*▪️بازگشت نقد دینی با دین در قرن چهاردهم* 
 شماره‌ی دهم دو فصل‌نامه‌ی «نقد دینی» ویژه‌ی بهار و تابستان ۱۴۰۲ منتشر شد. بخش «پرونده»‌ی این نشریه هم‌چنان به موضوع «دین در ایران قرن چهاردهم خورشیدی» اختصاص دارد. دو شماره‌ی پیشین مجله نیز به همین موضوع اختصاص داشت.

در این بخش، محمدهادی نجاتی گرانی (دکترای ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب قم) «گرایش زردشتیان به بهائیت در اواخر دوره قاجار» را بررسی می‌کند. حسین خندق‌ آبادی (عضو هیأت علمی بنیاد دائره المعارف اسلامی) در مورد دیانت کم‌تر شناخته‌شده‌‌ی «مندائیان معاصر در ایران» قلم زده است و حسن یوسفی اشکوری (دین‌پژوه و محقق تاریخ) به «اسلام، جامعه و سیاست در قرن سیزدهم و چاردهم خورشیدی» پرداخته است.

خلیل الرحمن طوسی (دانش‌آموخته‌ی حوزه و دانشگاه) در باب «سید کمال حیدری، متفکری در حصر» نوشته است و عبدالبشیر فکرت (استاد دانشکده‌ی شرعیات در دانشگاه کابل) به موضوع کم‌تر پرداخته‌شده‌ی «تاریخچه‌ی نواندیشی دینی در افغانستان قرن چهاردهم» می‌پردازد.

در بخش «خارج از پرونده‌»، ترجمه‌ی متنی کوتاه از مِت کورتراپ (استاد علوم سیاسی دانشگاه کاونتری) در «ستایش تنبلی» آمده است. آن‌گاه محمد میرزایی (مدرس و پژوهشگر عرفان اسلامی) بخشی دیگر از کتاب دنیل دوبوییسون (دین‌شناس فرانسوی) در باب «غرب و دین، مفهومی محوری، جهان‌هایی منفرد» را از فرانسه ترجمه کرده است.

محمدمسعود نوروزی (پژوهشگر جامعه‌شناسی دین) بخش دیگری از کتاب حسن حنفی (روشنفکر مصری) را تحت عنوان «اقبال، فیلسوف نظریه‌ی خودی» از عربی ترجمه کرده است. علیرضا معزی (مدرّس و پژوهشگر فلسفه) زیر عنوان «تکمیل چرخش اشعری‌گرایانه» نقدی بر آرای اخیر عبدالکریم سروش در باب دعا و اختیار نگاشته است.

ماهان بیداد (استاد حوزه و دانشگاه) در مقاله‌ای تحت عنوان «مولا و عبد عربی یا خدا و انسان قانونی» به تفاوت دیدگاه‌های اصولی محمدباقر صدر و سید علی سیستانی پرداخته است. مقاله‌ی بعدی به «بازخوانی انتقادی آراء حجاب در ادوار فقه» اختصاص دارد. محمد موسوی عقیقی (پژوهشگر حقوق، فلسفه و فقه) در این مقاله استدلال می‌کند که حتی از منظر فقه سنتی نیز حکم پوشاندن موی سر برای زنان غیر یائسه از چشم نامحرم، محل اختلاف نظر فقهی است و اجماعی در میان فقها نیست. عموما اما تصور بر این است که در فقه سنتی اجماعی بر سر وجوب پوشاندن موی سر زنان وجود دارد.

در بخش بعدی نشریه با عنوان «کتابخانه»، کوثر میررضی (دکترای تاریخ اسلام از دانشگاه تهران) مروری انتقادی به کتابِ اخیرا منتشرشده‌ی «ورود اسلام به ایران» اثر محمدمسعود نوروزی کرده است. سپس حسین کاجی (روان‌درمان‌گر و فلسفه‌پژوه) روایتی انتقادی از «تفکر در مورد تکنولوژی» اثر کارل میچام (فیلسوف برجسته‌ی تکنولوژی) به دست داده است.

