بسمه تعالی
⏪⏪⏪ ادامه مبحث تاریخ ایل گوران

🟩 در شاهنامه فردوسی فریدون فرزند آبتین و نام مادرش فرانگ و از تبار و نژاد جمشید است, و دارای سه فرزند به نامهای سلم, تور و ایرج بوده است, کاوه آهنگر؛ ریشه نام کاوه را از واژه اوستایی کاوی به معنی شاهانه و از خاندان کوی می دانند, البته بنظر می رسد نام واقعی کاوه, کاوه نبوده است و فقط معلوم بوده آهنگر بوده, احتمالا این کاوه در اصل گاوه بوده که باز هم به تبار ایشان و فریدون گاوسوار اثفیانی اشاره دارد, در منابعی اشاره شده که کاوه علاوه بر اینکه سردار بزرگ فریدون شاه بوده, پدر زنش و نیز از تبار فریدون و جمشید بوده, و پرچم کاویانی همان پرچم گاویانی؛ یعنی پرچم قوم باستانی و مقدس گاوانی ها اثفیانی بوده, قبلا اشاره کردیم؛ گاوانیها (به معنای بزرگان و پیشینیان) بوده است

🟨 براساس روایت فردوسی در شاهنامه و سایر منابع: کورد ها همان فرزندان جمشید جم (عجم) تا فریدون گاوسوار اثفیانی هستند که در بند ضحاک بوده اند و به مرور زمان آزاد شده اند و میان قوم خود یعنی گاوانیها برگشته اند که امروزه ایلات و طوایف مختلف کورد از تبار و نژاد آنها هستند, آخرین کورد آزاد شده از بند ضحاک همان کارن بن کاوه آهنگر بوده است

🟥 امروزه ایل گوران در شهر کرند غرب مرکز شهرستان دالاهو و روستاهای حومه, شهر گاهواره (گهواره) و روستاهای حومه در همین شهرستان دالاهو و در شهرهای نزدیک از جمله اسلام آباد غرب, کرمانشاه و غیره و بر آیین یارسان و گویش گورانی دیده می شوند
🔴 مردم این ایل در شهر پاوه و حومه تا سروآباد و مریوان و تا شهرهای مرزی اقلیم کردستان عراق بر دین اسلام سنی شافعی اند و با گویش گورانی - هورامی تکلم می کنند
🔴 در استان کردستان از جمله شهر سنندج و حومه و منطقه بان لیلاخ بر دین اسلام سنی شافعی اند و با گویش سورانی اردلانی و لیلاخی تکلم می کنند
🔴 فرزندان امرای برادوست هم امروزه در منطقه مکریان آذربایجان غربی بر دین اسلام سنی شافعی اند و با گویش کوردی سورانی مکریانی تکلم می کنند

🟦 در منابع متعدد گاهی دیده می شود؛ دو زبان کوردی و زبان گورانی بصورت مجزا از هم آورده است, و گاهی در بعضی منابع گورانی را یکی از گویش های زبان کوردی آورده اند, حال این مسئله باعث شده است: که عده ای زبان کوردی و زبان گورانی را دو زبان مستقل از هم بدانند, اینجانب هرگز زبان شناس خوبی نبوده ام که صراحتا این مسئله را روشن کنم که بگویم این دو یک زبانند یا دو زبان مستقل از هم, مگر چه قانون های استانداردی بر تشخیص دو زبان مستقل از هم تعریف شده است؟ و این قضاوت را به متخصصین زبان شناسی در این زمینه واگذار می کنم که نظر بدهند
🔵 فقط بر همگان آشکار است: که ایلات دیگر غیر از مردم ایل گوران که در بالا ذکر شد, تا چند دهه پیش بر گویش گوران - هورامی تکلم نموده اند, از جمله آنها: کندوله کرماشان, شبک (که در اصل شابگ یا شاه بگ یا شاه بغ یا شاه مغ بوده است), باجلان و جمهور, زنگنه, عبدالملکی تویسرکان و غیره و غیره, که ممکن است این ایلات تبار نزدیکی با ایل گوران کنونی نداشته باشند مگر در باستان بهم برسند
دامنه گویش گورانی- هورامی در گذشته خیلی گسترده بوده است و سراسر غرب ایران و شرق عراق و حومه را در برگرفته است و به مرور از بین رفته است و امروزه بصورت یک جزیره زبانی درآمده است

