? چهارمین دورهٔ جشنوارهٔ ادبی سیمرغ با موضوع ویژهٔ شاهنامهٔ فردوسی در محورهای زیر برگزار می‌شود:

متن: انواع قالب‌های شعر کلاسیک، شعر نیمایی و داستان اقتباسی
عکس: عکس موضوعی ادبی، شعروگرافی، طراحی
فیلم: نقالی، نمایش
صوت: دکلمه، شعرخوانی

? همهٔ دانش‌آموزان در همۀ مقاطع تحصیلی می‌توانند آثار خود را در موضوع شاهنامهٔ فردوسی یا با موضوع آزاد برای جشنواره ارسال کنند.

? به آثار برتر در هر محور و در هر مقطع تحصیلی جوایز ارزشمندی اهدا خواهد شد.

مهلت ارسال آثار: ۱۴۰۳/۲/۱۴
تاریخ اختتامیه: ۱۴۰۳/۲/۲۵

? برای اطلاعات بیشتر به نشانی @Simorgh4 در شاد مراجعه کنید یا با شناسهٔ @Tt_qaf_ir یا شمارهٔ 09964689961 در شاد گفتگو کنید.

| اندیشکدۀ زفان |گروه ادبی دستخط

این جلسه به ریاست محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دبیری سید مجید امامی و با حضور غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، حجت‌الاسلام محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، یاسر احمدوند، دبیر شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی، شبیر فیروزیان…

این جلسه به ریاست محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دبیری سید مجید امامی و با حضور غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، حجت‌الاسلام محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، یاسر احمدوند، دبیر شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی، شبیر فیروزیان سرپرست معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ، محمدمهدی سموعی رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ، مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و دیگر اعضای شورا برگزار شد.

برنامهٔ ملی انس عمومی با ادبیات کهن فارسی بر این ایدهٔ محوری بنا گذاشته شده است که زبان و ادبیات فارسی می‌تواند فراتر از اختلافات مذهبی و سیاسی نزدیک‌کنندهٔ مردم به هم، تقویت‌کنندهٔ انسجام ملی و ترمیم‌گر مسائل اجتماعی باشد. به صورت تاریخی نیز زبان و ادبیات فارسی فراتر از شکاف‌های دینی، مذهبی و سیاسی پیونددهندهٔ طیف‌های گوناگون در گستره‌ای وسیع و آموزندهٔ حکمت و شیوهٔ زندگی به آنان بوده است.

اندیشکدهٔ زفان پژوهش و تهیهٔ پیش‌نویس این برنامه را از سال گذشته آغاز کرد. برای نگارش این برنامه، یک نظرسنجی ملی دربارهٔ نگرش مردم به زبان و ادبیات فارسی صورت گرفت، مطالعاتی دربارهٔ تجربه و اقدامات کشورهای دیگر و تاریخ سیاست‌گذاری زبانی و ادبی در ایران انجام شد، نشست‌هایی تخصصی با حضور صاحب‌نظران حوزهٔ زبان و ادبیات فارسی برگزار شد، با بعضی فعالان این حوزه مصاحبه شد و در نهایت پیشنهادهایی با هدف گسترش انس با ادبیات کهن فارسی ارائه شد. در نهایت سند پشتیبان این برنامه تدوین شد و پیش‌نویس برنامهٔ ملی از سند پشتیبان استخراج و در جلسهٔ شورای فرهنگ عمومی به بحث گذاشته شد و بنا شد تا دستگاه‌ها تا جلسهٔ بعدی نظرات خود را به صورت مکتوب برای ویرایش این پیش‌نویس ارسال کنند.

بخش‌هایی از صحبت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این جلسه در ادامه فرستاده می‌شود.

صفحه اینستاگرام | تلگرام اندیشکدۀ زفان

? گزارش روز دوم از نشست نقد و بررسی پیش‌نویس برنامهٔ انس با ادبیات کهن فارسی
با حضور جناب آقای هادی خورشاهیان و دکتر ساغر سلمانی‌نژاد

?جناب آقای هادی خورشاهیان، نویسنده، شاعر و دبیر کارگروه شورای پاسداشت زبان فارسی، این‌گونه آغاز کردند که برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در حوزهٔ ادبیات فارسی بسیار دشوار است. وقتی از زبان صحبت می‌کنیم، بالاخره زبان در حوزهٔ عمومی کاربرد دارد و وسیلهٔ ارتباطی است و اهمیت زبان ساده‌تر فهمیده می‌شود ولی ادبیات این‌گونه نیست، یعنی به‌راحتی اهمیت و کاربرد ادبیات در زندگی روزمره فهم نمی‌شود. آن‌هم در شرایط فعلی که با بحران آب و گاز و اقتصادی هم مواجه هستیم. مگر مردم ما دغدغهٔ آب و گاز دارند که انتظار داشته باشیم که دغدغهٔ زبان داشته باشند؟ آن هم زبانی که هر لحظه در تماس با زبان‌های دیگر است و سیل واژگان بیگانه در زبان فارسی سرازیر شده است. در آموزش ادبیات هم همین‌طور است که معلمان و استادان هم بعضا عشق چندانی به ادبیات ندارند. باید ضرورت حضور ادبیات در زندگی روزمره را بیشتر آشکار کنیم و این کار اصلی است.

