را متهم گرداند و به هر یک حوالت‌کردن گیرد.

2. بخاری از عربی (قرن ۱۲ میلادی): و بهترینِ پادشاهان آن بود که کارها خوار فرانگیرد و ای مرد (؟) پیشه نکند که آنگاه مانندِ پیل به‌ گشن‌ آمده‌ بود که به هرچه پیش‌آید بازنگردد، و اگر هزار دشمن بیند به هیچ نشمرد؛ و از هیچ کاری غم نخورد؛ چون از آن مستی درآید خود را بیند لاغر گشته و گرسنگی در وی اثر کرده؛ و هر دشمنی که باشد وی را زبون گیرد.

📽 #مستند احسان یارشاطر

در باره‌ی زندگی و زمانه‌ی #احسان_یارشاطر
بنیان‌گذار مرکز مطالعات ایران‌شناسی
در نیویورک (ایرانیکا)

📚@FarhangDoostan

آمدن مغان بر گهوارهٔ عیسی

ܘܗܘܘ ܠܘܬܗ ܡܓܘ̈ܫܐ ܒܡܥܪܬܐ ܬܠܬܐ ܝܘ̈ܡܝܢ. ܘܚܙܿܝܢ ܗܘܘ ܚܝ̈ܠܘܬܐ ܫܡܝ̈ܢܐ ܕܣܠܩܝܢ ܘܢܚܬܿܝܢ ܠܘܬ ܡܫܝܚܐ. ܘܫܡܿܥܝܢ ܗܘܘ ܩܠܐ ܕܡ̈ܠܐܟܐ ܟܕ ܡܫܒܿܚܝܢ ܘܩܿܥܝܢ. ܩܕܝܫܩܕܝܫܩܕܝܫ ܡܪܝܐ ܐܠܗܐ. ܚܝܠܬܢܐ ܕܡܠܝܢ ܫܡܝܐ ܘܐܪܥܐ ܬܫܒ̈ܚܬܗ. ܘܗܘܘ ܒܕܚܠܬܐ ܪܒܬܐ. ܘܗܝܡܢܘ ܕܝܢ ܒܫܪܪܐ. ܕܗܿܢܘ ܡܠܟܐ ܕܢܚܬܼ ܡܼܢ ܫܡܝܐ ܘܗܘܐ ܒܪܢܫܐ. ܘܥܢܐ ܕܝܢ ܦܪܘܙܕܕ ܘܐܡܼܪ ܐܗܘܢ. ܗܫܐ ܓܝܪ ܝܕܥܬܼ ܕܫܪܪܐ ܢܒܝܘܬܗ ܕܐܫܥܝܐ ܢܒܝܐ. ܡܛܠ ܕܟܕ ܐܝܬܝ ܗܘܝܬ ܒܐܣ̈ܟܘܠܐ ܕܥܒܪ̈ܝܐ. ܩܪܝܬܼ ܒܐܫܥܝܐ. ܘܐܫܟܚܬܼ ܒܗ ܗܟܢܐ. ܡܛܠ ܕܝܠܕܐ ܐܬܝܠܕ ܠܢ. ܘܒܪܐ ܐܬܝܗܒ ܠܢ. ܘܗܘܐ ܫܘܠܛܢܗ ܥܠ ܟܬܗ. ܘܐܬܩܪܝ ܫܡܗ ܕܘܡܪܐ ܘܡܠܘܟܐ ܐܠܗܐ ܓܢܒܪܐ ܕܥܠܡ̈ܐ. ܘܟܬܝܒ ܗܘܐ ܕܝܢ ܒܕܘܟܬܐ ܐܚܪܬܐ ܗܐ ܒܬܘܠܬܐ ܒܛܢܐ ܘܝܠܕܐ ܒܪܐ ܘܡܬܩܪܝܐ ܫܡܗ ܥܡܢܘܐܝܠ.

Su-Min Ri, La Caverne Des Trésors: Les Deux Recensions Syriaques, CSCO 486, Syr. 207 (Louvain: Peeters, 1987), 380–82.