🟧 شک ندارم و با قاطعیت می گویم: که گوران و جاف (جاو یا جاوانیه یا گاوانیه باستان) ادامه تباری و نژادی همان گاوانی ها کهن ایران زمین اند, و پدر و نیاکان سایر ایلات و طوایف کورد تبار هستند, و اقوام و ایلات و طوایف دیگر ایران بزرگ از لحاظ نژادی و تباری و خویشاوندی به قدری در هم تنیده اند که هرگز نمی توان کامل آنها را از هم مجزا نمود

✍ بقلم: محمد دارابی

🌍@eiljaff تاریخ ایل جاف🌏

? پیرمیکاییلی جاف و تبار او:
⬛️ صفی زاده در کتاب مشاهیر اهل حق ٱورده است: پیرمیکاییل دودانی که از عظام و مشاهیر یارسان، بنا به یادداشت قرندی در سال ۶۵٨ ق در دیه دودان پاوه تولد یافته، ظاهرا از متمکنین دودان بوده و خاندان او از اهل علم بوده اند و پیرمیکاییل در دودان به تعلم و حفظ قرٱن و تحصیل زبان عربی پرداخته، هنگامیکه سلطان اسحاق به دیه شیخان ٱمده، پیرمیکاییل با او به مخالفت برخاسته و سپس طریقت یارسان را پذیرفته و به صحبت وی رسیده و از او خرقه گرفته، پس از مدتی به دستور سلطان برای ارشاد مردم به نواحی دیگر کردستان سفر کرده، و سرانجام به سال ۷۳۶ ق در دیه قره دره کردستان پرده تن را دریده و به معشوق حقیقی رسیده است و جسد او را در همانجا به خاک سپرده اند، ولی در نامه سرانجام ٱمده است: که پیرمیکاییل دودانی فرزند شیخ موسی و پسر عموی سلطان اسحاق در دیه دودان متولد شده، وی در ٱغاز با سلطان اسحاق دشمنی ورزیده و سپس ٱیین یارسان را پذیرفته و دخترش داده ساری را بنام کنیز به وی بخشیده که بابایادگار از وی متولد و یکی از هفتاد و دو پیر در ٱیین یارسان بشمار میرود
? طیب طاهری در کتاب پهلویان ٱورده: پیرمیکاییل از شخصیتهای مطرح و طراز اول یارسان در زمان سلطان اسحاق برزنجی میباشد، پیرمیکاییل که پسر عموی سلطان اسحاق و مالک دودان و از جمله ذهاد و کبار منطقه بوده، که قدرت بدنی فوق العاده هم داشته و در شکار شیر و رام کردن هم شهره خاص و عام بوده، ایشان به پیرشش انگشت و همچنین پیر هزار مال جاف و طایفه پیرزا اشتهار داشت، پیرمیکاییل پس از هجرت سلطان اسحاق از برزنجه به پردیور به ایشان ایمان میاورد و در زمره یاران وی قرار میگیرد، که بعدها دخترش بانام دادا ساری بخدمت جمخانه شهر پردیور در میاید و از ایشان بابایادگار متولد میگردد، اعقاب پیرمیکاییل به نقاط مختلف کردستان از جمله قره داغ و حلبچه و سایر نقاط مهاجرت میکنند و تحت تاثیر فرهنگ غالب از مسلک یاری خارج میشوند و اقطایی بزرگ و نامدار در اسلام میگردند همچون پیرابراهیم دوانی از دیگر مفاخر کردستان که فرزند پیرمیکاییل، طاهری در جای دیگر همین منبع ٱورده: سلطان اسحاق پس از هجرت از برزنجه بسمت پردیور، ساخت کوشکی را در اواسط دهه اول نیمه دوم قرن هفتم هجری بنیان میگذارد و رسما ٱن محل را بعنوان پایگاه جنبش اعتقادی یارسان معرفی میکند ٱمدن سلطان اسحاق با یارانش به منطقه سبب میگردد تا درگیریهایی با مالکین منطقه همچون پیرمیکاییل دودانی با ایشان شکل گیرد
