Kaspi O‘zbekistonga kirmoqchiligi haqidagi xabardan so‘ng, turli xil qarashlar paydo bo‘ldi.

Masalan, u butun bozorni egallab, monopollashtirib olishi haqidagi shov-shuvlarni eshitgan bo‘lsangiz kerak?

Vaziyatga xolis qarasak, bu ish unchalik ham oson emasligini tushunish mumkin.

Birinchidan, 2010-yillardagi Qozog‘iston bilan 2020-yillardagi O‘zbekiston bir xil holatda emas.

O‘z vaqtida Kaspining muvaffaqiyatga yordam bergan ko‘p xizmatlar bizda allaqachon mavjud.

Ma’lumotnomani (“spravka”) onlayn olish? Jarimalarni ilova orqali to‘lash? Tovar sotib olib, o‘sha yerning o‘zida muddatli to‘lovni rasmiylashtirish-chi? QR-kod bilan to‘lashmi? Marhamat, o‘nlab xizmatlar bor.

Ha, yana Kaspining kuchi ekotizimda – foydalanuvchiga hamma xizmatlarni bir joyda taqdim etish imkoniyatida (shunga kompaniya uchun eng muhim ko‘rsatkich – NPS, ya’ni mijozlar sodiqlik indeksi).

5 yil oldin bunday biznes model biz uchun yangilik bo‘lardi. Ammo hozir Yandex Go, Humans, Uzum, TBC, Alif turganda, ekotizim bilan bizni hayratda qoldirish qiyin. 

Sodda qilib aytganda, Kaspi bizga qanaqadir yangi yondashuv taklif qilishi mumkin, lekin biz hali ko‘rmagan-bilmagan narsani olib kelish ehtimoli kam.

Ikkinchidan, Kaspi 2019-yildayoq Ozarbayjon bozoriga kirib, uchta saytni sotib olgan:

⏺ Turbo.az (avtomobillar);

⏺ Tap.az (tovarlar);

⏺ Bina.az (ko‘chmas mulk).

Mana 5 yil o‘tib, ularning barchasi mamlakatdagi eng ko‘p tashrif buyuriladigan sayt qatoriga kiradi. Lekin Kaspi sotib olgunga qadar ham ular shunday ommabop bo‘lgan.

Keyinchalik to‘rtinchi sayt – Boss.az (ish) qo‘shildi. Uning ko‘rsatkichlari ilgari qanday kamtarona bo‘lgan bo‘lsa, shundayligicha qoldi.

Ya’ni, Kaspi kompaniyani sotib olgach, u birdan kuchayib, ommalashib ketgani yo‘q.

Bir mamlakatdagi muvaffaqiyat boshqa mamlakatdagi muvaffaqiyatni kafolatlamaydi.

Masalan, 2018-yilda Amazon Turkiya bozoriga kirgach, ko‘pchilik uni №1 bo‘ladi deb o‘ylagan edi. Yo‘q, bo‘lmadi.

O‘zbekistonda ham bunga misollar bor. So‘nggi 2 yilda bir nechta raqamli banklar ochildi. Ularning ortida katta mablag‘ va nufuzli odamlar turibdi, lekin na birinchisi, na ikkinchisi zo‘r natija ko‘rsatishga yordam bermayapti.

Yana bir misol – Carrefour supermarketlari. Xalqaro brend, chet el top-menejmenti, AKFA bilan hamkorlik, katta investitsiyalar va shahardagi eng yaxshi joylar — barchasi jiddiy edi.

2020-yilda, kompaniya O‘zbekistonga kirib kelganda, “Ana, hozir Korzinkani yeb tashlaydi” degan gaplar ham bo‘lgan edi, lekin Carrefour 2 yilga bormasdan yopilib ketdi. 

Uchinchidan, TBC yaqinda rivojlanish uchun qariyb 40 million dollar jalb qildi, Uzum “yakkashox”ga aylandi, Yandex Go o‘nlab million dollar sarmoya kiritmoqda.

Bu va boshqa kompaniyalar yillar davomida infratuzilma yaratib, mijozlar bazasini kengaytirib, tajriba to‘plashdi. Ularni siljitish oson bo‘lmaydi.

Bundan tashqari, ularda o‘z vaqtida Aliexpress, Sber, Uber kabi gigant kopmaniyalar bilan muvaffaqiyatli raqobatlashgan odamlar ishlaydi. Bundan keyin ularni Kaspi bilan qo‘rqitish qiyin. 

Xulosa

Shubhasiz, Kaspi kirib kelishi bozorga ta’sir qiladi, chunki u katta mablag‘ va katta tajribaga ega yirik kompaniya.

