Hozirgi universitetim va Oʻzbekistonda bitirgan maktabimni solishtirsam, albatta, koʻplab farqlar topiladi. Universitetni universitetga solishtirardim, agar yurtimizdagi universitetda oʻqib koʻrganimda. Shu farqlardan eng kattasi — munosabat. Barcha professorlar bizga “ahmoq talabalar” sifatida emas “yaqin kelajak millionerlari” sifatida qarashadi va shunga yarasha muomala qilishadi.

Menga mendan koʻra koʻproq ishonishlaridan ba'zan hayron qolib ketaman. Va oʻsha payt maktabda har qanaqa fanda zoʻr oʻqishim, tarbiyam toʻgʻri boʻlishiga qaramay haqoratlar eshitganimni eslayman. Eng qizigʻi, oddiy umumta'lim maktabida emas, Prezident agentligiga qarashli maktabda oʻqiganman. Ochilayotganda “Markaziy Osiyoda yagona” deb jar solingan maktab.

Lekin rahmat, u yerda shunday oʻqituvchilardan dars oldimki, ularga qancha tashakkur aytsam ham kam. Ammo ba'zi oʻqituvchilar va administratsiya vakillari oʻquvchilarni oʻzlariga dushman deb oʻylashadi. Yotoqxonadagi oʻquvchilarga moldan battar muomala qilinganini koʻrganimda muzlab qolgandim. Ichimdan “bularning ota-onasi sizning shunaqa muomala qilishingizni koʻrganidami, bir daqiqa ham qoldirmasdi bolasini bu yerda” degan gap oʻtgandi.

Shu sabab ham Yangi Oʻzbekistonda oʻqishni rad etganman. “Yana oʻshanaqa tizimiga tushib qolamanmi? Usti yaltiroq, ichi qaltiroq?” degan savollar oʻtgandi ichimdan. Vaqt oʻtib angladim. Oʻqituvchi oʻzingga boʻlgan ishonchni oshirish oʻrniga tushirayotgan boʻlsa, demak u oʻqituvchi emas.

Karimova Zilola

@uzbekistonlikuz

Men ko‘pchilik bilan ishlayman, turli insonlarning muammolarini eshitaman. Bu gaplarim hammaga tegishli emas, lekin erkak kishi sifatida musofirda yashar ekanmiz, hisobimizda eng kamida 5 million vondan ko‘proq pul turishi kerak. Chunki hayotda har xil vaziyatlar bo‘lishi mumkin: issiq jonmiz – kasal bo‘lib qolamiz, o‘qish kontraktlari to‘satdan to‘lanishi kerak bo‘lib qoladi.

Afsuski, bizning student ukalarimiz oylik olishlari yoki pul qo‘lga tushishi bilan darrov uyga chiqarib yuborishadi. Bu yaxshi, lekin me’yorni ham saqlash kerak. Ba’zilar hattoki, qarz olib bo‘lsa ham uyga chiqarib yuboradi. Bu yerda Koreyadagi asl haqiqatni va qiyinchiliklarni siz va mendan boshqa hech kim bilmaydi va his qilmaydi. O‘zbekistonliklarga esa hayotimiz ularga juda osondek tuyilaveradi.

So‘nggi 2-3 oy ichida o‘qish kontraktini to‘lay olmay, o‘qishdan haydalib ketganlarning murojaatlari ko‘payib ketdi. Ukalar, yozgi ta’tilda nima qildinglar desam, “Ishlab, uyga chiqarvorgandik, kontraktga kelganda esa yomg‘ir yog‘ib, ish bo‘lmay qoldi”, deyishadi.

Bu holatda, eng avvalo, o‘qish kontraktini to‘lash muhim, aziz talaba ukalar. Ota-onangizga to‘g‘ri tushuntiring: 3-4 oy davomida pul jo‘natmay, hisobingizda 5 million pul yig‘ib, uni shunchaki unutib qo‘ying. Ana undan keyin uyga chiqarasizmi, boshqa orzu-havasingizni amalga oshirasizmi, buni xotirjam qilish mumkin.

