*?دربارهٔ «حاکمیت قانون» (۲)*

مشروطهٔ ایران که مبتنی بر فرهنگ حقوقی فرانسوی بود، توسط عده‌ای ژاکوبن‌مسلک قلم را چرخاند و چرخاند و ظرف مدت اندکی، و بی‌توجه به نظام سیاسی-اجتماعی کشور و تنها با رویکردی انقلابی، کل ساختار سیاسی مرکز و ایالات را بر هم ریخت و این کار را دقیقاً با ابزار مصوبات خلق‌الساعه که حالا نام «قانون» به خود گرفت انجام داد. نتیجهٔ چنین مفهومی از «قانون» برای ایران در عمل بدل به حکومت هرج و مرج، ترور و آشوب شد. چون این کاغذنویسی‌ها ارتباطی با بافت اجتماعی کشور نداشت، و فقط تمام چیزها را بر هم ریخت و موجب تباهی همه چیز گشت بطوریکه مشروطه در نزد عوام بدل به فحش شد!

همان رویه در عهد پساقاجار نیز با قوت ادامه پیدا کرد چرا که ابزار خوبی برای کنترل و سلطهٔ دولت مرکزی بر خرد و کلان کشور بود. مجلس که در عهد پهلوی اول بدل به شعبه‌ای از دیکتاتوری منوّر شده بود این عصای اژدهاشوی «قانون» را بدست گرفت و هر چه دولت منوّر اراده می‌کرد را با چماق «قانون» بر سر همه می‌کوفت. آن کاغذنویسی‌ها یا حتی نهاد ذلیل‌شده‌ای به نام مجلس یا سایر نهادهای تضعیف شده یارای مقابله با چنین «حاکمیت قانون»ی را نداشتند چرا که کد ناپلئونی ضامنی جز خود ناپلئون ندارد و از آنجایی که عرفی یا نوموس نیست، بیشتر به کار تحمیل و سلطه می‌آید تا اجرای عدالت.

«قانون» در چنین نظامی به مصوبات دولتی تقلیل می‌یابد و چون هیچ عقبه‌ای در جامعه ندارد اجرای آن تنها نیازمند زور و تحکم است. با زور حاکم می‌شود و با زور هم ساقط. این مفهوم از قانون موجب تورم قوانین و عملاً از بین رفتن لوکالیسم در ایران شد و همه چیز را بی‌توجه به عرف و شرع، بدل به بازیچهٔ دولت‌ها نمود. امری که پس از انفجار نور وضعی نامساعدتر به خود گرفت و به کار نوعی شدید از مهندسی اجتماعی و ایدئولوژیک توده آمد. امروزه خیلی‌ها از چنین «حاکمیت قانون»ی گله دارند اما این همان بلایی است که انتظار آن از ابتدا می‌رفت و عقلا آنرا تذکر داده بودند. وقتی «قانون» بدل به «مصوبه دولتی» شود هیچ دایرهٔ امنی برای کسی باقی نمی‌ماند. تکرار ملتمسانهٔ این سخن که قانون نباید حقوق فردی را زیر پا بگذارد خودش مضحک است.

حقوق فردی در چنین نظام حقوقی برساخته دولت است و دولت[قانون] همانطور که می‌تواند یک شبه سلطنت را از بین ببرد یا اوقاف را ملی کند یا کشف حجاب و گشت ارشاد تحمیل نماید، می‌تواند حقوق فردی را هم مثل آب خوردن بالا بکشد. تنها حقوق عرفی، نهادهای میانجی و لوکالیسم سراسری می‌توانست قانون به معنی «نوموس» را حاکم کند و الا حاکمیت قانون از نوع فرانسوی آن همین است که می‌بینید.

دربارهٔ «حاکمیت قانون» (۱)

Telegram

چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟

***🌗***دربارهٔ «حاکمیت قانون»(۱) ترکیب جذابی است و در نگاه اول منطقی به نظر می‌رسد. اینکه باید در ادارهٔ جامعه، «قانون» حاکم باشد نه ارادهٔ شخصی افراد. قانون بالاتر از همه است و افراد تنها باید در چارچوب قوانین عمل کنند و در بخش سیاسی، کشور را اداره نمایند. اما…

*?دربارهٔ «حاکمیت قانون»(۱)*ترکیب جذابی است و در نگاه اول منطقی به نظر می‌رسد. اینکه باید در ادارهٔ جامعه، «قانون» حاکم باشد نه ارادهٔ شخصی افراد. قانون بالاتر از همه است و افراد تنها باید در چارچوب قوانین عمل کنند و در بخش سیاسی، کشور را اداره نمایند. اما کدام قانون؟ واژهٔ «قانون» در معنای جدید خود از طریق رسالهٔ مشهور «تک کلمه» توسط مستشارالدوله وارد ادبیات سیاسی ایران شد اما مستشار جدا از نیّت خیر خود دیپلماتی فرانسه‌رفته بود و آنچه از قانون در عصر مدرن مدنظر داشت همان «کد ناپلئون» بود. در این مفهوم، «قانون» یعنی مصوبات آنی مجلس که نمایندگان ملّت آن را صادر می‌کنند. مستشار قطعاً شخصی خیرخواه بود اما این تعریف از قانون نسبتی با بافت اجتماعی-سیاسی ایران نداشت و برخلاف قانون کامن‌لا یا عرفی، مشی حقوقی فرانسه را در ایران حاکم کرد بطوریکه در عهد پساقاجار، قانون مدنی فرانسه، مبنای تحریر قانون مدنی ایران هم قرار گرفت. همانطور که در مشروطه، مدلی برای قانون اساسی ایران بود.

