Юана уонна Виктор Рассадиннар «Айар» кинигэ кыһатын таллаллар🔥

Бастыҥ пылесос уонна сыаналаах инструмент
хаһаайына буол!

Олунньу 17 күнүттэн кулун тутар 14 күнүгэр диэри
«Айар» бары маҕаһыыннарыттан 2000 солкуобайтан
Үөһэ атыыластаххытына оонньууга кыттаҕыт!

Хас
биирдии 2 тыһ - биир купон.
СҮРҮН БИРИИС - кэрэ анаардарга трендовай
сууйар XIAOMI DREAME H 12 PRO PLUS пылесос !
Эр дьоҥҥо- FORSAGE сыаналаах инструмент!
Оонньуу түмүгэ кулун тутар 20 күнүгэр «Айар» ВК
сирэйин быһа эпииригэр тахсыаҕа!

☀️Бу сааһы «Айардыын» көрүс!

Татьяна Находкина «Ньоҕой эрэл» кинигэтиттэн быһа тардыы⬇️

Дьиэ ахтылҕана
Дэбдэ саалаҕа сыбдыйан киирэн, тыаһа-ууһа суох сытаат, хараҕын уута тохтоло суох сүүрэрин сотто сытта. Ыал буолан Авдейынаан олорбут олоҕо киинэ экранын курдук хараҕар элэҥнээн барда. Кэргэнинээн бэркэ да олорбуттара. Оскуолаттан доҕордоһон, уол аармыйаттан кэлэрин кытта, икки өттүттэн аҕыйах киһилээх сэмэй сыбаайба оҥорбуттара.

Авдейа сытыары-сымнаҕас, үлэһит бэрдэ этэ. Биирдэ улаханнык кыыһырсыбатахтара. Биирдэ эмэ кыралаан кыыһырыстахтарына, Авдейа бастакынан эйэлэһэрэ, күлэн-салан барара. Хантан, кими батан, ити кыргыттар ньиэрбинэй буолбуттара буолла, биир тэппи тылы истибэттэр. Төрөппүт ийэлэрин көрдүлэр да, ис-истэриттэн тымтан, кыыһыран тамнааттаммытынан бараллар, биир да саҥатын киһилии истибэттэр. Хайдах итинник буолбуттара буолла? Кини бачча сааһыгар диэри биир да дьахтары кытта кыыһырсыбытын, этиспитин өйдөөбөт. Оскуоланы бүтэрээт, кэргэн тахсан, онтон сылы-сыллатааҕы кыргыттарын оҕолонон, ханнык да үөрэххэ барбатаҕа. «Саатар биир сыллаах атыылааччы эбэтэр сиэстэрэ үөрэҕэр үөрэн, наар тирээпкэ тутан баран сылдьыаҥ дуо, кыргыттары биһиги көрүөхпүт, аҕалара баар», — диэхтиирэ ийэтэ. Билигин санаатахха, ийэтэ барахсан сөпкө да этэр эбит. Үөрэммэтэҕэ. Авдейа эмиэ үөрэҕэ суох эрээри, илиитигэр талааннаах буолан, үтүрүм-хатырым сылдьыбатаҕа. Мас ууһа буолан, дьиэ бөҕөнү тутуспута, түннүктэрин, ааннарын холуодаларын туруортаабыта, араамаларын оҥортообута, эбиитин тиэхиньикэҕэ сыһыаннаах буолан, механизатордар тиэхиньикэлэрэ алдьаннаҕына, кинилэр уһаайбаларыгар соһон илдьэ кэлэллэрэ.

