او خودش را خرید و آزاد شد

▪️حقیقت آن است که جهان‌بینی‌های متدانیه و حتی متعادله و متوسطه قادر به فهم شهید و شهادت نیستند. این امر یک اخلاق متعالیه می‌طلبد؛ اخلاقی که در آن احسان، لطف و ایثار خوب جا افتاده باشد. ادیان در این زمینه این امر را درک می‌کنند؛ زیرا بالاترین فعل اخلاقی که در ادیان تعریف شده است همان فعل مبتنی ‌بر ایثار، کرامت، انفاق و... است.

▪️جهان‌بینی‌های مادی و جهان‌بینی‌های حسی و محصور در دنیا قادر به فهم این قضیه نیستند. باید فهمی دقیق و درکی صحیح از این لایه قیام حضرت اباعبدالله را فهم کنیم و باید متوجه شویم که عالم لایه‌ای رمزآلود دارد.

▪️یک لایه سرشار از غیب و غیاب دارد. اتفاقا کسانی که با عرفان سروکار دارند معتقدند که جهان مادی هم سرشار از غیب است. امام‌(ره) در تفسیر سوره حمد می‌فرماید که جهان سر است، انسان سر است، طبیعت هم سر است، جسم هم غایب است. یک وجود حقیقی است و سطحی نیست، جهان را به جهان قابل‌مشاهده و بالفعل تقلیل می‌دهد.

▪️جهان لایه‌های زیرینی دارد. ما اول باید تکلیف‌مان را با جهان‌بینی شهادت روشن کنیم. این نگاهی غایتمدار است و نگاهی است مبتنی‌بر فلسفه تاریخ؛ تاریخ دارد به این سمت حرکت می‌کند. وقتی غایت تاریخ علی‌رغم همه جولان‌هایی که باطل می‌دهد به‌سمت پیروزی حق حرکت می‌کند، یعنی پیروزی مکتب شهادت بر نگاه‌های محصور در ماده. این یک جهان‌بینی الهی است، یک جهان‌بینی خاص است که باید آن را فهم کنید.

▪️دوم اینکه انقلاب اسلامی را هم بدون این نگاه نمی‌توانیم فهم کنیم. بدون جایگاه شهادت و جهاد و اصطلاحات قدرت نرم نمی‌توانیم آن را درک کنیم. امام‌حسین تجلی قدرت جهاد است. امام حسین(ع) وقتی می‌بیند که عده و عده‌ای ندارد دست به مهندسی مرگ خودش می‌زند و با جان خودش به جنگ باطل می‌رود؛ این خودش پیروزی خون بر شمشیر است.

▪️یکی از مظاهر نوین پیروزی خون بر شمشیر همین جهاد شهید حاج‌قاسم سلیمانی است؛ این را باید درک کنیم. کسی آن را می‌تواند درک کند که مقداری حسب فرمایش حضرت امیر(ع) را درک کرده باشد. حضرت می‌گوید: مردم دو دسته هستند؛ خود را می‌فروشند و برده می‌شوند، برخی خود را می‌خرند و آزاد می‌شوند. شهید سلیمانی کسی بود که خودش را خرید و آزاد شد؛ بنابراین بر همین لایه زیرین منطبق شد که آنها آسان نیست و باید مراحلی را طی کنید مانند مراحل عقلی و شهودی.

? مشروح یادداشت را اینجا بخوانید‌.

? @agaah_ir
? Agaah.ir

پای حاج قاسم به محافل دانشگاهی باز نشده است

▪️دکتر علیرضا شجاعی‌زند، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس معتقد است جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسان ایرانی نسبت به اتفاق شهادت شهید سلیمانی و سپس تشییع میلیونی ایشان کوتاهی کرده‌اند و اگر مشابه چنین اتفاقاتی در کشورهای دیگر رخ می‌داد قطعا متفکران و جامعه‌شناسان آن کشور با حساسیت و اصرار بیشتری این پدیده‌ها را مورد مطالعه قرار می‌دادند.