Bu gaplarni aytayotganim sababi, ichim achigani uchun. Yigitlar, shunchaki arzimagan sabab bilan (nelegal) noqonuniy holatga tushib qolmanglar. Bu meni sizga Koreyada uzoq yillardan beri yashab kelayotgan, sizga oʻxshab studentlik davrani barcha qiyinchiliklarini bosib oʻtgan Jahongirdan tavsiya va eslatma! Qanday xulosa chiqarish bu sizning shaxsiy tanlovingiz.

Jahongir Gʻaniyev, Koreya

@uzbekistonlikuz

Koʻrdingizmi, yoʻqmi, oʻrtoqlar, “qullikka tayyorlash” kursi ochilibdi Oʻzbekistonda. Turmushga chiqadigan qizlarga yangi uyda qanday qilib hammaning xizmatini qilishni oʻrgatisharkan.

Yoʻq, men tushunmayman-da! Butun dunyo bir narsalar yaratib, ilm-fan oʻrganib, din rivojiga hissa qoʻshib yotibdi. Qizlar, ayniqsa qizlar dunyoning moliyaviy markazlarida CEO, sudya, immigratsiya xizmati xodimi yana ham muhimrogʻi qoriya boʻlib yotishibdi. Oʻzbekistonda qanday qilib qaynonaning koʻnglini olishi kerak, qanday qilib qullik qilish kerak degan narsalarni kurs qilib oʻqiyapti.

Ey oʻrtoqlar, arab tilini oʻrgansa boʻlmaydimi? Dinini oʻrgansa boʻlmaydimi? Mayli, qoʻying ingliz tilini, chet el bir nimalarni. U qizlarni ham boylab bermagan-ku! Oxiratini oʻrgansa boʻlmaydimi? Nima qiladi xotinlikka, kelinlikka, qullikka tayyorlov kursida. Yor-yordan qutulgandik. Endi bunisi, ehh bu mentalitet...

University of Roehampton talabasi Zikrillo Xayitboyev

@uzbekistonlikuz

Hayot juda tez oʻtib ketyapti. Kechagina 2016-yil edi. Keyin Trump prezident boʻldi va keyingi saylovda yutqazdi. Orada dunyoda karantin, urushlar sodir boʻldi. Kecha Trump yana saylovlarda gʻolib boʻldi, lekin Barselona hali YeCHL'ni yutgani yoʻq.

Arizona State University talabasi Diyorbek Egamov

@uzbekistonlikuz

Vaqt oʻtishi tezlashdimi?

Oxirgi vaqtlarda e’tibor bersam, vaqt juda tez oʻtib ketayotgandek. Eng qizigʻi bu bitta menda kuzatilayotgan holat emas. Kim bilan suhbatlashsam ham, ozgina vaqtdan keyin vaqt tez oʻtib ketayotgani haqida gapirishni boshlaydi. Hech narsaga ulgurmayotganini aytib oʻtadi. Rostdan vaqt tez oʻtib ketyaptimi oʻzi?

2 kun oldin bir doʻstim bilan instagramda jonli efir qilishimiz kerak edi. Doʻstimning ishi chiqib qolgani tufayli 1 soat kechroq boshlaydigan boʻldik. U xabarni men boshlashimizga 1 soat qolganda eshitdim va endi 2 soat kutishim kerak edi. Ana oʻsha vaqtda nima qilmay vaqt shunaqangi sekin oʻtdiki, xuddi 2 soat emas, 2 kun kutgandek boʻldim.

Men tabiatan ishlarimni rejalashtirmaydigan odamman. Majburiy ishlardan boshqa hamma narsani oʻzim xohlagan vaqtda qilaveraman. Keyin qilishim kerak ishlar yoki vazifalarni oxirgi muddatgacha taqab bajaraman. Shuning uchun ba’zida ulgurmay qolaman. Natijada “vaqt rosa tez oʻtib ketdi” deb hamma aybni vaqtga toʻnkab qoʻyaman.

