Бугун француз файласуфи, ёзувчиси, дин ва сиёсат танқидчиси - Волтернинг туғилган куни

Нютоннинг бошига олма тушиб кетиши ҳақидаги афсонани биринчи айнан Волтер ўз китобида ёзиб машҳур қилган

Эътиқод, сиёсат ва эркинлик ҳақидаги фикрлари учун уни қўллаб-қувватлаганлар ҳам, нафрат билан қаршилаганлар ҳам бўлган. Лекин бир нарса аниқ: Волтер сўз қудрати билан жамиятнинг эътиборини ўзига қарата олган ҳақиқий ақлий гигант эди

"Мен сизнинг фикрингизга қўшилмайман, аммо уни айтиш ҳуқуқингизни ҳимоя қилиш учун жонимни бераман."
(Ушбу ибора Волтернинг ғояларини яхши ифодалайди, аммо айнан унинг сўзлари эмас, бу унинг фалсафасига асосланган)

"Ақлнинг ғалабаси - ҳеч қандай ақлга эга бўлмаганлар билан тинч-тотув яшаш"

"Биз ҳеч қачон яшамаймиз, фақат яшашга умид қиламиз"

"Китобларни ўқимаслик – ўзига нисбатан жиноятдир, лекин ёлғон китобларни ўқиш – ўз ақлига қасд қилишдир."

"Фикрлаш – инсоннинг энг буюк озодлигидир."

Мени usmle бўйича тайёрлаган ва дунёқарашимни шаклланишига катта таъсир кўрсатган шифокор - Фарход ака телеграмда ўз блогини очибди. Ҳозир АҚШ, Техасда патология бўйича резидент. Блогда таълим, тиббиёт ва шахсий тажрибаларини рус ва инглиз тилларида ёзади. Маслаҳатим, қўшилинглар, айниқса тиббиёт талабаси бўлсанглар. Тиббиётга алоқадор бўлмасанглар ҳам Фарход акани эшитиш керак, рационал фикрлайдиган кам сонли мутахассислардан

Блог: @farkhodmd

Ҳозир бизда мавжуд бўлган барча ядро қуроллари билан эволюция бизни инстинктларимиздан халос қилишини кута олмаймиз. Мен генетик муҳандисликдан фойдаланишимиз керак бўлади деб қўрқаман.

Кимдир менга китобга киритган ҳар бир тенгламам китобим сотувини ярмига қисқартиришини айтганди

Ҳеч ким математик теорема билан баҳслаша олмайди.

Ишончим комилки, инсоният космосда яшаш имкониятини топмаса, камида яна минг йил яшай олади. Кичкина сайёрадаги барча ҳаёт қандай йўқ бўлиши мумкинлиги ҳақида кўплаб сценарийлар мавжуд. Лекин мен оптимистман. Биз албатта юлдузларга етиб борамиз.

Ҳатто ҳамма нарса олдиндан белгилаб қўйилган ва бу билан ҳеч нарса қилиб бўлмайди деб даъво қиладиган одамлар ҳам йўлни кесиб ўтишдан олдин атрофга қарашларини пайқадим.

Интернетга бемақсад шунғиш тв каналларини доимий ўзгартиришдек аҳмоқона фикр

Мендан амётрофик латерал склероз (марказий асаб тизимининг касаллиги, орқа мия ва медулла облонгатасининг шикастланиши) билан ўзингизни қандай ҳис қилаяпсиз деб тез-тез сўрашади. Жавоб оддий - унчалик эмас

Илм-фанга фақат катта ўғлим Роберт қизиқади. У дастурий таъминот билан шуғулланади, Microsoft-да ишлайди. Қизим Люси француз ва рус тилларини ўрганмоқда — у ҳозир журналист. Менинг кенжа ўғлим Тим ҳозирда университетда француз ва испан тилларини ўрганмоқда. Менинг набирам Уилям ҳам бор, у ҳали ҳам гапиришни ўрганяпти, лекин аллақачон компютерлар жинниси

Стивен Хокинг

Сунъий интеллектнинг биринчи файласуфи - Алан Тюринг
Уни код бузувчи ва информатика фанининг асосчиси, компютер технологияларини ривожлантиришни бошлаган одам деб аташади

Алан Тюринг - ҳисоблаш назарияси ва сунъий интеллект асосчиси сифатида танилган инглиз математиги ва криптографи, 20-асрнинг энг таъсирли олимларидан бири ҳисобланади. Унинг ишлари илмий фаолиятининг турли жабҳаларида замонавий технологияларнинг асосини яратди

Тюрингнинг энг машҳур иши "Тюринг машинаси" концепцияси бўлиб, у алгоритмлар ва ҳисоблашлар асосини тушунтириш учун модел сифатида ишлаб чиқилган. Бу концепция замонавий компьютер фанининг пойдеворини қўйди, чунки у ҳар қандай алгоритм билан ечилувчи ҳисоблаш муаммосини тушунтиришга ёрдам берди.