? دکتر ساغر سلمانی‌نژاد، مدیر گروه ادبیات فارسی در دانشگاه خواجه نصیر، نمایندهٔ انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، بحث را از تجربهٔ شخصی خود در آموزش ادبیات در دانشگاه شروع کردند و این‌گونه توضیح دادند که در آغاز سال تحصیلی دانشجویان بعضا علاقه‌ای به ادبیات ندارند ولی در پایان سال دوست دارند که بیشتر با مولوی و فردوسی آشنا شوند. یعنی علاقه‌مندی به ادبیات فارسی وجود دارد و باور به اهمیت ادبیات در زندگی هم وجود دارد ولی برنامه‌ریزی بلندمدت و منسجمی در این حوزه نداریم و مشکل همین‌جاست. در این برنامه‌ریزی هم حوزهٔ آموزش و رسانه‌ها اولویت دارند. باید در ساختن فیلم‌ها و پویانمایی‌ها با اقتباسی هنرمندانه از ادبیات کلاسیک تأکید کنیم. جایزهٔ ترویج ادبیات که در این برنامه تأکید شده بود هم ایدهٔ مؤثری خواهد بود اما باید به صورت ملی برگزار شود. همین الان هم برنامه‌های به صورت محدود و با گسترهٔ محدودی برگزار می‌شوند و در حد خود تأثیرگذاری دارند و علاقه‌مندانی هم بدون چشمداشت این برنامه‌ها را برگزار می‌کنند اما باید این کارهای پراکنده را با برنامه‌ریزی گسترده و منسجم هدایت کرد.

صفحه اینستاگرام | تلگرام اندیشکدۀ زفان

? دکتر سیدحسین شهرستانی در پاسخ به بحث‌های مطرح‌شده چنین گفتند: «نزاع بین زبان و ادبیات الان موضوعیت ندارد، اما اگر بخواهیم بحث کنیم باید بگویم که ادبیات است که مهجور واقع شده و به آن بی‌توجهی شده است. زبان در کاربرد روزمره فرسوده می‌شود و ادبیات است که زبان را احیا می‌کند و واژه‌ها را از روزمرگی درمی‌آورد. اگر شاعر نباشد واژه‌ها بی‌روح و خشک می‌شوند. ادبیات روح فرهنگ است و فرزانگی ملتی را نمایندگی می‌کند. چرا رساله‌های فلسفی سهروردی را امروزه به مثابهٔ ادبیات می‌فهمیم؟ به همین دلیل که فضیلت بنیادی یک فرهنگ در ادبیات مطرح می‌شود. آن ایدهٔ مرکزی که در ادبیات مطرح می‌شود روح زبان است. رابطهٔ زبان و ادبیات رابطهٔ ماده و صورت است. ما موضوعات دیگر از جمله سیاست را هم از دل ادبیات و شاهنامه فهمیده‌ایم.

? زبان فارسی امر ملی را برپا داشته است. زبان‌های کمی چنین قابلیتی داشته‌اند. زبان فارسی دست‌کم از ۱۵۰۰ سال پیش چنین کاری کرده و ارتباط‌دهندهٔ اقوام مختلف با هم بوده است و زبان یکی از این اقوام هم به شمار نمی‌آمده. زبان فارسی دولت را از دوران کهن، چنان‌که هگل گفته، بر پا داشته. هر زبانی شاخصهٔ هویت ملی نیست و هر هویتی هم البته مثل هویت ایرانی نیست. پس زبان فارسی مسائل سیاسی را می‌توانسته مطرح کند. باید به داشته‌های زبان فارسی توجه کنیم. زبان فارسی در سده‌های گذشته زبان دین و زبان علم و زبان زندگی روزمره بوده است و البته زبان فرهنگ والا. زبان فارسی این مقام‌ها را از آنِ خود کرده بود. طرح ما باید این باشد که در این حوزه‌ها زبان را چگونه به معاصریت برسانیم. زبان فارسی زبان علم بوده است. مسئلهٔ ما این است که زبان فارسی را چگونه در این حوزه‌ها به معاصریت برسانیم و البته باید فرهنگ و اندیشهٔ ما به معاصریت برسد و اکنونیت ازدست‌رفته را بازیابد. همین الان هم ما واژگان و اصطلاحات علمی فیزیکی فارسی داریم و کتاب فیزیکی به زبان فارسی داریم. در حوزهٔ علوم انسانی هم آثار فارسی پیشروتر از کشورهای اطراف هستند و اصلا ترجمهٔ آثار علمی فارسی امروز به زبان عربی دشواری‌های زیادی دارد.» همچنین ایشان به تجربه‌های خود در رابطه با شاهنامه‌خوانی برای نوجوانان اشاره کردند و گفتند که این‌گونه نیست که شاهنامه برای نسل جدید جذابیت نداشته باشد. هنوز هم ایرانیان با ادبیات فارسی ارتباط برقرار می‌کنند و تجربه‌های ساده‌ای مثل برگزاری برنامه‌های مشاعره این موضوع را نشان داده است. باید بازی‌های کلامی و زبانی را زنده کنیم.