Odamlar ham shunday. “Universitetda oʻqish davrimam tez oʻtib ketdi; kunim juda tez oʻtib ketdi; bu yil juda tez ptib ketdi”, deyishadi. Eng qoʻrqinchli va achinarlisi kimningdir umri tez oʻtib ketishi boʻlsa kerak, menimcha. Ana endi savol yuzaga keladi: Vaqt tez oʻtib ketmasligi uchun nima qilish kerak?

Agar universitetda oʻqish davomida foydali ishlarni koʻp qilsangiz, ya’ni til oʻrganish, mutaxassisligingizni chuqurroq oʻrganish, shaxsiy rivojlanish ustida ishlash, ota-onangizni xursand qilib tura olish vaqtni sekinlashtirmasa ham mamnuniyat hissini baxsh eta oladi. Bir kun yoki bir yil davomida qanchalik vazifalarga ulgura olayotganingiz, vaqtingiz qanday oʻtayotganini belgilab beradi.

Umr borasida ham vaziyat bir xil, qanchalik koʻp eslash uchun xotiralaringiz boʻlsa, shunchalik umringiz mazmunliroq oʻtganday tuyulsa kerak. Turgan gapki, bularni his qilgan odam, vaqt tez oʻtib ketayotganidan nolimaydi. Xulosa sifatida hayotimizni rejalashtirishimiz va shunchaki bekor vaqt oʻtkazishdan qochib, iloji boricha koʻproq va foydaliroq narsalar ustida bosh qotirishimiz kerak.

Mirkomil Mamarajabov

@uzbekistonlikuz

Nozik yoki nozik tabiat?

Oʻzbekistonda tugʻilganimga ba'zida shukur qilib qoʻyaman. Chunki bizda koʻp mahsulotlarni dalada yetishtirib qoʻshimcha kimyoviy moddalarsiz iste’mol qilamiz. Buning natijasida immun tizimimiz charxlanib, doim ishlab turadi.

Amerikada esa har 5 nafar boladan bittasi 12 yoshgacha yeryongʻoq allergiyasi bilan yashaydi. Odamlar baliq yeya olmaydi, sut mahsulotlarini icha olmaydi, hayvon yogʻini yeya olmaydi, chang allergiyasi, hid allergiyasi, mushuk allergiyasi, qandli diabet va yana bir qancha kasalliklar bilan kurashib oʻtadi. Kasallik raqamlari shu qadar koʻpki odamlar jiddiy olmay qoʻyishgan. Restoranlar, ovqatlanish joylarida har doim menyudagi allergiya qoʻzgʻovchi masalliqlar jadvali osilib turadi.

Bularning sababi esa judayam oddiy. Evolyutsiya. Bir avlodga sut ichish yoqmaydi, shu sababli sut molekulalarini hazm qiluvchi ferment moddalar normal odamlarga qaraganda kamroq nisbatda boʻladi. Farzandi boʻlganda esa otadan sut hazm qiluvchi fermentlar kamroq oʻtgani uchun farzand ham sutni yoqtirmaydi, ichsa oʻzini noqulay his qiladi. Bora-bora beshinchi avlodga esa umuman sut fermentlari oʻtmaydi. Sut iste’mol qila olmaydigan, allergiya qoʻzgaydigan avlod yuzaga keladi.

Albatta, bu onaga ham bogʻliq boʻlgani uchun kutilganidan uzoqroq vaqtda davom etadi. Lekin umumiy olganda birgina sutni yoqtirmaslik ertaga sutni yoqtira olmaslikka olib keladi. Shuning uchun ota-onangiz maslahatiga quloq tuting, oʻrtoqlar! Ertalab sut ichgin deyishdimi, ichish kerak. Hazil, lekin foydali maslahat.

