Қабринг нурларга тўлсин, дўстим!

Холдор Вулқон
Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг аъзоси

Марҳум дўстим, элимизнинг севимли шоирларидан бири Асқар Маҳкамни ёд этиб.

Бир пайтлар сиёсий йўлдан озиб, Дўрмондаги ёзувчилар боғида кўрсатган ахмақона "кароматим" туфайли хибсга олиниб, кейинчалик озод этилган пайтларим.
Ҳомий топиб, Тошкентдаги бир қўлбола "нашриёт"га китобим нашри учун пул ўтказдиргандим."Ношир" тушмагур сал ёлғончироқ экан, китоб нашрини ана мана деб чўзиб юраверди. Хомийлар менинг ёзган чизган нарсаларга бефарқ бўлмаган, бадиий адабиёт муҳлислари эди. Шу сабаб китоб нашрига беминнат, устама тўлов фойизисиз пул ўтказиб берган эдилар. Улар менга қўнғироқ қилиб: -Ака, китоб чиқдими? Қачон бизга китобингизни дастхат билан совға қиласиз? - дейишини, "ношир" эса, алдаб, пулни айлантириб, пайсалга солишини қўймасди. Хомийлар анчайин жиддий одамлар эди.
Мен уларнинг олдида фирибгар "ношир" туфайли худди ёлғончидай бўлиб қолаётганимдан хижолат чекардим. Шундай кунларнинг бирида бир укамизнинг шахсий автомобилида Тошкентга йўл олдим. Қўлбола "нашриёт" 16 қаватли журналный центр биносига жойлашган эди. Юқорига чиқдим. "Ношир" яна қўйнимни пуч ёнғоққа тўлдириб, китоб яқинда нашрдан чиқади дея вада берди. Мен унга пул ўтказиб берган одамлар жиддий одамлар эканини, улар билан ҳазиллашиб бўлмаслигини айтиб, сўнги бор огохландирдим. Ҳайрлашиб, коридорга чиқдимда, шопир бола кутавериб, бўғилиб кетгандир? -деган ўйда деразадан пастга қарадим.Қарасам, уни иккита милиция ходими сўроққа тутаётган экан. Буни кўриб: -Тушунарли. Афтидан булар яна мени қамайдилар шекилли? - деган ўйга бордим. Кейин шоир дўстим Асқар Махкам раҳматли ишлайдиган хонага кирдим. Асқар мени хурсанд бўлиб қарши оларкан, биз қучоқ очиб кўришдик.Ҳол аҳвол сўрашгач, мен Асқарга: -Дўстим, афтидан мени яна қамайдилар шекилли. Фарзандларим ҳали ёш. Улар боқувчисиз қоладилар. Мабодо қамалиб кетсам, анави нашриётда яқинда нашрдан чиқадиган китобларимни ўғлим Мақсудбекка жўнатиб юбора оласизми? Менсиз улар қийналиб қолишади. Китобларимни сотишса, рўзғорга бироз ёрдам бўлар -дедим. Гапларимдан Асқар раҳматли шок ҳолатига тушган бўлсада, сездирмасликка, мени тинчлантиришга уринди: -Э, қўйсангизчи, Холдор, Худо сақласин. Нафасингизни иссиқ қилинг. Ундай бўлмас. Лекин сиз ҳавотир оламанг, ўғлингизнинг уй адресини ёзиб қолдиринг. Мен албатта китобларингизни фарзандларингизга жўнатиб юбораман -деди. Мен адресни ёздим. Шундан кейин Асқар иккимиз, худди қонхўр диктатор ташталин (товарищч сталин) репрессиясига учраган шоирлар каби қучоқ очиб, ҳайрлашдик. Ўшанда мен Асқарнинг кўзларига ёш қалққанини кўрганман. Мен хонадан чиқиб, пастга тушдим. Шопир болани ташлаб кетиш номардлик. Майли қамаса, қамашсин. Бечора шопир болада нима айб? Уни қутқаришим керак - дея, шопир болани олиб кириб кетишган милиция қароргохига кирдим. Мени кўриб, шопир қувониб кетди: -Мана, ўзи келяпти. Мен шу одам билан бирга келганман -деди шоша -пиша. Шу маҳал шопирнинг хужжатларини ксероксдан чиқараётган офицерлардан бири мени таниб: -Ие, шоир ака. Унақамасда. Шопирингизга айтсангиз бўлмайдими? Машинани Президент девонига яқин жойга тўхтатибдилар. Бу мумкин эмас. Бунинг устига довон ошиб келган Андижон номерли машина лой, кир чир бўлиб ётибди. Ҳозир терроризмга қарши кураш кетаётган пайтда шундай қиласизми? -деди. Мен узр сўрадим. -Узр, командир. Ҳозироқ бу ердан кетамиз -дедим. Милиция ходими шопирнинг хужжатларини қайтариб берди. Ҳар гал шу воқеа ёдимга тушса, энг оғир дамларда ҳам дўстларидан юз ўгирмаган шоир дўстим Асқар Маҳкамни ўйлайвераман. Ҳаққига ғойибона дуолар қиламан.Шоир дўстимнинг Жойлари Жаннатдан бўлсин.
Қуйидаги суратда Асқар Маҳкамнинг ўзи каби камтарин, ғарибгина сўнги манзили - мозорини кўриб турибсиз

