Xorijiy mutaxassisning O'zbekistondagi sarguzashtlari

"Nufuzli rekruting kompaniyalari, ta’lim tashkilotlari bilan muzokaralar o‘tkazib, elchixonalar bilan yaqindan hamkorlik o‘rnatib" olib kelinayotgan "xalqaro sertifikatga va katta tajribaga ega" xorijiy mutaxassislardan biri O'zbekiston makatabgacha va maktab ta'limi vazirligidan "qochishni" (avoid) maslahat bermoqda.

Reddit ijtimoiy tarmog'icha joylangan post muallifi O'zbekistondagi sarguzashtlarini tasvirlar ekan, uning shartnomasida Yunusobod tumanidagi (Toshkent shahri) maktabga joylashtirish yozilgan bo'lsa-da, unga Denov tumanini (Surxondaryo viloyati) taklif qilinganini, u rad qilganidan keyin mehmonxonadan kvartiraga, kvartiradan boshqa mehmonxonaga ko'chib o'tishga majbur bo'lib, oxiri qilingan xarajatlari uchun kompensatsiya olishga muvaffaq bo'lib O'zbekistonni tark etgani haqida yozadi. U vazirlikda to'qnash kelgan mutaxasislarga"nokompetent" va "noprofessional" deb ta'rif beradi va ularning "yuziga qarash ko'nglimni aynitadi" deb yozadi. Post muallifi o'z sarguzashtlari bayonini shunday yakunlaydi: "O'zbekistonda ko'p yaxshi odamlarni uchratdim, ovqati ham yaxshi edi. Baxtga qarshi ularning hammasi kakistokratiyada yashashadi". (Izoh: "kakistokratiya" - "eng yomonlar, eng malakasi pastlar hokimiyati" ma'nosini beradi).

Mana sizga O'zbekistonning imijiga Maktabgacha va maktab ta'lim vazirligi qo'shayotgan hissa. Bundan oldin "yangi" O'zbekiston haqida The Economist nashri ham maqola chiqargan edi.

🔉 O‘quvchilarning o‘zlashtirishidagi farqlarning tibbiy sabablari

O‘quvchilarning bilim o‘zlashtirish darajasi har xil bo‘lishining sabablari orasida biologik va nevrologik omillar muhim rol o‘ynaydi. Quyida tibbiy jihatdan asosiy sabablar keltirilgan:

📤Miya faoliyati va nevrologik omillar
🔘Har bir o‘quvchining miyasida axborotni qayta ishlash jarayoni har xil ishlaydi.
🔘Neyron tarmoqlarning rivojlanishi va neyroplastiklik darajasi o‘zlashtirish tezligiga ta’sir ko‘rsatadi.

📤Diqqat va konsentratsiya muammolari
🔘DYGS (Diqqat yetishmovchiligi va giperaktivlik sindromi) bo‘lgan bolalar uzoq vaqt davomida e’tiborini bir joyga qaratishda qiynaladi. Bu ularning ma’lumotni to‘liq o‘zlashtira olmasligiga olib keladi.

📤Sensor tizimlar farqlari
🔘Eshitish yoki ko‘rish qobiliyatidagi buzilishlar (masalan, disleksiya yoki dispraksiya) o‘quv jarayoniga to‘siq bo‘lishi mumkin.
🔘Sensor moslashuvchanlik darajasi past bo‘lgan o‘quvchilar yangi materialni qabul qilishda qiynaladi.

📤Stress va psixologik omillar
🔘O‘quvchining psixologik holati, jumladan stress, depressiya, uning o‘quv qobiliyatiga salbiy ta’sir qiladi.
🔘Surunkali stress kortizol gormonini oshiradi, bu esa xotira va e’tibor darajasini pasaytiradi.

📤Ovqatlanish va sog‘liq
🔘Sog‘lom ovqatlanmaslik (masalan, temir yetishmovchiligi yoki vitamin D tanqisligi) miya faoliyatini sekinlashtirishi mumkin.
🔘Uyqu yetishmovchiligi ham o‘quv jarayonidagi diqqat va fikrlash qobiliyatiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi.