Biroq, ular bozorda o‘z o‘rnini egallashi uchun juda ko‘p harakat qilishi kerak bo‘ladi.

Qozog‘istondagi muvaffaqiyatni O‘zbekistonda takrorlab bo‘lmas ekan (boshqa bozor, boshqa vaqtlar), kompaniya yangi usullarni izlab, sinab ko‘rish lozim bo‘ladi.

P.s. Ko‘pchilik hozir Kaspi umuman O‘zbekistonga kira oladimi, degan savolni bermoqda.

Hа, rasmiy va bozor to‘siqlari yo‘q. Bizda ochiq iqtisodiyot-ku )

Boshqa jihatlarga kelsak, hammasi kompaniyada davlat bilan ishlash (GR) qanchalik yaxshi yo‘lga qo‘yilganiga bog‘liq.

Kaspi o’zi хам buni yaxshi tushunadi, shuning uchun avvalambor O‘zbekistondagi islohotlarni maqtab, ular bilan birga mamlakatga o‘zlarining investorlarini (Fidelity, Blackrock, Capital International, Baillie Gifford) ham olib kelish mumkinligiga ishora qildi.

Bu qanday natija beradi, bilmayman, lekin yondashuv to‘g‘ri )

@beshtorr

#kaspi #fintex #bozor #kompaniyalar

Tadbirkorlar bilan muloqotda prezident qanaqa o‘zgarishlarni e’lon qildi?
Kecha Nukus shahrida prezidentning tadbirkorlar bilan an’anaviy uchrashuvi bo‘lib o‘tdi.

Bu ham muhim voqea, chunki unda har yili biznes va iqtisodiyotdagi o‘zgarishlar e’lon qilinadi.

Bu safar e’lon qilingan o‘zgarishlar:
⏺ Mikrokreditlar miqdori 3 karra oshirilib, 300 mln so‘mga yetkaziladi. Tadbirkorlik kompaniyasining filiali har bir viloyatda tashkil qilinadi.

⏺ Ustav kapitali kamida 50 mlrd so‘m bo‘lgan mikromoliya banklarini tashkil etishga ruxsat beriladi. Bu banklar kredit portfelining kamida 70 foizi kichik va o‘rta biznesni qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltiriladi.

⏺ Mikromoliya tashkilotlariga tadbirkorlarga xorijiy valyutada xizmat ko‘rsatish va litsenziya asosida to‘lov tashkiloti sifatida ishlashga ruxsat beriladi.

⏺ O‘zbekistonda faktoring xizmatlariga bo‘lgan talab 10 mlrd dollarga baholanmoqda. Shuning uchun yaqinda faktoring ommalashtiriladi. 

⏺ Islom moliyasiga talab yuqori. Avvalroq mikromoliya tashkilotlariga islomiy shartlar asosida ishlashga ruxsat berilgan edi. Endi banklarga ham bu imkoniyatni beruvchi qonun loyihasi tayyorlandi.

⏺ Endi banklar yirik davlat korxonalariga kamroq, xususiy biznesga ko‘proq kredit beradi. Shu tariqa kelgusi ikki yilda xususiy sektorga kamida 30 trln so‘m yo‘naltiriladi.

⏺ Yirik davlat kompaniyalari va banklari orasida kredit shartnomalari bosqichma-bosqich tugatiladi.  Ular xalqaro bozorlarda obligatsiyalarni o‘zlari chiqarishlari kerak bo‘ladi.

⏺ Auksiondan yer sotib olganda QQS hisoblash bekor qilinadi. Yer bo‘yicha xaridni 3 va 5 yilgacha bo‘lib-bo‘lib to‘lashga ruxsat beriladi, darhol to‘lovga 20 foizgacha chegirma beriladi.

⏺ Shuningdek, yer cheklangan resurs, u bekor turib qolmasligi kerak. Shunday ekan, endi sotib olingan uchastkalarda qurilish muddati belgilanadi. Shu vaqtda bo‘lmasa, yer sud orqali olib qo‘yiladi va boshqaga sotiladi.

⏺ 1-yanvardan boshlab yer uchastkalari va kapital qurilish obyektlarining yagona klassifikatori joriy etiladi. Bu uchastkani bir faoliyatdan boshqasiga o‘tkazishni osonlashtiradi (masalan, bog‘ o‘rniga issiqxona yoki aksincha).

