#مباحث_عقیدتی_سیاسی

دکتر محسن کدیور جریان اسلام سنتی را به سه گروه سنتی کلاسیک، نوسنتی و بنیادگرا تقسیم می‌کند (اسلاید نخست). اسلام سنتی کلاسیک اسلام غیرسیاسی است که قرن‌ها پیش از تولد اسلام‌گرایی وجود داشت. اسلام سیاسی/اسلام‌گرایی که قائل به حکومت دینی است اما خود به دو گروه سنتی و نوسنتی تقسیم می‌شود. نواب صفوی پدر اسلامیسم شیعی در ایران است و آیت‌الله خمینی بزرگترین نماد اسلام‌گرایی در جهان تشیع.

آیت‌الله خمینی دو دسته شاگرد باورمند به اسلام‌گرایی داشت. دسته نخست را بنیادگرایانی چون مصباح یزدی، مؤمن قمی و محمد یزدی تشکیل می‌دادند که امروز مراد عقیدتی-سیاسی اصول‌گرایان هستند و دسته دوم را طیف نوسنتی شامل چون بهشتی، منتظری، مطهری و صانعی تشکیل می‌دادند که مراد عقیدتی-سیاسی اصلاح‌طلبان محسوب می‌شوند.

این دو دسته جزو هیچ گروهی از جریان نوگرایی دینی محسوب نمی‌شوند و قلمداد کردن ایشان در جریان نوگرایی دینی خطاست. ایشان نوگرایان دینی را از همان ابتدای انقلاب التقاطی می‌نامیدند.

جریان نوگرایی دینی جریانی است که توسط مستشارالدوله در پیش از انقلاب مشروطه شروع شد، توسط ابوالحسن فروغی امتداد یافت و سپس توسط بازرگان، شریعتی و همراهان، شاگردان‌ و پیروانشان بسط پیدا کرد و بعد از انقلاب توسط سروش، ملکیان و شبستری و همراهان، شاگردان‌ و پیروانشان حیات خود را ادامه داده است. این جریان برخلاف دو گروه یاد شده پسااسلام‌گرا است و به تفکیک نهاد دین از نهاد دولت باور دارد.

این جریان خود به دو دسته نواندیشان دینی و تجدیدنظرطلبان دینی تقسیم می‌شود. نواندیشان دینی قائل به اجتهاد ساختاری در اصول دین همراه با فروع هستند و تجدیدنظرطلبان قائل به اصلاح خود دین. بازرگان، شریعتی، اشکوری، کدیور، فنایی، نراقی و امثال ایشان جزو گروه نخست هستند و عبدالکریم سروش، مجتهد شبستری و صدیقه وسمقی نماد گروه دوم محسوب می‌شوند.

یک دسته سومی در جریان نوگرایی دینی وجود دارد که آرش نراقی آن را معنویت‌گرایی فرادینی می‌نامد. این دسته رادیکال‌تر از تجدیدنظرطلبان است و اساسا در پی اصلاح دین نیست و درپی معنویت است. مصطفی ملکیان نماد این دسته سوم است.

در اسلاید دوم و سوم تفاوت اسلام سنتی و اسلام نوگرا مشخص شده است. بنیادگرایی دینی فرزند اسلام سنتی است و نواندیشی دینی فرزند اسلام نوگرا.

یکسان‌انگاری نوگرایی دینی و بنیادگرایی دینی که در یک و نیم قرن اخیر از دوران پیشامشروطه تا به امروز رقیب فکری یکدیگر بوده‌اند، پروپاگاندای راست و چپ افراطی سکولار ستیزه‌جو است تا با یکسان انگاری کلیت دین را زیر سؤال ببرند.
https://www.instagram.com/share/p/BANUeaZE9h

✍ نسل زد ایران و نابودی هویت بومی تحت تهاجم جهانی‌سازی

در این پرونده گفته شد که باید برابر مدرنیته شیوه بومی‌گرایی گزینش‌گرایانه پیشه کرد. جهانی‌سازی تأثیرات گسترده‌ای بر هویت بومی نسل زد در ایران داشته است.