بخش بعدیِ دو فصل‌نامه حاوی بخش جدیدی با عنوان «یک کتاب در یک گفت‌وگو» است. در گفت‌وگوی اول یاسر میردامادی (سردبیر) گفت‌وگویی با احمد واعظی (مدرس و پژوهشگر فلسفه) کرده است در باب کتاب اخیر این محقق با عنوان «بازاندیشی عدالت اجتماعی». واعظی در این‌گفت‌وگو از یک سو منتقد کسانی مانند مصباح یزدی است که برای عدالت ارزش ابزاری و نه ذاتی قائل اند و از سوی دیگر منتقد کسانی است که برای آزادی ارزش ذاتی قائل اند. از نظر او عدالت ارزش ذاتی دارد و آزادی ارزش ابزاری. در گفت‌وگوی دوم، سعید دهقانی (خبرنگار حوزه‌ی دین از شیراز) به سراغ هادی طباطبایی نویسنده‌ی کتاب «تباکی؛ مواجهه‌ی نواندیشان ایرانی با محرم حسینی» رفته و درباره‌ی این کتاب با او گفت‌وگو کرده است. طباطبایی می‌گوید مناسک دینی و مذهبی هم ارزش نمادین دارند و هم ارزش واقعی.

صاحب امتیاز و مدیرمسؤول «نقد دینی» حسن یوسفی اشکوری است و سردبیری آن را یاسر میردامادی به عهده دارد. رضا علیجانی، حسن فرشتیان، صدیقه وسمقی و محمدجواد اکبرین اعضای شورای سیاست‌گذاری این مجله اند. شماره‌ی دهم دو فصل‌نامه‌ی «نقد دینی» در ۱۶۳ صفحه و در قالب پی‌دی‌اف و هم‌چون همیشه به رایگان منتشر شده است. نسخه‌ی تحت وب و پی‌دی‌اف مجله را می‌توان در این نشانی یافت:https://www.naqdedini.org

▪️شماره‌ی نهم دوفصل‌نامه‌ی «نقد دینی» منتشر شد
شماره‌ی نهم دوفصل‌نامه‌ی «نقد دینی» منتشر ‌شد. طرح روی جلد این شماره‌، تیتر روزنامه‌ی اطلاعات در ۲۰ اسفند ۱۳۵۷ است که از قول آیت‌الله طالقانی آمده است «در مورد حجاب اجبار در کار نیست». دور این تیتر نام قربانیان جنبش مهسا آمده است، جنبشی خونین که در مخالفت با حجاب اجباری شکل گرفت و هم‌چنان با فراز و فرودهایی ادامه دارد.

نقد دینی در شماره‌ی هشتم خود به «دین در ایران قرن چهاردهم» پرداخته بود و در این شماره نیز بخش دوم همین پرونده پی گرفته شده است. از مقالات بخش پرونده‌ی این شماره مقاله‌ای از منصور برجی، فعال حقوق بشر، در باب مسیحیان ایرانی قرن چهاردهم و مقاله‌ای از حسن یوسفی اشکوری، تاریخ‌پژوه و نواندیش دینی، در باب اسلام، جامعه و سیاست در قرن چهاردهم خورشیدی است. محسن‌حسام مظاهری، جامعه‌شناس تشیع، به فراز و فرودهای تشیع عامه‌پسند و مناسک آن و مخالفان اش می‌پردازد. خلیل طوسی، دین‌پژوه، به قرآن‌گرایان ایرانی قرن چهاردهم و اثر آن‌ها بر فکر دینی ایرانی می‌پردازد.

دو مقاله در این شماره به موضوع حجاب اجباری اختصاص دارد. حسن فرشتیان، حقوقدان و نواندیش دینی، در «حجاب‌زدایی از حجاب» به مخالفان مذهبی حجاب اجباری در ایران پس از انقلاب می‌پردازد و سید احمد نور الدین، فقه‌پژوه، حجاب اجباری را از منظر فقه سنتی نقد می‌کند.

صاحب امتیاز و مدیرمسؤول دوفصلنامه‌ی «نقد دینی» حسن یوسفی اشکوری و سردبیر آن یاسر میردامادی است. هدف این مجله بسط و تعمیق نگاه آکادمیک و روشنفکرانه به دین‌پژوهی با رویکرد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به مسائل ایران است.

?نسخه PDF

فصلنامه نقد دینی

صفحه نخست, فصلنامه نقد دینی

  فصلنامه را از اینجا بخوانید     سخن سردبیر   یاسر میردامادی این شماره، یعنی...

بیانیه‌ی جمعی از نواندیشان دینی
در باب مسموم‌سازی زنجیره‌ای دختران دانش‌آموز
? انگشت اتهام در این رخداد تروریستی به سوی حکومت است

▫️مسموم‌سازی زنجیره‌ای دانش‌آموزان مدارس دخترانه در جای‌جای کشور با آماری شگفت‌آور رو به گسترش است. این در حالی است که حکومت، که از وظایف ذاتی‌اش حفظ امنيت شهروندان است، آشکارا در رسیدگی به این ماجرا تعلل می‌کند. تصور و برداشت افکار عمومی به آسانی می‌تواند مسئولیت اين حوادث را متوجه حکومت کند و کرده است. فاصله‌ی بی‌سابقه و هولناک میان حکومت و شهروندان، کارنامه‌ی تاریک حاکمان در نوع رابطه‌شان با مردم (به ویژه با معترضان)، به گمانه‌زنی‌‌های فراوانی در باب سرمنشاء مسمومیت‌های زنجیره‌ای دامن زده است. ناگفته پیداست که مسئولیت رفع تمامی اين اتهام‌ها با حکومت است.