Оттон кини бу нэһилиэккэ баар тэрилтэлэр дьиэлэрин барытын сууйбут өҥөлөөх. Оскуолаҕа солбуллубат уборщица этэ, атын тэрилтэлэри, солбук буолла да, биир тыла суох баран сууйара. Күөх оту тосту үктээбэт сымнаҕас ыаллар аатыраллара. Онтулара ханна баарый, маанылаан ииппит тапталлаах кыргыттара олус атаахтык иитиллэн, төрөппүттэрин өттүлэриттэн туох да тэппини көрбөт буола улааппыттара. Атын дьоҥҥо үчүгэйдэр ээ, үчүгэйдик үөрэммиттэрэ, бэрээдэктээхтик ииппит, бастыҥ төрөппүттэринэн ааттаналлара. Сыл ахсын Саҥа дьылга, ыһыахха грамота, сылаас, истиҥ тыллаах махтал сурук бөҕөнү ылаллара. Кырдьыгынан эттэххэ, Авдей сымнаҕаһынан сымнаҕас этэ эрээри өһүргэһэ, ордук кыргыттарын туһунан тугу эрэ сөбүлээбэтин иһиттэҕинэ, иннин-кэннин билбэт буолуор диэри көмүскэһэрэ. Кими баҕарар кытта этиһэ-аахса барарга бэлэмэ. Оннооҕор кинини саҥардыбата.

В один миг....

?Айсен Дойду «Белые лебеди Омолуку»
Тарас с охотничьим ружьем на правом плече медленно шел по заросшей травой и кустарником дороге, которая когда-то была центральной улицей поселка Хатыннах, главного центра отделения совхоза «Ленский путь». По обе стороны бывшей улицы стояли пустые, заброшенные хозяевами дома, черными квадратами зияли окна; заборы покосились, местами упали на землю, и сквозь загнившие щели досок виднелись белые шарики одуванчиков. Проросло, заросло, заглохло.
Охотник подошел к пустому етеху старика Хабырыса, который первым из взрослых научил его стрелять из ружья. Это была старая, большая и тяжелая «тозовка», с которой Хабырыыс ходил в Тайгу стрелять белок и соболей, и он, будучи отличным стрелком, точно попадал, как в легендах, зверям в глаз, будь то белка или росомаха, чтобы «шкурки не порвать», как он говорил. Охотник, конечно, он был что надо, недаром на фронте «работал» снайпером и за подвиги свои имел награды – ордена и медали. Говорят, что даже хотели ему дать звание Героя Советского Союза, но какой-то случай криминальный помешал этому. Дело так и заглохло. Говорили, что он, защищая какую-то полячку, ударил по морде офицера, командира роты. Но это только слухи, байки бабьи. А что и как он, Хабырыс Саргыев, там воевал и «делал дела», сам старик никогда никому не рассказывал. Говорил допытствующим одно: «Плохо было там, плохо». Вот и вся информация.
Действительно, старик Саргыев был человеком на редкость молчаливым, неразговорчивым и на всякие там смешки и пустую ругань только улыбался, сощурив свои и без того очень узкие глаза.
Тарас вошел в пустой, без дверей и окон дом Саргыевых, увидел разбросанные по полу вещи, и ему стало грустно. Плохо, что все меньше и меньше становится таких людей на свете, и многих, кого помнил Тарас в Хатыннахе, уже нет – умерли, лежат на погосте. И даже принудительно переехав в большие «перспективные» поселки улуса, старики потом, после смерти, «возвращались» в родной Хатыннах, ибо лучшей и удивительной по природной красоте местности нигде не было, и, как считал Тарас, нет больше в Якутии.
В свои пятьдесят с лишним лет Тарас Барахов объездил многие места якутского края. Он жил также, после отбывки срока в тюрьме, в Кемеровской области, где чуть было не женился. Два года болтался в Кемерово, да так и не прижился там: сильно тянуло на родину, в родной Хатыннах. Он плюнул на все – на «хату», на денежную работу, на подружку русскую свою и подался обратно домой, чтобы толком пожить оставшиеся годы свои, которые были ему предписаны Джылга Хааном – божеством, определяющим судьбы людей.
Так, сидя в пустом доме Саргыевых, Тарас вдруг увидел в углу деревянные манки уток, которые мастерил сам Хабырыс, обновлял и раскрашивал их каждую весну – освежал. Охотник подошел и поднял с пола манок селезня. Он сдул с него слой пыли и увидел на боку деревянной утки черные точки дробин. Да, это была «его утка», в которую он попал по ошибке в то туманное утро на озере Омолуку. И это был манок старика Хабырыса, который сидел в это раннее время в своем скрадке. После выстрела, оглушительно громкого в утренней тишине, Тарас услышал голос Хабырыса: «Ну что, догор, попал?» Тарас, тогда безусый подросток, сильно покраснел от стыда и молча, очень быстро удалился с места своего позора.
А потом при встрече старик ему ничего не сказал, не упрекнул за порчу вещи, а только улыбался, глядя на парнишку своими удивительно светлыми, добрыми глазами.
Тарас вздохнул, потом, поставив манок на полку, где стояла старинная посуда, тихо вышел из етехе, из обители дорогого ему до конца жизни старика Хабырыса.