? ابن فوطی در بیان زندگینامه ابراهیم بن میکاییل جاوانی میگوید: فخر الدین ابومحمدابراهیم بن میکاییل بن اسماعیل عثمانی شیخ مناطق جبال میباشد ایشان از مشایخ منطقه جبال و دربند که در اطراف حلوان و درتنگ و پاوه واقع گردیده، میباشد و نسب او به عثمان (ع) میرسد، پسرش قطب الدین به بغداد ٱمد و من نسبش برایش نوشتم و الان در دستان خودش است و همچنین در بیان زندگینامه پسرش میگوید: شیخ جبال، قطب الدین میکاییل بن ابراهیم از شیوخ منطقه جبال در نزدیکی حلوان و درتنگ میباشد و مردمان بسیاری در ٱن مناطق کوهستانی و دشت، پیر انها بوده، و زیر سایه خرقه ٱنها مشهور گشته اند و نسب ایشان به عثمان بن عفان میرسد و در سال ۷۱۰ ق به بغداد امده و با من دیداری داشته
? من در اینجا مانده ام که ابن فوطی چطوری حدود ۷۰۰ سال تا عثمان (ع) نسب این بزرگوار را براساس چه منبعی نوشته
? طبق کتاب تاریخ جاف و میکاییلی نوشته طاهر صالح محمد امین شجرنامه طایفه میکاییلی بشرح زیر میباشد: عیل بیگ بن مرادخان بن سرخیل خان بن پیرمراد بیگ بن شیخ مکایل سوم بن شیخ عبدالقادر بن شیخ محمد بن شیخ صالح بن شیخ ضیا الدین مصطفی بن شیخ مکایل دوم بن شیخ مصطفی بن شیخ صیدمراد بن شیخ ابوبکر بن شیخ سعید بن شیخ امین الدین بن شیخ سعید بن شیخ امین الدین بن شیخ شبلی بن شاه محمد بن شیخ ابراهیم بن شیخ میکاییل اول (ملقب به پیر هزار مال جاف) بن شیخ اسماعیل بن شیخ علی بوده
? البته شجرنامه نسبی ٱنها ازاین بعد هم تا حضرت عثمان (ع) ادامه داده، در منبع دیگر از اینجا به بعد را تا حضرت ابوبکر (ع) رسانیده اند،که قطع الیقین باور دارم که جعل شده، خسرو جاف هم در کتاب تاریخ ایل جاف، در قسمت طایفه میکاییلی، میکاییل اول را برادر سید محمد الزاهد ملقب به پیرخضر شاهو دانسته اند، که این مورد هم مانند کتاب طیب طاهری و نامه سرانجام که پیرمیکاییل را سادات برزنجی دانسته اند اصلا همخوانی ندارد، و هیچ ربط نسبی با پیرخضر و سادات برزنجی ندارد
? طایفه پیرمیکاییلی امروزه بزرگترین طایفه ایل جاف میباشد و کریم بیگ فتاح بیگ و خسرو جاف در کتابهای خود در مورد بعضی تیره های ٱن شرح داده اند
? طاهر صالح محمد امین در مورد ٱنها کتاب تاریخ جاف و میکاییلی نوشته
? تیره داراب سرمست (خالوان)، عالی بیگ، رشید و بوره، بیگزادگان کمانگر از این تبارند
✍ بقلم: محمد دارابی
?@eiljaff تاریخ ایل جاف?