▪️وی عقیده دارد به موضوع تشییع باشکوه شهید سلیمانی و ابعاد شهادتش و بازتاب‌های آن بین مردم ایران و منطقه از سه جنبه می‌توان پرداخت. یعنی از سه مدخل می‌توان وارد شد و آن را بررسی است.

▫️یکی شخص حاج قاسم است؛ شامل ویژگی‌های شخصیتی و نقشی و عملکردی ایشان.
▫️دوم، موقعیت میدانی این واقعه است که شامل زمان و مکان و نحوه شهادت و ترکیب شهدا و عامل ارتکاب این جنایت و عقبه‌های سیاسی آن در منطقه و در سطح جهانی است.
▫️سوم، واکنش‌های مردم در ایران و منطقه است به این واقعه.
دکتر شجاعی‌زند ادامه می‌دهد اندک دانش و اطلاعاتی که دارم به من اجازه می‌دهد قدری در اطراف همین جنبه سوم نکاتی را عرض کنم و جنبه‌های دیگر را به اهلش بسپاریم.

▪️وی معتقد است این واکنش عظیم را نمی‌توان تنها با استناد به شخصیت و نقش و عملکرد حاج قاسم تبیین کرد؛ همچنان که نمی‌توان آن را تنها با استناد به واقعیت‌های میدانی‌اش تبیین کرد. این به معنی کوچک و کم‌اهمیت‌شمردن آنها نیست بلکه می‌خواهم بگویم که گاهی واقعیت‌های عینی و ملموس برای تحلیل و تبیین چرایی بروز یک رخداد کفایت ندارند و باید آنها را با نظر به «زمینه ادراکی مردم» یا با ارجاع به «بافت گفتمانی» آن تبیین کرد.

▪️واکنش انسان‌ها به مثابه فاعلان آگاه، نوعا تابع ادراکشان از واقعیت است. نمی‌خواهم اثر هیجانات و عواطف را در واکنش‌ها انکار کنم اما همان هم تابع گرایش و زمینه‌های ادراکی ایشان است که از قبل و به‌تدریج شکل گرفته است. این گرایش‌ها و زمینه‌های ادراکی در ما طی پروسه‌های طولانی شکل می‌گیرد و در جایی در ذهن و وجودمان ماندگار می‌شود.

▪️با اینکه مدرنیته ما را به موجوداتی در اینجا و اکنون تبدیل کرده و به زیست لحظه‌ای نزدیک ساخته اما هنوز گرایش‌ها و زمینه‌های ادراکی ماندگاری در وجود ما هست که در برخی از موقعیت‌های خاص سر باز می‌کند و خود را نشان می‌دهد. مثل آتش‌فشان‌ها که عناصر نهفته و درونی زمین را در موقعیت‌های خاص و نادری آشکار می‌سازند. بنده هم می‌خواهم از این پدیده و موقعیت کم‌نظیر کمک بگیرم تا جامعه ایران را بهتر و بیشتر بشناسیم و بشناسانیم.

? مشروح گفت‌وگو را اینجا بخوانید‌.

? @agaah_ir
? Agaah.ir

شخصیت‌ تام یک اسطوره

▪️دکتر بهرام بیات، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه دفاع ملی است. او معتقد است شهید سلیمانی ازجمله انسان‌هایی است که از لحاظ شخصیت‌شناسی اجتماعی، به‌اصطلاح جزو «شخصیت‌های تام» یا «شخصیت‌های اجتماعی» محسوب می‌شوند. این نوع شخصیت‌ها به‌واسطه نگرش و نگاه خاص خود، رابطه‌ای منظم و متعادل میان خود و خدا، خود و نظام، خود و محیط و مهم‌تر از همه، خود و مردم ایجاد می‌کنند.

▪️وی عقیده دارد در زمینه شخصیت‌شناسی اجتماعی، ما معدود افرادی را داریم که به اصطلاح «شخصیت‌های تام» یا «شخصیت‌های اجتماعی» نامیده می‌شوند. این نوع شخصیت‌ها به‌واسطه نگرش و نگاه خاص خود، رابطه‌ای منظم و متعادل میان خود و خدا، خود و نظام، خود و محیط و مهم‌تر از همه، خود و مردم ایجاد می‌کنند. ویژگی اساسی این نوع شخصیت‌ها – که شهید حاج قاسم نیز از آن برخوردار بود – این است که مردم را فراتر از برچسب‌هایی که به آنها زده می‌شود، می‌بینند.