⏺ Hozir elektr energiyasi va gaz uchun limit oshib ketsa, korxonalardan ikki baravar ko‘p to’lov undiriladi. Bu bekor qilinadi – endi limit 20 foizgacha oshib ketsa, bazaviy tarif saqlanib qoladi. Agar 20 foizdan ortiq bo‘lsa, shu qismi uchun to‘lov 20 foizga qimmatlashadi.

⏺ Tadbirkorlik reytingida “yuqori”, “o‘rta” korxonalarga elektr uchun oldindan to‘lovni bir oyda ikkiga bo‘lib to‘lashga ruxsat beriladi.

⏺ Mahalliy korxonalarning tashqi bozorga chiqishi qo‘llab-quvvatlanadi. Buning uchun 2026-yilda JSTga a’zo bo‘lishga harakatlar davom etmoqda.

⏺ Endilikda bojxonaning eksportni tasdiqlovchi elektron ma’lumoti QQSni qaytarish uchun asos bo‘ladi, boshqa ortiqcha hujjatlar talab etilmaydi.

⏺ IT Parkda Sun’iy intellekt markazi ochiladi, sun’iy intellekt loyihalarini moliyalashtirish uchun 50 mln dollar ajratiladi. Yana 50 mln dollar startaplarni qo‘llab-quvvatlashga, shu jumladan venchur hisobiga yo‘naltiriladi.

⏺ Yaqin orada bozorga kirishdagi 7 ta eksklyuziv huquq bekor qilinadi, buning evaziga 1,5 ming tadbirkor uchun bozor eshiklari ochiladi. Masalan, mehmonxonalarni sertifikatlash bilan akkreditatsiyasi bor barcha kompaniyalar shug‘ullanishi mumkin bo‘ladi.

⏺ Hozirda tadbirkor 100 mln so‘mdan ortiq soliq to‘lashdan bosh tortsa, bu jinoyat sifatida baholanmoqda. Bu ko‘rsatkichni ikki barobarga oshirish taklif etildi.

@beshtorr

#iqtisodiyot

O‘zbekistonga nihoyat faktoring keladi. Bu nima uchun muhim?
Ko‘p mamlakatlarda faktoring kabi qulay moliyaviy vosita mavjud. 

Deylik, siz bir kompaniyaga mahsulot sotdingiz, lekin shartnomaga ko‘ra, xaridor to‘lovni bir necha hafta yoki oylardan so‘ng amalga oshiradi (b2b'da bu odatiy holat).

Lekin siz shu vaqt mobaynida ishchilaringizga maosh to‘lash, ijara haqini berishni davom ettirishingiz kerak-ku.  

Natijada aylanma mablag‘ yetmay qolib, kassa uzilishlari paydo bo‘lishi mumkin. 

Shunday vaziyatlarda faktoring kompaniyasiga ehtiyoj paydo bo‘ladi – u xaridor o‘rniga sizga pul beradi, keyinchalik esa sizning o‘rningizga xaridoringizdan pulni oladi.

Natijada uch tomonlama manfaatli vaziyat yuzaga keladi: xaridor buyurtmasini oldi, siz tezda to‘lovga ega bo‘ldingiz, faktoring kompaniyasi esa vositachilik uchun o‘z komissiyasini oldi.

O‘zbekistonda faktoringga talab yuqori
Yaqindagina tadbirkorlar bilan uchrashuvda “Venkon Group” asoschisi va rahbari Asqar Ismoilov faktoring bilan shug‘ullanish tartibini ishlab chiqishni taklif qilgan edi. 

Ular o‘tkazgan tadqiqotlariga ko‘ra, O‘zbekistonda tadbirkorlarning 70 foizdan ortig‘i kassa uzilishlariga duch kelayotgani aniqlanibdi.

Faktoring bu vaziyatni yengillashtirishi mumkin edi, ammo qonunchilikdagi bo‘shliqlar tufayli O‘zbekistonda faktoring kompaniyalari yo‘q.

O‘sha uchrashuvdan so‘ng bir oydan sal ko‘proq vaqt o‘tib, prezidentning faktoringni rivojlantirish to‘g‘risidagi farmoni chiqdi.

Endi tadbirkorlar faktoring kompaniyalarini tashkil etishi, dollarda faktoring operatsiyalarini amalga oshirishi va hatto majburiyatlarni sotishi (refraktoring) ham mumkin bo‘ladi.

Bularning barchasini Markaziy bank nazorat qiladi – faktoring kompaniyalarini ro‘yxatdan o‘tkazib, tegishli reyestrni yuritadi.

Pulning qiymati doim yuqori bo‘lgan va uzoq muddat davomida to‘lov kechiktirilishi odat tusiga kirgan O‘zbekiston uchun bu ayni muddao.