Что случилось со стариком Хабырысом❓Продолжение читайте в книге Айсена Дойду «Белые лебеди Омолуку»⬇️
https://ayar.ru/index.php?route=product/product&product_id=246&search=%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B%D0%B5+

✨Также книга доступна к чтению в Литрес?

Амма Аччыгыйа «Мотуо» (Кырдьаҕас киһи кэпсээнэ)
Мин, биэс кылаас үөрэхтээх, уон сэттэлээх уол, биир кыһын учуутал буолбуттаах этим.
«Ыйаахтаах» оскуолаттан тэйиччи быыкаайык эргэ дьиэни биэрдилэр, иккис кылааһы анаатылар. Туспа буруо таһааран, ыал буоллум.
Биирдэ, кыһыҥҥы түптэлэс тымныыга, оһохпун олус эрдэ сабаммын, угаардаан, төбөбүн былаатынан бобо тардынан, кылааһым аанын тэлэччи аһан баран, оҕолорбор диктант суруйтара олордум.
Арай тирии бүрүөлээх тас аан аһыллан, тымныы тумана өрүкүс гына түстэ. Матрена Семенова кыыс киирэн кэллэ.
Мин этэн испит тылбын ситэрбэккэ, кэлэҕэйдээбитинэн ойон турдум.
Матрена аан холуодатыгар үктэнэн туран, икки илиитин кэннинэн уунан, халҕаны чиҥэтэ тардан кэбистэ. Онтон кырса тыһа муус маҥан бэргэһэтин илиитин көхсүнэн аргыый силэйэ охсон, кырыатын сотунна. Кырыа кыырпаҕа сыстыбыт уһун кыламаннарынан кэрэлэммит ып-ыраас ыас-хара харахтарынан кылаас диэки көрөөт, тымныыга ордук хойдо тэтэрбит сирэйэ кэтирээн, оҕолуу чэбдик уостарын ньимиччи туттан, килбиктик мичээрдээбитинэн ааһа турда.
Ити барыта сүрдээх сымсатык, нарыннык, этиэх бэтэрээ өттүнэн дөбөҥнүк буолла.
Мин хайдах буоларбын, тугу гынарбын билбэккэ, булкулуннум. Диктаным икки-үс тылын сыыһа-халты этитэлээтим. Уруокпун бүтэрэ охсуохпун – сибилигин саҥардыы саҕалаабытым. Кыһамматах учуутал быһыытынан үөрэтэ олоруохпун – кини баран хаалыыһык, сатаан үөрэтиэ да суохпун быһыылаах. Хайыырбар сөбүй?..
Онтон, – «бэйи эрэ» диэн дуу, «олоро түһүҥ» диэн дуу, – тугу эрэ быһаарыыта суох ботугураан баран, кылаастан тахсан бардым.
Кыыс көрүдүөр түгэҕэр баар остуолга төҥкөйөн, испиискэ маһын төбөтүнэн тугу эрэ суруйа турар эбит. Аргыый чугаһаан кэллим.
- Кэпсээ, Матрена Романовна.
Кини соһуйан, эмискэччи көнө түстэ, суруйа турбут сирин ытыһынан саба баттыы оҕуста. Онтон дьэ уоскуйан, остуолтан аргыый халбарыйда, испиискэтин хаатыгар төттөрү уган кэбистэ.
- Суох… Эн кэпсиэ.
- Суох.
- Төбөҥ туох буолла? Хата, киһини куттаатыҥ…
Кини дьиэтиттэн кэлбит. Оскуолаттан биэрэстэ олохтоох эдьиийигэр баран иһэр эбит.
- Манна тоҕо сырыттыҥ? – диэн толоостук ыйытар дууһа буоллум.
Кини, саҥата суох турбахтаан баран, аргыый эттэ: <…>
Салгыытын «Уматар, уулларар тапталым…» кинигэҕэ аах
https://ayar.ru/index.php?route=product/product&product_id=478&search=%D1%83%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80

