— Оапаш сéнá бувц Ӏа?
— Ахчах.

❌ Оапаш сéнá бувц Ӏа?
✅ Оапаш сенна бувц Ӏа?
✅ Оапаш хӀана бувц Ӏа?
✅ Харц хӀана лув хьо?
✅ Хáрцó хӀана ювц Ӏа?

#ГӀалат #ГӀалгӀайДош #Сакъердам

— .... — Ча тешийла хьох, оапийлаьжг! — Ча-м даьра тешаргьяцар цох, чайтонг мукъа тешийла цох, зӀамагӀа хиларах из мукъа Ӏехалургьяр цунна. #Сакъердам #ГӀалгӀайБелгало

Ча тешийла хьох!

Ер саго оал шийга хьадеча къамаьлах из ца тешача хана. «Ӏа дувцар чанна духьал ваха‌, цунга из дӀа а дийца, из хьох теша гӀортийла» яхилга да из.

Цун маӀан ишта хила мег яхаш а ва со: «ХьунагӀа хьох ча кхийттача, хьо цунна чарахье венавоацилга тешийла из» аьнна. ХӀаьта ча тешаргхиларга сатувса дезац, чаво тӀакхийтта саг воардаргва. «Из ча тешаргйолча миссел мара со а тешац хьох» яхилга да из.

#ГӀалгӀайБелгало

— ....
— Ча тешийла хьох, оапийлаьжг!
— Ча-м даьра тешаргьяцар цох, чайтонг мукъа тешийла цох, зӀамагӀа хиларах из мукъа Ӏехалургьяр цунна.

#Сакъердам #ГӀалгӀайБелгало

«ОАРШТХО» ЦӀИ

Хьалха вай къаман цӀера бух бийцабар вай, из “гӀала” яхача дешара хьаяьнна йолга белгалдеш. ХӀанз “оарстхо” е нийсагӀа “оарштхо” яхачун бар тохкаргба вай.
Оарштхой вай къаман болаш, вай мехка бахаш, вай мотт бувцаш, цхьан йоккхача шахьара нах ба.

Оарштхой тайпаш:
• цӀечой
• галай
• мержой
• белхарой
• булгӀачой
• гӀоандалой
• мужахой
• гӀулой
• хьайхарой
• гаьгий

Цар укх мехка массехк юрт Ӏойиллай, масала Галашке, Мужече, Оалкам, ДаьттагӀа, Эбарг-Юрт, Экажакъонгий-Юрт… Царна юкъе я цхьа лоадам болаш юрт — Аьрште.

Из юрт духьара Ӏойиллай пхи-ялх бӀаьшу хьалха лоамара Ӏобессача шин веший тӀехьено — Белхарах белхарошеи БулгӀачах булгӀачошеи. Ха дӀа мел йода юрт йоккхагӀа хулаш, гонахьа даьхáча тайпашца барте ухаш, из юрт цу ерригача шахьара керттера юрт, юкъ хьахиннай.**

Вайна ма харра, меттига цӀерагахьа “аь” (еа) яха дифтонг хилча, цу меттига бахархой цӀерагахьа “оа” хул.

Масала:
• Каьзи — коазой
• Хаьни — хоаной
• Лаьлах — лоалахой
• Аьрзи — оарзхой
• ТӀаьрш — тӀоаршхой
• Лаьжг — лоажгхой

**Иштта Аьрште баьхараш (белхарой, булгӀачой) “оарштхой” хиннаб. Аьрште йоацаш кхы а дукха моттигаш хиннай цу тайпан наьха (ДаьттагӀа, Эга-ЧӀож, Хьай, Берашке, СомайоагӀаче…). Цу Форта хийисте даьхáча тайпаша из оарштхой яха цӀи шоашта а тӀаийцар цхьа ха яьлча, хӀана аьлча цу Аьрште гуллора уж берригаш, тахан Наьсарен шахьаре мел бахачарех “наьсархой” оалаш мо. Ишта, Мужахера мужахой, Мержера мержой, ЦӀеча-Ахкера цӀечой, ГӀандал-Босера гӀоандалой, Галай-ЧӀожара галай — берригаш оарштхой лоархӀаш хилар, цар шоаша а, лоалахоша а.

ХӀаьта, тахан оарстхой хӀана оал вай?
Метта Ӏилмангахьа оазаш тайп-тайпарча оагӀаташка (категорешка) дӀаувттаю.
• Т, р, д, тӀ, с, з, н, ц, дз, цӀ яхараш “альвеолярни” оазаш я, уж дӀаоалача хана метта бухьиг цхьан метте латт.
• Ш, ж, ч, дж — “пост-альвеолярни” я.

Оарстхо оалаш дукха аттагӀа да оарШтхо оалачул, цундухьа из дош аттаденнад.

Дала барт чӀоагӀболба вай!**