1. تغییرات فرهنگی

• نفوذ فرهنگ‌ غربی: جهانی‌سازی موجب شده تا فرهنگ‌ غربی به راحتی وارد ایران شود و نسل زد به سرعت با این فرهنگ‌ آشنا شود. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش علاقه به فرهنگ بومی و سنتی شود.

• رسانه‌های اجتماعی: استفاده گسترده از رسانه‌های اجتماعی و اینترنت باعث شده تا نسل زد بیشتر به فرهنگ‌ غربی که بر این شبکه‌ها سیطره دارد دسترسی داشته باشد و توجه کمتری به فرهنگ بومی خود نشان دهد.

1. تغییرات زبانی

• استفاده از زبان‌های خارجی: جهانی‌سازی موجب شده تا زبان‌های خارجی، به‌ویژه انگلیسی، در بین نسل زد محبوبیت بیشتری پیدا کند و استفاده از زبان فارسی و دیگر زبان‌های بومی کاهش یابد. زبان‌های محلی و گویش‌های بومی در ایران ممکن است به حاشیه رانده شوند. نسل جوان ممکن است کمتر به زبان‌های محلی صحبت کنند و بیشتر به زبان فارسی استاندارد یا حتی انگلیسی گرایش پیدا کنند.

1. تغییرات اجتماعی

• تغییر در سبک زندگی: جهانی‌سازی باعث شده تا سبک زندگی نسل زد به سمت الگوهای غربی تغییر کند و ارزش‌ها و هنجارهای سنتی کمتر مورد توجه قرار گیرد.

• تغییر در الگوهای مصرف: نسل زد تحت تأثیر جهانی‌سازی به مصرف کالاها و خدمات جهانی روی آورده و کمتر به محصولات بومی و محلی توجه می‌کند. مصرف کالاهای جهانی، پیروی از مدهای بین‌المللی، و تقلید از سبک‌های زندگی غربی می‌تواند به کاهش اهمیت عناصر هویتی بومی مانند پوشش محلی، آداب و رسوم، و زبان‌های محلی منجر شود.

1. تغییرات هویتی

• کاهش هویت بومی: جهانی‌سازی از طریق رسانه‌های جهانی، اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و فرهنگ عامه، باعث شده است که نسل جوان ایران بیشتر در معرض فرهنگ‌ها و ارزش‌های جهانی قرار بگیرد. این موضوع می‌تواند به تضعیف هویت بومی و محلی منجر شود

1. تغییرات در سنت و دین

. تغییر در ارزش‌ها و باورها: جهانی‌سازی می‌تواند باعث تغییر در ارزش‌ها و باورهای سنتی و دینی شود. نسل جوان ممکن است تحت تأثیر ارزش‌های جهانی قرار بگیرد و این موضوع می‌تواند با ارزش‌های سنتی و بومی در تضاد باشد و منجر به تضعیف ارزش‌ها و باورهای ملی و دینی شود.

1. گسست از میراث فرهنگی و هنری و ادبی

. تهدید میراث فرهنگی: با کاهش علاقه نسل جوان به سنت‌ها و آداب و رسوم بومی، میراث فرهنگی ایران مانند موسیقی محلی، رقص‌های بومی، هنرهای دستی، و جشن‌های محلی ممکن است در معرض خطر فراموشی قرار بگیرند.
https://www.instagram.com/share/p/BAHcDb_Q1s

اشاره‌ای به ولایت فقیه نیز در این قانون اساسی وجود نداشت و این قانون مورد امضای رهبر انقلاب و مراجع قرار گرفت.

مجلس خبرگان به کارگردانی بهشتی پیشنویس را به‌طور کامل کنار گذاشته و از اول به تدوین قانون پرداخت. عده‌ای از اعضا و وزرای دولت موقت، ظاهراً به ابتکار عباس امیرانتظام، با همین دلایل طرحی را برای الغای این مجلس در نظر گرفتند که از طرف خمینی با آن مخالفت شد و در نهایت قانون اساسی را همان مجلس خبرگان تدوین کرد.

