? فقه پویا و تمدن‌ساز
? حکم رهبری در خصوص تقلید زنان از مجتهد زن

✍ محمدرضا محی‌الدینی

▪️تحلیل سخنان امام خامنه‌ای در خصوص تقلید زنان از مجتهدین زن، ناظر به رویکردی مهم در نگرش فقهی و حکومتی ایشان است که مبتنی بر نیازهای روز جامعه و در راستای ساخت تمدن اسلامی است. امام خامنه‌ای در دیدار روز گذشته خود با اقشار مختلف بانوان جامعه اشاره کردند که: «زن‌هایی که به اجتهاد فقهی رسیدند کم نیستند. معتقدم بسیاری از مسائل زنانه که موضوعش زنان است و مردها درست موضوع را تشخیص نمی‌دهند خانم ها باید از مجتهد زن تقلید کنند.» این نگاه به فقه و تقلید از مجتهد زن با توجه به مسائل جدید و مستحدثه‌ای که در عصر حاضر مطرح شده است، نه تنها نشان‌دهنده یک دیدگاه فقهی نوین، بلکه بر مبنای ضرورت‌های حکومتی و تمدنی است.

▪️در تاریخ فقه، به‌ویژه در میان فقهای متقدم، اکثر فقها حکم عدم جواز تقلید از مجتهد زن را مطرح کرده‌اند. این دیدگاه به‌طور سنتی به دلیل نگرش‌های خاص به فقه و مسائل فقهی زنان، به‌ویژه در آن دوران که مسائل زنان به شکل امروزی پیچیده و متنوع نبود، حاکم بوده است. با این حال، رهبری در مقام ولی فقیه، با نگاهی پویا و واقع‌بینانه، این حکم را با توجه به نیازهای جدید اجتماعی و مسائل پیچیده و روز جامعه زنان تغییر داده‌اند.

▪️بسیاری از مسائل زنان در عصر حاضر، تحت تأثیر تغییرات اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژیکی، نیاز به فقهی دارد که قادر باشد به‌درستی پاسخگو باشد و موضوع مبتلابه را به درستی تشخیص دهد. به‌ویژه با توجه به نقش برجسته رسانه‌ها و فناوری‌های نوین، رفتارها، خلقیات و نیازهای زنان در جامعه به‌شدت تغییر کرده است. امام خامنه‌ای با درک این تحولات، به این نتیجه رسیده‌اند که زنان خود باید در مسائل مربوط به آنان نقش کلیدی داشته باشند و از مجتهدین زن تقلید کنند تا در فهم دقیق و صحیح مسائل خود به درستی هدایت شوند.

▪️این نظر آقا نشان‌دهنده یک رویکرد حکومتی و تمدنی است که به جای تکیه صرف بر نظرات سنتی و رویکردی فردی در استباط احکام، بر ضرورت انطباق فقه با نیازهای روز جامعه تأکید می‌کند. رهبری به‌عنوان ولی فقیه با بهره‌گیری از حکمت و دیدگاه‌های کلان نظام‌سازی، این جواز را صادر می‌کنند تا از این طریق نه تنها فقه را به‌روز کنند، بلکه بستری مناسب برای ارتقاء وضعیت زنان در جامعه اسلامی فراهم آورند. این رویکرد در حقیقت یک پاسخ کارآمد به نیازهای فقهی و اجتماعی دنیای امروز است که فراتر از نگاه‌های فردی و استاتیک به فقه می‌نگرد و به‌طور خاص در راستای ساخت جامعه‌ای پیشرفته و تمدن‌ساز عمل می‌کند.

*? استقلال فرهنگی‏
?* متفکر شهید استاد مرتضی مطهری (ره)

▪️کلمه «استعمار» را ما خیلی شنیده‌ایم. استعمار یک شکل ندارد. استعمار سیاسی ‏داریم، استعمار اقتصادی داریم و استعمار فرهنگی داریم که از استعمار سیاسی و اقتصادی خطرناکتر است و اصلا امکان ندارد که استعمار اقتصادی باشد بدون استعمار سیاسی و استعمار فرهنگی. پایه استعمار سیاسی و استعمار اقتصادی استعمار فرهنگی است.

