@Dr_majd_omid
#کوتاهدرس ۱۷۵
نیم‌فاصله از چه زمانی و با چه استدلالی وارد خط شد؟ و آیا یک راهکار نجات دهنده است یا یک مشکل جدید؟
پیش از این یا کلمات پیوسته نوشته میشدند یا جدا و چیزی به نام نیم‌‎فاصله در خط وجود نداشت. حدودا در اوایل دهۀ هفتاد و رواج عمومی کامپیوتر این اصطلاح وارد املای فارسی شد. تعدادی از زبانشناسان بر این باور بودند که باید از نرم‎افزارهای کامپیوتری برای تحقیقات زبانی بهره برد مثلا اگر بخواهیم بدانیم در یک متن چند فعل مضارع به کار رفته میتوانیم به کامپیوتر دستور بدهیم تعداد "می"های متن را بشمارد اما عیب کار این بود که کامپیوتر در این شمارش لغاتی مانند "مینا" و می در مصراع "مِی نوش دمی که زندگانی این است" را نیز میشمرد. پس قاعده‌ای به خط افزودند به نام نیم‌‎فاصله که چیزی معلق مابین اتصال و انفصال بود و موجب تغییراتی در خط شد. همین استدلال درباره دیگر کلمات مرکب و مشتق نیز وجود دارد مثلا هم را در همکلاس با نیم فاصله بنویسیم که در شمارش "هم" با لغاتی چون "همین "تداخل پیدا نکند! البته ابداع نیم فاصله محاسنی هم دارد بدین صورت که حدود و ثغور کلمات مرکبی را که به هر دلیل جدا نوشته شده‎اند مشخص میکند. مثلا لغت زیست‎شناس یک کلمۀ مرکب است که بواسطۀ دندانه‎های زیاد جدا نوشته میشود و پیش از ابداع نیم‎فاصله، با یک فضای خالی(اسپیس) بین دو لغت، به صورت "زیست شناس" نوشته میشد . در این صورت کامپیوتر  آن را دو لغت میشمرد. در کنار این امتیاز معایبی هم بر نیم فاصله وارد است و آن اینکه کلمات مرکبِ بیش از دو جزء را به صورت شلوغ و در هم تنیده نشان میدهد. مانند "رفت و روب" که تبدیل میشود به " رفت‎وروب" یا "برف پاک کن" که میشود" برف‎پاک‎کن". دیگر اینکه نیم‎فاصله را فقط با تایپ کامپیوتری میتوان رعایت کرد و در نوشتنهای دستی با قلم، کسی آن را به کار نمیبرد و این خود موجب ایجاد نوعی دوگانگی در خط میشود. سوم اینکه بسیاری از گروههای اسمی که ابتدا جدا نوشته میشدند به مرور زمان تبدیل به کلمۀ مرکب شده و قاعدتا اکنون سرهم یا با نیم‎فاصله نوشته میشوند. مانند پسرِ خاله که گروه بوده و جدا نوشته میشده و اکنون به کلمۀ مرکب پسرخاله تغییر یافته و به صورت نیم‎فاصله می‎آید. حال مشکل اینجاست که چگونه توقع داریم همۀ مردم یا حتی ویراستاران تفاوت گروه و ترکیب را درک کنند؟ و در نوشتن املای جدا یا نیم‎فاصله به شک نیفتند؟ مثلا "آینۀ بغل" ماشین، درست است یا "آینه‎بغل" ماشین؟ به عبارت دیگر بین آینه و بغل فاصله هست یا نیست؟ این مشکل در صفتهای پیشین شمارشی و موصوفشان نیز خود را نشان میدهد: "دو‎سه‎شب" پیش مهمانی داشتیم یا "دو سه شب" پیش، یا "دو‎سه شب" پیش؟ روزی که نیم‎فاصله باب نشده بود این مشکلات هم وجود نداشت! و همه مینوشتند: "آینه بغل" و "دو سه شب" پیش. چند نوبت دیده‌ام که ویراستاران در عبارت " در مقاله پیشِ رو به اثبات این موضوع خواهیم پرداخت"، پیش رو را به اشتباه پیش‌رو نوشته‌اند یعنی قادر به  تشخیص فاصله و نیم فاصله نبوده‌اند! و متوجه نشده‌اند که پیش رو، دو لغت است که باید جدا نوشته شوند.تازه اینها ادبیات دانشگاهی و تحصیلات تکمیلی خوانده‌اند، از عموم مردم چه انتظاری است که فرق گروه و ترکیب را بشناسند؟
مجموعا نیم‌فاصله بیشتر یک گرفتاری و معضل تازه در خط است تا یک راهکار نجات دهنده. اگر تا کنون نویسندگان در نوشتن روانشناس یا روان شناس سرگردان بودند حالا در نوشتن "پیشِ رو" هم سردرگم شده‌اند!
پاورقی: برای دیدن موارد درست اتصال و انفصال در املا به #کوتاهدرس۱۵۹ و #کوتاهدرس۵۷ در همین کانال مراجعه شود.