P.s: Tadbirkorlar bilan uchrashuvlardagi aytilgan gaplar yerda qolib ketmayotgani yaxshi. Bu davom etadi deb umid qilib qolamiz.

@beshtorr

#kompaniyalar #iqtisodiyot

? ELLE O'zbekistonga kirib kelmoqda
Ha, dunyodagi eng yirik va eng mashhur medialardan biri tez orada O‘zbekistonda ish boshlaydi.

Hozir xodimlarni ishga qabul qilish jarayoni ketmoqda (vakansiyalar).

Agar hammasi o'xshasa:

*⏺ *ilk bor O'zbekistonda nufuzli moda jurnali paydo bo’ladi.

*⏺ *ilk bor xalqaro mediabrend oʻzbek tilida nashr etiladi.

Kutamiz ?

Bu nafaqat O‘zbekiston imidji, balki iqtisodiyoti uchun ham muhim voqeadir. Tafsilotlar paydo bo‘lgach, batafsil aytib beraman.

*Malumot uchun:

ELLE ayollar uchun dunyodagi birinchi raqamli media brendidir. 1945 yilda yaratilgan.

Bugungi kunda ELLE tarmog'i 56 mahalliy saytlar bo'ylab 32 million o'quvchi va oyiga 90 milliondan ortiq tashrif buyuruvchilarni qamrab oladi.

Ijtimoiy tarmoqlarni hisobga olsak, ELLE auditoriyasi 200 milliondan ortiq kishini tashkil etadi.

Bundan tashqari, tarmoq 190 xil yo'nalishdagi (moda, go'zallik, dekoratsiya, xizmatlar va boshqalar) litsenziyalash faoliyatini o'z ichiga oladi.*

@beshtorr

#elle #media

Ploss Podkastni keyingi soni chiqdi

Bu safargi sonimizda mehmon sifatida Пик Скартариса (@skartariss, @beshtorr) telegram kanali asoschisi, biznes analitik Timurmalik akani chaqirdik.

Video davomida o'zbek iqtisodiyotida kommunikatsiyaning ahvoli, Fintex, dollar bilan bog'liq vaziyat, monopoliya va bukmekerlik nega legallashtirilayotgani haqida bilib olasiz.

Video: https://youtu.be/W709M0OvXL8

@plossla

Sharhi o’zi. Bugun nima bo‘layotgani va ertaga nima bo‘lishi mumkinligi haqida to‘liq tasavvur beradigan 30 ta slayd.

@beshtorr

#bozor #fintex

O‘zbekistonga dunyoning uchta eng katta pizza tarmoqlari kirib kelmoqda
Tez orada mamlakatimizda dunyodagi uchta eng yirik pitseriya tarmog‘i bo‘ladi:

?Papa Jons – ish boshlab bo‘lgan;

?Domino’s – jarayonda;

? Pizza Hut – iyulda ochiladi.

Nima uchun aynan hozir va deyarli bir vaqtda?
E’tibor bering, ilgari xalqaro ovqatlanish tarmoqlari O‘zbekistonga umuman kirmas edi, hozir esa birdaniga uchtasi va deyarli bitta vaqtda.

Sababi, aslida, juda oddiy:

● O‘zbekiston hali ham boy mamlakat bo‘lmasa-da, iqtisodiy ko‘rsatkichlari o‘syapti;  

● Rossiya bozoriga qiziqish sustlashgani sabab unga endi muqobillar kerak;

● Brendlar ilgari qiziqmagan mamlakatlariga ko‘proq e’tibor berishni boshladi.

Bularni hammasi franchayzing
Yana bir qiziq jihat shundaki, bu brendlarning barchasi to‘g‘ridan-to‘g‘ri emas, balki franchayzing orqali O‘zbekistonga kiryapti.

Oddiy qilib aytganda, bizning mahalliy tadbirkorlarimiz taniqli brend ostida biznes qilish huquqini sotib olishmoqda.

Masalan, KFC, Costa Coffee va boshqalar aynan shunday mamlakatga kirib kelgan.

Bu hozir bizda mashhur biznes modeli. Shuning uchun, O‘zbekistonda yana ham ko‘proq xorijiy brendlar paydo bo‘lishini kutish mumkin.

Foto: Beshtor

@beshtorr

#bozor #franchayzing #ovqat

Boylar boyishda davom etdi, lekin kambag‘allik darajasi ham pasaydi
2023-yilda O‘zbekistonda real ish haqi (narxlar oshishi hisobga olingan holda) 7,8 foizga oshdi.