▪️استعمار اقتصادی چه می‌کند؟ می‌خواهد منابع یک کشور را ببرد و مردم این کشور را به صورت کارگرها و مصرف کننده‏‌های خودش دربیاورد. استعمار سیاسی چه می‌کند؟ کوشش می‌کند حکومت را به دست افرادی بدهد که عامل او و مجری منویات او باشند؛ به ظاهر مستقل باشند و حتی در مقابل آنها غرّش هم بکنند، غرّه هم بکشند اما در باطن، همه دستورها را از آن جا بگیرند.

▪️مگر ممکن است ملتی را استعمار اقتصادی و استعمار سیاسی بکنند بدون آن که استعمار فکری بکنند یعنی بدون آن که فکرش را هم طوری بسازند که با استعمار سیاسی و اقتصادی جور دربیاید؛ شخصیت فکری او را از او بگیرند، او را به آنچه مال خودش است بدبین کنند و به آن فکری که از ناحیه استعمارگر آمده خوشبین کنند، یعنی در مردم حالت تجدد زدگی ایجاد کنند. به آداب خودشان بدبین باشند، آداب آنها را بهتر بدانند. به رسوم خودشان بدبین باشند، رسوم آنها را از رسوم خودشان بهتر بدانند. به ادبیات خودشان بدبین باشند، ادبیات آنها را از ادبیات خودشان بهتر بدانند. به فلسفه خودشان بدبین باشند، فلسفه آنها را از فلسفه خودشان بهتر بدانند.

▪️به دین و آیین خودشان بدبین باشند، دین و آیین آنها را بهتر بدانند. به کتاب‌های خودشان بدبین باشند، کتاب‌های آنها را از کتاب‌های خودشان بهتر بدانند. هر چه که از ناحیه آنهاست آن را خوب بدانند، هر چه از ناحیه خودشان است آن را بد بدانند.

? آینده انقلاب اسلامی ایران، ص162

? بدترین مردم‏
? متفکر شهید استاد مرتضی مطهری (ره)

▪️پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله یک وقت در حضور اصحاب فرمود: الااخْبِرُکمْ بِشَرِّ النّاس‏؟ آیا به شما خبر ندهم که بدترین مردم کیست؟

▪️گفتند: بَلی‏ یا رَسولَ اللهِ!

▪️فرمود: بدترین مردم آن کسی است که خیر خودش را از دیگران منع می‌کند و هرچه دارد تنها برای خودش می‌خواهد.

▪️آنهایی که حاضر بودند گفتند: با این مقدمه ما فکر کردیم دیگر بدتر از این افراد کسی نیست.

▪️بعد فرمود: آیا می‌خواهید به شما بگویم از این بدتر کیست؟ صنف دیگری را ذکر فرمود.

▪️اصحاب گفتند: خیال کردیم بدتر از این گروه دوم دیگر کسی نیست.

▪️بعد فرمود: آیا می‌خواهید از آن بدتر را به شما بگویم کیست؟

▪️گفتند: از این بدتر هم مگر هست؟!

▪️آنگاه صنف سوم را فرمود: بدتر از این افراد، مردمان بد زبانِ فحّاشِ تهمت‌‏زن و آبرو برند.

▪️اینجا دیگر حضرت توقف کرد، یعنی بدتر از اینها دیگر وجود ندارد.

? آشنایی با قرآن، ج 4ٰ ص 56

? خطر منافقین
? متفکر شهید استاد مرتضی مطهری (ره)

قرآن مجید درباره کفار دو آیه ذکر کرد و درباره مؤمنین سه یا چهار آیه، ولی وقتی به منافقین می‌رسد حدود سیزده آیه در این باره بحث می‌کند؛ به علاوه آیات مربوط به منافقین را در چند مورد با کلمه‏ اَلا (آگاه باشید!) آغاز کرد. چرا قرآن این همه درباره معرفی منافقین اهتمام نموده‌‏ است؟