Missuri Universiteti talabasi Do‘schanov Baxtiyor

@uzbekistonlikuz

Amerika juda toza va chiroyli davlat. Ammo yashashga kelganda, ba’zi jihatlari bizga yoqmadi. 90 foiz mahsulotlar sun’iy, judayam ximikatli. Yaqinlarimizdan yillab uzoqda bo’ldik. Hozircha bizning manzilimiz — O’zbekiston. Amerikaga doimiy yashash uchun emas, ish bilan borib kelamiz InshaAllah. San-Diegoga ham konferensiyaga borgandik, unaqa konferensiyalar yana boʻladi deb oʻylayman.

Amerikada yashasam, umuman karyera qilmasligim kerak, buni koʻp sabablari bor: bolalarimga ishonchli bogʻcha ham, qaraydigan ishonchli odam ham yoʻq edi. Bogʻchalari haqida aytganman, sovuq ovqatlar berishadi 1 marta xolos. Turmush oʻrtolim juda koʻp vaqt ishlardilar, man esa bir oʻzim borardim qayerga borsam. Oʻzbekiston menga judayam qulay, 1 haftadan beri hali bir marta ham ovqat qilmadim. Xohlagan joyimga borib kelyapman, salonlarga chiqdim, massajga bordim.

Hammada vaziyat har xil qizlar, balki siz uchun Amerika eng yaxshi variantdir, lekin menga ayni paytda Oʻzbekistonda boʻlishim judayam muhim. Ham oila, ham karyera, ham oʻzimga gʻamxoʻrlik jihatidan. Sal dam olsak, boshqa bir davlatga sayohatga bormoqchimiz. Hayotimiz toʻla sarguzasht, faqat bir burchakda tiqilib qolishni istamayman. Dunyoning biz koʻrmagan goʻzalliklari hali judayam koʻp. Avval ham Yaponiyada, Yevropada oʻqib kelganman va yana koʻp imkoniyatlarimiz bor deb oʻylayman.

The Pennsylvania State University magistranti, “Zulfiya” mukofoti sovrindori Dilafruz Istamova-Fayzullaeva

@uzbekistonlikuz

5 soat shoʻrva qaynatdim.

Gʻalati odamman aslida. Ba’zan juda oddiy boʻlgim keladi. Ba’zida hashamatli yashayman juda. Ba’zan oʻzimni juda yolgʻiz his qilaman. Ba’zida yolgʻizlik eng kerakli narsa boʻladi. Ba’zan qoʻrqib ketaman, katta boʻlganimdan, har qanday holatimni nazorat qilishni bilishim kerakligidan. Ba’zan hammasini qoʻyib yuboraman. Hech narsani nazorat qilgim kelmaydi. Ba’zan esa tipirchilab qolaman, nazorat qilolmayotganimdan.

Oʻzim uchun hamma narsa qilishim mumkin. Masalan, 5 soat shoʻrva qaynatishim, shoʻrva issiqligi uchun uni oddiy kosada emas, plastik idishda ichishim, balkondagi shamolli ajoyib havoda oʻtirish uchun, stol oʻrniga stulni ishlatishim mumkin. Bugun bu yerda boʻlishim, ertaga esa boshimni olib dunyoning boshqa burchagiga ketishim mumkin.

Aytishadiku, yashasang koʻrasan deb. Men koʻrganim sari yashaganimni his qilyapman. Koʻrganim sari koʻrgim kelyapti. Ammo haligacha ba’zi narsalardan qoʻrqib uygʻonaman. Haligacha toʻyim boʻlmagani uchun negadir xafa boʻladigan gʻalati qarindoshlarim bilan kurashaman.

Haligacha men telba shunchaki sevgisiz yashay olmasligimni tushunishmagan bir dunyo oshiqlarim bor meni. Ishqni his qilmagan joyimda, insonimda, yerda bir soniya qololmasligimni tushunmaydigan odamchalar. Shunday bir gʻalatiman men… Hamma oʻzidan yashiringan bir zamonda, oʻzi boʻlganidan uyalmaydigan bir gʻalatiman.