دولت بازرگان نتوانست مجلس خبرگان را به علت کنار گذاشتن پیش‌نویس قانون اساسی منحل کند و بهشتی قانون اساسی جدیدی معماری کرد و انقلاب دوم را علیه انقلاب پنجاه‌وهفت سامان داد. روند این انقلاب دوم را در پرونده #انقلاب_جمهوریت نشان داده‌ایم.

https://www.instagram.com/p/DF5kceyPj1t/?igsh=bnRuZm9qdjZicGs4

?سیمای زن در اسلام نوگرایانه

✍محمد قطبی

زن در نگاه اسلام سنتی شهروندی درجه دوم است. همچنین زن در نگاه فقه سنتی جزوی از اموال مرد محسوب می‌شود‌. این تصویر از زن در جهان مدرن قابل پذیرش نیست و احکام زن و خانواده نیاز به اجتهاد ساختاری در اصول و مبانی دارد.

به مناسبت میلاد فاطمه زهرا، این مجموعه نوشتار که برگرفته از فصل سوم کتاب شریعت در الهیات دوبُنی ۳ بوده و در آن به زن در نگاه اسلام نوگرایانه پرداخته شده است، ارائه می‌شود. در این نوشتارها تلاش شده است که سیمای زن در اسلام مورد بازخوانی انتقادی قرار گیرد و الگویی از زن مسلمان مدرن ارائه شود.

سیمای زن در تاریخ؛ در اسارت ارتجاع سنت و ابتذال تجدد

شریعت و برابری جنسیتی در اجتماع

زنان خاندان پیامبر و اسطوره زن پرده‌نشین در اسلام

احکام ازدواج در اسلام، گزینش‌گری و اصلاح‌گری اخلاقی عرف مردم عربستان باستان

احکام ازدواج، برابری جنسیتی در زندگی مشترک

رویکرد فمینیستی الهیات دوبُنی برای زن خودسالارِ خودآگاهِ متعهد

@noandishi_dini

فتوحات خلفا، ابزاری برای کنترل

#نقد_فتوحات_اسلامی

گشودن جبهه خارجی در زمانی که حکومتی در داخل با بحران مشروعیت مواجه است یکی از ابزارهای حاکمان برای کنترل و تثبیت است. تهاجم پوتین به اوکراین نمونه‌ای از این رویکرد است. در زمان صدر اسلام نیز خلفا از این روش استفاده نمودند.

علی‌ابن‌ابی‌طالب فتوحات را متوقف ساخت. اگر این کار را نمی‌کرد و مخالفینش را سرگرم فتوحات و غنائم‌اش می‌نمود، حکومتش نه دچار بحران مالی و نه سیاسی می‌شد.

امروز جمعیت مناطقی که به روش فرهنگی و غیرنظامی مسلمان شده‌اند بیشتر از کشورهایی است که فتح شده‌اند. همین امر و اعمالی که در فتوحات انجام شد، نامشروع بودن این فتوحات از جمله فتح ایران را نشان می‌دهد.

علی شیوه پیامبر را ادامه داد. در دوران رسالت پیامبر، گسترش اسلام عمدتاً از طریق تبلیغ، رفتار نیکو، هجرت به مدینه و تعاملات اجتماعی صورت گرفت. گسترش اسلام پس از پیامبر اما به دو شیوه عمده نظامی و غیرنظامی انجام شده است.

▎فتوحات نظامی

1. شام (سوریه و فلسطین): فتوحات مسلمانان در این منطقه عمدتاً از طریق جنگ‌های نظامی و نبردهای مهمی مانند نبرد یرموک (636 میلادی) صورت گرفت.

2. مصر: فتح مصر نیز با فتوحات نظامی و نبردهایی مانند نبرد الافرین انجام شد.

3. ایران: مسلمانان با فتوحات نظامی و نبردهای مهمی مانند نبرد قادسیه (636 میلادی) و نبرد نهاوند (642 میلادی) به ایران وارد شدند.