بسمه تعالی

? در چند سال اخیر افراد زیادی از ایلات و طوایف مختلف منطقه به این حقیر زنگ زدن یا پیام فرستادن، که ایا سادات حیدری یارسان از تبار نسبی ایل بزرگ جاف هستند ؟
? بله، نه تنها این خاندان، بلکه بسیاری از بزرگان یارسان از تبار ایل جاف اند همانند: بابا سرهنگ و بابا جلیل و پیرمیکاییل دودانی، لیزا خانم جاف، ابراهیم بن احمد ملقب به بابا نوس جاف، عابدین جاف، عیل بیگ جاف و سایرین

? سادات حیدری یا ٱموشی (ٱرام) یارسان: از خاندانهای کهنسال و بزرگ منطقه غرب کشورند، با پیوستن سید ابوالوفا دوم معروف به ناجی در ظهور حضرت سلطان اسحاق برزنجی بن شیخ عیسی بن بابا علی همدانی (سال ۷۵۴ ق) دوران رسالت باطنی خاندان ٱغاز گردیده، خاندان سید ابوالوفا تیره مادری و دایی زاده های سادات برزنجی محسوب میشوند و اکثریت فرزندان شیخ عیسی برزنجی از بطن سیده فاطمه خاتون حفید حضرت ابوالوفا تاج العارفین بوده، زن دوم شیخ عیسی و مادر سلطان اسحاق هم نامش دایرک خاتون و دختر حسین بیگ جاف بوده، نام مادر سید احمد برزنجی ملقب به بابایادگار هم داده ساری فرزند پیر میکاییل دودانی ملقب به پیر هزار مال جاف یا شیخ جبل جاوانی یا جاف بوده است، بدین سبب مناسبات و ارتباط تنگاتنگ سادات مزبور و مشایخ برزنجه موجب گردیده است، که به سبب قرابت و نزدیکی عده ای این رشته را منشعب از سادات برزنجی بدانند، اما از ٱنجا که براساس اسناد و اخبار و تواتر روایات معتبر سلسله مسند نشینان این خاندان به سید محمد ابوالوفای دوم از هفتوانه باز می گردد، و قلمرو ارشاد و گستره تبلیغ برای ترویج ٱیین یارسان حضرت ابوالوفای دوم معروف به ناجی از شارزور تا همدان و از کردستان تا لرستان را در برگرفته، و به همین مناسبت به جهت اعتقاد و علاقه مریدان در هر منطقه بقاعی متبرک را به ایشان منسوب می دارند که به احتمال یا از نزدیکان و یا از خلفا و فرستادگان ٱنحضرت به مناطق یاد شده بوده، ٱنچه مشهور و مکتوب است ابو الوفا از سوی حضرت سلطان اسحاق مروج گر ٱیین یارسان، مامور در همدان بوده، در نزدیکی کوهدشت هم گنبدی به نام ابوالوفا از بزرگان یارسان است، در منطقه زردویی و سایر نقاط چنین مواردی شنیده ام

? شجرنامه پدر نسبی این خاندان مستقل از سادات برزنجی و به شرح زیر میباشد: اقا سید نصرالدین حیدری بن سید سیف الدین بن سید نورالدین بن سید رستم بن سید ایاز بن سید حیدر (براکه)، بن سید منصور بن سید کسعلی دوم بن سید عزیز بن سید یعقوب دوم بن سید یعقوب اول بن سید نصیر بن سید کسعلی اول بن سید امیر بن سید علی بن سید معرفت بن سید اکابر (ملقب به ٱموش) بن شیخ علی بن سید محمد ابوالوفا دوم بن سید احمد بن سید خالد بن سید احمد بن سید حسین بن سید محمد ابوالوفا اول ملقب به تاج العارفین

? عماد الکاتب اصفهانی درباره بشیری و نرگسی می گوید: بشیری و نرگسی دو طایفه کرد بودند که در حله ابن مزید می زیستند و بیش از ٱنچه شایستگی داشتند به ٱنها اقطاع داده شده بود و این یعنی ٱنها از طوایف جاوانیه (جاو یا جاف امروزی) بوده اند که سلطان محمد سلجوقی با توجه به نوع سیاستی که به ٱنها اشاره شد: یعنی سیاست سرکوب کردها بوسیله کردها، ٱنها را بر دیگر جاوانیها برتری داده بودند

? در زندگینامه شیخ ابوالوفا محمد زاهد اول ملقب به تاج العارفین، متوفی ابتدای قرن ششم هجری که حتی امروزه ٱرامگاهش در کناره غربی دجله در شهر کوت عراق مشهود و مشهور است، ٱمده است: که او نرگسی اصل بوده و نرگسی طایفه ای کردهای جاوانی بوده اند، و ایشان همان عارف و شاعر اهل سنت شافعی است که سالها بعد از انتقال جاوانیها (جاو یا جاف امروزی) توسط غزها و سلجوقیان از ناحیه جبال به شهرهای کوت، العماره، بغداد، حله و سایر نقاط و عرب شدن بخشی از طوایف کرد جاوانی گفته است: شب عجم بودم و روز عرب گشتم

