«Mantiq qurolimizga ishonibgina qolib, aldanmasligimiz kerak. Men ushbu kitobda koʻp himoya qilayotgan bu qurol, har bir kishiga adolatli hukmdor oldida haqiqatni isbotlashda yordam berishiga qaramay, zolim hukmdor oldida yordam bermaydi.»

—Shayx ul-Islom Mustafo Sabriy, ? Mavqif al-'Aql.

«Agar zamonaviy olimlar [Islomiy] ilohiyot faniga va bu fanni qoʻllab-quvvatlashi kerak boʻlgan aql-idroklariga avvalgilar kabi ishonishganida edi, bid’at va Islomga mos kelmaydigan, gʻarbiy dunyoqarash kabi narsalar zamonaviy sharqiy ziyolilar ongiga kira olmasdi.»

—Shayx ul-Islom Mustafo Sabriy, ? Mavqif al-'Aql.

Erkin iroda va ateizm

Agar tanamizdagi har bir atom fizik qonunlariga boʻysunsa, "erkin iroda" tushunchasi shubha ostida qoladi. Sof materialistik (ateistik) nuqtai nazarga koʻra, fikrlarimiz tanlovlar emas, balki kimyoviy jarayonlarga javob reaksiyalari, xolos.

Koʻpincha materializmga asoslangan ateizm bizning barcha harakatlarimiz, shu jumladan fikrlarimiz ham fizik qonunlar bilan belgilanadi, deb taʼkidlaydi. Agar bu haqiqat boʻlsa, unda "qarorlarimiz" aslida bu qonunlarning natijasi boʻlib, haqiqiy erkin iroda imkonsiz. Agar biz haqiqatan ham erkin iroda, yaʼni fizik sabablarga bogʻliq boʻlmagan qarorlar qabul qilish qobiliyatiga ishonadigan boʻlsak, bu materialistik asosga ega ateizmni shubha ostiga qoʻyadi. Agar biz shunchaki (tasodifiy) biokimyoviy jarayonlar taʼsirida hosil boʻladigan moddalardan iborat mavjudot boʻlsak, harakatlarimiz ustidan qanday qilib oʻz-oʻzimizga javobgarlikni talab qila olamiz?!

Ateizm va erkin irodaning ziddiyatlarsiz, birgalikda yashashi uchun, toʻliq fizik qonunlar boshqaradigan koinotda qanday qilib mustaqil qarorlar qabul qilish mumkinligini tushuntirish kerak boʻladi. Aks holda, erkin iroda mavjudligiga ishonish, materiyadan tashqari narsa borligini anglatishi mumkin. Bu esa oʻz oʻrnida, ateistik dunyoqarashni noaniq asosga qoʻyadi.

Ateizm erkin irodani toʻliq tushuntirib bera olmaydi. Insonlardagi erkin iroda esa, fizik olamdan tashqaridagi narsalarga ishora qiladi.

t.me/sceftome

Utilitarizm va liberalizmga qanday asos solingan.

«Axloq ham matematika kabi, ilohiyotdan mustaqil, inson bilimining boshqa sohalari kabi fan sifatida qaraldi. Didro va Russo kabi faylasuflarning barchasi foyda va zavq axloqning yagona mezoni ekanligiga rozi bo‘lishdi. Inson bu hayotda atrofidagilarni munosib huquqlaridan mahrum qilmasdan maksimal zavq va baxtga intilishi kerak.»

—Maryam Jamila, "Islom va Modernizm"

t.me/sceftome

Misrlik Mutafakkir AbdulVahhob Masiyriy aytayapti:

“Men Dunyoviylik degan atamaga - dinni davlatdan ajratish - deb taʼrif bermayman. Men uchun dunyoviylik bu odamlar hayotidan toʻligʻicha insoniy, axloqiy va diniy boʻlgan barcha qadriyatlarni yulib tashlash.”

Islom va millatchilik - tarozining ikki pallasi kabidir, biri qanchalik baland boʻlsa, ikkinchisi pastlaydi.

t.me/sceftome

Islomiy qadriyatlarning bemisl ta'siri va natijasi odamlarni Islomning muruvvati va bag'rikengligini afzal ko'ruvchi qilib qo’ydi. Musulmon Ispaniyasidagi ilk mutasaddilardan bo’lmish Reynhart Dozi tushuntiradi:

“...arablardagi [ya’ni musulmonlardagi] cheki yo’q bag‘rikenglikni ham hisobga olish darkor. Diniy masalalarda ular hech bir insonga bosim o'tkazmaydilar... Nasroniylar franklarnikidan ko'ra ularning [ya’ni musulmonlarning] hukmronligini afzal ko'rdilar.”