На том самом месте, где разъехались вчера с твоим мужем, был. Все, не по разу просмотрел, проверил. Сам не знаю, что и думать теперь по этому поводу. Где искать? По той протоке, по которой он путь хотел себе срезать, я еще вчера спускался. В самом ее начале, да на выходе только глубина. Потом — мели сплошные идут. Даже, если бы и захотел сильно, не прошел бы он там.
Кряжев говорил убежденно, преданно глядя на жену своего бурильщика:
— Ушел он, Полина, из той протоки. Обратно ушел. На Вилюй. Еще вчера. В этой ситуации, одно только и может быть, если нет нигде Николая, снова вниз по реке уплыть он мог. А куда и зачем мог без меня уехать, словом об этом не обмолвился. Может, за какие дела свои срочные, что вспомнил? Может, еще что надумал? Не знаю. Хлебом тебе, соседка, я клянусь, — взял он в руки ломоть, — хлебом! Не знаю я ничего. Такое мое будет окончательное слово, девоньки вы мои. Нам всем, теперь только и остается, что ждать. Через день, на работу лететь. Должен вернуться, — закончил Тимоха, глянул на притихших, испуганных женщин.<…>

Продолжение читай в книге Александра Зотова «Тайна Чирдырского переката» ➡️
https://ayar.ru/index.php?route=product/product&product_id=696&search=%D1%82%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0