ترجمه منظوم دعای سحرگاه ماه مبارک رمضان👆

@Dr_majd_omid
#کوتاهدرس ۱۷۴
نکته‌ای درباره نامه‌نویسی اداری:
در نامه‌های اداری هنگام خطاب قرار دادن مخاطب باید ابتدا عنوان و سپس لقب و در انتها نام فرد را نوشت. مانند: ریاست محترم دانشگاه تهران جناب آقای دکتر حسین حسینی که در آن "ریاست محترم دانشگاه تهران" عنوان، "جناب آقای دکتر" لقب و "حسین حسینی" هم نام مخاطب است. چند سالی است در نامه‌های اداری به اشتباه، اول نام مخاطب و سپس عنوان و لقبش را مینویسند که در تضاد با رعایت آداب معاشرت و رسم نامه‌نویسی است! یعنی مینویسند جناب آقای دکتر حسینی ریاست محترم دانشگاه تهران. شایسته است این عیب در مکاتبات اداری برطرف شود.

معرفی کتاب آیین نگارش تحلیلی:
این کتاب تصنیفی در شش فصل نوشته شده که به شرح زیر است:
- فصل نخست بحثی مبسوط در زمینه خط فارسی و نقد دستور خط فرهنگستان
- فصل دوم آیین نگارش و ویرایش و سجاوندی و مکاتبات اداری و الفبای فونتیک و آموزش شیوه نوشتن مقالات علمی
- فصل سوم: شیوه‌های لغتسازی و ترجمه، همراه با نقد لغات معادلی که فرهنگستان برگزیده
- فصل چهارم: تحلیل مبحث درست و غلط در زبان فارسی در چهار حوزه تلفظ، معنا، املا و دستور زبان فارسی
- فصل پنجم: شیوه‌های انشانویسی و مقالات عمومی و آموزش تکنیکهای آن
-فصل ششم: ویژگیهای شاهکارهای ادبی و آموزش شیوه نوشتن متنهای ادبی
این کتاب مناسب چهار واحد درس آیین نگارش ۱و۲ مقطع لیسانس زبان و ادبیات فارسی و خلاصه آن مناسب درس فارسی عمومی است.
کتاب توسط نشر سمت در ۱۳۰ صفحه به قیمت نود و هشت هزار تومان چاپ شده. تلفن مرکز فروش: ۰۲۱۶۶۴۱۸۰۶۹

