Мустақиллигимиз ҳақида таҳлиллар яна янграр экан, узоқ йиллар сиёсатшуносликдан таълим олган одам сифатида ўз прогнозимни қўшсам - ҳақиқий демократия Ўзбекистонда Исломий бошқарув ўрнатилишига сабаб бўлади.

Буни мен яхши ё ёмон демаяпман. Шуни эсда тутинг. Менинг буни яхши ё ёмон дейишим - масалани иссиқ ҳам, совуқ ҳам қилмайди.

Демократия амалда жуда кам ҳолларда аксар кўпчиликнинг хоҳиш-истагига асосланади. Айниқса Европа давлатлари тепасидаги бошқарувларда одатда электоратнинг 30-40% овозини ола олган партиялар ҳукм суради. Яъни, қолган 70-60% электорат аслида кўпчилик бўлса ҳам, ўзаро тарқоқ сиёсий қарашларга эга. Кўп ҳолларда ҳукуматга келган кўпчилик (аслида озчилик) партияси ҳукумат тузиш учун бошқалар билан коалиция тузишга мажбур.

Ўзбекистонда ҳақиқий демократик сайловларга йўл очиб берилса ва ҳар қандай партия рўйхатдан ўтса, Исломий партия ғолиб бўлишига ишоралар кучли. Дунёвий бошқарувни коррупция, непотизм, новатанпарварликка тенг дея кўрувчи қатлам каттагина ва ўз овози орқали уни ағдаришга тайёр. Уларни бунда айблаб ҳам бўлмайди, бу мавқелари асосли бўлиши мумкин. Бу партиянинг етакчилари ҳам тайёр - “ТикТок муллалар” ижтимоий тармоқларда жуда катта издошларига эга, ҳукумат идоралари ва ҳуқуқ органларидаги тақводорлардан ташқари мустақил зиёли ноширлар ва сиёсатшунослар гуруҳи ҳам жамиятда фаол. Ҳеч қандай бошқа қатлам Ўзбекистонда уларчалик фаол эмас ва улар каби йирик потенциал сайловчилар оқимини бошқармайди.

Аммо, бу партияни зиёли ноширлар ё сиёсатшунослар бошқариши эҳтимоли кам (балки де-юре.). Аслида асосий куч энг овози баланд, энг популист аъзода бўлади. Ҳозир демократик давлатларда ҳам шундай - Борис Жонсон, Трамп, Орбанлар бунга яхши мисол. Ўзбекистонда ҳам диндор қатламга етакчилик қилаётган шундай шахслар бор. Улар учун демократия - шунчаки юқорига етиб олишдаги восита.

Хўп, демократия орқали Исломий бошқарув ўрнатилса, нимаси ёмон? Ҳеч нимаси ёмон эмас, кўпчилик ёки яхши уюшган озчилик раъйи шу экан - улар демократик давлатда ҳукуматга чиқишга ҳақли. Демократия керакми, мана демократия. Аммо, бир кичик аммоси бор - диндор партиялар одатда демократик тузумни давом эттиришни исташмайди ва уларнинг ҳукми остида жамиятдаги турфахил қарашлар четлатилиб, фақат динга мувофиқлик таъминланади. Қолганлар ё мослашади (алмисоқдан қолган коммунистлар дарров салла кийиб олади) ё чиқиб кетади, ёки …

Бу айнан қачон юз беришини айтиш қийин. Экс-коммунистлар гуруҳи табиат тақозоси билан барибир ўлиб битади ва бир кун янги сиёсий қатлам ўртага чиқади. Лекин, у ҳақиқий республикани ўрнатиши хомҳаёл.

Хуллас, кейинги бир неча ўн йилликда Ўзбекистонда ҳақиқий демократия, яъни бир партия 5 ё 10 йилдан сўнг халқ фикри ўзгаргач, “марҳамат” дея мухолиф партияга ҳукуматни топшириб берадиган “Ғарбона” демократия ўрнатилмаса керак. Яна қайтараман - буни яхши ё ёмон демаяпман - мен четда яшайман ва бир ухласам, қотиб ухлайман.