▪️برای چنین افرادی تفاوت‌ها اهمیتی ندارد؛ اینکه کسی باحجاب یا بدحجاب است، نمازخوان است یا نه، راست‌گراست یا چپ‌گرا، مؤمن است یا نیست، شیعه است یا سنی، یهودی است یا مسیحی. این افراد انسان‌ها را به‌عنوان انسان، فارغ از این تفاوت‌ها، می‌بینند. این نگاه باعث می‌شود چنین شخصیت‌هایی فی‌نفسه نوعی سرمایه اجتماعی باشند. اگر بخواهیم از منظر جامعه‌شناسی سرمایه اجتماعی را بررسی کنیم، می‌توان گفت که این مفهوم بر سه عنصر اصلی استوار است:

▫️۱. آگاهی
▫️۲. اعتماد (که بر مبنای آگاهی ایجاد می‌شود)
▫️۳. مشارکت. شهید بزرگوار حاج قاسم سلیمانی تمامی این عناصر را در شخصیت خود داشت.

▪️موضوع منطقه یکی از مسائل کلیدی است که بسیاری از رؤسای جمهورها و دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی به آن توجه داشتند؛ برای مثال، دستگاه اطلاعاتی و امنیتی برخی کشورها ارتباطاتی با هم داشتند، درحالی‌که دولتمردان ما گاهی درگیر اختلافات داخلی بودند.

▪️برای نمونه، تصور کنید که ما در مصر سفارتخانه نداریم اما سرمایه اجتماعی حاج قاسم در مصر به‌عنوان یک شخصیت برجسته جهان اسلام بسیار قابل توجه بود. این سرمایه اجتماعی موجب شد که در غزه، با استحکام و تاثیرگذاری فوق‌العاده‌ای عمل کند.

? مشروح گفت‌وگو را اینجا بخوانید‌.

? @agaah_ir
? Agaah.ir

بیمارکشی

▪️صهیونیست‌های تبهکار و فاجر همچنان در سایه سکوت خفت‌بار مجامع مدعی بین‌المللی درحال جنایت و نسل‌کشی در غزه هستند؛ آنها حتی به بیمارستانی که آخرین پناهگاه کودکان و مردم مجروح و بیمار در غزه بود نیز رحم نکردند و آن را به آتش کشیدند؛ حال باید پرسید مدعیان دروغینی که ادعای حمایت از حقوق زنان و کودکان را دارند و چنانچه در گوشه‌ای از دنیا اتفاقی رخ دهد، گریبان چاک می‌دهند، اکنون کجا هستند و چرا معترض به صهیونیست‌های کودک‌کش نمی‌شوند؟ این است آن تمدن و حقوق‌بشر ادعایی‌تان که چشمان خود را به آتش زدن بیماران و کودکان به دست وحوش صهیونیست ببندید؟!

▪️همراه با گرسنگی و سوءتغذیه، بمباران‌های مستمر غزه و به‌آتش‌کشیدن چادرهای آوارگان فلسطین، سرمای زمستان هم جان نوزادان فلسطینی را می‌گیرد و اشغالگران با جلوگیری از رسیدن هرگونه کمک‌های بشردوستانه به این باریکه، سناریوی نسل‌کشیِ خود را در سایه انفعال جامعه بین‌الملل در قبال این جنایات پیش می‌برند.

▪️انتشار تصویری بسیار غم‌انگیز و دردناک از کودکی فلسطینی که بر اثر سرما فوت کرده، جهان را در بهت فروبرده است. طبق اعلام رسانه‌ها، خانواده‌ای آواره که در منطقه المواصی خان‌یونس اقامت داشتند، نوزاد دو هفته‌ای خود را بر اثر سرما از دست دادند.

