Депутат Государственной Думы РФ Сайгидпаша Дарбишевич Умаханов

Риххун лъуг1ич1ел къадал

Нек1сиял рукъзабазул риххун лъуг1ич1ел къадал,
Нужер къваридаб къисмат къан буго дир каранда,
Кинал лълъимал чваххарал, кинал гьурал рахъарал,
Веказе рарал рукъзал риххизаризе к1олел.

Дуда жаниб чан къисмат къадаралъе къулараб,
Къварилъиги роххелги чанц1улдай хисардараб,
Гъанситухъ ц1аги бак1ун ц1ет1а хьаг гьалулелъул,
Хивалал ургъелалгун чан чидай г1одов ч1арав?

Гьал рукъзабахъ чанц1улдай, вас гьавун т1ох борлъараб,
Яс гьаюраб мехалда эбелалъ карщ ч1ик1араб,
Чанц1улдай херал чаг1аз г1акълудал ц1а бакараб,
Г1олилаз чан нухалъдай хабалъе гьел росарал?

Зурма-къолол къвакъвади чан нухалъдай раг1араб,
Г1одилеб маг1ил гьаракь зобалазде бахъараб,
Гьаб рокъоб лъуг1ел гьеч1еб питна-кьалдай бук1араб,
Рекъелгун талих1алъул бок1онлъундай батараб?

Г1акълу кьун Бет1ергьанас жанир тарал чаг1азда
Жакъасеб азул сипат цебего ч1олаандай,
Гьаб сипатги гьаб лъалк1ги, цересел хъулбузулищ,
Хъулбузда жаниб г1ураб г1адамил лъимадулищ?

Г1асрабазе лъалк1 тараб гьаб къваридаб къисматалъ,
Къиматал дарсал руго дир г1умруялъе кьолел.
Жал рарас реххун тедал бук1унеб х1алги бихьун,
Бак1ал пикраби руго дир рек1елъе реххулел.

Вижарасе гьабулеб хъулухъ-т1аг1ат т1аг1ани,
Т1олабго дир г1умруги ч1ваданалде сверила.
Аллагь реххун тарав лагъ, Аллагьас реххунги тун,
Реххулеб к1к1алалдаса, г1азанАллагь, ц1унаги.

Ш. Мух1идинов

Сарат МухIумаева

Расул, доб таманча гьанже дихъе кье!

…Бихье таманча кье,
Кьвагьизе дихъе,
Кьурабахъе вахун,
ХъахIил зодихъе!
Таманча гIечIони
ГIарада босе
ГIергIезе гьабизе
Гьал мугIрузда тIад!
Расул ХIамзатов

Расул, доб таманча гьанже дихъе кье,
Кьурда тIаде яхун кьвагьизе дица!
Гьаб дуниялалда нижги ругилан,
Дагъистанги бугин лъазе гьабизе!
Гьаб дагъистаналъул мацIги тарихги
Жибго теян ахIи базе яхъине!
Умумуз ирсалъе кьураб бечелъи
Чорок гьабичIого чIаян ахIизе!

Бокьун буго кьвагьи зобалазда бан,
ГIинкъал беццалщинал рорчIизаризе!
Бокьун буго гьезул кьижарал ракIал
РекIелъ цIаги кунчIун чIаго гьаризе!

Кье дихъе таманча кьвагьизе зодоб,
Гьал чIегIерал накIкIал нахъе хъамизе!
Кьерхадуй гьураца росун рачIарал
Гьаз бакъулал къоял къезарилалде!
Миллатги лъаларел, мацIги лъаларел
Лъималазул гIелал гIун рачIиналде,
Умумузул гIамал, гIадат, хасият,
Хисун бугониги, тIагIунгутIизе.

Вай, гьал гIадамазул макьуго кинаб,
Зобал гъугъаниги рорчIулел гьечIел?!
Гьал дир ракьцоязул кьижиго кинаб,
ТIупан тIунаниги тIупахъе чIарал?!

Щай нуж рахъунарел, дир ватIанцоял,
ВатIаналъул ахIи рагIулеб гьечIищ?
Умумуз лъалинир лъурал хвалчаби
Къо ккедал къватIире рахъулел гьечIищ?

ВатIанги цIунизе, мацIги цIунизе
ЦIадулъе кIанцIизе нахъе къан чIечIел,
Къо ккараб бакIалда, цадахъги рахъун,
Къуватаб цолъиялъ тушман нахъ чIварал.
КъвакIараб халкъалъулъул наслаби гурищ?