در شماره اخیر جریده شریفه هوگویه که می‌شود دوره ۲۷، شماره ۱ (۲۰۲۴)، مقاله‌ای نیز از من منتشر شده‌است. عنوان مقاله «Not Like the Magians, Not Like the Jews: Sexual Ethics, Communal Identity, and the Formation of Family Law in the Church of the East (484–552 CE) است. در آن به نسبت بین اخلاق جنسی، هویت جمعی و شکل‌گیری حقوق خانواده در سنت حقوقی کلیسای شرق پرداخته‌ام. بعضی از مطالب این ارتکاب را، پیشتر به فارسی در مقاله‌ «بنیادهای فکر حقوقی در کلیسای شرق در قرون پنجم و ششم میلادی» در جریده‌ شریفه ایران‌نامگ آورده‌ام. در این مطلب جدید که همینجا در دسترس است، در بعضی آرای پیشینم بازنگری کرده‌ام، بعضی آرای جدیدم را نیز در معرض داوری ارباب فضل نهاده‌ام و البته اشتباهات آن مقاله را اصلاح کرده‌ام و لابد مرتکب اشتباهات جدیدی شده‌ام که هنوز از ماهیت و درجه‌ وخامت آنها بی‌اطلاعم.

همه مقالات این شماره اینجا در دسترس است.
نیماجمالی

سجاد امیری باوندپور (۱۴۰۰)، «از حیره تا طور عَبدین: نکاتی دربارۀ زندگی‌نامۀ سریانی یوحنای تازی»، دوفصلنامۀ آینۀ میراث، سال ۲۰، شمارۀ ۷۱، صص ۹۹- ۱۲۶.

@IranologyTopics

‌*? *مدرسهٔ زبان‌شناسی و زبان‌های سامی انعکاس

ترم پاییز ۱۴۰۳ از مدرسهٔ زبان‌شناسی و زبان‌های سامی، با عنوان مدرسهٔ پاییزهٔ زبان‌های کتاب مقدس از پنجم مهرماه برگزار خواهد شد.

⬇️ طول دورهٔ زبان سریانی و عبری هشت جلسه، دستور تاریخی زبان عربی ده جلسه و زبان یونانی دوازده جلسه خواهد بود.

? ثبت‌نام در دوره:https://evnd.co/2NWQc
? مهلت ثبت‌نام کلاس‌های ترم پاییز: تا پایان ۱ مهرماه
? طرح درس‌ کلاس‌ها:

? عبری (ترم اول)
? دستور تاریخی زبان عربی
? سریانی (ترم اول)

? دوره‌ها در بستر بیگ‌بلوباتن در سایت رومیت برگزار خواهد شد و فیلم ضبط شده جلسات تنها تا انتهای ترم در دسترس دانشجویان خواهد بود.
*?در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر به آیدی@HebClass *و یا @GzClass در تلگرام پیام بدهید.
@inekas

یشوعداد مروزی٬ اسقف شهر الحدیثه در نزدیکی موصل امروزی٬ از مهم‌ترین مفسران سریانی کتاب مقدس در قرن نهم میلادی بوده است. از یشوعداد تفسیری مفصل بر جای مانده است که تمام عهدین را شامل می‌شود. اهمیت کار او٬ مانند بعضی دیگر از مفسرین کلیسای شرق در دوران اسلامی مانند تئودور بر کونی و یشوع بر نون٬ خصوصاً در تدوین و تثبیت سنن تفسیری آباء کلیسای سریانی شرقی و جمع‌آوری و یکپارچه‌سازی مطالب پیشینیان بوده است. متن زیر نمونه‌ای است از تفسیر او بر کتاب پیدایش.
ــــــــ

و بعضی گفتند که شیطان در روز نخست فرو افتاد چه در وقت آفرینش نور (پیدایش ۱:۳)٬ همراه رفیقانش آفریدگار را نستایید.
دیگران گفتند که چهارشنبه بود٬ چه در آن وقت نیرین منقسم گردیدند و درجات طبقات ایشان (ملائکه) تمایز یافت و او (شیطان) بر [عالم] هوا مأمور گردید٬ چنان که رسول مبارک فرمود (افسسیان ۲:۲).
بعضی گفتند که در روز چهارشنبه فرو افتاد.
دیگران گفتند بلکه با وی صبوری کرد -چنان که خداوندگارمان با یهودا- تا وقت آفرینش انسان٬ تا خود موجب لغزش خود گردد.
دیگران گفتند که جمعه بود که وی بر انسان رشک برد چراکه تنها او صورت [خداوند] خوانده شد (پیدایش ۱:۲۷).
به واقع٬ چنین می‌نماید که او در روز جمعه فرو افتاد٬ چراکه زیبنده نبود که [خداوند] ایشان (ملائکهٔ متمرد) را عقوبت نماید پیش از آن که ارادهٔ ایشان را آزموده باشد.
ـــــــ