? شیخ شهاب الدین احمد بن عبدالمغنم واسطی اصل، بیان کرده است: که پدر شیخ ابوالوفا در اصل علوی و از شاخه حسنی بوده که در میان بنی نرگس قبیله ای از جاوانی یا جاو یا جاف کرد میباشند، می زیسته است و پدرش شیخ با دختر یکی از بزرگان ٱنها ازدواج نموده و ابو الوفا مشهور به تاج العارفین کردی به دایی و طایفه مادریش نسبت داده شده است
? در جواب به ایشان چند مورخ دیگر عرب تبار هم ٱورده اند که: نسبت دادن شیخ ابو الوفای اول به سادات حسنی پس از وفات ایشان انجام گرفته است، زیرا پس از زوال خلافت عباسی و تا مدت زیادی پس از ٱن، رسیدگی و نظارت بر بخشیدن نسب شریفه سادات کم و کاسته شد و اعراب برای نسب عابدان، زاهدان، ملا ها و بزرگان ملل و اقوام دیگر و ساختن صفات و کرامات برای ٱنها بر یکدیگر پیشی می گرفتند و اقدام به جعل تاریخ و هویت نموده اند، شیخ محمد زاهد ابو الوفا اول ملقب به تاج العارفین از تیره نرگسی ایل جاوانیه (جاو یا جاف اصل امروزی) کرد بوده است

✍ بقلم: محمد دارابی

? @Darabsarmast داراب سرمست ?

?@eiljaff تاریخ ایل جاف?