4. شبه‌جزیره هند: برخی از فتوحات در شمال هند نیز به صورت نظامی انجام شد، اگرچه تأثیرات فرهنگی و تجاری نیز در این منطقه وجود داشت.

5. آفریقای شمالی: فتوحات در این منطقه نیز عمدتاً از طریق لشکرکشی‌های نظامی انجام شد.

▎فتوحات غیرنظامی

1. اندلس (اسپانیا): فتح اندلس به تدریج و با تأثیرات فرهنگی، تجاری و علمی صورت گرفت، اگرچه جنگ‌هایی نیز در این زمینه وجود داشت.

2. آسیای مرکزی: در برخی مناطق آسیای مرکزی، اسلام از طریق تجارت، مسافرت‌های مذهبی و تبادل فرهنگی گسترش یافت.

3. بخش‌هایی از آفریقا: در برخی مناطق آفریقا، اسلام از طریق تجارت و فعالیت‌های اقتصادی به تدریج گسترش پیدا کرد، به ویژه در نواحی غربی و شرقی قاره.

4. جنوب شرق آسیا: گسترش اسلام در این منطقه عمدتاً از طریق تجار مسلمان و فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی صورت گرفت.

حدود ۶۲٪ مسلمانان جهان برابر یک‌میلیارد نفر در جنوب و جنوب‌شرق آسیا زندگی می‌کنند. بزرگترین کشورهای اسلامی به ترتیب اندونزی با ۱۲٫۷٪ مسلمانان جهان، پاکستان با ۱۱٫۰٪، هندوستان با ۱۰٫۹٪، بنگلادش با ۹٫۲٪‌اند. نزدیک ۲۰٪ مسلمانان ساکن کشورهای عرب‌اند.
https://www.instagram.com/p/DDsLYgiSVZU/?igsh=eWh4cmpxbHBsMzM4

#نقد_پهلویسم

نقش خاندان پهلوی به عنوان مانع در رسیدن ایران به دموکراسی در چهار برهه تاریخی:

▎۱. نابودی مشروطیت توسط رضاشاه

پس از پیروزی مشروطه، ایران به سمت یک نظام سیاسی دموکراتیک‌تر حرکت کرد. اما با روی کار آمدن رضاشاه، او به تدریج نهادهای مشروطه را تضعیف کرد و قدرت را به صورت متمرکز در دست خود گرفت. او با استفاده از سرکوب سیاسی، مخالفان را حذف و احزاب سیاسی را ممنوع کرد. این اقدامات باعث شد که مشروطیت به عنوان یک دستاورد تاریخی از بین برود و ایران به سمت یک نظام استبدادی حرکت کند

▎۲. اعلام نکردن جمهوری در ایران توسط فروغی و راضی کردن انگلیس به سلطنت محمدرضا پهلوی

در سال ۱۹۴۱ و پس از اشغال ایران توسط متفقین، محمدرضا پهلوی به سلطنت رسید. پیش از این، برخی از شخصیت‌های سیاسی و سفیر انگلیس پیشنهادهایی برای ایجاد یک جمهوری مطرح کرده بودند. اما با تلاش محمد علی فروغی سلطنت محمدرضا تثبیت شد. این تصمیم نه تنها مانع از شکل‌گیری یک نظام دموکراتیک شد، بلکه موجب ادامه سلطنت استبدادی در ایران گردید.

▎۳. کودتای ۲۸ مرداد و سرنگونی دولت مصدق و آغاز سلطنت مطلقه

این کودتا با حمایت مستقیم سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا انجام شد و نشان‌دهنده عدم تحمل قدرت‌های خارجی نسبت به یک حکومت مستقل و دموکراتیک بود. پس از این کودتا، محمدرضا پهلوی به سلطنت مطلقه دست یافت و فضای سیاسی کشور به شدت سرکوب شد. این روند نه تنها دموکراسی را در ایران نابود کرد، بلکه زمینه‌ساز نارضایتی‌های گسترده اجتماعی گردید.