Нилъерго хаслъиги, дингун гI амалги
ГIасрабаз гьалъийищ цIунун букIараб?!
Цо таманча кьея дихъе кьвагьизе,
ТIокIаб бицине дир рагIи хутIичIин!

ГьадигIан жидерго мацI - цIар рихарал
РекIеде рачIине ресго гьечIебищ?
Нужей мацI рихине херищ щун бугеб?
Яги рахьгун цадахъ загьруйищ щвараб?

Ялъуни, кинидахъ, эбелги хисун,
Тушманаищ йикIарай кучIдул ахIулей?
Бице, бице, лъица гьадигIанго цIакъ
Гьаб нужерго миллат рихинабураб?
Я кинав хирургас гIакълудал бутIа
БотIрониса къотIун нахъе босараб?
Яги цо балъгояб палата бугищ
Нижеда лъалареб, нуж жанир толеб,
Хасаб цо курс гьабун гьенир регарал,
Рихун Дагъистангун къватIир рахъунеб?

Ялъуни тушманас тарал чагIийищ
Мухьги кьун гьаб ВатIан биххизабизе??
Бице, щай рихарал нужедаго нуж?!
Щай хIарам гьабулеб эбелалъул рахь?
Щай гьадигIан нужго нужей сурарал?
Щай нужерго багьа учуз гьабулеб?

Бокьун батичIони умумузул мацI ,
ЧIухIун ратичIони тарихалдаса,
Те гьаб нижер ВатIан, нижер Дагъистан,
Гьаб бокьулез чIаго гьабизегIаги!
Те гьаб нижееги, ракь те гьаниса,
А нуж бокьаралъуй, ватIан рихарал,
Гьаб ракьалда хIетIе чIезецин нужей
Гьанже хIарамлъанин, лъута гьаниса!

Нижее бокьила умумузул ракь!
Нижеца цIунила умумузул мацI!
Гьабе инкар эбел – ВатIаналдаса -
МацI рихаразе нух цохIо гьеб бугин!

ЧIегIерал борхьазул цIуна Дагъистан,
Чорокал чудказул цIуна Дагъистан…
Расул, дур хирияб бокьулеб ВатIан,
Дуца кучIдулъ ахIун кIодо гьабураб,
Дуца дунялалда машгьур гьабураб,
БацIазги, гарцIазги, борхьазги цIуна,
Тушбабазул цIуна гьанже Дагъистан.

Балъгояб рагъ буго гьаниб гьабулеб
Умумузул мацIгун, тарих-гIадатгун,
КIоченабизехъин буго халкъалда
Жал кисан рачIарал, кинал рукIарал…

Таманча кьвагьунин ракь борчIиларо,
Дагьабги къуватаб кье дихъе ярагъ!
Я бакIаб макьилъа рорчIизарила,
Я тушбаби чIвала, я цо жо ккела!

Амма руцIцIун чIезе тIокIаб кIоларо,
ТIокIаб яхI гьабизе бажаруларо!
Я тушман чIчIинтIила, я дунго хвела,
Кье дихъе кьвагьизе къуватаб ярагъ!
20I7 с.

Расул Х1амзатов

Бихье, таманча кье, кьвагьизе дихъе...

Цо таманча кье, ч1у, кьвагьизе дихъе,

Дове кьурде вахун хъах1ил зодихъе, -

Гьаб дуниялалда дунги вугилан,

Дагъистанги бугин лъазе гьабизе.

Гьеб кьвагьи маг1арул

Дандерижияз

Цояз цояхъе кьун

Гъугъазабизе;

Гьаб дир т1алъиялъул

Т1алаб гьеч1ого,

Паракъат кьижарал

Рорч1изаризе.

Кьурабазул иях1

Гьород биччарал

Гьалгъан,

Гьак1к1ан к1алгун,

Ч1езе гьаризе;

Жалго г1одор ч1араб

Бак1иде рак1 гъун,

Зодор парпадулел

Гьанир рачине.

Боц1уца г1орц1арал,

Ц1огьалъ ццурлъарал,

Бац1азда, гарц1азда

Цо гарац1 базе;

Гьал мац1ихъабазул,

Х1ел-х1елчаг1азул

Х1алихьатаб ч1анда

Къине гьабизе.

Гьал пударухъаби,

Гьал гьерсихъаби –

Гьаркьагъунел гъудул

Гъугълъизаризе.

Щибжо гьекъонали

Дида лъаларо,

Гьал даим мехтарал

Ригьинаризе.