? مشروح خبر را اینجا بخوانید.

? @agaah_ir
? Agaah.ir

چالش «هویت مدرن»

▪️دکتر حمید هوشنگی، استاد علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع) سال‌هاست بر مقوله هویت و قومیت مطالعات و پژوهش‌های عمیقی انجام داده است. کتاب «تنوع قومی در جمهوری اسلامی ایران» در کنار ده‌ها مقاله علمی و پژوهشی از جمله آثار ایشان در حوزه هویت و قومیت است.

▪️به عقیده وی باید گفت که فرهنگ و هویت ایرانی پس از ورود اسلام به ایران، عملا دو جزء اصلی یعنی «اسلام» و «ایران» را در خود جای داد. فرهنگ اسلامی با ورود به فضای هویت ایرانی، ابعاد و اجزای متنوعی پیدا کرد. در آن زمان، اسلام غالبا با فضای خلافت همراه بود و این امر به‌ویژه در دوره‌های بعد، با تعصبات عربی که در فرهنگ خلفای وقت وجود داشت، تشدید شد.

▪️ایرانیان، در مواجهه با این وضعیت، نوعی گزینشگری انجام دادند. آنها بخش‌های زیادی از هویت و مولفه‌های اسلامی را پذیرفتند، اما برخی عناصر مانند خلافت و تعصبات قومی یا عربی را کنار گذاشتند. زبان عربی نیز که تنها به‌عنوان زبان قرآن برای ایرانیان اهمیت داشت، هرگز به زبان گفتاری یا گویش آنها تبدیل نشد. در نتیجه، ایرانیان به پذیرش نوعی «اسلام ناب» روی آوردند؛ اسلامی که عاری از تعصبات قومی و عرب‌گرایی بود.

▪️یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اسلام، عدالت‌خواهی بود. این ویژگی، به همراه مولفه‌های دیگری مانند مقاومت در برابر ظلم و حمایت از مظلوم، در هویت ایرانی جای گرفت. قیام‌هایی که پس از ورود اسلام در ایران شکل گرفت، مانند قیام شعوبیه اغلب بر پایه عدالت و نفی تبعیض بنا شده بودند. ایرانیان برای این حرکت‌ها، به آموزه‌های قرآن نیز استناد می‌کردند؛ به‌ویژه آیاتی که برابری زن و مرد و عدم برتری میان قبایل و اقوام را تاکید می‌کردند.

▪️این آیات، رویکردی ضد برتری‌جویی قومی داشتند که با تعصبات عربی خلافت در تضاد بود؛ بنابراین، اسلام با تاکید بر مفاهیمی چون عدالت‌خواهی و ظلم‌ستیزی، به‌تدریج در هویت ایرانی جای گرفت. این درحالی بود که هویت ایرانی پیش از ورود اسلام نیز پیشینه‌ای غنی از ظلم‌ستیزی و عدالت‌خواهی داشت.

? مشروح گفت‌وگو را اینجا بخوانید‌.

? @agaah_ir
? Agaah.ir

مصرف بالای انرژی، استخراج رمز ارز در روسیه را تعطیل کرد

▪️دولت روسیه استخراج رمزارز در ۱۰منطقه از کشور را به مدت ۶سال ممنوع کرد. روسیه نرخ بالای مصرف برق را دلیل اصلی این ممنوعیت اعلام کرده است. استخراج رمز ارز پرمصرف است و به عنوان مثال، عملیات‌های استخراج رمزارز حدود ۲.۵درصد از مصرف انرژی آمریکا را تشکیل می‌دهد.

▪️استخراج رمزارز از نوامبر امسال در روسیه به طور قانونی مجاز شده و استخراج‌کنندگان باید در وزارت توسعه دیجیتال ثبت‌نام کنند و محدودیت‌های مصرف انرژی به‌طور مداوم نظارت می‌شود؛ البته روسیه در ۲۰۲۲میلادی استفاده از رمزارز را داخل کشور ممنوع کرده بود اما پرداخت‌های برون‌مرزی مجاز بودند.