Professor Tomas Arnold Islomga doir manbaga izoh berar ekan, nasroniylar “musulmonlarning bo’yginasidan o’rgilay” deydigan darajada Islom bilan mamnun va xotirjam bo’lishganini aytadi.

© Ilohiy Haqiqat || Hamza Andreas Tzortzis

“Xudo suveren [mustaqil], chunki U tom maʼnoda hamma narsaning egasidir. Insonning mulki majoziy va oxir-oqibat illyuziyadir. Eng kamida, inson mulkini haqiqiy va mustaqil boʻlgan Ilohiy mulkning hosilasi deb hisoblash mumkin.”

— Vael Hallaq, "Imkonsiz davlat".

Musulmonlar G'arb sivilizatsiyasi haqida oʻrganishi, bilishi kerak (2/2)
G'arb sivilizatsiyasi bu ulugʻlash, koʻkka koʻtarish, zavqlanish, topinish obyekti emas. Unga to'g'ri tashxis va davolanishga muhtoj bo'lgan kasal odam yangligʻ murojaat qilish kerak. Uni tarixdagi ko'plab muvaffaqiyatsiz sivilizatsiyalar tajribalari qatorida idrok etmoq kerak.

Mashhur mutafakkir Ismoil al-Faruqiy G‘arb sivilizatsiyasini (asosan uning fanlari va tafakkurini) o‘rganish va uning muammoli jihatlarini islomiylashtirish muhimligi haqida shunday degan edi:

“Bugungi kunda musulmon yoshlari musulmon o‘qituvchilari tomonidan "g‘arblashtirilmoqda". Bu holat darhol o'zgartirilishi kerak. Hech shubha yo'qki, musulmon akademiklari barcha zamonaviy fanlarni egallashlari shart. Bu ularni to'liq tushunish va o'zlari taklif qiladigan yechimlarga erishish uchun ham zarur. Bu birinchi shart. Ikkinchidan, ular yangi bilimlarni islom merosining korpusiga birlashtirishlari kerakki, shu orqali yangi bilimlar Islom dunyoqarashi va uning qadriyatlari doirasida qayta talqin qilinsin, tuzatilsin”.
Nima uchun musulmonlar Gʻarb sivilizatsiyasini oʻrganishlari kerak?
Birinchidan:
Bu musulmonlarga hozirgi holatini yaxshiroq tashxislash va davolashga hamda ularga kelajakdagi sivilizatsiya yo'nalishlarini mustaqil ravishda belgilashga yordam beradi. Hozir sodir bo'layotgan ishlar bevosita o'tmishning hosilasidir. Musulmon o'tmishi esa boshqa (asosan G'arb) omillari bilan bir qatorda ichki omillar ta'sirida oʻz shaklini olgan.

Ikkinchidan:
Bu musulmonlarga asrlar davomida orzu etilgan va kurashib kelilgan narsaga erishishga yordam beradi. Bu – haqiqiy mustaqillik va erkinlik. Ularning bu orqali musulmonlik oʻzligi va milliy onglari yuksaladi, vatanparvarligi, qadr-qimmati ham oshadi. Bu esa, o‘z navbatida, haqiqiy diniy, madaniy va milliy o‘zlikning shakllanishiga turtki beradi. Oxir-oqibat musulmonlar asl oʻzligiga qaytib, o‘zi uchun yashashni, o‘z manfaatlariga xizmat qilishni oʻrganishadi, o‘zini birovga o‘xshatish, taqlid qilishdan, birovning manfaatiga xizmat qilishdan toʻxtaydi.

Uchinchidan:
Bu musulmonlarga zamonaviylik va postmodernlik bilan bog'liq bo'lgan bugungi keng qamrovli muammolarni yengishga madad beradi. Bunday muammolarni yengish orqali musulmonlar nafaqat oʻzini, balki butun dunyoni halokatdan qutqarishi mumkin. Ular shunchaki oddiy kuzatuvchi bo'lib qolmasdan, jamiyat (ummat) sifatida faol ishtirokchilarga aylanadi. Ular global aktyorlar boʻladi. Dunyodan shunchaki "qabul qilish" o'rniga (asosan iste'molchi/isrofgar jamoat oʻlaroq), ular "eksport" qilishni oʻrganishlari mumkin. Musulmonlar mo''tadil millat (ummatan vasatan) va haq sohiblari oʻlaroq buni qilishlari shart. Agar ular yerning noiblari sifatida zulmat ichra porlay olmasalar, barcha halokatlar uchun javobgar boʻladilar.