❗️O‘qituvchilarning e’tibor qaratishi kerak bo‘lgan jihatlar:
1️⃣ Individuallashtirilgan yondashuv: Har bir o‘quvchining qobiliyatlari va ehtiyojlarini inobatga olib, mos usullarni qo‘llash.
2️⃣ Sensor muammolarga moslashuv: Eshitish va ko‘rishga oid materiallarni optimallashtirish (katta shriftdagi matnlar, audio darsliklar).
3️⃣ Diqqatni oshirish usullari: Kichik vazifalarga bo‘lingan darslar, o‘yinlar va qisqa tanaffuslar orqali samaradorlikni oshirish.
4️⃣ Salomatlikka e’tibor: Ovqatlanish, jismoniy faollik va uyquning ahamiyatini bolalar va ularning ota-onalariga tushuntirish.
5️⃣ Qo‘llab-quvvatlash muhiti yaratish: Stressni kamaytirish uchun qulay va ishonchli o‘quv muhitini shakllantirish.

📌O‘quvchilarning bilim o‘zlashtirishidagi farqlar tabiiy va bu omillarga o‘qituvchilar e’tibor qaratishi lozim. Har bir bola imkoniyatlarini to‘liq ro‘yobga chiqarish uchun moslashuvchan ta’lim yondashuvi muhimdir.

@onlineedu_uz

*❗*Adabiyot nafaqat kitob o‘qish, balki o‘quvchilarni hayotga tayyorlaydigan ko‘nikmalarni shakllantiradi. Quyida uning asosiy afzalliklari so‘z yuritamiz:

1️⃣Tanqidiy fikrlashni rivojlantiradi
O‘quvchilar voqealarni tahlil qilish, sabablari va natijalarini tushunish orqali tanqidiy fikrlashni o‘rganadilar. Bu ko‘nikma ularga boshqa fanlarda va hayotda foydali bo‘ladi.

2⃣Tasavvurni kengaytiradi
Adabiyot orqali o‘quvchilar turli davr va madaniyatlar haqida bilib, o‘z tasavvurlarini boyitadilar. Bu ijodkorlik va yangicha fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi.

3⃣Empatiyani shakllantiradi
Asar qahramonlarining his-tuyg‘ularini tushunish orqali o‘quvchilar boshqalarga mehr-muhabbat va bag‘rikenglik bilan qarashni o‘rganadilar. Bu esa ularning ijtimoiy ko‘nikmalarini kuchaytiradi.

4⃣Nutqni rivojlantiradi
Chiroyli yozilgan asarlar o‘quvchilarning so‘z boyligini kengaytirib, fikrlarini aniq va chiroyli ifoda qilishga yordam beradi. Bu, ayniqsa, og‘zaki va yozma nutqda muhimdir.

5⃣ Ilhomlantiradi
Adabiyot insonlarni yangi g‘oyalar yaratishga, o‘z maqsadlariga erishishga ilhomlantiradi. Tarixiy va zamonaviy asarlar muvaffaqiyatga erishgan insonlarning tajribasidan saboq olish imkoniyatini beradi.

6️⃣Hayotiy qadriyatlarni o‘rgatadi
Adabiyot axloqiy masalalar va hayotiy saboqlar orqali o‘quvchilarni to‘g‘ri qaror qabul qilishga va jamiyatda faol ishtirok etishga undaydi.

7️⃣Stressni kamaytiradi
Kitob o‘qish orqali o‘quvchilar o‘zlarini xotirjam his qilishadi va halovat topadilar. Adabiyot bu jihatdan terapiya vositasi sifatida ham ishlaydi.

❤️ Adabiyot o‘quvchilarning intellektual, hissiy va ijtimoiy rivojlanishiga xizmat qiladigan qudratli vositadir. Bu nafaqat bilim manbai, balki hayot yo‘lini yorituvchi mayoqdir.

@onlineedu_uz

🇨🇳 Xitoy hukumatining 2025-yildan boshlab barcha davlat muassasalarida sun'iy intellektdan foydalanishni majburiy qilish to‘g‘risidagi qarori e'lon qilindi.