Siena Universiteti talabasi Asalkhon Otakhonova

@uzbekistonlikuz

Meni qiynaydigan masalalar

Kecha dugonalarim bilan ko’rishdim. Kafega kirdik. Ertalab kirgan kafemizdayam bolalar va ular oʻynaydigan maydoncha bor ekan. Ammo 3 yoshdan keyingi bolalarga pulli ekan hatto ovqat olsa ham. Menga bu juda gʻalati tuyuldi. Chunki Estoniyada har 400-500 metrda alohida bolalar uchun maxsus maydonlar bor edi. Ha mayli, bu boshqa masala.

Keyin onalar hatto 8-9 oyli bolalarigayam pepsi beryapti, tort beryapti. Bu shunchaki dahshat va achinarli holat. Hali pechenye demadim, balki zararli sodali ichimlik bu yoshdan. Keyin bolalarda turli kasalliklar allergiya, ichak muammolari, bolalar diabeti, lor kasalliklar va turli kasalliklar boshlanadi. Keyin doktorga borib simptomlar chala davolanishni boshlaydi. Bu yoshda mumkin emas degan narsaga esa osongina kattalar oʻrgatgan deyiladi.

Agar shunda ona oʻzi yetarli ilmga ega boʻlib, qat’iyatli boʻlsa, oʻziga ishonchi baland boʻlsa, bolasiga oʻzi javobgar boʻla oladi. Oʻrniga sogʻlom muqobillar taklif qila oladi. Boshqalar oʻrgatdi yoki hech nima qilmaydi deyish bu shunchaki bahonadek. Ona qoʻlidan kelgancha bolalarini har taraflama rivojlanishi va sogʻligi uchun harakat qilishi kerak. Natija esa Allohdan. Biz jarayon va sabablardan soʻralamiz. Har bir bolaga qaygʻurish ota-ona vazifasi ekan. Vazifaga masʼuliyat bilan yondashish lozim.

Goʻzalxon Xamidova, Estoniya
@uzbekistonlikuz

Oʻrtoqlar, bu dunyoga bir marta kelamiz, oʻylab koʻrganmisiz hech?

Ertami kech oʻlamiz hammamiz. Bu achchiq haqiqat. Oʻrtacha hisobda 60-70 Alloh umr bersa, koʻproq yasholamiz. Lekin shu yillab koʻringan vaqt tez oʻtib ketadi. Qarang, men masalan 20 yoshdan oʻtdim. Opam 24 yoshga yaqinlashyapti, otam 53 yoshga kirdi va bugun onam 46 yoshga toʻldi.

Kechagina opam bilan yostiq jangi qilayotgandim... Ayam iftorlikka issiq osh damlayotgandi. Kechagina-kechagina dadam kechasi magazinga chiqib Kola/Fanta bilan semechka olib kelgandi.

Oʻrtoqlar, shularni koʻrib oʻylayman-da: Umr qisqa. Qiladigan ishimiz esa talaygina. Islomni oʻrganib qoʻldan kelgancha, undan ham ortiqroq amal qilish kerak.

Ota-onangiz yaqinlaringiz bilan koʻproq vaqt oʻtkazish kerak. Qadrlash kerak. Atrofdagilar bilan yaxshi muomalada boʻlaverish kerak. Baribir oʻlib ketamiz. Orqamizdan yaxshi gap kelgani yaxshi.

Yana bir qancha misollar bor. Lekin bularni sizga aytaman-u oʻzim amal qilishim ham dargumon. Peshonamizga 3-4 ta Wi-Fi tushganda oʻtiramiz boshimizni ushlab. Hammaga insof, iymon bersin Ilohim, oʻrtoqlar.

University of Roehampton talabasi Zikrillo Xayitboyev

@uzbekistonlikuz