▪️روسیه تنها کشوری نیست که استخراج رمزارز را به دلیل تقاضای انرژی بالا محدود کرده است. کوزوو در ۲۰۲۲میلادی این روند را غیرقانونی اعلام کرد تا طی بحران انرژی، الکتریسیته را ذخیره کند.

▪️آنگولا نیز در آوریل ۲۰۲۴میلادی همین اقدام را انجام داد. چند کشور اروپایی ازجمله ایسلند و نروژ نیز به دلیل کمبود انرژی قانونگذاری سختگیرانه در این صنعت را آغاز کرده‌اند.

? @agaah_ir
? Agaah.ir

#سرمقاله

در مسیر طوفان

سید مرتضی مفیدنژاد؛ روزنامه‌نگار نوشت:

▪️در باب هویت ایرانی، اجزای آن و قطعات تشکیل‌دهنده‌اش ساعت‌ها می‌توان حرف زد و گفت‌وگو کرد. تا به امروز نیز پژوهشگران و اساتید بسیاری پیرامون این موضوع به تولید محتوا و تنظیم متون علمی پرداخته‌اند.

▪️مفهوم هویت یک مفهوم مرکب است که سطوح مختلف فردی و اجتماعی و ملی را شامل می‌شود و درواقع پیگیری معنای لغوی و تحت‌اللفظی «هویت» در فرهنگ‌های لغت فارسی، تقریبا حول یک محور مشترک دُور می‌زند. فرهنگ لغت عمید کلمات «ماهیت»، «وجود»، «هستی» و «تشخص» را مترادف‌های «هویت» می‌داند و معادل فارسی این کلمه را هم واژه‌هایی مانند «شناسه»، «چیستی»، «کیستی» و «نام‌ونشان» می‌داند. لغت‌نامه دهخدا هم چنین نگاهی دارد و آن را معادل «تشخص» می‌داند.

▪️فرهنگ لغت معین کلماتی مانند «شخصیت»، «ذات» و «حقیقت یک چیز» را معادل معنایی «هویت» تعریف می‌کند. جست‌وجو در دیگر فرهنگ‌های لغات هم، کمابیش، به چنین واژه‌ها و کلماتی ختم خواهد شد. همین کالبدشکافی معنایی و لغوی بهترین نقطه شروع برای صحبت کردن درباره «هویت» است.

▪️نگاه جامعه‌شناسانه به مفهوم «هویت» هم چیزی نزدیک به همان معنایی را در ذهن پژوهشگران تداعی می‌کند که فرهنگ‌های لغت فارسی مراد کرده‌اند. از نگاه علمای علوم اجتماعی، هرگاه یک فرد یا جامعه‌ی انسانی پیگیر هویت خودش است یعنی به‌دنبال آن است که ببیند چه پاسخ‌هایی می‌تواند به کیستی و چیستیِ خود بدهد؛ اینکه «من» یا «ما»ی انسانی چیست و متاثر و متشکل از چیست و ریشه در چه مفاهیمی دارد.

▪️در واقع پاسخ به این سوالات «هویت انسان ایرانی» را برای ما ترسیم می‌کند. حالا با درنظرگرفتن این مقدمه و اهمیت «هویت ملی» در ایران امروز ذکر چند نکته حائز اهمیت است:

▫️ الف) هویت ملی اصل و اساس هر حرکت و تحولی در کشور است و امروزه باتوجه‌به توسعه رسانه و شبکه‌های اجتماعی به‌شدت در معرض آسیب و تهاجم است به‌طور طبیعی هویت‌های معارضی در پی ایجاد خدشه و به‌هم‌ریختن فضای هویتی هستند؛ از این رو بازشناسی و احصای چالش‌ها یک امر ضروری و مهم است. البته بازشناسی تنها؛ کارآمد نخواهد بود و به برنامه‌ریزی جدی نیاز دارد. ما در برابر طوفان هویت‌ها و فرهنگ‌های معارض باید سخت و محکم از هویت ملی‌مان دفاع کنیم.

