«نشستم و چشم‌هایم را بستم و از خودم پرسیدم: آیا آن‌هایی که صد سال، دویست سال پس از ما به دنیا آمده و زندگی خواهند کرد، آن‌ها که ما راه را برایشان باز و هموار کرده‌ایم، به‌خوبی از ما یاد خواهند کرد؟ نه، دایی جان، فراموشمان می‌کنند.»

- دایی وانیا، آنتوان چخوف

اگر در رمانهای داستایفسکی می‌بینیم که کسی به خاطر یک اصل آدم می‌کشد، یا کسی به‌خاطر یک اصل فقط با نان و آبی می‌سازد، یا کسی به خاطر یک اصل خودش را می‌کشد، باید به خاطر داشته باشیم که این‌گونه افراد از نظر روسها بسیار عادی‌تر و طبیعی تر از چیزی هستند که به نظر خواننده انگلیسی می‌آید و بسیاری از شخصیت‌های فوق‌العاده عجیب‌و‌غریب رمانهای داستایفسکی در واقع از روی آدمهای واقعی که شرح زندگی‌شان در روزنامه‌ها و مجلات می‌آمد الگو برداری شده‌اند.

داستایفسکی جدال شک و ایمان
ادوارد هلت کار

فرد روس هیچ اصل و قاعده‌ای را نمی‌پذیرد مگر آن که ته‌و‌توی آن را کاملا درآورده باشد؛ و اگر دریابد که سنگ نخست بنا درست و خوب نهاده نشده است بی هیچ ملاحظه‌ای همه بنا را خراب می‌کند و برای خودش دردسر می‌آفریند. به ثبوت رساندن یک اصل برای ذهن روسی بسیار مهمتر از هر نتیجه عملی است که از آن عاید می‌شود.

داستایفسکی جدال شک و ایمان
ادوارد هلت کار

داستایفسکی پس از رهاشدن از زندان از سیبری به برادرش می‌نویسد: «برایم کتابهای هگل را بفرست، همه زندگی من در گرو آنهاست.» و تالستوی از زبان قهرمان رمان آنا کارنینا فریاد برمی‌آورد که : «اگر ندانم برای چه هستم و کیستم نمی‌توانم به زندگی ادامه دهم.»، همکار سابق داستایفسکی در ورمیا، آپولون گریگاریف، یکبار در جایی نوشته است روسها هیچ وقت نمی‌توانند میان زندگی و اندیشه، میان عملی و انتزاعی تمایزی قائل شوند. برای روسها در همه دورانها مشکل اخلاق و متافیزیک بخشی حیاتی از زندگی و بنابراین عنصری حیاتی در داستانهایی است که جداً می‌خواهند بازتاب زندگی باشند.

داستایفسکی جدال شک و ایمان
ادوارد هلت کار

شخصیت روسی زمینه ای مناسب برای نوشتن رمان فلسفی به وجود می‌آورد.

داستایفسکی جدال شک و ایمان
ادوارد هلت کار

رمانهای بزرگ داستایفسکی، بنا به عبارتی که یکی از منتقدان معاصر روسی به کار برده است «فلسفه در عمل» است.

داستایفسکی جدال شک و ایمان
ادوارد هلت کار

این یک تراژدی نیست که توالی کینه‌توزانه ای داشته باشد بلکه یک درام مدرن از نوع آثار ساموئل بکت است که تنها هدف از به کار بردن دیالوگ‌ها آزمودن قهرمان است.

وقایع‌نگاری و زمان بندی در رمان ابله
داستایفسکی و روند خلاقیت ادبی
ژاک کاتوو

کاملا مشخص است که زمان_جایگاه جریانات رمان _پترزبورگ(پترزبورگ در رمان نقش عظیمی دارد) _بر مرز میان هستی و نیستی و بر مرز میان واقعی و وهم_دیدار قرار دارد، همیشه در آستانه این است که چون مه پراکنده شود و ناپدید گردد. گویی پترزبورگ نیز فاقد بنیاد‌های ذاتیِ مورد‌نیاز برای رسیدن به یک ثبات موجه است

درباره رمان جنایت و مکافات
پرسش های بوطیقای داستایفسکی
میخاییل باختین