Ибрат Сафо

@a_muzaffaroff

Махфийлаштирилмайдиган маълумотлар рўйхати кенгайтирилади

Кўп йиллик муҳокамалардан кейин, 20 август куни Қонунчилик палатаси “Давлат сирлари тўғрисида”ги қонунни қабул қилди. Унга кўра, давлат сирларига киритилган маълумотларнинг 4 та тоифадан иборат чегараланган рўйхати тасдиқланган.

Қуйидаги маълумотлар махфийлаштирилиши мумкин эмас:
- фавқулотда вазиятлар;
- жиноятчилик ҳолати;
- инсон ҳуқуқлари бузилиши ва бошқа маълумотлар (амалдаги “Давлат сирларини сақлаш тўғрисида”ги қонунга кўра, ҳозирда фақат фуқароларнинг шахсий хавфсизлигига таҳдид соладиган маълумотлар махфийлаштирилмайди).

Мазкур ҳужжат давлат сирларини сақлаш соҳасидаги ваколатларни белгилайди, махфийлик даражасини, маълумотларни махфийлаштириш ва давлат сирларидан фойдаланишга рухсат бериш муддатини белгилайди.

Қонун Сенатга юборилган.

@a_muzaffaroff

?‍♀️Ҳарбий унвонларни олиш муддати 1 йилга узайди
Президент Қарори (ПҚ-296-сон, 21.08.2024 й.) билан, Ички ишлар органларида хизматни ўташ тартиби тўғрисидаги низомга ўзгартириш киритилиб, махсус унвонда хизмат ўташ муддатларининг айримлари қуйидагича белгиланади:

➖“катта лейтенант” – 3 йил (илгари 2 йил);
➖“капитан” – 4 йил (3 йил);
➖“майор” – 5 йил (4 йил);
➖“подполковник” – 6 йил (5 йил)”.

Шунингдек, Давлат божхона хизмати органларида хизматни ўташ тўғрисидаги низомга ўзгартириш киритилиб, махсус унвонда хизмат ўташ муддатларининг айримлари қуйидагича белгиланади:

➖“божхона хизмати катта лейтенанти” – 3 йил;
➖“божхона хизмати капитани” – 4 йил;
➖“божхона хизмати майори” – 5 йил;
➖“божхона хизмати подполковниги” – 6 йил”.

Бундан ташқари, Фуқароларининг ҳарбий хизматни ўташ тартиби тўғрисидаги низомга киритилган ўзгартиришга кўра, ҳарбий хизматчилар учун ҳарбий унвонлардаги (МВ, ДХХ, ПДХХ ва бош.) хизмат муддатларининг айримлари қуйидагича белгиланади:

➖“катта лейтенант” ҳарбий унвонида – 3 йил;
➖“капитан” ҳарбий унвонида – 4 йил;
➖“майор” ҳарбий унвонида – 5 йил;
➖“подполковник” ҳарбий унвонида – 6 йил”.

Шу билан бирга, Миллий гвардия ходимларининг хизматни ўташ тартиби тўғрисидаги низомга ўзгартириш киритилиб, махсус унвонда хизмат ўташ муддатларининг айримлари қуйидагича белгиланади:

➖“катта лейтенант” – 3 йил;
➖“капитан” – 4 йил;
➖“майор” – 5 йил;
➖“подполковник” – 6 йил”.

Рақобат қўмитаси электр энергияси ортиқча ҳисоблананаётган ҳолатларни ўрганади

Ижтимоий тармоқларда ҳисоблагичларнинг электр қувватини ортиқча ҳисоблаётганлиги ва бу қўшимча харажатларга сабаб бўлаётганлиги юзасидан истеъмолчилар томонидан мурожаатлар тарқалиб, бу кенг жамоатчиликнинг эътирозларига сабаб бўлмоқда.

Мазкур ҳолатларни жойларга чиққан ҳолатда ўрганиб, муаммоларни манзилли ҳал этиш чораларини кўриш мақсадида Рақобат қўмитаси томонидан тезкор ишчи гуруҳ ташкил этилди.