Иккинчи жаҳон уруши бошланганида, Туринг Британиянинг Блетчли-Парк марказида криптограф сифатида ишлашга чақирилди. У ерда у немисларнинг "Энигма" шифрлаш машинасини бузишда катта рол ўйнади. Туринг ва унинг ҳамкасблари томонидан ишлаб чиқилган "Бомба" деб аталган машина "Энигма" кодларини бузишга ёрдам бериб, уруши якунлашда муҳим аҳамиятга эга бўлган.

1945-йилда у Британия империяси орденга эга бўлди ва 1951-йилда Лондон Қироллик жамиятига қабул қилинди. 1950-йилда эса у ўзининг машҳур "Тюринг тест"ини таклиф қилди. Бу тест сунъий интеллект соҳасида инсон каби фикрлай олиш қобилиятига эга машинани аниқлаш учун асосий тест сифатида хизмат қилиб келмоқда

Турингнинг ишлари бугунги кунгача ҳам илмий ҳамжамият ва технологиялар соҳасида катта аҳамиятга эга. Унинг ишлари сунъий интеллект, криптография ва ҳисоблаш техникаси каби соҳаларда асосий йўналишларни белгилаб берган

Уни Лейбниц, Декарт, Гилберт, Рассел, Витгенштейн билан бир қаторга қўйишади – Алан Тюринг энг буюк фалсафий ва математик ақллар қаторига киради.

Шахсий ҳаётида Туринг жинсий ориентацияси туфайли катта қийинчиликларга дуч келди. 1952 йилда Британия қонунчилигига кўра, у жинсий ориентацияси сабабли айбланди ва унга қамоқ ёки гормон терапияни таклиф қилишди. Алан иккинчисини танлайди, аммо бу унинг соғлиғига ёмон таъсир қилади. 1954-йилда Алан ўз уйида вафот этади, бу ўз жонига қасд қилиш деб баҳоланади

Фақат кўп йиллар ўтгач, 2009-йилда Британия ҳукумати унинг таъқиблари учун расман узр сўради ва 2013-йилда Алан Тюринг вафотидан кейин Қиролича Елизавета II томонидан афв этилди

@themantiq

Ҳеч қандай манфаат кўзланмаган, шунчаки қизиқишларни дастакловчи, қўлловчи ғоя йўқ эди мусулмонларда. Ҳозир ҳам йўқ.

Пашшанинг қайсидир хусусиятини ўрганаётган олимнинг иши аксариятимиз учун бекорга умрни совуришдир, бошқа қилар иши йўқми шунча муаммо турганда деймиз. Юлдузларни йўл топиш ва ой-кунлар ҳисобини қилишдан бошқа мақсадда ўрганиш умрни зое кетгазишдир, деб ёзади Ғаззолий “Иҳёу улумиддин”нинг Илм китобида. Демак, агар бирор мусулмон Галилей чиқиб, телескоп ясаб, Юпитернинг табиий йўлдошларини кузатиб, ойлаб вақтини ўтказса, вақтни совурган бўлармиди? Ёки Грегор Менделга ўхшаб, кимдир нўхот чатиштириб, рангини санаб ўтирса, унинг охиратига нафи бормиди? Буларнинг нафини ҳозир кўряпмиз, аммо ўша вақтларда тайинли самара бермаган.

Билишга бўлган интилиш инсондаги табиий инстинктдир. Ёш болаларда бу яққолроқ намоён бўлади. Инсон манфаат учун қизиқмайди, шунчаки қизиқади, ёш боладек. Тараққиётнинг бешиги ҳам, локомотиви ҳам қизиқиш ва билим. Шунчаки билим. У бугун фойда келтириши шарт эмас. Қайси билим қачон ва қаерда асқатиб қолишини ҳеч ким аввалдан билмайди. Шунинг учун билимга нисбатан “на охиратга, на дунёга фойдаси бор, беҳуда” деб айтиб бўлмайди. Шу жиҳатдан, Имом Ғаззолий ва унинг салафу халафлари янглишган. Бу янглиш тушунча ҳамон яшамоқда.