▫️در ماجرای هول‌آور مسمومیت زنجیره‌ایِ دانش‌آموزان دختر که ابعاد، عوامل و پیامدهای آن را هنوز نمی‌توان به روشنی نشان داد، چند نکته مسلم است. نخست این‌که در جریان خیزش «زن، زندگی، آزادی» شمار بسیاری از دختران دانش‌آموز بارها در فضای مدارس اعتراض‌شان را به بی‌پرده‌ترین وجهی به شخص اول کشور نشان داده‌اند. رهبر جمهوری اسلامی هم از «تنبيه» اين دانش‌آموزان که به باور او از سر «هيجان» چنین کرده‌اند، علناً سخن گفته است.

▫️از سوی دیگر، گروهی که زمانی موسوم به «لباس‌شخصی» بودند و در مواردی نام «خودسر» گرفتند و در ادبیات مقام اول سیاسی کشور متصف به «آتش به اختيار» شده‌اند، در دهه‌های مختلف انواع بحران‌ها را برای کشور ایجاد کرده‌اند و حکومت هيچ واکنش جدی و تنبيه‌آمیزی در برابرشان انجام نداده است، بلکه به دلالت سخنان آقای خامنه‌ای برای دلسرد نشدن جوانان مؤمن و انقلابی در واکنش به بحران‌آفرینی‌های اين گروه سکوت اختیار شده است. این عده از مصونیت آهنین برخوردارند به طوری که پس از سال‌ها هنوز عاملان اسیدپاشی‌های زنجیره‌ای دستگیر نشده‌اند.

▫️پرسش افکار عمومی حالا این است: آيا مسموميت‌های زنجیره‌ای اخير برآمده از گروهی امنیتی است؟ این نکته هنوز با قطعيت روشن نيست ولی این‌قدر می‌دانيم که در واکنش به اعتراض زنی در بیرون یکی از مدارس مسموم‌شده، فردی لباس‌شخصی که به نهادهای امنيتی سرکوب وابسته بوده است، با رفتاری خشن که مغايرت بيّن با شرع و عرف داشته، او را مضروب کرده است. در میانه‌ی این واکنش‌های تند، تعلل و سکوت مسؤولان، پاسخ‌های تناقض‌آمیز و توجیه‌های غریب (از قبیل تانکر حامل سم و احتمال نوعی بیماری روانی جمعی آن هم استثنائا فقط ميان دختران دانش‌آموز) جای اين پرسش به قوت باقی است که: نظامی که به آسانی و با سرعت و قاطعيت می‌تواند به خاطر آتش زدن یک سطل آشغال حکم محاربه و اعدام صادر کند، در برابر این وحشت‌افکنی آشکار چرا تعلل می‌کند؟

▫️نعل وارونه زدن و مرتبط ساختن این حوادث به معترضان امری تازه نیست. سال‌هاست که نظام جمهوری اسلامی برای پوشاندن شناعت‌های خود به چنین شیوه‌هایی توسل می‌جوید. مسلم است که به نظامی که بارزترین وجه مشخصه‌اش دروغگویی، پرونده‌سازی و اداره‌ی محفلی-امنيتی کشور است، اعتماد نباید و نشاید کرد.

▫️مسئولیت رسیدگی به این حوادث و یافتن فوری و قاطع عوامل و پیامدهای این وحشت‌افکنی آشکار و دردناک، وظیفه‌ی فوری حاکمیت سیاسی است. تعلل در اين امر و عدم کوشش برای شفاف‌سازی ماجرا، تنها احتمالی را که بیش از سایر احتمالات تقویت می‌کند، دست داشتن حکومت يا سود بردن پاره‌ای از آتش‌به‌اختیارها از وحشت‌آفرینی‌هاست. مردم می‌پرسند: آیا این تصادفی است که دانش‌آموزان دختر – که در زمره‌ی حاملان اصلی شعار «زن، زندگی، آزادی» بوده‌ و هستند – آماج اين حملات‌ شده‌اند؟