Истеъмолчилар юқоридаги каби муаммоли ҳолатлар юзасидан Рақобат қўмитасининг ягона ишонч (1159) рақамига ёки Telegram мессенжерида @rquzBot орқали мурожаат қилиши мумкин

АЭС қурилишига 100 йиллик мораторий керак.

Қатор дўстларимиз АЭС борасида кейин зараримизга ишлайдиган янглиш позицияга боришмоқда.

Эсингизда бўлса, Каримов 2001 йилда АҚШ ҳарбий базасини Ўзбекистонга киритиб катта хато қилган. Бунинг хато бўлганини бошқа катта хато оқибатидагина тушунган. Шундан кейингина Ўзбекистонда чет давлатларнинг ҳарбий базалари бўлмаслиги тўғрисидаги позиция қонун билан муҳрланган. АҚШ базаси керакмас ёки Россия базаси керакмас, дейилмаган. Чунки бу мўрт ва заиф, эртага ўзимизга қарши ишлайдиган позиция бўларди.

АЭС қурилиши борасида ҳам шу. Россия АЭС қурмасин деб ётган дўстларимиз янги қопқонга дуч келишимизни инобатга олишмаяпти. Ўзбекистонда АЭС умуман қурилмаслиги керак. На Россияники, на Францияники, на Японияники. Тамом. АЭС қурилишига 100 йиллик мораторий керак.

Қачонлардир, прогрессив инсоният , унинг ажралмас қисмига айланган Ўзбекистон атом энергиясини бошқаришда янги даражага чиқса, Ўзбекистон орзулардагидек эркин, демократик давлат айланса, эркин сайловларда сайланган ҳукумат халққа ҳисобдор бўлса, ўшандагина авлодларимиз АЭС қуриш ҳақида ўйлаб кўрсалар бўлади.

® bakiroo

АЭСлар истеъмоли дунё бўйлаб тушяпти, лекин харажатлари ошиб боряпти. Қайта тикланувчи инфратизилмага қараганда у каррасига қиммат. Кеча Президент Мирзиёев “уранимиз кўп” деди, лекин уни қазиб чиқариш харажатлари ҳам катта. Туркияда Росатом қурган Аққую АЭС 22 миллиард долларга тушди (мамлакатдаги атиги 10% энергияни етказиб бериш учун). Февралда хавфсизликдан хавотир уйғонди - унда ИШИДга аъзоликда айбланган қофқозлик киши сохта исм билан кириб ишлаётгани аниқланди.

Дунёда АЭСлар хавфсизлик ва иқтисодий сабаблар туфайли ёпиляпти. Янгилари эса харажатнинг ошиши туфайли кўп кечиккан. Уни қуришга халқаро банклар, масалан Жаҳон банки принципиал тарзда қарз бермайди - менга Европа Хавфсизлик ва Тараққиёт Банки бунга қарз бермаслигини айтганди. Ўзбекистон миллиардлаб долларни қаердан олмоқчи?

Ўзбекистондек ривожланмаган ва ядровий тажрибаси бўлмаган давлатлар АЭС қуриши уларни бошқа давлатларга қарам қилиб қўйиши хавфи катта. Ядровий қувватни ривожлантиришга ўз сармояси бўлмаган давлатлар технология жиҳатидан ривожланган ва бой давлатлар қўлига қараб қолади. У тажрибали давлатлар ўзида тез-тез янгиланаётган қонун-қоидалар ва технология билан ўз атом соҳасини назорат қилади, лекин бизда-чи? АҚШ Атомни бошқариш комиссиясининг собиқ аъзоси Доктор Питер Брадфордга кўра, хавфсизлик соҳасида тажрибаси йўқ ва коррупция гуллаган давлатларда бу янаям хавфли.

Ундан ташқари, бахтсиз ҳодисалар, ҳужумлар, атрофдаги аҳоли саломатлигидаги саратон хавфи, ядровий чиқиндиларни сақлаш каби жиҳатлар бор. Булар қанчалар шаффоф бўлади? Чунки ҳозирча УзАтом ва РосАтом шаффоф эмас. Жой тайёр бўлганини Путин келгач эшитдик.