Xitoy prezidenti Si Szinpinning aytishicha, qaror texnologik rivojlanishni tezlashtirish va davlat boshqaruvida innovatsiyalarni kengaytirish uchun qabul qilingan. Endi sun’iy intellekt ta’lim, sog‘liqni saqlash va hatto huquqni muhofaza qilish tizimlarida majburiy vosita sifatida ishlatiladi.

Manba: Bayroqdor@onlineedu_uz

❗️O‘qituvchilar va siyosiy jarayonlar: Adolat va haqiqatga xizmat qilish

O‘qituvchilar jamiyatning ma’naviy va intellektual poydevorini yaratishda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Ular nafaqat bilim beruvchi, balki tarbiyachi va jamiyatning ijtimoiy-siyosiy jarayonlariga ta’sir ko‘rsatuvchi shaxs sifatida ham faol bo‘lishlari kerak. Bugungi kunda o‘qituvchilarning siyosiy jarayonlarga befarqligi yosh avlodning bu sohada xabardorlik darajasiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
*❓*Nega o‘qituvchilar siyosiy jarayonlardan xabardor bo‘lishlari kerak?
⏺Adolatni o‘rgatish: Siyosiy jarayonlar haqida bilimga ega o‘qituvchi o‘quvchilarni adolat va haqiqiy ma’nodagi fuqarolik pozitsiyasini shakllantirishga yo‘naltiradi.
⏺Xabardorlik va tanqidiy fikrlash: Siyosiy jarayonlarni tushunadigan o‘qituvchi o‘quvchilarga turli fikrlarni tahlil qilish va mustaqil qarorlar qabul qilish ko‘nikmasini beradi.
⏺Faol fuqarolik pozitsiyasi: O‘qituvchilar siyosiy jarayonlarga befarq bo‘lmagan taqdirda, ular o‘quvchilarni ham jamiyat hayotida faol bo‘lishga ilhomlantiradi.

⚡️O‘qituvchi siyosiy jarayonlarda qanday ishtirok etishi kerak?
🟢Adolatga xizmat qilish: O‘qituvchi har doim haqiqatni izlashga intilib, yolg‘on va noto‘g‘ri axborot tarqatmasligi kerak. Ularning faoliyati faqat adolat va haqiqatga xizmat qilishi lozim.
🟢Xolis bo‘lish: Siyosiy jarayonlarga qiziqish bildirgan holda, o‘qituvchi o‘zining shaxsiy qarashlarini o‘quvchilarga majburlamasligi, balki ularga neytral va obyektiv ma’lumotlarni yetkazishi kerak.
🟢Demokratik qadriyatlarni targ‘ib qilish: Fuqarolik huquqlari, erkinlik, adolat va qonun ustuvorligini o‘quvchilarga yetkazish o‘qituvchilarning asosiy vazifalaridan biridir.

📌O‘qituvchi yolg‘on axborot yoki siyosiy manipulyatsiyalarga vosita bo‘lishga yo‘l qo‘ymasligi lozim. Bu:
🔘O‘quvchilarning ishonchini saqlash,
🔘 Jamiyatda ishonchli fuqarolarni tarbiyalash,
🔘Siyosiy jarayonlarning sog‘lom rivojlanishiga hissa qo‘shish uchun muhimdir.

📌O‘quvchilarni siyosiy xabardorlikka yo‘naltirish
⏩Siyosiy fanlarni rivojlantirish: Siyosiy bilimlarni yoshlar orasida targ‘ib qilish uchun ta’lim dasturlariga fuqarolik bilimlari va siyosiy jarayonlarni o‘rgatuvchi mavzularni kiritish lozim.
⏩Munozaralar va forumlar tashkil qilish: O‘quvchilarni turli siyosiy mavzularda ochiq munozaralarda ishtirok etishga undash.
⏩Axborot manbalarini tanlashni o‘rgatish: To‘g‘ri va ishonchli axborot manbalarini ajrata olish ko‘nikmasini shakllantirish zarur.

❗O‘qituvchi — jamiyatning tarbiyachisi. U o‘quvchilarni siyosiy jarayonlarda faol ishtirok etadigan, adolatni qadrlaydigan va haqiqiy fuqarolik tamoyillariga rioya qiladigan shaxslar sifatida tarbiyalashi kerak. Faqat shundagina biz kuchli, ongli va adolatparvar jamiyatni shakllantirishimiz mumkin.