18-10-2024.
Кеч соат 8:04.
Канада, Онтарио.

Asqar Mahkamning "Haq" deb nomlangan kitobi bo'yicha internetda bir qancha manbalarni topdim, lekin to'g'ridan-to'g'ri yuklab olish linkini topa olmadim. Siz quyidagi manbalarga qarab ko'rishingiz mumkin:

- Ziyouz.com sayti Asqar Mahkam ijodiga bag'ishlangan maqolalarga ega link.
- Asqar Mahkam ijodi haqida o'zbek tilidagi maqolalar link.
- Asqar Mahkamning boshqa asarlari ham mavjud bo'lgan "Oq kitob" kitobi haqida ma'lumot beruvchi Havola link.
- Telegram kanal orqali Asqar Mahkamning shakllanishi va ijodiy faoliyati haqida ma'lumot olishingiz mumkin: link.

Shu bilan birga, agar siz kitob do'konlari yoki kutubxonalarda so'roq qilsangiz, ehtimol "Haq" kitobini topa olishingiz mumkin. Oddiy internet qidiruvida topilmagan kitoblarni mahalliy kitob do'konlarida yoki yirik onlayn savdo platformalarida qidirib ko'rishingizni tavsiya etaman.

Ziyouz

Asqar Mahkam (1958-2007)

Asqar Mahkam 1958 yil 27 noyabrda Tojikistonning Kofarnixon tumanida tug‘ilgan. Xo‘jand davlat pedagogika institutini tamomlagan (1981). «Navro‘z» (1988),...

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid02TSL7ZgsTo1ioU4NmBXYjcjZYdeV6Gr1prcQcRzRf5VY3cEv7GFW4hZg5jAaZ2t7ml&id=100006719478667&mibextid=w8EBqM

Facebook

Log in or sign up to view

See posts, photos and more on Facebook.

Қасам ич,
Осиё,
Соро,
Марям,
Фотиматуз Заҳро,
Робия
ва Лайло ҳаққи...

Қасам ич,
булғанмаган дарёлар,
эримаган қорлар,
очилмаган ғунчалар,
тўкилмаган япроқлар,
ичилмаган булоқлар ҳаққи...

Қасам ич,
қиндаги қиличлар,
тешилмаган зирҳлар,
эгилмаган ёйлар,
отилмаган ўқлар ҳаққи...

Қасам ич,
очилмаган гўрлар,
йиртилмаган қафаслар,
қонга беланган жасад ила
жаноза ўқилган шаҳидлар ҳаққи...

қасам ич,
исмат ҳижоби ортидаги покиза юзлар,
иффатдан эгилган жаннатий бошлар,
ҳақ сари босилган мустақим қадамлар
ва зангор кимхоб ёпинган тобутлар ҳаққи
“Хиёнат қилмадим”, деб қасам ич!..

Асқар Маҳкам

Ўтган йили Душанбега борганимда Жангалободнинг сал юқорироғида жойлашган Гулмозорбободаги қабрини зиёрат қиларканман, бир нарсага ҳайрон қолдим: Тўқсон етти фойиз ери тошдан иборат бўлган мамлакатда Асқар Маҳкамнинг қабри тепасига ўрнатиш учун кўркамроқ бир тош, наҳотки, топилмаган бўлса?!.. Қизиғи шундаки, тўрт кунлик омонат умримиз учун ҳашаматли қасрлар қуриб ташлаймиз. Аммо дўстларимиз, яқинларимиз мангу ором оладиган маконни, сал бўлса-да, эпақага келтириш кераклигини англамаймиз ёки жуда кеч англаймиз... Анвар ака (Асқар Маҳкамнинг акаси), Жаъфарбек (Асқар Маҳкамнинг укаси)лар, Худо хайрини берсин, имкони етгунча қабрни обод қилишга ҳаракат қилганлар. Юқоридаги таъна-маломатлар ўзимизга, дўстларга тегишли…

