ХАБАРЛАНДЫРЫЎ

Бүгин Қарақалпақ әдебиятының талантлы тулғалары Кәраматдин Султанов ҳәм Тәжетдин Сейтжановлардың туўылғанының 100 жыллығына арналған әдебий кеше болып өтеди.

Мәнзил: Бердақ атындағы Қарақалпақ әдебияты тарийхы мәмлекетлик музейи
Ўақты: саат 11:00

*?@Merwert_uz *Әдебий информациялық канал

Telegram tarmaǵında  paydası tiyetuǵin  qaraqalpaq tilindegi kanallar endi bir dizimde

? Ilim hám dóretiwshilik:
•Arab tilin úyreniw
•Onlayn kitap dúkanı
•Mánili sózler
•Onlayn kitap dúkanı hám túrli sawǵalı viktorınalar birikpesi

?⏳ Mádeniyat hám tariyx:
•Ádebiyat, tariyx, kórkem óner hám ilim birikpesi
•Tariyxtan sabaqlar

*?@Merwert_uz *Әдебий информациялық канал

«ҚАСҚЫРЛАР ХАҚҚЫНДА»*

Пүткил тутас тәбият жаратылысы - адамлар, ҳайўанат дүньясы, өсимликлер дүньясы булардың барлығы жер бетиниң бир пүтин балансын сақлап турыўшы тиришилик әлеми. Сол тутас әлемниң бир бөлеги-қасқырлар әлеми.
Қарақалпақстан аймағының шарўашылық хожалығы жайласқан районларында қасқырла еле де көплеп ушырасады, олардың тиришилик әлемине терең нәзер салып қарасақ, көп нәрсени билиўге болады:

1.Қасқыр адам қурған қақпанға түссе, тек қолға түспеў ушын, өзиниң аяғын шайнап, босанып шығып кетеди. Бул жерде оның "душпан" қолына түсип қор болып өлгеннен, бир аяқсыз еркинликте жасаўды жоқары қойыў, еркинликти сүйиў, қуллыққа қарсылық сезимлери бар. Сол ушында, жабайы ҳайўанлар ишинде қасқыр циркте болсын ямаса басқаша жағдайда қолға үйретилмейди, үйренбейди де.
Қасқыр баласын қолда сақласаңда, күнниң күни келгенде тоғайына қарап қашып кетеди. «Бөрини қанша сақласаңда, тоғайға қарап улыйды»,--деген сөз усыннан келип шыққан.
Және бир мысалы: қазақ жазыўшысы Мухтар Әўезовтың «Көксерек» шығармасындағы қолға үйретилген қасқыр баласы Көксерек пенен бала Қурмаштың трагедиялық ўақыялары.
Бунда, қасқырдың қай ўақытта да «өз нызамлылықларына бағынатуғынын» көриўге болады.
2.Қасқыр ҳәр исин ақыл менен ислейди. Дурыс, ҳайўанат дүньясының да, жәнликлердиң де өзине ылайық ақыл өлшеми бар, солайда, қасқырдың балалайтуғын ўақытта инлерин аўылларға жақын әтирапқа қурыўы, өз инине жақын аўылдың малына шаппаўы, ондағы садықлық, өз балаларын жаўыз күшлерден қорғаў сыяқлы түсиниклердиң бар екенлигин билдиреди.
3.Қасқырлар нызамлылықларындағы атап көрсететуғын характерли белгилердиң түрлерине: оның шаңарағына садықлығы, өзлеринен күшли зүррияд қалдырыў түсиниклери, ар-намысты жоқары қойыў сезимлери бар. Атап айтсақ: а) өмириниң ақырына дейин бир жупты менен жасаўы, егер де жуптысы өлсе, жалғыз жасаўы, ямаса қайғыдан набыт болыўы;
б) балаларын тәрбиялаўда қатаңлық пенен жуўапкершиликти баслы орынға қойыўы: олжаны балаларының ортасына әкелип таслап, сырттан бақлап, қайсысы күшли екенлигин, келешек тода баслығын солайынша белгилеў;
в) қолға түсип қалғанда өз жыныс ағзасын шайнап таслаўынан, оның ар-намысты жоқары қойып, жыныс ағзасын басқаларға көрсетпеўи сыяқлы аршыллық турады.
4. Қасқыр баласын урлаған, алған адамнан өш алмай қоймайды. Буның мысалы: қырғыз жазыўшысы Шыңғыс Айтматовтың «Әжел дастығы» («Плаха») романындағы жупты қасқырлар Тасшайнар ҳәм Ақбараның басынан өткен ўақыялар, қасқыр балаларын урлаған Базарбай мәскүнем бир достының үйине қонып кетеди. Бирақ, Ақбара балаларын сол жерде деп ойлап, сол үйдиң жалғыз нәрестесин урлап қашады. Баланың әкеси қасқырды атқан ўақытта, оқ қасқырдың да, баланың да жүрегин тесип өтеди. Жалғыз баласынан айрылған әке бет алды ылағып кетеди, ал Тасшайнар, Ақбараның әўлады соның менен тамам болады. Себеби, қасқыр өмиринде тек бир рет балалайды(3 тен 12 ге дейин).
Бундай ўақыяларға қарап отырып, ҳәр жер, ҳәр жерден Мауглилердиң шығып туратуғыны өз-өзинен болған ҳәдийсе деп қараўға болмайды.
5. «Қасқыр арқан атламайды» деген сөз де бар, бул да қасқыр нызамлылықларына киретуғын сыпатлы белгилердиң бири.
Қасқыр менен түлки қар жаўған ўақыттағы аң аўлаў «Қансонар» ўақтында жатқан орнынан қозғалмай жатады,--делинеди. Мүмкин, бул сақлық болар.
6. Қасқырдың және бир қәсийети: ерлик, өзи менен күши тең болмаған, ямаса ҳәлсизлик жағдайында қалған адамға тийиспеўи: және Ш.Айтматов романынан: роман қаҳарманы Абдий Калистратовты нашақорлар тодасы терекке аяғынан асып кеткенде, қасқыр келеди, бирақ, тийиспейди, көмеклесиў мүмкинлиги де жоқ еди, себеби, қасқырдың өзине жақсылық ислеген адамға жәрдем бериў де қәсийетлери бар.
Соны да айтып өтиўимиз керек, гейпара ўақытларда адамлардың минез-қулқын, ерлигин «қасқырдай» деп баҳалап сөйлеймиз.
Тәбияттағы барлық элементлердиң адам денесинде бар екенлигин есапқа алсақ, қасқырдың минезиниң де адамда болыўы таң қаларлық қубылыс емес.
Қасқыр ҳаққында буннан да көп нәрселер айта бериўимиз мүмкин, қалай дегенде де, ол тәбиятымыздың байлығы, өз алдына бир дүньясы*.

