نامه
حسن عالیزادهاین‌جا
در این اتاقِ روشنِ مهمانسرا
شادم که در کنارم دیگر تو نیستی.

دریایِ چشم‌انداز
از گوشواره‌هایت
آبی‌ترست
و جنگلش
موجِ زبرجدست
و پوستِ هوا
ترگونه است و تُرد
و پشتِ پنجره هر صبح
یک مرغِ دریایی.
تشویش نیست
و چشم‌هایت
از یاد می‌روند.

چون زورقی که دور می‌شود
هر لحظه از کناره‌ی تاریک
آرام
سرد
سبکبار ـــ
بی‌کشمکش
بی هیچ خون‌ریزی
هر چیزْ خوب و خرّم و خسته‌ست
و خواب می‌چسبد
تا صبح
که باز پشتِ پنجره پرهیبِ مرغ دریایی
چون سروِ بیدخورده‌ی آن پرده در «ایتاک» ـــ
شوخی‌ست!
شادم که در کنارم دیگر تو نیستی.

—روزنامه‌ی تبعید‌‌

لکلکی که می‌شناسیبیژن الهی

این شب، امّا، نیست
لکلکی که می‌شناسی، که نمی‌باید
بشناسی.
به تو زنجیر نقره می‌دهد
که دولا کنی، که سه‌لا کنی
و دوباره واکنی.
امّا، عاشقانه، لکلک نیست
این شب، این روزنِ تابستانی.

در خواب، تو را خوابی
دوباره درمی‌گیرد
به کشیدگی که این لکلک
یک پا برمی‌چیند.

—نیرنگها و دخمه‌ها، دیدن
‌

نازنین،

امروز هم دو نامه. یکی از رُم، از روز دومین تلفنت؛ یکی هم از آمریکا، سه‌شنبه، روز دریافت اولین نامه‌ی من. فوراً بگویم لطفاً «سروته چیزهای بی‌مورد» را نزنید. من عاشق چیزهای بی‌موردتانم. شما خانم خیلی خوبی هستید که همیشه در گردش‌های صبحانه و عصرانه‌تان باید چیزهای بی‌موردتان را همراه داشته باشید، مثل سگ‌های کوچک خاکستری چشم‌عسلی، که همپای خانم‌های تکیده‌ی متشخص در آفتاب‌های پریده‌ی حاشیه‌های bois de boulogne می‌گردند. کلمه‌های شما به دست‌وپای‌شان توی هم گیر می‌کند و می‌خورند زمین، به تشخص شما می‌افزایند، چشمتان همیشه به بالا به آسمان‌های آبی یکدست روبه‌روست.

عهد‌های‌مان را نگاه دارید. در نیویورک، سه شبانه‌روز در اتاق بسته‌ای خواهیم ماند با پرده‌های کشیده؛ در لندن، اردک سفارش خواهیم داد لب دریاچه‌ی هاید‌پارک؛ در رم شما، پابرهنه روی سنگ‌فرش‌های شبانه راه خواهیم رفت تا ته یک کوچه در اتاق سقف‌کوتاهی با رومیزی‌های چارخانه‌ی صورتی و سفید؛ چیزی برای‌مان بیاورند که اسمش یک سطر طول بکشد و قیمتش هم بعد یک سطر طول بکشد؛ در اندلس، وای، نمی‌دانم چه‌کار خواهیم کرد؛ اما، در پاریس، می‌توانیم روی سیل برگ‌های خشکیده راه بیفتیم، چون مسیح روی آب.

این‌جا خبری نیست، شمیم فقط سلام رسانده‌ست.

—بیژن الهی
پنجشنبه، ۲۳ آبان ۱۳۵۳
‌‌

‌❚❚❚

چیزی به انجام می‌رسد
کارل کرولو
ترجمه‌ی بیژن الهی

یک کتاب قصه باز کن
روی زانوهات.

چه بود
جز سفری روی آبها؟
سفر کوتاه است
از گور به گور.

گذشته یک منظره می‌ماند
با زنها، که چه زود
از میان می‌روند.

پایان سر می‌رسد
در آن حال که داری
دفتری ورق می‌زنی پُر عکسهایی
که در هیچ کسی، دیگر،
میل تماشایش نیست.

—درّه‌ی علف هزاررنگ
‌

به آن‌یکی

شراره‌ها، شراره‌ها:
این‌یکی خود آن‌یکی‌ست.
آن‌یکی نیست این‌یکی—
در شب، که چنان برق‌برق می‌زند هردم
که هردم انگار نمی‌زند.

جوانی‌ی تو
مال علفهایی بود
که خشّ‌وخشّ می‌کردند و خواب نمی‌دیدند...

اکنون رؤیا
پیرم می‌کند.

—بیژن الهی، علف ایّام، دیدن
‌

بیژن الهی
از دوربینِ ایمان بشری
‌

آهوی وحشی (به یاد فرامرز اصلانی)
—محسن نامجو
‌

آهوی وحشی (به یاد فرامرز اصلانی)
—محسن نامجو
‌

Translation as Metonymy: Bijan Elahi’s Persian Variation on Cyrano de BergeracKayvan Tahmasebian

Abstract
In this article, I develop a model for world literature as a patchwork comprised of translations that cross boundaries of language, genre, style and culture. Through a close reading of the modernist Iranian poet Bijan Elahi’s (d. 2010) translations of a poem by the Sufi martyr and poet al-Ḥallāj (d. 922) and the play Cyrano de Bergerac by the French playwright Edmond Rostand (1868–1918), I demonstrate how translation can be used as a comparative method to conjoin, constellate and patch texts and ideas together regardless of their similarities or differences.

Full Text
‌

Comparative Critical Studies

Translation as Metonymy: Bijan Elahi’s Persian Variation on <i>Cyrano de Bergerac</i> | Comparative Critical Studies

In this article, I develop a model for world literature as a patchwork comprised of translations that cross boundaries of language, genre, style and culture. Through a close reading of the modernist Iranian poet Bijan Elahi’s (d. 2010) translations of a poem…

این آهنگ (که بر «مثنوی» حافظ ساختم) به پیشنهاد دوست و همخانه‌ی زمان دانشجویی‌ام در لندن ـــ‌زنده‌یاد بیژن الهی‌ـــ بود. یاد او و آن روزگاران خوش.

—فرامرز اصلانی، ۱۴ خرداد ۱۳۹۹
‌

‌❚❚❚