صفحه اینستاگرام | تلگرام اندیشکدۀ زفان

? گزارش روز اول از نشست نقد و بررسی پیش‌نویس برنامهٔ انس با ادبیات کهن فارسی
با حضور دکتر سیدحسین شهرستانی، دکتر فرزانه فخریان، دکتر مسلم نادعلی‌زاده

? در آغاز نشست، رادمان رسولی مهربانی دربارهٔ کلیات این برنامه توضیحاتی ارائه داد. او دغدغهٔ اصلی پشت این برنامه را بی‌توجهی به گنجینهٔ غنی ادبیات فارسی و توان ادبیات فارسی برای ترمیم انسجام اجتماعی و تقویت هویت ملی و حل بعضی از مسائل اجتماعی دانست. همچنین دربارهٔ مسیر یک‌سالهٔ تدوین این برنامه، اجرای نظرسنجی دربارهٔ نگرش مردم به زبان و ادبیات فارسی، مطالعهٔ تجربیات و برنامه‌های کشورهای دیگر در گسترش ادبیات و تقویت زبان ملی و درنهایت تدوین این برنامه سخن گفت.

? دکتر مسلم نادعلی‌زاده سخن را با دو پرسش اساسی آغاز کرد: «چرا مردم کشورهای دیگر باید زبان فارسی بیاموزند و چرا ایرانیان باید ادبیات فارسی بخوانند؟» و این‌طور ادامه داد: «هر زبانی در موضوع خاصی توانمندی بیشتری دارد. اگر بخواهیم واقع‌گرا باشیم، زبان فارسی امروزه مناسب موضوعات علمی نیست. دقت علمی لازم را ندارد، اما زبان حکمت و معرفت است و آینهٔ هویت ملی است. گنجینهٔ اصلی زبان فارسی ادبیات فارسی است و اگر ادبیات فارسی را از زبان فارسی بگیریم دیگر هیچ چیزی ندارد. در نتیجه باید بر ادبیات فارسی تمرکز کرد و آن را ترویج داد. اینکه در گذشته زبان عربی را بعضی از بزرگان برای نگارش علمی انتخاب کردند، انتخاب آگاهانه‌ای بوده است. ولو ادعا داشته باشیم که فارسی زبان علم می‌تواند شود، ممکن هم است در آینده زبان فارسی زبان علم شود ولی امروزه این‌گونه نیست. آیا کسی امروزه برای مطالعهٔ علمی نیاز دارد که زبان فارسی را بیاموزد؟»