▫️ب) هسته‌های هویت بخش یا مولفه‌های مقوم هویت باید نقش تقویت‌کننده‌ها و واکنش‌هایی را بازی کنند که سیستم هویت ملی ما را در برابر ویروس‌ها و آماج تیرهای زهرآگین محافظت کنند. مقولاتی همچون فرهنگ دفاع مقدس، اسطوره‌های ملی، شهدا، قهرمانان ملی و... می‌توانند مولفه‌های هویت‌ساز ما قرار بگیرند.

▫️ج) با وجود تلاش جریان غربگرا در دو قرن اخیر برای شکاف بین «اسلامیت» و «ایرانیت»، مرور تاریخ ایران ــ به‌خصوص در دو سه قرن معاصر ــ نشان داده این دو نه‌تنها از یکدیگر جدا نیستند، بلکه هر یک مقوم دیگری بوده و خدمات متقابلی به هم ارائه کرده‌اند. همچنان هم باید مسئله ما و غرب و تهدیدهای احتمالی هویتی ما ازسوی غرب تحت رصد و مدیریت باشد.

▫️د) هویت انسان ایرانی جدا از تاریخ او و جدا از جغرافیای او نیست. توجه به تحلیل و روایت درست از تاریخ و جایگاه ویژه قائل‌شدن بر تبیین صحیح و اصولی بخش عمده‌ای از فشارها و هجمه‌هایی را که بر ارکان هویت ملی جمهوری اسلامی ایران وارد است، خواهد کاست.

? @agaah_ir
? Agaah.ir

مسیری به سوی سعادت
▪️یکی از مهم‌ترین مسائل در بحث زن و خانواده مقوله الگوی ایرانی و غربی در حوزه زنان و خانواده است. این تضاد که از مهم‌ترین تضادهای این حوزه معرفتی و مطالعاتی است امروزه منشأ بسیاری از بحث‌ها و گفت‌وگوهای مربوط‌به زنان نیز هست. افراد زیادی هم دراین‌باره صحبت کرده‌اند و اگر بخواهیم با نگاه معرفت‌شناسانه و حقیقی نگاه کنیم باید بر این موضوع تاکید کنیم که هنوز نتوانسته‌ایم به معنای واقعی در ذهن بانوان این موضوع را حل و فصل کنیم.

▪️مسئله دوم که باید به آن توجه داشت و به‌نوعی به موضوع قبل ارتباط دارد فعالیت و مشارکت زنان در دوران قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است. نمی‌توان صحبت از جایگاه زن در جامعه ایران زد و اتفاق بزرگی همچون پیروزی انقلاب اسلامی را نادیده گرفت. این مسئله نیز از دو وجه مدنظر است؛ یکی میزان مشارکت زنان در شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران و دیگری، حضور زنان در ادامه مسیر پیروزی انقلاب اسلامی.

▪️رهبر انقلاب در دیدار دو روز قبل‌شان در جمع بانوان تصریح کردند: «ما در کشورمان، بر اساس این نگرش، خوشبختانه شاهد رشد زنان مومن و دانا و فعال، از اول انقلاب تا امروز بوده‌ایم. البته در اواخر سال‌های مبارزات، یعنی آن ماه‌های آخر یا سال آخر، آنجا هم حضور زنان یک حضور تعیین‌کننده بود؛ لذا امام (رضوان الله علیه) به هیچ وجه کوتاه نیامدند. بعضی‌ها بودند که با حضور زنان در راه‌پیمایی مخالف بودند، امام به‌شدت رد می‌کردند این فکر را، این نگاه را، این نظر را.

▪️حضور زنان موثر بود؛ واقعا موثر بود. زن‌ها که وارد میدان شدند، مردها ــ حتی آن بی‌تفاوت‌ها ــ احساس کردند که باید وارد میدان بشوند. زن‌ها که وارد میدان شدند، همسرانشان و فرزندان جوانشان احساس کردند که وظیفه دارند وارد میدان بشوند. به یک معنا، انقلاب را زن‌ها پیروز کردند.

? مشروح خبر را اینجا بخوانید‌.

? @agaah_ir
? Agaah.ir