​​Оқ тунлар, Ф.М.Достоевский

Достоевскийнинг "Оқ тунлар" қиссасини мен бир неча йиллар олдин ўқигандим. Шундаёқ асар менга катта таъсир кўрсатган бўлса-да, яқинда уни қайта ўқиб чиққач, Достоевскийнинг инсон туйғулари ва ички кечинмаларини бу кичик қиссада қандай маҳорат билан тасвирлаши мени лол қолдирди. Вақт ўтиши билан асарга бўлган қарашим ҳам ўзгар(иб)ди десам хато бўлмайди.

Асарнинг асосий қаҳрамони – Мечтатель (Хаёлпараст), ҳаётдан узоқлашган, ўз ўйлари, орзулари ва хаёллари билан яшайдиган чинакам ёлғиз инсон. Илгари унинг хаёлпарварлигига қараб, унинг ҳаётдан қочишига кўпроқ эътибор қаратган бўлсам, бу сафар унинг ички туйғулари, муҳаббатга, тўғрироғи бошқа инсонга (мулоқотга) бўлган чинакам интилиши менинг диққатимни олди. Унинг Настенька билан учрашуви ва унинг дўстлик ва муҳаббатга умид боғлаши ҳақиқий ва самимий туйғулар билан тўла. Аммо бу муҳаббат якка томонлама эканлигини тушуниши ва севги йўлидаги қурбонлиги қаҳрамоннинг юрагидаги оғриқни янада чуқурроқ ҳис этишга мажбур қилади.

Қайта ўқиб, мен Мечтательнинг қурбонлигини бошқача қабул қилдим. У Настеньканинг бахти учун ўз муҳаббатидан воз кечади ва бу ҳолат унинг шахсий ютқузиши эмас, балки унинг ҳис-туйғуларининг чинакам эканлигини кўрсатади. Илгари бу қурбонлик менга қайғули туйилган бўлса, бу сафар у менга ҳаётдаги ўзаро муносабатлардаги мураккаб ва табиий жараён сифатида кўринди.

Бундан ташқари қайта ўқиш давомида мен Настеньканинг ҳолатини ҳам яхшироқ тушунишга ҳаракат қилдим. Унинг иккиланиши ва қалбидаги қийин танловини маълум даражада тушуниш мумкин: у ўз севганини кутаркан, ёлғизлик ва муҳтожлик туйғулари билан курашади ва шунинг учун Мечтатель билан дўстона муносабат ўрнатади. Аммо, ўйлаб қарасам, Настенька бу вазиятда ўзини ҳали жуда ёш ва бирозгина ақлсиз тутади: у ўз ҳис-туйғуларини яхши тушуниб етмай, Мечтательнинг қалбига қандай оғриқ етказаётганини англамай ҳаракат қилади. Балки у ҳолатнинг жиддийлигини ҳам тўлиқ ҳис қилмагандир. Унинг ҳаракатларини шунчаки ёшлик ва тажрибасизликка йўяқолдим.

Асарни қайта ўқиб, яна бир нарсани чуқурроқ англадим: биз барчамиз вақт ўтиши билан Достоевскийнинг "Мечтатель"ига айланамиз: тўрт девордан чиққиси келмаган, инсонлар билан муносабатлардан қочган ва ўз ўйларида яшашни афзал кўрган хаёлпарастлар. Ҳикоя қаҳрамони каби ёшликдаги орзуларимиз ҳаёт ҳақиқатлари билан тўқнашганда, биз ҳам хаёл ва реаллик ўртасида аросатда қоламиз. Достоевскийнинг қаҳрамони орқали биз ўз ўтмиш хотираларимиз, умидларимиз ва ички кечинмаларимиз билан юзма-юз келамиз.

Қисқа қилиб айтганда, "Оқ тунлар" нафақат муҳаббат ҳақидаги қисса, балки инсон қалбининг мураккаблиги ва орзу билан ҳаёт ўртасидаги кураш ҳақидаги ва, шу билан биргаликда, инсон ҳис-туйғуларини тасвирлашда Достоевскийнинг маҳоратига тенг келадигани йўқ эканлигини янада яхшироқ англашга ёрдам бераоладиган чуқур асардир.