Бизга биздан-да яқинроқ Парвардигор Асқарали аканинг Охиратини обод айлаган бўлсин! Унинг Охиратидан кейинги яна бир обод манзили, яъни, “Асқар Маҳкам саҳифаси” ҳам борки, Асқар Маҳкамнинг яқинлари, дўстлари, мухлислари номидан ушбу саҳифани барпо айлаган салоҳиятли, нуктадон, маърифатли инсон, дўстимиз Олима Набизодага беадад раҳматлар айтамиз ва энг юксак хислатлар Соҳиби, қудрат ва ҳикмат Эгаси Парвардигордан унга саломатлик, хотиржамлик, қадр англаш, савоб йўлидаги ишларида ободлик, қурб-қувват тилаймиз!

Сўз охирида Сизлар билан баҳам кўрмоқчи бўлганим, Лойиқнинг “Шоир қадри” шеъри холис ниятларимизга ҳамоҳанг бўлади, бир кун келиб шеър ва одамийлик мулкида ўзига хос ҳодисага айланган Асқар Маҳкам ўзининг бундан-да баландроқ қадрини топади, деб ўйлайман.

Ошиқлар оҳ тортса ҳижронга ботиб,
Зўрлар ҳам йиғласа ҳайрон, лол қотиб,
Дўстлар бир-бирини кетса гар сотиб,
Ўшанда билинар шоирнинг қадри.

Осмонда бир юлдуз ёнса дамодам,
Тутса бир ёш юрак ер узра мотам,
Ўзидан ўзини ахтарса одам,
Ўшанда билинар шоирнинг қадри.

Овчиларнинг ови юришмаган он,
Бошин эгиб қайтса, елкада камон,
Харсанг тош устида ўтирса ҳайрон,
Ўшанда билинар шоирнинг қадри.

Йўловчи қумлоқдан ўтиб кетса гар,
Оҳанги қумларга чўкиб кетса гар,
Бир парча шеър ўқиб жўшиб кетса гар,
Ўшанда билинар шоирнинг қадри.

Кўнгил базми совиб қолса ногаҳон,
Қачонки, гўзаллик бўлса паришон,
Эзгулик дунёси унутилган он,
Ўшанда билинар шоирнинг қадри.

Дунё тор келганда зўрлар лошига,
Ҳангомаю ғурур етиб бошига,
Ёзув ахтарганда қабр тошига,
Ўшанда билинар шоирнинг қадри.

Одамзод қайтадан топса қадрини,
Куйга солиб айтса алам, дардини,
Бир сўздан ахтарса ул дард шарҳини,
Ўшанда билинар шоирнинг қадри.

2013 йил.

Manba: Ustoz Odil Ikrom facebook sahifasidan olindi!

Афсуски, ҳамиша ҳам шундай эмас. Агар бу ҳикматга амал қилинганида, Асқар Маҳкамнинг талабалигидаёқ камида тўртта китоби чоп этилиши керак эди... Яна бир воқеа: Асқарали ака билан бирга 1985 йилда Тошкентга кетдик. Мақсад аён – Тошкентда қолиб ишлаш. Паспортни қайд қилдириш муаммоси қарийб бир йилга чўзилди. Ва ниҳоят, бир кишини “прописка” қилиш имкони пайдо бўлди. Камтарликни қаранг-ки, орамиздаги ёш, қолаверса, иқтидор тафовути “аз куҷо то ба куҷо” (еру осмон қадар) бўлишига қарамай, Асқарали ака ўша имкониятни менга раво кўрмоқчи бўлди. Аксинча бўлиши лозимлигига бир амаллаб кўндиргандим ўшанда. Дунёга келиб, қилган бир тузукроқ ишим шу бўлса, ажабмас... Фурсат ўтмай, Худо “ол, қулим!” деди-ю менинг муаммоларим ҳам ҳал бўлиб кетди...