▫️به نام خدا، دین، انسان و وجدان باید این حوادث را محکوم کرد. به هیچ آیه و افسونی نمی‌شود اين جنايت‌ها را توجیه کرد. وظیفه‌ی اخلاقی هر مسلمان باوجدان و آگاهی است که مطالبه‌ی رسیدگی فوری و بی‌پرده به این حوادث تروریستی را داشته باشد. ناگفته پیداست که راه حل بنیادی عبور از استبداد کنونی نه فقط رفع ناکارآمدی‌های مدیریتی که پایان بخشیدن به حکومتی ایدئولوژیک به نام دین، و برقراری حکومتی فرادینی (سکولار) است که در آن همه‌ی ایرانیان از حقوق مساوی برخوردار باشند.

✍️ حسن یوسفی اشکوری، محمدجواد اکبرین، عبدالعلی بازرگان، میثم بادامچی، رضا بهشتی‌معزّ، سروش دباغ، رضا علیجانی، احمد علوی، حسن فرشتیان، رحمان لیوانی، داریوش محمدپور، عبدالله ناصری طاهری، مهدی ممکن، یاسر میردامادی، صدیقه وسمقی

@kaleme

بیانیه‌ی جمعی از نواندیشان دینی

? ماشین سرکوب، زنان ایران را نشانه گرفته است

▫️مهسا (ژینا) امینی، دختر ۲۲ ساله اهل سقز که به تهران سفر کرده بود، از سوی ماموران موسوم به «پلیس امنیت اخلاقی» بازداشت و به بهانه شرکت در یک جلسه آموزشی اجباری به بازداشگاه منتقل می‌شود. دو ساعت بعد پیکر نیمه‌جان او در حال کما به بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان کسری منتقل شده و زندگی کوتاهش در اثر ضربات وارد شده به پایان می‌رسد. درگذشت این هموطن مظلوم و بی‌پناه را به خانواده‌ی داغدارش تسلیت می‌گوییم.

▫️با جان‌باختن این دختر جوان، بار دیگر مسأله‌ی خشونت گشت‌ ارشاد توجه افکار عمومی را بر انگیخته و وجدان جامعه را متأثر ساخته است. دهه‌هاست که چکمه‌ی گشت‌ ارشاد بر گرده‌ی این ملت مظلوم و نجیب سنگینی می‌کند. تحمیل حجاب اجباری نماد تمامیت‌طلبی بی‌رحمانه نظامی است که به‌نام دین و به کام خودکامگی حکومت می‌کند. جان‌باختن افرادی همچون محسن روح الامینی در کهریزک، زهرا بنی یعقوب، زهرا کاظمی و ستار بهشتی در بازداشتگاه های حکومت هنوز از یاد مردم آگاه و دلسوز ایران نرفته است.

▫️طبق معمول عملیات دروغ‌پراکنی برای سلب مسئولیت مقامات در قتل این دختر بی‌گناه آغاز شده است. مهسا امینی از لحظه دستگیری و انتقال به مقر نیروی انتظامی و بازداشت در اختیار نیروهای گشت ارشاد بوده است و مسئولیت حفظ جان و سلامتی او قطعا بر عهده این نیرو و رئیسان آنان تا بالاترین مقامات جمهوری اسلامی یعنی شخص رهبر جمهوری اسلامی است، رهبری که بارها در سخنرانی‌های خود گشت‌ ارشاد را ستوده و بر تداوم آن تأکید کرده است.

▫️«امر به معروف و نهی از منکر» در جمهوری اسلامی تبدیل به ابزاری از سوی حاکمیت برای به بند کشیدن مردم تحت سلطه شده است. «امنیت اخلاقی» که با آزادی بیان، آزادی احزاب، گردش قدرت، شفافیت نهادهای اقتصادی حکومت و جذب نخبگان هم‌بسته است تبدیل به ماشین سرکوب سبک زیست آزادانه‌ی مردم بی پناه شده است.

▫️گشت ارشاد نشان ورشکستگی اخلاقی حکومت و یکی از ابزارهای سرکوب اجتماعی-فرهنگی است. گشت ارشاد باید سراسر برچیده و منحل شود. همانطور که آسایش و امنیت مردمان و توسعه ایران زمین مستلزم برچیده شدن حکومت مستبد دینی است.

✍️ حسن یوسفی اشکوری، محمدجواد اکبرین، علیرضا رجایی، علی طهماسبی، احمد علوی، رضا علیجانی، حسین کمالی، رحمان لیوانی، داریوش محمدپور، یاسر میردامادی، عبدالله ناصری طاهری، صدیقه وسمقی

@kaleme