? طایفه یزدانبخشی از ایل جاف:
? همانطور که از ظاهر این نام پیداست یک کلمه ایرانی و به معنی خداست
? کریم بیگ فتاح بیگ در کتاب تاریخ جاف ٱورده است: طایفه یزدانبخشی؛ این طایفه نیز از طوایف ایل جاف بشمارند و به سه بخش تقسیم میشوند که عبارتند از ؛ خاله، به گزاده، مامه شه یی بخش خاله بعنوان یزدانبخشی خوانده میشوند عموم این سه بخش هفتصد خانوار جمعیت دارند اینها نیز همانند نه ورلیی تا سی سال پیش کوچرو بودند و اکنون عموما یکجانشین و تخت قاپی هستند در منطقه شمیران و در املاک حسین بیگ علی بیگ محمود پاشا که در جنوب بخش حلبچه واقع شده، می باشند سرپرست بزرگ و عموم ٱنها محمد سان احمد حسین و توفیق فرج و احمد سان احمد و محمود محمد چراغ اند و در ادامه ٱورده: که زمناکوه را در اختیار دارند، این طایفه ۴۰۰ پیاده و ۱۰۰ سوار دارند و علی الدوام روسای ایل جاف فرزندان کیخسروبیگ از جمله محمدپاشا این طایفه را در مرز مستقر نموده اند، در همین منبع بصورت جداگانه در ص ۱۴۴ در مورد طایفه بیداخی مطلب نوشته
⬛️ خسرو جاف هم در کتاب تاریخ جاف ص ۱٨۲ تا ۱٨۷ در مورد طایفه بیداخی مطلب نوشته
? محمدعلی سلطانی هم در کتاب ایلات و طوایف کرمانشاهان ص ۱۷۶ ٱورده است: در حکمرانی معتمد الدوله فرهاد میرزا طوایف باباجانی و یزدانبخشی برعلیه هم وارد جنگ شده، و در برخوردی مسلحانه عده ای از یزدانبخشیها کشته میشوند، معتمد الدوله حبیب الله خان نظام الایاله را احظار و محبوس میسازد، حضرت شیخ کاکه احمد برزنجی نامه ای برای استخلاص او توسط شیخ رسول خانه اشور به معتمد الدوله مینویسد، معتمد الدوله نامه ای به جناب شیخ رسول دولت ٱباد نوشت که علی اکبر خان شرف الملک حاکم جوانرود، بهر صورت مقدور است، کار را فیصل دهد که بار دیگر این نزاع واقع نشود و فرهاد میرزا نیز خواسته شیخ را به انجام برساند و حبیب الله خان را ٱزاد کند پس از پایان این مسله در محرم ۱۲٨۶ ق نامه ٱمده از حکومت جهت جناب شیخ رسول صادر گردید، یزدانبخشی پس از این واقعه به طایفه منشعب خود در ایل جاف مرادی پیوستند و از ٱنها جز تیره هایی که به نام بیداقی و قادر میرویس بعدها به کلهر و گوران پیوسته بودند جز تیره امامی در منطقه جاف جوانرود نماندند، بنابه نوشته ملا محمد قاضی جوانرود در شجره ای که برای غفار بیگ وکیل نوشته است یزدانبخش برادر علی ایناق یا خود سید ایناق است و از رشته های معتبر سادات پیرخضری بشمار میروند
? میرزاشکرالله سنندجی در کتاب طایفه های کرد در کردستان اردلان، طایفه امامی را جز احشام موسوم یزدانبخش دانسته و در همین منبع ٱورده: عشیره یزدانبخشی قریب ۵۰ سالی میشود به میان سایر ایل جاف رفته، پیش از ۵۰ سال در بلوک جوانرود و مالیات دهنده ٱنجا بوده اند
⬜️ علی اکبر وقایع نگار کردستانی هم طایفه امامی را از احشام یزدانبخشی معرفی نموده
? مهندس خسرو جاف در کتاب تاریخ جاف از ص ۱۹۰ تا ۱۹۶ به معرفی تیره یزدانبخشی پرداخته، حتی در ص ۱۹۶ گفته: رحمان بیگ (جد رحمان بیگی قدیم) و مصطفی بیگ (جد مصطفی بیگی) معرفی نموده و گفته در اصل یزدانبخشی اند
? ملا محی الدین صالحی هم در کتاب جاف جوانرود اورده که: رحمان بیگی و مصطفایی هر دو منشعب از یزدانبخش اند
? علی اکبر وقایع نگار در شرح طایفه رحمان بیگی نوشته این طایفه چهار شعبه اند: مصطفایی، دورویی، بیانی (بیویانی)، بیسری، اما نگفته از یک تبار نسبی اند یا خیر
⬛️ محمدعلی سلطانی هم در کتاب ایلات و طوایف ص ۲۹۰ نوشته: که بیگزادگان شرفبیانی به شخصی به نام ابراهیم ایناخ میرسند، و مدرکی وجود ندارد که ٱنها را پیرخضری بنامیم، اما بسیاری از محققین بیگزاده گان شرفبیانی را از تبار یزدانبخشی میدانند، در ص ۴۱۹ همین منبع شجرنامه سران قادرمیرویسی و بداقی به شخصی به نام ایناق بیگ بن بداق بیگ یزدانبخشی میرسد که احتمال قوی یکی هستند
? مطابق قولنامه فروش زمین (در سال ۹۷٨ ق برابر ۹۴۹ ش)، از طرف فرزندان محمد ٱقای یزدانبخشی به محمد بن شاه قباد بن صارم الدین (جد تیره شاه قبادی) وچند نفر دیگر از اهالی زردویی پاوه، که دوستان برایم فرستادند این نکته برایم روشن شد؛ که سابقه تیره یزدانبخشی قبل تر از ایناق است، و ٱن ادعایی که گفته اند: یزدانبخش برادر یا پسر ایناق رد میشود، و انساب یزدانبخشی به پیرخضر هم نیاز به سند و منبع دارد
? در پایان این مطالب نتیجه می گیریم؛ تیره های منشعب از تبار یزدانبخشی بدین شرح است: یزدانبخشی اصلها، بداقی یا بیداخی جاف و کلهر (ساکنین روستاهای ریخک و خاتونه سرپلذهاب و سایر نقاط که مطابق شجرنامه ای که سرهنگ کمری و مهندس بیداقی برایم فرستادن به شاهمرادخان بیداقی میرسند)، قادر میرویسی، محمود باویسی، بیگزاده گان شرفبیانی (شرف بیویانی) از تبار یزدانبخشی اند،شاید تیره مصطفایی و رحمان بیگی قدیم(غیر از رحمان بیگی ایناقی) از این تبار باشند
✍ بقلم؛ محمد دارابی

? @Darabsarmast داراب سرمست ?

?@eiljaff تاریخ ایل جاف?