Siz qanday fikrdasiz? O‘qituvchilar siyosiy jarayonlarda qanday ishtirok etishi lozim deb o‘ylaysiz?
@onlineedu_uz

Imlo qoidalariga rioya qiling!

🔰O‘qituvchi – bilim va madaniyat targ‘ibotchisi. Shuning uchun u har doim imlo qoidalariga rioya qilishi shart. Xato yozish o‘qituvchining obro‘sini tushiradi va uning bilim darajasi haqida noto‘g‘ri tasavvur uyg‘otadi.

Imlo qoidalariga rioya qilmaslik nafaqat beparvolik, balki o‘z ishiga jiddiy qaramaslikni ko‘rsatadi. Agar o‘qituvchi so‘zlar va jumlalarni to‘g‘ri yozmasa, qanday qilib o‘quvchilarni to‘g‘ri yozishga o‘rgatadi va ta'lim beradi?

❗️Unutmang, yozishmalardagi xatolar insonning bilimiga bo‘lgan ishonchga ham putur yetkazadi!

@onlineedu_uz

❗O‘quvchining ota-onasi bilan birga masjidga borishi – bu har bir insonning shaxsiy huquqi va diniy e’tiqod erkinligining bir qismidir. Maktab yoki o‘qituvchini bu holat uchun aybdor qilish mutlaqo asossiz va absurd. Chunki:

1⃣Bola darsdan tashqari vaqtlarda qanday faoliyat bilan shug‘ullanishini asosan ota-onasi hal qiladi. Masjidga borish kabi diniy amallar oila qaroriga bog‘liq va maktab bu jarayonga aralasha olmaydi.

2⃣Konstitutsiyaviy huquqlarga ko‘ra, har kim o‘z e’tiqodi bo‘yicha diniy marosimlarda qatnashish huquqiga ega. Bu huquq bolalar va ularning ota-onalariga ham tegishli.

3⃣Maktabning asosiy vazifasi sifatli ta’lim berishdir. O‘quvchining darsdan tashqari oilaviy faoliyatlari maktab ma’muriyati yoki o‘qituvchining nazorati doirasiga kirmaydi.

4⃣Jamiyatda turli diniy e’tiqodlar mavjud bo‘lib, ular o‘zaro hurmat asosida qabul qilinishi kerak. Masjidga borish ham shunday qadriyatlar qatoriga kiradi.

➡️ Shuning uchun o‘quvchining masjidga borishini maktab yoki o‘qituvchiga bog‘lab, aybdor qilish adolatsiz va mantiqsizdir.

Izoh: Rasm "Shokir Tursun qarashlari" kanalidan olindi.

@onlineedu_uz

Bir yoqda…

Bir yoqda suyguling ko‘zingdan g‘oyib,
Bir yoqda vataning g‘arlarga talosh.
Bir yoqda anduhing bormoqda boyib,
Bir yoqda qaroqqa to‘lqin urar yosh.

Bir yoqda shimolga surgun yigitlar,
Bir yoqda juvonlar jamiyatga qul.
Bir yoqda yalog‘i tillodan itlar,
Bir yoqda tanglayi teshilgan bulbul.

Bir yoqda Orolday sho‘rlagan manglay,
Bir yoqda adashgan yo‘lchiday avom.
Bir yoqda yolg‘onni aytishar chinday,
Bir yoqda aldanish etadi davom.

Bir yoqda qullikni tusar keksalar,
Bir yoqda yoshanglar farqi yo‘q har yoq.
Bir yoqda kelajak hissiz ingranar,
Bir yoqda qabrlar hayqirar uzoq.

Bir yoqda bemalol qish kelayotir,
Bir yoqda ko‘chini to‘plar tiyramoh.
Bir yoqda bemajol dil yig‘layotir,
Bir yoqda samoga o‘rlayotir oh.

Bir yoqda hammasi o‘tkinchi go‘yo,
Bir yoqda har biri jon berishga teng.
Bir yoqda izmidan qo‘ymaydi dunyo,
Bir yoqda bir yoqqa ketging kelar sen.

Najmiddin Ermatov@onlineedu_uz