Real ish haqi – maoshingizga qancha narsa sotib ololishingiz ko‘rsatkichi, unda narxlar oshishi va tushishi inobatga olinadi.
O‘tgan yili bu ko‘rsatkich oshgan bo‘lsa-da, Jahon banki o‘sish notekis bo‘lganini ta’kidladi. Ya’ni malakali (va boyroq) xodimlarning ish haqi kambag‘allarnikidan ko‘proq o‘sgan.

Buni qanday tushuntirish mumkin?
Iqtisodiyotimiz o‘sib borayotgan bo‘lsa-da, buni turli tabaqadagi aholi har xil his qiladi.

Shartli misol – men 1 million so‘m oylik olaman, do‘stim esa 100 million so‘m. Ikkimizning ham daromadimiz bir xil – 10 foizga o‘sdi. Faqat menda bu 100 ming so‘m, unda esa 10 million so‘mga aylanadi)

Lekin…
Umuman olganda, boy aholining ko‘payishida hech qanday salbiy jihat yo‘q. Yomon tomoni shundaki, bu odamlar o‘rtasida daromadlar tengsizligini oshiradi.

Oqibatda vaziyat o‘sha hazildagidek: “Men faqat xamir yeyman, do‘stim esa go‘sht. O‘rtacha hisobda esa biz manti yeyotgan bo‘lamiz”.

Yaxshi xabar ham bor
Jahon bankining xuddi shu ma’lumotlariga ko‘ra, 2023-yilda kambag‘allik darajasi 5 foizdan 4,5 foizga pasaygan.

Shu sababli, kambag‘al odamlar ham moliyaviy ahvoli yaxshi odamlarga nisbatan sekinroq bo‘lsa ham boyib bormoqda.

Bu nimani bildiradi?
Bu O‘zbekistonda malakali kadrlarning keskin yetishmovchiligini anglatadi.

Xulosa qilib aytganda, o‘zingizga sarmoya kiriting, rivojlantiring va malakangizni oshiring.

Hozirda bunday xarajatlar tezda o‘zini oqlaydi.

@beshtorr

#iqtisodiyot

?

@beshtorr

#memasjonlar

«Wolt» O‘zbekistonga kirib kelmoqdaYaqinda O’zbekistonda «Wolt», dunyoning eng yirik oziq-ovqat yetkazib berish xizmatlaridan biri, ish boshlaydi deb eshitgan bo‘lishingiz mumkin (masalan, Alisher Jumaniyozov bu haqda hali qishda yozgan edi).

Hozir yangi tafsilotlar ma'lum bo'ldi:

?Toshkentda «Wolt Texnologiyalari» kompaniyasi ro'yxatga olindi (100 foizga Finlyandiya «Wolt Enterprises Oy»ga tegishli);

?wolt.uz sayti ishga tushurildi (hozircha faqat umumiy ma'lumotlar quyilgan);

?xodimlarni ishga qabul qilish jarayoni boshlandi.

Shundan kelib chiqib, rasmiy e'lon qilinishiga oz qoldi, deb taxmin qilish mumkin.

Bozorda nima gap

Uzoq vaqt davomida oziq-ovqat yetkazib berish bozorini «Express 24 va boshqalar» deb ta'riflash mumkin edi.

O'tkan yili hammasi o'zgardi: «Yandex Eats» kirib keldi, «Uzum Tezkor» ish boshladi. Endi bu davraga «Wolt» ham qo'shiladi.

Shu bilan birga, bozor to'yinganlikdan ancha yiroq.

Aniq raqamlarni aytishga haqqim yo'q, lekin haftada kamida bir marta yetkazib berishdan foydalanadiganlarning ulushi katta emas.

Aksariyat odamlar oyiga bir marta yoki undan ham kam buyurtma qilishadi.

Shuning uchun ha, raqobat kuchayib bormoqda, lekin faqat ba'zi segmentlarda va tor chegaralarda.

Qupol qilib aytkanda, barcha xizmatlar bitta Eshmat bilan ovora bo’lib, Toshmatlar esa e'tibordan chetda qolmoqda.

Ammo yaxshi yangilik ham bor — yetkazib berishni birinchi marta sinab ko'rganlar soni doimiy ravishda o'sib bormoqda.

Kelajakda ularga xizmat ko'rsatish uchun yana bir nechta yirik brendlar talab qilinishi mumkin.

Eng muhimi, hammaga kurerlar yetsin — hozir asosiy raqobat aynan ular uchun kechmoqda.

Foto: Forbes

@beshtorr

#bozor #wolt