Ришват баччулелги,

Гьеб босулелги,

Аск1ор женжедулел

Гьоркьохъабиги,

Г1арза ц1алич1ого,

Кодобе босун,

Мах1сунт1улел ругел

Диванчаг1иги;

Лъай-хъваялда божун,

Инсул кумекалъ

Институт лъуг1улел

Г1олохъабиги,

Гьал чияца хъварал

Диссертацияз

Докторал гьарурал

«Г1алимзабиги»;

Гьал, трибуназда

К1алги цвизабун,

К1иго-лъабго раг1и

Жидерго гьеч1ел

Докладал гьарулел

Ораторалги;

Гьаб Дагъистаналъе

Рогьо гьабулел,

Гьелъул рак1 унтулел

Бюрократалги, …

Гьаб кьвагьиги раг1ун,

Г1енеккизе те!

Гьезда Дагъистаналъ

Абулеб буго;

Умумузул занахъ –

К1очон тоге гьел;

Балагье халкъ буго

Хурзал рекьулеб,

Хирияб дир т1алъи

К1одо гьабулеб!..

Нус-нус г1асрабазул

Г1адат тарихалъ

Тамих1алде руго

Квешлъаби ц1алел..:

…Бихье, таманча кье,

Кьвагьизе дихъе,

Кьурабахъе вахун,

Хъах1ил зодихъе!

Таманча г1еч1они,

Г1арада босе

Г1ерг1езе гьабизе

Гьал муг1рузда т1ад!

1970 с.

Аудио от bahu

Задумайтесь только!

Эльдар Рязанов.
——
На что мы тратим жизнь!
На мелочные ссоры,
На глупые слова, пустые разговоры,
На суету обид, на злобу- вновь и вновь.
На что мы тратим жизнь...

_А надо б на любовь._

Сжигаем жизнь дотла всё на пустое что-то -
На нудные дела, ненужные заботы...
В угоду обществу придумываем маски...
На что мы тратим жизнь!

_А надо бы на ласки._

Мы распыляем жизнь на сумрачную скуку,
На "имидж" и "престиж", ненужную науку,
На ложь и хвастовство, на дармовую службу.
На что мы тратим жизнь?...

_А нужно бы на дружбу._

Куда-то всё спешим, чего-то добываем.
Чего-то ищем всё - а более теряем.
Всё копим: золото, тряпьё и серебро...
На что мы тратим жизнь!

_А надо б на добро._

Волнуемся, кричим, по пустякам страдаем.
С серьёзностью смешной вещички выбираем.
Но сколько не гадай - всё выберешь не ту.
На что мы тратим жизнь...

_А надо б на мечту_

Боимся радости, боимся верить в сказки,
Боимся и мечты, и нежности, и ласки.
Боимся полюбить, чтоб после не тужить...
На что мы тратим жизнь?!

_А надо просто жить!…
_______

Сунде харж гьабулеб нилъеца г1умру?!
Ах1макъаб кьалалъе, кьог1аб къецалъе,
Ццидаца бецлъараб квалквадиялъе,
Кколарел, гьодорал, гьагал ишазе...

Г1умру рокьиялъе кьезе рекъараб.

Рахъу лъугьинег1ан, бух1ула г1умру,
Лъиениги рек1ей г1езе къвариг1ун.
Г1ададисеб миллат гьабулел рук1ун,
К1варго гьеч1ел ишал машгьурлъизарун...

Г1умру х1еренлъуе х1ажатаб буго.

Бец1аб ч1алг1еналъулъ, ч1ух1дариялъулъ,
Ч1обого хъулухъалъ гъин бихьулаго,
Гьересиг1елмаби лъазарулаго,
Лъуг1изе гьарула г1умрудул къоял...

Г1умру гьудуллъуе нилъей кьун буго.

Кирали г1едег1ун, щибали бокьун,
Цояб батулаго, бугебаб билун,
Г1арацги, меседги, магъакь-к1ачарги,
Данде гьабулаго лъуг1ула г1умру.

Г1умру лъик1лъиялъе батараб буго.

Рак1 бух1ун ах1т1ола, х1алккун рук1уна,
К1вар кьезе кколарел лъугьа-бахъиназ.
Тад релъи рекъараб,- к1варц1ик1иналда,
Рег1ола бищизе, щибго гуреб жо.

Анищал т1уразе т1аме гьаб г1умру!

Х1еренлъи, х1алимлъи, -балъго гьабула,
Аваданлъи-рохел, -нахъе хъамула.
Нахъа бук1инелъул ургъалабаца,
Рек1елъ бугеб х1асрат, - х1инкъун бахчула.

Ч1аго рук1иналъухъ, шукругун рук1а!

Буссинабуна
Мух1амад Нурмух1амадовас.
/Сочинский/
02.02.2023 с.