? دکتر فرزانه فخریان پرسش اساسی دیگری مطرح کردند: «آیا ادبیات باعث حفظ زبان می‌شود یا آن را پیشرفت هم می‌دهد؟» و این‌گونه ادامه دادند: «در سده‌های گذشته ما آن‌قدر افتخار کرده‌ایم به ادبیات فارسی که از زبان فارسی غافل شده‌ایم. همهٔ زبان‌ها به همهٔ نیازها می‌توانند پاسخ بدهند اما باید در شرایطش قرار بگیرند. در متن برنامه، که البته باید گفت بیشتر سند پشتیبان و بنیادین است، زبان و ادبیات در کنار هم قرار گرفته‌اند و باید اینها جدا شوند. تقویت ادبیات به تقویت زبان کمک نمی‌کند. ما الان در خلق اندیشه به زبان فارسی مشکل داریم و در حوزه‌های فنی هم به زبان فارسی نمی‌اندیشیم. مشکل جای دیگری است و انس با ادبیات برای زبان فارسی چندان کاری نمی‌کند. ادبیات برای زبان فارسی کافی نیست. ادبیات فارسی فقط زبان فارسی را برای ما حفظ کرده است و لزوما آن را پیشرفت نداده است و آن‌قدر به ادبیات توجه کرده‌ایم که زبان فارسی را از حوزه‌های دیگر کنار گذاشته‌ایم. افتخار می‌کنیم که متن‌های هزار سال پیش را می‌توانیم بخوانیم و در نتیجه به قابلیت‌های زبان فارسی برای کاربرد در حوزه‌های دیگر باورمان را از دست داده‌ایم، همچنین به اینکه با این زبان می‌توانیم تولید علم کنیم و اندیشه خلق کنیم. الان با این زبان کجای دنیا را گرفته‌ایم؟ کجا در دنیا توانسته‌ام با این زبان سخن بگویم که جای من را در فضای پیشرفت و توسعه و تغییرات دنیا نشان بدهد؟ چون فقط به ادبیات تکیه کرده‌ایم. فکر می‌کنیم که برای ماندن زبان، راه‌حل توجه به ادبیات است. ادبیات آینهٔ تمدن و فرهنگ است، پس باید چیزی باشد که ادبیات توصیف کند. در دورانی که غول‌های ادبی ما بودند، در حوزه‌های دیگر هم پیشرفته بودیم. الان ولی از کاربرد زبان در حوزه‌های علمی و فناوری غافل شده‌ایم. در آن حوزه‌ها اصلا به فارسی نمی‌اندیشیم و انتظار داریم که ادبیات زبان را نجات بدهد و بعد هم می‌گوییم که چرا مردم با ادبیات انس ندارند! زبان فارسی می‌تواند زبان علم باشد ولی باید برنامه‌ریزی زبانی متفاوتی داشته باشیم.» نکتهٔ دیگری که ایشان دربارهٔ پیش‌نویس برنامه گفتند این بود که در فصل مطالعهٔ تجربیات کشورهای دیگر باید دقت داشت که کدام کشور مشکلات مشابهی با وضعیت فعلی ما دارد و در چه زمانی چنین مشکلاتی داشته‌ و بعد برنامه‌های آن کشورها با دقت بیشتری مطالعه شود. در این حوزه تجربهٔ کشورهای شرق اروپا ممکن است نسبت به برنامهٔ مطالعهٔ چین بیشتر کاربردی باشد.

صفحه اینستاگرام | تلگرام اندیشکدۀ زفان

شبکه‌های فراملی، فرصت‌های رقابتی زبان فارسی را افزایش می‌دهد

رادمان رسولی‌مهربانی، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) با تأکید بر اینکه مهاجران فارسی‌زبان در دنیا فقط ایرانی نیستند، توضیح داد: نخستین نکته‌ای که درباره مسئلهٔ مهاجران و زبان فارسی به آن باید توجه داشت این است که جمعیت‌های متعدد و متفاوتی از فارسی‌زبانان در دنیا وجود دارند و این جمعیت‌ها غالباً در مسئلهٔ زبان فارسی چشم امید به ایران دوخته‌اند و انتظار اقدامات جدی‌تری از ایران در حوزهٔ سیاست‌گذاری زبان و ادبیات فارسی در خارج از مرزهای سیاسی ایران دارند. اما به نظر می‌رسد که به صورت تاریخی حکمرانان ایران به وضعیت زبان فارسی در خارج از مرزهای سیاسی یا توجهی نداشته‌اند یا امکان تأثیرگذاری را متصور نمی‌شدند. این موضوع را از دورهٔ قاجار و بی‌توجهی به وضعیت زبان فارسی در ممالک جداشده از ایران می‌توان ردیابی کرد.

وی با بیان اینکه نخستین جمعیت قابل توجه فارسی‌زبانان، اقلیت‌های فارسی‌زبان در کشورهای ایران فرهنگی هستند، افزود: اگرچه آنان مهاجر نیستند ولی از آنجا که سیاست‌های زبانی مشابهی را می‌توان در ارتباط با آنان پی گرفت، در کنار مهاجران فارسی‌زبان می‌توان از آنان یاد کرد؛ جز در تاجیکستان و افغانستان که زبان فارسی در آنها زبان رسمی است، فارسی‌زبانان زیادی در ازبکستان زندگی می‌کنند و اقلیت فارسی‌زبانی هم در کشورهای قرقیزستان، قزاقستان و چین باقی مانده‌اند.

صفحهٔ اینستاگرام | تلگرام اندیشکدۀ زفان

ایبنا

شبکه‌های فراملی، فرصت‌های رقابتی زبان فارسی را افزایش می‌دهد

رادمان رسولی‌مهربانی، عضو شورای مرکزی اندیشکده زفان گفت: با امکاناتی که فضای مجازی و تکنولوژی‌های نوین فراهم آورده است، امکان طراحی و ابداع شبکه‌های فراملی و فرامرزی فرهنگی و زبانی پدید آمده و می‌توان از این ابزارها برای برطرف‌کردن محدویت‌های گسترش زبان فارسی…