پوزیتیویسم حقوقی فرانسه در روی کاغذ، جذابیت عجیبی دارد. فرانسویان در نوشتن «قانون اساسی» ید طولایی داشته و در کنار انقلاب و بلوا و انتلکت‌بازی، دست به قلم‌شان هم خوب است. چنین رویکردی اما دقیقاً در مقابل قانون عرفی انگلیسی قرار می‌گیرد که به مفهوم یونانی قانون یا «Nomos» نزدیکتر است. نوموس دربرگیرندهٔ عرف‌ها، عادات و رویه‌هاست و در نتیجهٔ زندگی اجتماعی بشر به وجود آمده یا به تعبیری بهتر کشف شده است. در حقیقت از جایی[مجلس] «صادر» نشده بلکه از درون خود اجتماع جوشیده است بنابراین نمی‌تواند برخلاف کد ناپلئونی یا حقوق بشر فرانسوی نوعی مصوبهٔ دفعی و از بالا به پایین باشد. یا ناگهان همه را «برابر» کند و تمام نهادها را ویران نماید. قانون عرفی هم از جهت پایداری و هم توجه به پیچیدگی‌های اجتماعی سرآمد و مفید است.

اما رویکرد حقوقی فرانسوی در عمل نشان داد که بی‌کفایت است. حقوق عرفی انعطاف بیشتری برای تغییر یا اصلاح دارد اما قوانین فرانسوی یا زیرپا له می‌شوند یا تنها با انقلاب آمده و با انقلابی دیگر از بین می‌روند! مواد قانونی که روی کاغذ جذاب و مترقیانه به نظر می‌رسید در عمل بدل به حکومت ترور یا عاقبت حکومت ناپلئونی شد. بارها و بارها تغییر کرد و به رکورد باورنکردنی «پنج جمهوری» رسید. مستشار مع‌الاسف از همین رویه تقلید کرد و راه نجات ایران را تک‌کلمهٔ «قانون» نامید اما آنچه در عمل رخ داد بیشتر موجب تباهی ایران شد تا نجات او.

دربارهٔ «حاکمیت قانون» (۲)

Telegram

چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟

***🌗***دربارهٔ «حاکمیت قانون» (۲) مشروطهٔ ایران که مبتنی بر فرهنگ حقوقی فرانسوی بود، توسط عده‌ای ژاکوبن‌مسلک قلم را چرخاند و چرخاند و ظرف مدت اندکی، و بی‌توجه به نظام سیاسی-اجتماعی کشور و تنها با رویکردی انقلابی، کل ساختار سیاسی مرکز و ایالات را بر هم ریخت و این…

«نوشته‌ای درباره‌ی تقی‌خان فراهانی ملقب به امیرکبیر، اسطوره‌ی سوسیالیسم، مرکانتیلیسم و انحصارطلبیِ ایرانی»
به قلم: آیدین باقری

«قبل از برامدن تقی‌خان، الگوی تجارت خارجیِ ایران بر اساس ازادی تجارت شکل گرفته بود اما در دوران صدارت او، سیاست‌های اقتصادی او به مانعی اساسی بر مسیر توسعه‌ی اقتصادی ایران تبدیل شدند. سیاست‌های اقتصادی امیرکبیر عبارت‌اند از اعمال ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها و تعرفه‌های شدید بر واردات، تشویق ایجاد انحصارات و بنگاه‌های دولتیِ داخلی و تلاش برای ایجاد یک اقتصاد بسته‌ی منزوی؛ او از امضای قرارداد تجارت ازاد با فرانسه که در دوره‌ی محمدشاه تنظیم شده بود خودداری کرد و با سیاست‌های دولت‌گرایانه‌ی خود باعث مناقشات بسیاری با انگلستان و روسیه‌ی تزاری شد. سر جاستین شیل، وزیرمختار بریتانیا در ایران در اوایل دوره‌ی ناصری، درباره‌ی سیاست‌های تقی‌خان می‌نویسد «امیر نظام اشتیاق خاصی دارد که با حمایت صنایع ملی، ورود تمام کالاهای خارجی را از ایران براندازد؛ این سیاست کوته‌بینانه ابدا کمکی به پیشرفت تجارت و مدنیت نخواهد کرد»
سخن کوتاه؛ اسطوره‌های یک ملت، تاثیر مستقیمی بر شکل‌گیریِ فرهنگ سیاسی و ناخوداگاه جمعیِ ان ملت دارند و در نتیجه، به انتخاب‌ها و کنش‌های اقتصادی و سیاسی ان‌ها جهت می‌دهند؛ اندیشه‌ها هستند که سرنوشت ملت‌ها را رقم می‌زنند و مسیر ازادی ایرانیان در عرصه‌ی اندیشه، از لگدمال کردن اسطوره‌ی جعلیِ امیرکبیر می‌گذرد»

#Aydin_Bagheri
@Iranian_Neocon