ܘܐܢܫ̈ܝܢ ܐܡܪܘ ܕܒܝܘܡܐ ܩܕܡܝܐ ܢܦܼܠ ܣܛܢܐ ܒܕܠܐ ܫܒܚ ܠܒܪܘܝܐ ܥܡ ܚܒܪ̈ܘܗܝ ܒܒܪܝܬܗ ܕܢܘܗܪܐ.
ܐܚܪ̈ܢܐ ܕܒܐܪܒܥܒܫܒܐ ܠܡ ܥܠ ܕܐܦ ܒܗ ܐܬܦܠܓܘ ܢܗܝܪ̈ܐ ܘܐܬܦܪܫܘ ܕܪ̈ܓܐ ܠܬܓܡ̈ܝܗܘܢ ܘܗܘ ܐܬܦܩܕ ܥܠ ܐܐܪ ܐܝܟ ܕܐܡܼܪ ܛܘܒܢܐ ܫܠܝܚܐ.
ܐܚܪ̈ܢܐ ܕܒܗ ܠܟ ܒܝܘܡܐ ܕܐܪܒܥܒܫܐ ܢܦܼܠ.
ܐܚܪ̈ܢܐ ܕܟܒܪ ܠܡ ܐܓܪ ܠܗ ܪܘܚܐ ܐܝܟ ܡܪܢ ܠܝܗܘܕܐ ܥܕܡܐ ܠܒܪܝܬܗ ܕܒܪܢܫܐ ܐܝܟ ܕܢܗܘܐ ܗܘ ܬܘܩܠܬܐ ܠܩܢܘܡܗ.
ܐܚܪ̈ܢܐ ܕܒܥܪܘܒܬܐ ܠܡ ܐܝܟ ܡ̇ܢ ܕܚܣܡ ܒܒܪܢܫܐ ܕܗܘ ܠܚܘܕ ܐܬܩܪܝ ܨܠܡܐ.
ܐܦ ܓܝܪ ܗܕܐ ܕܡܝܐ ܕܒܥܪܘܒܬܐ ܢܦܼܠ. ܥܕܡܐ ܓܝܪ ܕܡܬܒܚܪ ܗܘܐ ܨܒܝܢܗܘܢ ܠܐ ܦܐܝܐ ܗܘܬ ܕܢܣܝܡ ܒܪܫܗܘܢ.

Jacques Marie Vosté and Ceslas van den Eynde, Commentaire d’Išo‘Dad de Merv Sur l’Ancien Testament, I: Genèse, CSCO 126, Syr. 67 (Louvain: L. Durbecq, 1950), 73.
ـــــــ

ترجمهٔ عرفان پاپری دیانت

? چکیدۀ نشست مجازی مبادی مطالعۀ حقوق در دورۀ ساسانی و نمونه‌ای در ارث:

? در این جلسه، به مبادیِ مطالعه در تاریخِ حقوق در دورهٔ ساسانی پرداخته می‌شود. پس از مقدمه‌ای دربارهٔ کلیاتِ فضایِ حقوقی در آن دوره، به نسبتِ نظامِ قضاییِ ساسانی با سنتِ حقوقیِ زرتشتی و همچنین نسبتِ نظامِ حقوقیِ ساسانی با سنت‌هایِ حقوقیِ یهودی و مسیحیِ سریانی‌زبانِ کلیسایِ شرق می‌پردازیم.

? سپس منابعِ اصلیِ مطالعه در تاریخِ حقوق در دورهٔ ساسانی را به اختصار معرفی می‌کنیم. در انتها، یک نمونه از نحوهٔ معامله با این منابع بر اساسِ روش و رویکردی می‌آید‌ که در ابتدایِ صحبت معرفی‌ شده‌است. آن نمونه مربوط است به مرگ، مجادله، مالکیت و در آن حقوقِ ارث در سنت‌هایِ زرتشتی و مسیحیِ کلیسایِ شرق در نسبت با هم مطالعه‌ می‌شود.

? در ایضاحِ این مطلب، پایه‌هایِ فرجام‌شناختیِ حقوقِ ارث در یک رسالهٔ حقوقیِ سریانی و عاقبتِ ارثِ دوده‌سالارِ بی‌پسر و افزون بر این، تأثیرِ برون‌همسری و ارتداد در تسهیمِ ارث در این دو سنت بررسی می‌شود.

@historyut

طرح درس کلاس عبری عهدینی- ترم اول
مدرس: امیررضا حقیقت‌خواه
اردیبهشت ۱۴۰۳

⭐️ اطلاعات بیشتر درباره دورۀ زبان‌شناسی و زبان‌های سامی@hanifcrs
@inekas