Хуллас, мусулмонларни тиз чўктирган ғоя – охиратпарастлик, фақат бугун аниқ наф берадиган ишларнигина аҳамиятли ҳисоблаб, шунчаки қизиқишдан қилинадиган ишларни умрни совуриш деб билиш, узоқни кўра олмасликдир. Афсуски, бу ишонч ҳозир ҳам кучли

Бизга Ғарбнинг эътиқоди эмас, технологияси, фани керак дейишади. Йўқ, азизлар! Бизга бугун олсак, эртага эскирадиган технология керак эмас. Биз уларнинг ана шундай юксак илм-фан ва техниканинг вужудга келишига туртки берган ғояларини, қадриятларини олишимиз керак. Булар ўзгача фикрга толерантлик, янгиликка очиқлик, дунёвий муваффақият, манфаат кўзланмайдиган оддий қизиқишлар, ҳоббиларни буюк кашфиётларнинг дебочаси деб билишдир.

Хуршид Йўлдошев

Ўпишиш, бугунги кунда билишимиз бўйича, бизнинг эволюцион ўтмишимизга асосланган мураккаб хатти-ҳаракатлар ҳисобланади.

Ўпишишнинг аниқ келиб чиқиши тушунарсиз бўлиб қолса-да, далилларга кўра, бу минг йиллар давомида одамларнинг ўзаро таъсирининг бир қисми бўлган. Биринчи қайд этилган ўпишиш 5000 йил олдин, қадимги Месопотамияга бориб тақалади, у ерда у ёзувларда тасвирланган. Бунга кўра, ўпишиш минг йиллар давомида меҳр ва боғланишнинг мазмунли ифодаси бўлиб келган.

Илмий нуқтаи назардан, ўпишиш инсон муносабатларида бир нечта функцияларни бажаради. Бу шунчаки романтик қизиқишнинг ифодаси эмас; бу шериклар ўртасида ишонч ва яқинликни ўрнатишнинг бир усули. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, ўпиш кўпинча "севги гормони" деб аталадиган окситоциннинг чиқарилишига ёрдам беради, бу алоқа туйғуларини кучайтиради ва стрессни камайтиради. Бундан ташқари, ўпиш ҳаракати дофаминнинг чиқарилишини рағбатлантириши, кайфият ва завқ туйғуларини кучайтириши мумкин.

Қизиғи шундаки, ўпишишга бўлган муносабат ижтимоий-маданий жуда фарқ қилади. Кўпгина маданиятлар лабдан лабга романтик ўпишни қабул қилса-да, бу универсал эмас. Ўрганилган маданиятларнинг тахминан 46% ўпишнинг ушбу ўзига хос шакли билан шуғулланади, бошқалари яқинликни ифода этишнинг муқобил усулларини топишган. Мисол учун, баъзи маданиятлар амалда "ҳидлов бўсаси" ёки ҳатто киприкни тишлаш, яқинликни таъкидлаши мумкин экан

Ўпишни оғзаки бўлмаган мулоқот шакли, истак ва ҳиссий алоқани етказиш сифатида кўриш мумкин. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, яхши ўпишувчилар кўпинча диққатли ва ҳиссий жиҳатдан боғлиқ шериклар сифатида қабул қилинади. Бу жозибадорлик ва муносабатлардан қониқишни кучайтиришда ўпишнинг ролини таъкидлайди.

Замонавий жамиятда ўпишнинг оқибатларини кўриб чиқар эканмиз, унинг севги, ишонч ва жозибадорликнинг кенгроқ мавзулари билан қандай кесишиши ҳақида ўйлаш муҳим. Ўзаро муносабатлар мураккаб ва кўп қиррали бўлиши мумкин бўлган дунёда ўпишнинг оддий ҳаракати инсоннинг алоқа ва тушунишга бўлган чуқур истагини қамраб олади.

The reasons humans started kissing - BBC (https://www.bbc.com/future/article/20210813-the-reasons-humans-started-kissing)
- The History of Kissing - Psychology Today (https://www.psychologytoday.com/us/blog/hide-and-seek/201402/the-history-kissing)