معرفی کتاب آموزش گام به گام دستور زبان فارسی:
یکی از کمبودهای کتابهای دستور زبان فارسی نبودن طبقه‌بندی برای آموزش در سطوح مختلف درسی بود. بدین معنا که دانشجوهای مقاطع گوناگون ایرانی و خارجی در رشته‌ها و مقاطع مختلف لیسانس، فوق ليسانس و دکتری در رشته های زبان و ادبیات فارسی، آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان، ایرانشناسی و برخی رشته‌های دیگر نیازهای مختلفی به دستور داشتند و یک کتاب واحد نمیتوانست پاسخگوی رفع آن نیازها باشد.
در کتاب جدید، آموزش دستور به چهار سطح تقسیم شده و در مقدمه کتاب توضیح داده شده که هر سطح برای چه مقطع و چه رشته ای و چه دانشجویانی ( ایرانی یا خارجی)خوبست. بدین ترتیب استاد و دانشجو کار ساده‌تری در آموزش پیش رو خواهند داشت.
کتاب را دانشگاه تهران در ۳۱۰صفحه با قیمت سیصد و ده هزار تومان چاپ کرده و تلفن مرکز فروش آن این است: ۰۲۱۸۸۳۳۸۷۱۲

@Dr_majd_omid
#کوتاهدرس ۱۷۳
فرهنگستان و پندی که نمیشنود:
اخیرا فرهنگستان زبان و ادب فارسی در مقابل واژه پیکسل، معادل تصدانه را برگزیده! پیکسل واحد اندازه‌گیری تصویر در دوربین است و در زبان انگلیسی آن را از ترکیب picture و element گرفته‌اند. فرهنگستان نیز آن را ترجمه لفظ به لفظ کرده و به تصویردانه رسیده، سپس وسط کلمه را تراش داده و لغت نامفهوم تصدانه را بیرون کشیده!
به ایشان باید یادآور شد: نخست اینکه پیکسل واحد اندازه‌گیری است و واحدها را ترجمه نمیکنند همانطور که متر و کیلوگرم و نیوتن و ریشتر و هرتز را ترجمه نکرده‌اند. دیگر اینکه اگر هم ضرورتی در ترجمه هست که نیست، واحد سازنده تصوير میشود تصویر‌سازه. سوم اینکه اگر هم تصویردانه را برگزیده‌اید چرا لغت را تراش میدهید و به واژه گنگ تصدانه میرسید؟
چرا فرهنگستان علیرغم اینکه مقاومت و تعجب ميليونها فارسی‌زبان را میبیند همچنان راه اشتباه خود را میرود و به ساخت لغات بی‌معنا و مبهم و خوارداشت زبان فارسی میپردازد؟

@Dr_majd_omid
#کوتاهدرس۱۷۱
توضیحی تازه بر یک بیت قدیمی:
یک عمر است در معنای بیت: بهرام که گور میگرفتی همه عمر/ دیدی که چگونه گور بهرام گرفت، گفته اند که منظور از گور دوم، گورستان است! و در کتابهای بلاغی هم برای جناس تام همین بیت را مثال می آوردند. از شما چه پنهان
بنده هم بر همین باور بودم تا اینکه امروز شرح حال بهرام گور را میخواندم که متوجه شدم مرگش بدین صورت بوده که به دنبال شکار گورخر به درون باتلاق می افتد و غرق میشود یعنی در واقع گور مصراع دوم هم همان گورخر است که باعث در باتلاق فرورفتن و مرگ بهرام شده هرچند ایهام به گورستان هم دارد.

@Dr_majd_omid
"روزی که دیدگاهم به محیط کار عوض شد"
امروز دوازدهم شهریور ماه خبر غم انگیز درگذشت استاد پیشکسوت دکتر جلیل تجلیل منتشر شد. چه انسان شریف و وارسته‌ای بود.خدایش بیامرزد و در بهشت برین همنشین صالحان و اولیایش کند.
سال ۸۵ انتخابات مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی بود و ایشان در رایگیری برنده شدند. از همان لحظه اعلام نتایج، کسانی که عاشق میز ریاست بودند دشمنی علیه او را شروع و به دستاویز خدمت همزمانش در دانشگاه آزاد ابتدا مانع صدور حکم مدیریتش شده و سپس او را بازنشسته کردند بلکه دو سالی بیشتر پشت میزی که هیچ ارزشی هم نداشت بنشینند!