Таярлаған: Shahzoda Allamuratova

*?@Merwert_uz *Әдебий информациялық канал

#Балалыққа_барып_қайтамыз

Оқыўшы жастың қосығы

Хожамурат Турымбетов

Жарқырайды күн менен,
Мектебимниң айнасы,
Қушағында өспекте,
Ўатанымның көп жасы.

Сол жаслардың биримен,
Қуўанаман сол ушын.
Жумсалса деп ойлайман,
Елим ушын бар күшим.

Муғаллимниң сөзине,
Кеўилимди бөлемен.
Тапсырмасын орынлап,
Питкеремен келемен.

Билим алып, үйренип,
Шынығаман, өсемен.
Билимленип ертең-ақ,
Исте алға түсемен.

Әдебий информациялық канал:
Ағза болың ? ?****@Merwert_uz

Оныншы классты питирген жылы

Халила Дәўлетназаров

Оныншы классты питирген жылы,
Соңғы имтиханды тапсырған күни,
Өткенде қызлардың туңғыш дүркини,
Балалықтың алтын жибин қырққанбыз.

Ўақыт бизге: "енди буннан көш" деди,
"Қалған сабағыңды өзиң шеш" деди,
Класс балларының соңғы гештеги,
Азырақ-азырақ шарап жутқанбыз.

Сол нәўше қызлардың билеги аппақ,
Тутсақ, сағат баўдай қолымыз шап-шақ,
Тап бир болып қалған жандай ғоддаслап,
Соңыра пушайманлық бағын қаққанбыз.

Ҳәр жаңсақ қәдемге төлем төленер,
Өкиниш-шар тас дур, жаның егелер,
Гейбир жаңалықтан абзал гөнелер,
Изге қарайлап көз майын сырққанбыз.

Жалы-жылаўында қайғы ҳәм бахыт,
Шоқлығын услатпас суў тулпар-ўақыт,
Қос аяқлап сәдде берер уқшатып,
Пүтин китапларды сонда жыртқанбыз.

...Қара көз, қәлем қас әрманлардың да,
Соңғы дүркинлери жетип келгендей,
Өмир дәптеринен жулынған жыллар–
Аппақ ақ парақлар ушып кеткендей...

Кеўлим уясының үмит қуслары,
Гүз жақын дегендей безиге берер.
Сол китаплар менен балалығым да,
Жыртылып қалғандай сезиле берер.

15-июнь, 1990-жыл.

@X_Dauletnazarov

Әдебий информациялық канал:
Ағза болың ? ?****@Merwert_uz

Х А Б А Р Л А Н Д Ы Р Ы Ў❗️****

Усы жылдың 19-апрель күни саат 11:00 де Бердақ атындағы Қарақалпақ әдебияты тарийхы мәмлекетлик музейинде, уллы шайыр Әжинияз Қосыбай улының 200 жыллығына бағышланған «Сазын самал ядлап, сөзин ел билген шайыр» атамасындағы ǝдебий кеше  болып өтетуғынлығын хабарлаймыз.

Бәрше Ўатанласларымызды ǝдебий кешеге  мирәт етип қаламыз!