Ыһыах үөскээбит төрдө, былыргы ыһыах ыытыллыыта
Ыһыаҕы аан бастаан ким тэрийэн ыыппытын туһунан араас этиилэр бааллар. Бастаан ыһыаҕы Үрүҥ Айыы Тойон орто кыыһа Кыыс Айыы «уйгу-быйаҥ үксээтин» диэн тэрийбит. Оттон былыргы сэһэннэргэ сурулларынан, ыһыаҕы маҥнай Эллэй ойоҕунуун Сыппайдыын ыспыттар, эбэтэр кини уола Лабаҥха ойуун ыспыт.
<…> Сахалар хайдах ыһыахтыылларын туһунан үгүс матырыйааллары XVIII-XIX үйэлэргэ биһиги дойдубутугар кэлэ сылдьыбыт айанньыттар, политсыылынайдар Я.И Линденау, Р.К. Маак, И.А. Худяков, В.Л. Серошевскай уо.д.а бэлиэтээбиттэр. Ону таһынан саха чинчийээччилэрэ А.А. Саввин уонна С.И. Боло сахалар хайдах ыһыахтыылларын туһунан суруйан хаалларбыттар.
Кинилэр бары ыһыах анал кэмҥэ уонна анал сиргэ оҥоһулларын, саха дьоно ааттарын-суолларын киэҥ сиргэ ыытаары улахан ыһыахтары тэрийэллэр диэн эппиттэр. Ол курдук ыһыах буоларын тэрийэр киһи – биллэр кинээс, дьоҥҥо-сэргэҕэ биир сыл иннинэ иһитиннэрэр эбит. Хайа Айыы Ойууна (кэлиҥҥи кэмҥэ алгысчыт) алгыстыырын, хайа бөҕөс тустарын, ханнык ат сүүрэрин туһунан сурах ыытан ыһыаҕар үгүс киһи кэлэрэ үһү.
<…> Өбүгэлэрбит ыһыах күн сарсыарда эрдэ илиилэрин үөһэ уунан күнү көрсөр сиэри-туому толороллор эбит. Айанньыттар, чинчийээччилэр суруйууларыгар саха дьоно күҥҥэ сүгүрүйэн илиилэрин өрө ууналларын туһунан тус-туспатык бэлиэтээбиттэр. Ол курдук Г.Ф. Миллер эппит: «Сиэр-туом бүтүүтэ ыһыахтыыр дьон бары «Уруй!» диэн саҥа аллайаат, илиилэрин өрө уунан, сирэйдэрин таарыйбакка эрэ, түөстэригэр түһэрэллэрэ, оттон И.Г. Гмелин «сирэйдэрин иннигэр илиилэрин хамсаталлара» диэбит.
<…> Ыһыахха бастаан алгыс этэн, сиэр-туом толоруллар, кымыс иһиитэ барар, ол кэнниттэн оонньуу, көр-нар тэриллэр. Онно киирэллэр: оһуохай, оҕунан сыалы ытыы, тустуу, таас көтөҕүүтэ, ат сүүрдүүтэ.
<…> Улуустарынан ыһыах ыытыллара уратылааҕын фольклорист Г.У. Эргис ыйбыт. Чинчийээччи бэлиэтииринэн, киин улуустарга ыһыах дьиэ иһигэр оһох иннигэр ыытыллар, оттон Өлүөнэ эбэ хаҥас өттүгэр сытар улуустарга таһырдьа – аһаҕас халлаан анныгар – ыытыллар эбит.
Ыһыах ханнык кэмҥэ ыытылларын туһунан араас бэлиэтээһиннэр бааллар. Сэһэн Боло суруйарынан, хотугу сахаларга Айыы Ойууна сылгы ыһыаҕын тоҕус төгүл ыһара эбитэ үһү. В.Е. Васильев суруйарынан, ыһыаҕы сайыны быһа ыһаллар эбит, ол аата, отут хонук устата. Сүрүн ис хоһооно – дьыл уонна олох эргиирдэрэ тэҥник дьүөрэлэһиитэ, киһи уонна айылҕа биир ситимнээхтэрэ буолар. Бу итэҕэлтэн үөскээн тахсыбыт.
<…> Ыһыахха сиэмэх (хара) ойууттар сылдьаллара уонна ыттар баайыллыбакка көҥүл сүүрэ сылдьаллара көҥүллэммэт. Хара ойууттар, үс дойдунан сылдьар буолан, араас абааһылары кытта кыттыһаллар, кинилэр ыарахан тыыннаахтар диэн өйдөбүлтэн тахсыбыт. Ыттар ыһыах түһүлгэтин киртитиэхтэрин сөп, ыт кутуругар абааһы сөрүөстэр, ол иһин ыһыахха сылдьарын боболлор, түһүлгэҕэ абааһыны, куһаҕан тыыны батыһыннаран киллэрэн алгыһы тохторуохтара дии саныыллара. Оччоҕо алгыс иччилэргэ, айыыларга тиийбэт.
<…> Ыһыахха ким да кимиэхэ да кыыһырыа, кыйаханыа, улаханнык саҥарыа суохтаах, барыта сэрэнэн оргууй оҥоһуллуохтаах.

?Матырыйаал Афанасий Федоров «Саха ыалын сиэрэ-туома» кинигэтиттэн ылылынна.