©️Ibrat Safo

Atom elektr stansiyasi haqidagi diskussiyada, menimcha, sal koʻproq mulohaza qilishimiz darkor. Tabiiyki, Oʻzbekistonga elektr energiyasi kerak, energetika qancha arzon va koʻp boʻlsa, farovonlik va rivojlanish uchun shuncha yaxshi. Lekin bizda muammo elektr va energetika sohasini islohot qilmaganimizda yoki qandaydir stansiya mavjudligida emas. Hozirgi holatda ham, hech qanday AESsiz ham elektrni import qila olamiz, yoki uni ishlab chiqarish uchun yoqilgʻini import qila olamiz, uning ustiga ancha normal narxlarda quyosh energiyasini ishlab chiqaradigan korxonalarni jalb qila olamiz. Demak “svet yoʻqligi” muammosi sunʼiy yaratilgan, notoʻgʻri boshqaruv va xato qurilyan elektr energiya siyosatining mevasi. AES qurilishi hal qilib beradigan bir texnologik muammo emas.

Atom energiyasiga kelsak — bu qaror birinchi oʻrinda iqtisodiy maqsadga muvofiqmi-muvofiq emasmi bilib olishimiz kerak. Masalan, uni qurish uchun necha pul hukumatimiz beradi? Boshqa moliyaviy manbalar, jumladan davlat qarzi hisobidan moliyalashtiriladimi va eng asosiysi, davlat qurayotgan boʻlsa, bu narsa Oʻzbekistonliklarga qanchaga tushadi? Barcha davlat va nodavlat moliyaviy manbalardan ishlatilishi koʻzda tutilgan summalar toʻliq va mutlaq ochiqlanishi kerak. Bu fiskal talab qomusimizda ham belgilangan.

Bundan toʻrt yil oldin hozirgi energetika vaziri bilan qilgan suhbatimizda bu savolni soʻragan edim lekin bu “sir” boʻlgani uchun, aytmagan edilar. Menda bu raqamlar ochiqlanmasligiga falsafaviy maʼnodagina emas, balki konstitutsiyaviy maʼnoda ham eʼtirozim bor. Sir yoki “tijoriy sir” juda bir tor maʼnoda ishlatiladigan narsa — fuqaroviy loyihalar uchun davlat pulining xarajati, tabiiyki, sir boʻlishi notoʻgʻri. Akkuyu qurilganida, Turkiyaliklar ularga Ruslar qurib berayotgan AES narxini aniq bilishgan. Lekin muhimroq tomoni, bitimda boshqa shartlar ham bor, yaʼni stansiyani narxidan ham muhimroq shartlar. Oʻshalarni gapirishimiz ham kerak. Stansiyani kim boshqarishi, qanday narxda elektr energiya sotilishi — juda muhim. Turkiyada Rossiya toʻliqligicha oʻz hisobidan qurilish qilib, energiyani bir 1 kilovatt soati uchun 12.5 sentlik bitim qilgan. Bizga agar xuddi shu shartlar berilsa, olishimiz kerakmi degan oʻrinli savol bor. Hozirgi kunda, Oʻzbekistonda bundan arzonroq generatsiya matbaalari bor boʻlsa, qimmatroq atom energetikasi qanchalik zarur? Bilasiz, 12.5 sentdan agar Oʻzbekiston sotib olsa (shartlarni bilmayman, shartli shunday boʻlsa deyapman) — bu 1500 soʻmdan koʻp, hozirgi sotilish narxidan ham ancha baland, bundan bir necha oy avval, boshqa manbalardan generatsiyani 1000 soʻm atrofida deyotgan edi hukumat. Agar aynan shunday boʻlsa, AES iqtisodiy maʼnoda bizga pulni iqtisod qiladimi yoʻqmi?

Ikkinchi narsa, bu hamma davlat xarajatlariga taaluqli, lekin ayniqsa bunday katta va muhimlariga. Pudratchini tanlash. Rosatomdan boshqa korxonalar tenderda ishtirok etishganmi? Fransiya, Yaponiya kabi mamlakatlarda atom energetikasi oʻta rivojlangan, ular ham juda zoʻr stansiyalar qurishadi, ularning korxonalari qanday taklif berishgan bizning hukumatga? Nega aynan Rosatom?