✅ Мәнзил: Нөкис қаласы, Ч.Абдиров көшеси 1/1 жай. (Бағдар Қарақалпақ мәмлекетлик университети)

@adebiyatmuzeyi

*?@Merwert_uz *Әдебий информациялық канал

Мәденият ҳəм көркем өнер хызметкерлери күни мүнәсибети менен Қарақалпақстан Республикасы Жоқарғы Кеңесиниң Президиум қарары менен төмендегилер сыйлықланды

“Қарақалпақстан Республикасы халық артисти” ҳүрметли атағы менен:
Марҳум  -  Каипов Дауытбай Утеулиевич

Мийнет нураныйы - Мамбетмуратов
Далибай Жумағалиевич

“Қарақалпақстан Республикасына мийнети сиңген кѳркем ѳнер ғайраткери” ҳүрметли атағы менен:

Өзбекстан Көркем-өнер академиясы көркем дөретиўшилер аўқамы ағзасы  -  Қутлымуратов Сабур

“Қарақалпақстан Республикасына мийнети сиңген
мәденият хызметкери” ҳүрметли атағы менен:

Нөкис районы Мәденият бөлими жанындағы «Ақманғыт таңы» фольклор-этнографиялық ансамбли музыка басшысы  -  Толегенов Шамурат Базарбаевич

«Ардақлы нураный» көкирек белгиси менен:
Мойнақ районы Мәденият бөлими рубаб бойынша дөгерек басшысы  -  Нуржанов Сарсен Шарибаевич

Бердақ атындағы Қарақалпақ мәмлекетлик академиялық музыкалы театрының оркестр артисти  -  Алиев Қаллибек Жумағалиевич

Нөкис қаласы 1-санлы Балалар музыка ҳәм көркем-өнер мектебиниң концертмейстери  -  Нажимов Унгарбай Жарылкаганович

Нөкис қаласы 22-санлы Балалар музыка ҳәм көркем-өнер мектебиниң оқытыўшысы  -  Қутлымуратов Кенесбай Турсунович

«Ўатан пидайысы» көкирек белгиси менен:

Өзбекстан мәмлекетлик филармониясы Қарақалпақстан Республикасы бөлиминиң «Қосық ҳәм ойын» ансамбли сазендеси  -  Тилеумуратов Рахат Сейтмуратович

Нөкис қаласы Мәденият бөлимине қараслы Имканияты шекленген шахслар мәденият орайы дөгерек басшысы  -  Примбетова Зухра Юсуповна

Нөкис қанигелестирилген мәденият мектеби оқытыўшысы  -  Ерниязов Базарбай Қалбаевич

Әмиўдарья районы Мәденият бөлимине қараслы «Офарин» фольклор-этнографиялық халық жәмәәти балетмейстери  -  Хабибуллаев Хайрулла  Ибадуллаевич

«Айқулаш» Қарақалпақ мәмлекетлик миллий фольклор ансамбли ойыншысы  -  Кинбаева Айшолпан Мақсетовна

Қарақалпақ мәмлекетлик жас тамашагөйлер театры актёры  -  Толегенов Пазылбек Жумабаевич

Өзбек миллий «Мақом» көркем-өнер орайы Қарақалпақстан Республикасы бөлими қосықшысы  -  Абдикаримова Рисолат Салаевна

«Үмит ушқыны» көкирек белгиси менен:

Бердақ атындағы Қарақалпақ мәмлекетлик академиялық музыкалы театры балет артисти  -  Абатова Манзура Бахытбаевна

Нөкис қаласы 22-санлы Балалар музыка ҳәм көркем-өнер мектеби оқытыўшысы  -  Сейтимбетов Қуўаныш Хожабаевич

Өзбекстан мәмлекетлик көркем өнер ҳәм мәденият институты Нөкис филиалы студенти  -  Байниязов Алишер Азиз улы

Өзбекстан мәмлекетлик көркем өнер ҳәм мәденият институты Нөкис филиалы студенти, "Муза" театрының актрисасы  -  Бозорбоева Азиза Бахтиёр қызы

Қарақалпақстан Республикасы Жоқарғы Кеңесиниң Мәлимлеме хызмети
*?@Merwert_uz *Әдебий информациялық канал

*⚡️*⚡️ПРЕМЬЕРА ⚡️⚡️
МАМАН БИЙ!!!**

Сахибжамал Сырғабаева сөзи,
Бахтыяр Жуматаев намасы,
Султан Зыяев хәм Арыслан Исмайылов аранжировкасы.

Жаңабаев Маманбий Нурмухаммедович деген кишкене баламызға арнап исленген буйыртпа қосық

Маманбийди атасы Жаңабай аға халқымыздың тарийхый тулғасы Маманбий бабамыздай батыр, елге пидайы азамат болсын деген үмит пенен атын қойыпты (бизде қосықты бала Маманбийге арнап, бабамыз Маманбий қандай инсан болғанын билдириўге хәрекет еттик). Маманбий баламыз бахытлы-дәўлетли, бабамыздай ел перзенти болғай?

@baxtiyarjumataev

Әдебий информациялық канал:
Ағза болың ? ?****@Merwert_uz