@readnroll

​​"Биласизми, мен энди ўтмишни эслаб, ўзига хос бир вақтда бахтли бўлган жойларга қайтишни ёқтираман. Ўзимнинг бугунги ҳаётимни қайтиб келмас ўтмишга мослаштириб қуришни яхши кўраман ва тез-тез ҳеч қандай эҳтиёж ёки мақсадсиз, қайғули ва ғамгин ҳолда Санкт-Петербургнинг жин кўчаларини ва хилват жойларини кезиб юраман. Ажиб хотиралар! Масалан, ана шу ерда, айнан бир йил аввал, айнан шу вақтда, шу йўлак бўйлаб худди шунақа ёлғиз ва қайғули ҳолда кезиб юрганим эсимга тушади! Ва ўшанда ҳам орзуларим қайғули бўлганини, улар ўтмишда ҳам яхшироқ бўлмаганини, аммо қандайдир енгиллик ва тинчлик билан яшаганимни сезаман. Энди менга ёпишиб олган, бу қора фикрлар ва кун-у тун тинчлик бермайдиган қайғули ва қоронғи виждон азоблари ўшанда йўқ бўлганини ҳис қиламан.
Ўзингдан яна сўрайсан: қани энди сенинг орзуларинг? Ва бошингни эгиб, айтасан: йиллар қанчалик тез ўтиб кетяпти! Яна ўзингдан сўрайсан: йилларинг билан нима қилдинг? Энг яхши вақтларингни қаерга кўмдинг? Сен яшадингми ёки йўқ? Қара, ўзингга айтасан, қара, дунё қанчалик совуқлашиб кетяпти. Яна йиллар ўтади, уларнинг ортидан ғамгин ёлғизлик, сўнгра ҳассаси билан ўша қалтирайдиган кексалик ва уларнинг ортидан дард ва қайғу келади. Сенинг хаёлий дунёнгнинг ранги ўчади, орзуларинг сўнади, сарғайган дарахт япроқлари каби қоқилиб тушади..."

Оқ тунлар, Ф.М.Достоевский

@readnroll

Homo consumens - бу инсоннинг асосий мақсади аввало мол-мулкка эгалик қилиш эмас, балки тобора кўпроқ истеъмол қилишдир ва бу орқали ички бўшлиғи, бефаоллиги, ёлғизлиги ва кўнгил нотинчлигини қоплашга ҳаракат қилади, дейди Фромм Искусство Быть китобида.

p.s. Консюмеризмнинг асосий психологик сабабларини ўқиган инсон ўзидан ниҳоятда уялиб кетади, бироқ, ўзини тинчлантириб, ичида нима қилай, ожиз инсонман деб қўяди. Бу инсон - мен.

@readnroll

"Мукаммал бўлишга интилиш ўрнига, шунчаки ўзинг бўлишга ҳаракат қилсанг-чи?"

The Child in You, Stefanie Stahl

@readnroll

#recommend

Ҳамма албатта ўқиши керак деб ўйлаган бир китобингиз номини чатда ёзиб қолдиринг.
Балки ўқимоқчи бўлган китоблар рўйҳатларимиз кенгайиб қолар)

p.s. Илтимос, диний китоблар ёзмасликка ҳаракат қилинг. Раҳмат катта)

​​#interesting

Смартфонларимизда қадимий Александрия Кутубхонасидагидан кўпроқ маълумот бор¹. Тахминларга кўра², Александрия Кутубхонасида 100 миллиард бит ёки 12,5 GB маълумот бўлган.

-------------
1. Harari, Y. N. (2024). Nexus: a brief history of information networks from the Stone Age to AI. First U.S. edition. New York, Random House.
2. Douglas S. Robertson, “The Information Revolution,” Communication Research 17, no. 2 (1990): 235–54.

@readnroll

Ҳаммага салом!
Анчадан бери "кўришмадик". Ҳозир ҳаммангизнинг ботга ёзган смсларингизни ўқиб чиқдим.
Ҳавотир олганларга, ҳол-аҳвол сўраганларга катта раҳмат.
Чиндан хурсанд бўлдим ?

Бироз танаффус қилдим. Энди тез-тез "кўришиб" турамиз)
Сизлар қалайсизлар? Нима янгиликлар?

"Инсон бахтли эканлигини билмаганидан бахтсиздир; фақат шу сабабдан."

Иблислар, Ф.М.Достоевский

@readnroll