جلسات گروه همیشه یکشنبه‌ها برگزار میشد. در اولین یکشنبه پس از بازنشستگی، قبل از شروع جلسه، مرحوم دکتر تجلیل در اطاق جلسه حضور  داشت و مشغول جمع کردن کیف و کتاب خود بود که ناگهان یکی از همان افراد کذا با صدای بلند گفت: آقای دکتر زودتر تشریف ببرید میخواهیم جلسه را شروع کنیم! به همین زشتی و زنندگی!
آنجا بود که ناگهان دلم فروریخت و متحیر شدم و از محیط کار دلسرد که چطور کسی که تا هفته پیش " حضرت استاد" بود حالا اینطور غیر مودبانه مورد خطاب قرار میگیرد؟ باری او رفت و دیگران هم بر اثر وی خواهند رفت ولی فکر میکنم آن دلشکستگی در قلب استاد باقی ماند. امید اینکه ادب نفس در محیط کار بیشتر جاری باشد که آن استادان گرانمایه شادروان،همچون تجلیل و حاکمی و شیخ الاسلامی و شهیدی و جوینی و زنجانی همه سرمشق اخلاق بودند.

@Dr_majd_omid
#کوتاهدرس۱۷۰
امرداد یا مرداد؟ در مردادماهی که گذشت به طرز فزاینده‌ای در فضای مجازی و مطبوعات کشور از واژه امرداد بجای مرداد استفاده شد. استدلالشان این بود که الف در زبان پهلوی، نشانه نفی بوده و مرداد یعنی مرگ و امرداد یعنی جاودانگی و نام کهن این ماه امرداد بوده. گویندگان این سخن چنان با هیجان از این الف سخن میگویند انگار  کشف تازه ای در زبان رخ داده حال آنکه دانشجویان ترمهای پایین ادبیات فارسی هم این نکته را میدانند. آنچه باید بدان توجه داشت تغییر تلفظها و ساختمانهای دستوری در طول زمان و عدم لزوم بازگشت به ساختمانهای قدیم است بویژه اینکه بازگشت از فارسی به پهلوی باشد. مثلا "روش"  در زبان پهلوی "ر‌َوِشن" و شب، خَشب بوده،آیا امروزه ما از روشن و خشب استفاده میکنیم یا روش و شب؟ تلفظ فَروردین هم با سکون ف و فتح ر بوده آیا ما امروز آن را بگونه پهلوی خود تلفظ میکنیم یا صورت فارسی‌شده آن؟ باری اگر کسی مایل است مرداد را امرداد کند لطفا روش و دهش و پرش را هم روشن و دهشن و پرشن تلفظ کند و بجای شب بگوید خشب و خورشید را هم خُوَر کند. ضمنا شهریور هم میشود خشتره ویریه و اردیبهشت هم میشود اشاوهیشت. لطفا پس از این بجای شهریور و اردیبهشت از نامهای دقیق باستانی آن استفاده کنند.

@Dr_majd_omid
#کوتاهدرس۱۶۸
پادکست و معادل فارسی آن: چند سالی است لغت پادکست وارد زبان فارسی شده و به فایلهای صوتیی که از طریق موبایلها شنیده میشود اطلاق میگردد. این واژه در صورت انگلیسی خود به صورت iPod broadcasting و به معنای «صوتی که از طریق دستگاه آیپاد گسترش می‌یابد» میباشد؛ سپس آن را خلاصه کرده و podcast را از آن درآورده‌اند. با توجه به اینکه اکنون بجز دستگاه آیپاد دیگر دستگاههای الکترونیکی نیز این کار را میکنند( یعنی فایل صوتی را پخش میکنند ) و از سوی دیگر ویژگی مشترک همه آنها وجود « نت» است میتوان از واژهٔ « نت‌آوا» به عنوان معادل فارسی پادکست استفاده کرد.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی مطابق معمول با استدلالهایی خودساخته لغت «پادپخش» را پیشنهاد داده که نه تنها رساننده مفهوم مورد نظر نیست بلکه معنای ضدپخش را به ذهن متبادر میکند مانند پادزهر!