این مسئله‌ را - که چرا این همه قرآن روی منافقین تکیه کرده است - مفسرین طرح کرده‌اند و معمولاً چنین پاسخ داده‌اند: با وجود اینکه منافق یکی از اقسام کافر است، در عین حال چنانکه از قرآن در بعضی موارد استفاده می‌شود، منافق خطرش برای اسلام از کافر بیشتر است، زیرا کافر - یعنی کسی که قرآن اصطلاحاً او را کافر می‌خواند - کسی است که خدا و پیغمبر را قبول ندارد، ولی صداقت دارد، یعنی علناً اظهار می‌کند و تکلیف مردم با او روشن است. ولی آن کس که بر روی عقیده قلبی خود روپوش نهاده و به زبان طوری سخن می‌گوید و در دل طور دیگر است، خطرش بسیار زیاد است. زیرا مردم مسلمان را گول می‌زند، و هیچ گاه مردم از کفار گول نمی‌خورند. و لذا می‌فرماید: «انَّ الْمُنافِقینَ فِی الدَّرْک الْاسْفَلِ مِنَ النّارِ»

اینکه در تاریخ می‌بینیم پیامبر جنگید و پیروز شد ولی علی علیه السلام نتوانست مانند رسول (ص) پیش ببرد، جهتش همین است که پیامبر با کفار جنگید و علی با منافقین؛ یعنی رسول الله با مردمی جنگید که در مسلک و مرام خودشان صادق و صریح بودند و وقتی می‌گفت بگویید لا اله الّا الله می‌گفتند ما قبول نداریم. در مقابل رسول الله ابوسفیان شعار می‌داد: اعْلُ هُبَل، اعْلُ هُبَل و پیغمبر در مقابل آنان می‌گفت بگویید: اللهُ اعْلی‏ وَ اجَلُّ، و بالاخره الله با هبل رو در روی هم قرار می‏‌گرفت، لذا نتیجه معلوم بود: پیروزی الله و شکست هبل.

ولی علی (ع) با همان ابوسفیان‌ها روبرو بود اما شعارشان شعار اسلام بود. معاویه که همواره دنباله ‏رو اهداف پدرش ابوسفیان بود اگر علناً شعارش اعْلُ هُبَل می‌‏بود صددرصد از علی شکست می‌خورد، ولی اینک لباس اسلام به تن کرده و به جای اعْلُ هُبَل گفتن در حالی که برای اسلام اشک تمساح می‏‌ریزد شعار می‌دهد که: «وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیهِ سُلْطاناً فَلا یسْرِفْ فِی الْقَتْلِ انَّهُ کانَ مَنْصوراً»

و فریاد می‏‌زد: خلیفه مظلوم پیامبر، عثمان، شهید شده است. ایها الناس! مگر می‌شود خون خلیفه پیامبر هدر رود؟! و بدین وسیله مردم را برای انتقام گرفتن از قاتلین عثمان بسیج می‌‏نماید و سپس علی (ع) را به عنوان رهبر آنان معرفی می‌کند! و حال اینکه کشنده واقعی عثمان خود معاویه است و این کلام علی (ع) در نهج‌البلاغه است که: «وَ هُمْ یطْلُبونَ دَماً هُمْ سَفَکوهُ‏» و نیز می‌فرماید: آن روزی که عثمان کمک خواست چرا به او کمک نکردی؟! چون منتظر بودی عثمان کشته شود و از کشته‏‌اش بهره‌برداری کنی.

جاسوسانی به مدینه فرستاده بود که در حوالی خانه عثمان مراقب باشند؛ وقتی عثمان کشته شد، بلافاصله پیراهن خون‏‌آلود او را به شام برسانند؛ و جاسوسان این مأموریت را به سرعت انجام دادند و این پیراهن مدتی در مسجد شام آویزان بود و معاویه شخصاً گاه و بیگاه در انظار عموم در پای آن اشک می‏‌ریخت و در سوگ خلیفه پیامبر بر سر و سینه می‌‏زد! و بدین وسیله مردم ساده‌‏لوح مسلمان برای خدا و به خاطر خدا تحریک می‌شدند و در راه خدا خون می‌دادند و کشته می‌شدند.

و آخرالامر نیز در صفّین هنگامی که احساس شکست کرد، باز از نقشه‏‌های فریب‌کارانه و منافقانه استفاده نمود و قرآن را بر نیزه کرد؛ یعنی ما تسلیم قرآن هستیم. و علی (ع) که می‌دانست چه نیرنگی در کردار آنان خفته است، فریاد می‌‏زد: بزنید و به پیشرفت خودتان ادامه دهید. اما مقدسین نادانی که از خطر منافقین آگاه نبودند فریاد برآوردند که ما با قرآن نمی‏‌جنگیم، و اینکه تو می‌گویی معنایش این است که ما با قرآن بجنگیم. و بدین وسیله حزب اموی خود را نجات داد.