Шеъру шоирликнинг баҳридан ўтиб, Россияда узоқ муддат санқиб қайтганимдан сўнг Садриддинни Хужандда учратиб қолдим. Кўришмаганимизга ўн йилдан ортиқроқ фурсат ўтганди. Ундан Асқарали аканинг бетоблигини эшитган чоғимда, хаёлимга “ҳойнаҳой, талабалик йилларида орттирган лаънати полиартрит хасталигининг навбатдаги хуружи, давоси топиладиган асорати бўлса керак” деган фикр келди. Аммо... Муҳаммад Иқболдан кейин Жалолиддин Румий руҳига мурид тутинган, Мансур Ҳаллождан кейин “нафсда ўлиб, илоҳда қайта тирилиш” жараёнидаги, устоз мақомидаги увайсий бир дўст, бир қадрдоннинг ўлим билан аёвсиз олишаётганидан бехабар эдим... Ўлимидан тўрт ой олдин Асқарали ака билан телефонда гаплашдик...

Вафотидан кейин, 2008 йили худди шу куни Хужанд Давлат университетида Асқар Маҳкамнинг 50 йиллиги нишонланди. Асқар Маҳкамнинг душанбелик ва хужандлик курсдошлари ҳомийлигида нашр этилган катта ҳажмдаги “Оқ китоб”(муҳаррир – Абдуллоҳ Зуҳур, нашрга тайёрлаганлар – Садриддин Ашур, Абдулла Насриддин)и йиғилиш аҳлига тақдим этилди. Ўша тадбирда иштирок этган болалар шоири Султонмурод Ҳожибоевнинг ушбу гаплари ҳануз эсимда: “Ажал – гулчин. У ботил умр чечагидан аввал сара гулларни танлайди. Баъзиларнинг узоқ умр кўриш учунгина ўзини асраб-авайлаши, ростини айтсам, менга бироз эриш туюлади. Гап беш-ўн йил кам ёки ортиқ умргузаронликда эмас, Худо берган умрга, у тўққиз ойми, тўқсон йилми, қай тарзда мазмун бахш этишда. Атиги 48 йил умр кўрган Асқар Маҳкам тимсолида мен шу ҳақиқатга иқрор бўлдим... Асқаржоннинг Жангалободдаги уйида меҳмон бўлганимдаги қават-қават кўрпачалар солиб қилган меҳрибончиликларини, дарё бўйида ўтириб суҳбатлашишимизга шароит яратишдаги жонбозлигини, Тошкентдаги меҳмондўстлигини эсласам хижолат тортиб кетаман... Шундай улуғ одам...”.

Асқар Маҳкам ижоди ҳали умуман тадқиқ этилмаган деса ҳам бўлади. Бу йўлда айрим уринишлар (Юсуфали Шоназаровнинг “Асқар Маҳкам” номли китоби, “Сўйладик гоҳ урён, гоҳи мунаққаш” туркум мақолалари, Абдуллоҳ Зуҳурнинг “Қаттиқ иймон шоири” мақоласи) албатта, қувонтиради. Жумладан, Неъматулло Иброҳим Асқар Маҳкамнинг “Ҳақ” китобига ёзган сўзбошисида шундай дейди: “Асқар Маҳкам ўз асарларида Инсонни бор мураккаблиги билан тасвирлайди. Юзаки тавсиф этиш унинг руҳиятига ётдир. Бошқача қилиб айтганда, у Инсонни нафрат билан севади, инкор билан эътироф этади, оғу билан даволашга, алам билан шодлантиришга интилади...”.

Эшитишимга қараганда, ҳаётининг сўнгги кунларида Асқар Маҳкам билан Исмат Худоёр, Набижон Боқий, Абдуғафур Маматов, Икром Отамурод, Олимжон Давлатов, Алишер Нарзуллоҳ... ва яна мен алҳол исмларини эслолмаётган яна бир гуруҳ дўстлар ва Асқарали аканинг, Садриддиннинг яқинлари бирга бўлишган. Исмат Худоёр шундай деганди: “Асқарали ака билан сўнгги лаҳзасида бирга эдим. Менинг қўлимда жон берди. Жисми жондан фориғ бўлгач, юзида, худди нимадандир ҳайратлангандек бир ифодани кўрдим...”.

Билмадим, Асқарали ака, нима учундир, толни яхши кўрарди. Қабрлар бошига ҳар хил дарахтлар, гуллардан кўра тол эккан яхшироқ, дерди. Ҳатто унга бағишлаб ёзган эски бир шеъримда шундай сатрлар ҳам бор: “Менинг соғинганим – энг сўнгги Одам, Бир кун бориб у ҳам мени алдайди. Бир кун... мозоримга бир туп толни ҳам, Ўлмаса, шу шўрлик бувим қадайди...”.