To'rtinchidan:
Bu musulmonlarni yanada keng fikrli, ilg‘or va xolis millatga aylantiradi. Ular asl boylikka – ma'rifatga ega boʻladi. Haqiqat qayerda, botil qayerda – bilib oladilar. Alaloqibat, ular nafaqat o'z hududlarida, balki boshqa joylarda ham toqatlilik, integratsiya, birgalikda yashash va muloqot tashabbuslari chempioni bo'lishadi.

G'arb sivilizatsiyasi tarix "ensiklopediyasi" ning muhim "jild"idir. Bu "jild"da Qodir Allohning hayotning Yaratuvchisi va Razzoqi sifatidagi irodasi va rejasi namoyon boʻlgan. Bu jild ham boshqa jild va boblar kabi maʼnolar, oyatlar va ibratlar bilan toʻladir. Musulmon shaxs ularni sinchiklab oʻrganishga, ustida tafakkur qilishga va amalda tatbiq etishga buyurilgan. O'tmishdagi xatolar takrorlanmasligi kerak.

Beshinchidan:
Qur'on tarix va sivilizatsiya ongi/tafakkurining tugal manbayidir. U oʻtmish qatori hozirgi va kelajakka boqishga buyurgan. U oʻtmishni oʻrganib, xatolarni tuzatgan holda, bugungi kunni tahlil qilish, unga javob berish va kelajakka yo'l ochishni amr etgan. Tarixiy o'lchov Qur'onning doimiy mo''jiza sifatidagi bisyor o'lchovlaridan biridir.

@Tafakkur_chizgilari

​Nega Shoir-yozuvchilar Faylasuflardan koʻra xavfliroq?

Asrlar davomida faylasuflar dunyoni murakkab nazariyalar orqali tahlil qiladilar. Shunday boʻlsa-da, oʻzingizdan soʻrang: Kim sizni chuqurroq hayajonga soladi: Igna bilan olam sirlarini yorib oʻtayotgan faylasufmi yoki uning mohiyatini jonli tuslar bilan chizgan shoirmi?

Shoirlar shunchaki niqoblangan faylasuflar emas; ular gʻoyalarni qalbimizda aks-sado beradigan hikoyalarga aylantiradigan tarjimonlardir. Aql bilan soʻzlashuvchi faylasuflardan farqli oʻlaroq, shoirlar his-tuygʻular bulogʻiga kirib, oʻz xabarlarini hamma uchun tushunarli qiladilar. Matematiklar tenglamalardan foydalanishlari mumkin, ammo shoirlar til sehridan foydalanadilar, aql va yurak oʻrtasidagi tafovutni yoʻqotadigan hikoyalar yaratadilar.

Tuygʻu va bilimning bu kuchli kokteyli katta potensialga ega. Zamonaviy ommaviy axborot vositalari shoir sanʼati uchun jonli portalga aylandi. Oynai jahondagi jozibali hikoyalar orqali murakkab falsafiy tushunchalar millionlab odamlarni hayratga soladigan hikoyalarga aylanadi. Bu rivoyatlar munozaralarni keltirib chiqaradi, ijtimoiy harakatlarni qoʻzgʻatadi va hatto jamoatchilik fikrini qayta shakllantiradi - bularning barchasini biz oʻz oʻrindiqlarimizda bemalol oʻtirib, ertakka berilib eshitgandek qabul qilamiz.

Mohir shoir qoʻlida soʻz mislsiz ta’sir quroliga aylanadi. Ular inqilobning qoʻzgʻatuvchi kuchi bilan emas, balki jozibali hikoyaning yumshoq ishontirishi bilan dunyoni oʻzgartirishga undash qudratiga ega. Ular bizni voqelikka qarshi turishga majbur qilmaydi; ular bizni uni boshdan kechirishga, uning ogʻirligini his qilishga va uning maʼnosi haqida fikr yuritishga taklif qiladilar. Ehtimol, bu ularni juda xavfli qiladi - aniqrogʻi, rad etib boʻlmas darajada kuchli.

t.me/sceftome