این است خطر هولناک نفاق که قرآن مسلمین را با کلمه‏ اَلا (آگاه باشید) هشدار می‌دهد. اسلام هر وقت با کفر روبرو شده شکست داده و هر وقت که با نفاق روبرو شده شکست خورده است، چون نفاق از نیروی خود اسلام استفاده کرده و بر ضد آن به کار برده است؛ یعنی لباس اسلام به تن نموده و با آن جنگیده است.

? آشنایی با قرآن، ج 2، ص97

? ستون پنجم
? متفکر شهید استاد مرتضی مطهری (ره)

▪️قرآن راجع به منافقین زیاد سخن می‌گوید، در حقیقت هشداری است به مسلمانان که همواره بایستی مواظب منافقین باشند و فریب آنها را نخورند زیرا منافق اختصاص به صدر اسلام ندارد، در هر زمانی منافق وجود دارد که در میان صفوف مسلمانان رخنه می‌کنند و تظاهر به اسلام می‌‏نمایند و از پشت خنجر می‏‌زنند.

▪️اصطلاح «ستون پنجم» را شاید شنیده باشید. گویا در جنگ بین‏‌الملل اول یکی از ارتش‌ها چهار ستون علنی داشت که با اسلحه گرم به دشمن حمله می‌کرد، ولی گروهی را نیز قبلاً به داخل ارتش مخالف فرستاده بودند که آنان را اغفال می‌کردند و چنانکه می‌گویند بیش از چهار ستون علنی، این ستون مخفیانه کار می‌کردند. نام آنها را «ستون پنجم» گذاشته‌‏اند که در داخل صفوف دشمن تظاهر به محبت می‌کنند ولی در باطن به نفع گروه خودشان در کارند.

▪️قرآن می‌گوید: همیشه خطر ستون پنجم، جامعه مسلمانان را تهدید می‌کند، کسانی که می‌گویند: امَنّا بِاللهِ وَ بِالْیوْمِ الْاخِرِ وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنینَ‏ ما ایمان به خداوند و به روز قیامت آورده‌ایم، ولی دروغ می‌گویند.

?آشنایی با قرآن، ج 2، ص 74

? روزگار دو روز است.

? قالَ اَمِيرُالْمُؤْمِنيِنَ عَلِىٌّ عليه السلام: اَلدَّهْرُ يَوْمانِ، يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ، فَاِذا كانَ لَكَ فَلا تَبْطَرْ، وَ اِذا كانَ عَلَيْكَ فَلا تَحْزَنْ فَبِكِلَيْهِما سَتُخْتَبَرُ.

? اميرالمؤمنين علی علیه السلام می‌فرمايند:
روزگار دو روز است، روزى به نفع توست و روزى بر ضرر تو، پس روزى كه به نفع تو است شادى بيش از حد مكن و هنگامى كه به زيان توست ناراحت مباش (صبر كن) زيرا هر دو مايه آزمايش و امتحان توست (و مى‌گذرد).

? بحار الأنوار, جلد ۷۵, صفحه ۴۴

? رحمت بیکران
✍ شیخ عطار نیشابوری

▪️در کنار دجله سلطان بایزید
▪️بود روزی فارغ از خیل مرید 

▪️ناگهان از بام عرش کبریا
▪️این ندا آمد که ای شیخ ریا

▪️میل آن داری که بنمایم به خلق
▪️آنچه را داری تو در این کهنه دلق؟ 

▪️تا خلایق قصد آزارت کنند
▪️تیر باران بر سر دارت کنند 

▪️جملگی گویند کاو دیوانه است
▪️وز طریق دین حق بیگانه است؟ 

▪️در جوابش گفت می‌خواهی تو هم
▪️شمه‌ای از رحمتت سازم رقم؟ 

▪️تا خلایق از عبادت رم کنند؟
▪️وز نماز و روزه و حج کم کنند؟ 

▪️ره به کوی بی‌نیازیت برند؟
▪️پی به سر خلق سازیت برند؟ 

▪️پس ندا آمد که ای شیخ کهن
▪️نی ز ما و نی ز تو رو دم مزن