▎۴. تن ندادن به گذار مسالمت‌آمیز به دموکراسی در سال ۵۷

در سال ۵۷، با افزایش نارضایتی‌ها و اعتراضات عمومی علیه رژیم پهلوی، فرصت‌هایی برای گذار مسالمت‌آمیز به دموکراسی وجود داشت. اما محمدرضا پهلوی به جای پذیرش اصلاحات سیاسی و اجتماعی، به سرکوب خشونت‌آمیز مخالفان ادامه داد که نه تنها منجر به افزایش تنش‌ها شد، بلکه باعث شکل‌گیری انقلاب گردید. در این مرحله، عدم توانایی پهلوی در پذیرش تغییرات و گذار، موجب ایجاد یک بحران عمیق سیاسی و اجتماعی شد که پیامدهای آن تا سال‌ها پس از انقلاب نیز ادامه داشت.

این خاندان در طول تاریخ معاصر ایران به عنوان مانعی بزرگ در برابر تحقق دموکراسی عمل کرده‌اند. از نابودی مشروطیت تا سرکوب‌های شدید پس از کودتای ۲۸ مرداد و عدم پذیرش گذار در سال ۵۷، همواره بر روند سیاسی کشور تأثیر منفی گذاشته‌اند و زمینه‌ساز نارضایتی‌ها و بحران‌های اجتماعی شده‌اند که نهایتاً منجر به انقلاب گردید. حتی در دوران امروز نیز عملکرد پهلوی سوم یکی از موانع گذار به دموکراسی است.
https://www.instagram.com/p/DDmRVErubky/?igsh=M2JkN3RndzR3ZTJo

حق‌الناس: اسلام نواندیش و حقوق بشر (ویرایش دوم). نشر اندیشه‌های نو، ۱۴۰۱، ۵۳۲ صفحه.

https://kadivar.com/21571/
@Mohsen_Kadivar_Official

#پیرامون_اسلامیسم

سید قطب و مجتبی نواب صفوی تقریبا پدران بنیادگرایی سنی و شیعی در جهان اسلام محسوب می‌شوند. معادل جمعیت اخوان‌المسلمین در مصر، جمعیت فدائیان اسلام در ایران شکل گرفت. بعد از کودتای ۲۸ مرداد، نواب صفوی در شهریور ۱۳۳۲ به دعوت سیدقطب از رهبران اخوان‌المسلمین مصر در «کنگره اسلامی قدس» در بیت‌المقدس شرکت کرد.

نواب صفوی هنگام بازگشت از مصر،در سوریه با رهبران اخوان المسلمین ملاقات و مذاکره کرد و دکتر مصطفی السباعی رهبر اخوان المسلمین ‎#سوریه، در دیدار با نواب صفوی گلایه کرد که چرا جوانان شیعه به گروه‌ها و جریان‌های ملی‌گرا و سکولار می پیوندند؟ و به سازمان‌های اسلام‌گرای سنی نمی‌پیوندند؟ و نواب صفوی در سخنرانی خود از جوانان شیعی سوریه خواست که به سازمان اخوان المسلمین بپیوندند.

فدائیان اسلام و نواب صفوی تا حدود زیادی شبیه اخوان‌المسلمین مصر و سیدقطب رهبرش هستند؛ هر دو در اندیشه ایجاد حکومتی مبتنی بر شرع تلاش می‌کردند و هر دو توسط رژیم‌های سکولاری که در جامعه مسلط بودند، اعدام شدند.

این دو اعدام شدند اما ایده‌هایشان از میان نرفت. به تدریج وارثان ایشان در برخی از کشورهای خاورمیانه قدرت را تسخیر کردند. نسل سوم از بنیادگرایان دینی سنی که امروز در افغانستان و سوریه حاکم شده‌اند همانطور که در اسلایدها آمد از رویکردهای فرامرزی دست کشیده و درون مرزهای خویش ایده‌هایشان را پی می‌گیرند. باید دید که آیا نسل جدید اسلام‌گرایان شیعه نیز چنین می‌کنند؟
https://www.instagram.com/p/DDej-TZuI5C/?igsh=emkwaW1wODdsbjk5

?️تفاوت لیبرالیسم مدرن با نئولیبرالیسم

چرا اکثر راست‌های ایران لیبرال نیستند؟

#نقد_راست_ایرانی

راست‌های ایرانی، بویی از لیبرالیسم مدرن نبرده‌اند. چنانچه پیشتر در این پرونده آمد ایشان شیفته نئولیبرال‌کاپیتالیسم تاچری و ریگانی هستند که در شیلی و چین هم توسط پینوشه و دنگ شیائوپینگ پیاده‌سازی شد.

لیبرالیسم مدرن و نئولیبرالیسم دو مفهوم مرتبط با یکدیگر هستند، اما در زمینه‌ها و اصول مختلفی تفاوت دارند. در زیر به تشریح این تفاوت‌ها پرداخته می‌شود:

▎۱. تعریف و زمینه تاریخی:
   - لیبرالیسم مدرن: این مکتب فکری به قرن 17 و 18 برمی‌گردد و بر آزادی فردی، حقوق بشر، دموکراسی و حکومت قانون تأکید دارد. فیلسوفانی مانند جان لاک و جان استوارت میل از پیشگامان این مکتب هستند.
   - نئولیبرالیسم: این اصطلاح به رویکرد اقتصادی و سیاسی‌ای اشاره دارد که از دهه 1970 به بعد در واکنش به بحران‌های اقتصادی و اجتماعی شکل گرفت. نئولیبرالیسم بر کاهش نقش دولت در اقتصاد، خصوصی‌سازی، آزادسازی بازارها و کاهش هزینه‌های اجتماعی تأکید دارد.

▎۲. نقش دولت:
   - لیبرالیسم مدرن: معتقد است که دولت باید نقش فعالی در حمایت از حقوق فردی و تأمین خدمات عمومی داشته باشد. این مکتب به تعادل بین آزادی‌های فردی و مسئولیت‌های اجتماعی اهمیت می‌دهد.
   - نئولیبرالیسم: به کاهش نقش دولت در اقتصاد و واگذاری بسیاری از وظایف آن به بخش خصوصی اعتقاد دارد. نئولیبرالیسم معمولاً خواستار کاهش مالیات‌ها و حذف مقررات دولتی است.

▎۳. اقتصاد:
   - لیبرالیسم مدرن: ممکن است از یک اقتصاد مختلط حمایت کند که هم شامل بخش خصوصی و هم بخش عمومی باشد. این رویکرد به عدالت اجتماعی و توزیع عادلانه ثروت توجه دارد.
   - نئولیبرالیسم: بر بازار آزاد و رقابت به عنوان بهترین راه برای ایجاد ثروت تأکید می‌کند و معمولاً نسبت به مسائل اجتماعی و اقتصادی کمتر حساس است.

▎۴. تأثیرات اجتماعی:
   - لیبرالیسم مدرن: به دنبال ایجاد جامعه‌ای عادلانه و برابر است که در آن حقوق بشر رعایت شود.
   - نئولیبرالیسم: ممکن است منجر به افزایش نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی شود، زیرا تمرکز بر بازار آزاد می‌تواند به نفع گروه‌های خاصی از جامعه باشد.

▎۵. دیدگاه نسبت به جهانی‌سازی:
   - لیبرالیسم مدرن: ممکن است نسبت به جهانی‌سازی با احتیاط برخورد کند و بر اهمیت فرهنگ‌ها و حقوق محلی تأکید کند.
   - نئولیبرالیسم: معمولاً از جهانی‌سازی به عنوان یک فرصت برای توسعه اقتصادی و گسترش بازارها حمایت می‌کند.

به طور خلاصه، لیبرالیسم مدرن بر حقوق فردی و عدالت اجتماعی تأکید دارد، در حالی که نئولیبرالیسم بیشتر بر کارایی اقتصادی، بازار آزاد و کاهش نقش دولت تمرکز می‌کند.

https://www.instagram.com/p/C_-aoleJFAv/?igsh=MW9lZWM1ZXhjcnJyeA==