⚪ ފަހެ އޭނާގެ އިސްލާމްކަމާމެދުގައި ތިބާ ތުހްމަތުކުރާށެވެ!

🖋️ އިމާމް އަބޫ މުޙައްމަދު އަލް-ޙަސަން ބްނު ޢަލީ އަލް-ބަރްބަހާރީ (329ހ.) ވިދާޅުވިއެވެ:

«އަދި އަޘަރުތަކަށް ޠަޢްނުކޮށް އާޑަކިޔައި ފާޑުކިޔާ އަދި އެބަލައިނުގަނެ އަދި އެ ޤަބޫލުނުކުރާ މީހެއްގެ އަޑު ތިބާއަށް އިވިއްޖެނަމަ،

ނުވަތަ ﷲ ގެ ރަސޫލު ﷺ ގެ އަރިހުން އައިސްފައިވާ ޚަބަރުތަކުން ޚަބަރަކަށް އިންކާރުކުރާ މީހެއްގެ އަޑު ތިބާއަށް އިވިއްޖެނަމަ،

ފަހެ އޭނާގެ އިސްލާމްކަމާމެދުގައި ތިބާ ތުހްމަތުކުރާށެވެ!

އެހެނީ ހަމަކަށަވަރުން އޭނާއީ އޭނާގެ ބަހާއި މަޛްހަބު ނުބައިވެގެންވާ މީހެކެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އޭނާ އެއްޗެހި ކިޔައި އެޠަޢްނު ކުރިކަން ކަށަވަރީ ﷲ ގެ ރަސޫލު ﷺ އާއި އެކަލޭގެފާނުގެ އަޞްޙާބުންނަށެވެ!

އެހެނީ އަހަރުމެންނަށް ﷲ މަޢުރިފަތުކޮށް އެނގުނީ، އަދި ﷲ ގެ ރަސޫލު ﷺ އެނގުނީ، އަދި ޤުރްއާން އެނގުނީ، އަދި ހެވާއި ނުބައި އެނގުނީ، ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތު އެނގުނީ، އަޘަރުތަކުންކަން ކަށަވަރެވެ!

އަދި ސުންނަތު، ޤުރްއާނަށް ޙާޖަތުޖެހި ބޭނުންޖެހިގެންވާ ވަރަށްވުރެ ބޮޑަށް، ޤުރްއާންވަނީ ސުންނަތަށް ޙާޖަތުޖެހި ބޭނުންޖެހިގެންނެވެ.»

📗 [شرح السنة للبربهاري: ١/‏٧٩]

#Aqeedha

⚪ ޤުރްއާން ޚަތިމްކުރާނަމަ، ދުވާލުގެ ކުރީކޮޅާއި، ރޭގަނޑުގެ ކުރީކޮޅުގައި ޚަތްމުކުރުމަށް ލޯބިކުރެވެއެވެ.
🖋️ އިމާމް އަބޫ ޢިމްރާން އިބްރާހީމު އައް-ނަޚަޢީ (96ހ.) ވިދާޅުވިއެވެ:

«"ދުވާލުގައި މީހާ ޤުރްއާން ކިޔަވައިފިނަމަ (އެބަހީ: ޤުރްއާން ޚަތްމުކޮށްފިނަމަ)، ހަވީރުވެއްޖައުމަށް ދާންދެން މަލާއިކަތުން އޭނާގެ މައްޗަށް ޞަލަވާތުކިޔުއްވައި ދުޢާއުކޮށްދެއްވަތެވެ. އަދި ރޭގަނޑުގައި އޭނާ ކިޔަވައިފިނަމަ (އެބަހީ: ޤުރްއާން ޚަތްމުކޮށްފިނަމަ)، ހެނދުނު ވެއްޖައުމަށް ދާންދެން މަލާއިކަތުން އޭނާގެ މައްޗަށް ޞަލަވާތުކިޔުއްވައި ދުޢާއުކޮށްދެއްވަތެވެ."

އިމާމް އަބޫ މުޙައްމަދު ސުލައިމާނު ބްނު މިހްރާން އަލް-އަޢްމަޝް (148ހ.) ވިދާޅުވިއެވެ: "ފަހެ ދެން އަހަރުމެންގެ އަޞްޙާބުން، (ޚަތްމުކުރާނަމަ)، ދުވާލުގެ ކުރީކޮޅުގައާއި، ރޭގަނޑުގެ ކުރީކޮޅުގައި ޚަތްމުކުރުމަށް ލޯބިކުރައްވާތަން އަހުރެންނަށް ފެނުނެވެ."»

📘📕 [مسند الدارمي: ٣٥٢٠، حلية الأولياء وطبقات الأصفياء لأبي نعيم الأصبهاني: ٤/‏٢٢٧]

#Quran
#Hadith
#Thazkiyah

⚪ އަޅާ ޤުރްއާން ޚަތްމުކޮށްފިނަމަ، އޭނާގެ ދެލޮލުގެ ދެމެދުގައި މަލަކު ބޮސްދެއްވަތެވެ.

🖋️ އިމާމް އަބޫ މުޙައްމަދު ޢީސާ ބްނު ޔޫނުސް (187ހ.) ނުވަތަ އިމާމް އަބޫ ޢަބްދު ﷲ ޙަބީބު ބްނު އަބީ ޢަމްރަތު (142ހ.) ވިދާޅުވިއެވެ:

«އަޅާ ޤުރްއާން ޚަތްމުކޮށްފިނަމަ، އޭނާގެ ދެލޮލުގެ ދެމެދުގައި (ނިތްކުރީގައި) މަލަކު (މަލާއިކަތާ) ބޮސްދެއްވަތެވެ.»

📘📕📙 [شعب الإيمان للبيهقي: ١٩١٨، أخلاق أهل القرآن أو أخلاق حملة القرآن للآجري: ١/‏٧٧، تاريخ بغداد للخطيب البغدادي: ٥/‏١٧٤]

#Quran
#Thazkiyah

⚪ އަޅުކަމަކީ، ޢަމަލުތަކެއް ހަމައެކަނި ކޮށްލުމެއް ނޫނެވެ. އެހެނަސް އަޅުކަމަކީ، ދީނުގެ ކަންތައްތައް އުނގެނި ދަސްކޮށްގެން ޢިލްމުވެރިކަމާއި ފިޤްހުވެރިކަމާއި އެކީގައި ޢަމަލުކުރުމުވެ.
?️ އިމާމް ސަޢީދު ބްނު އަލް-މުސައްޔިަބް (94ހ.) ވިދާޅުވިއެވެ:

«ﷲ އަށް އަޅުކަންކުރުންވަނީ ހަމައެކަނި ރޯދަހިފުމާއި ނަމާދު ކުރުމަކުންނެއް ނޫނެވެ. އަދި އެހެނެއްކަމަކު (އެކަލާނގެއަށް އަށް އަޅުކަންކުރުންވަނީ) އެކަލާނގެ ދީނުގައި އޭނާ ފިޤްހުވެރި ވެގެންނެވެ.»

?? [أخرجه الخطيب في «الفقيه والمتفقه» (١/ ١١٨)، وأبو الشيخ في «العظمة» (٧)، وأبو نعيم في «الحلية» (٢/ ١٦٢)]

?️ މިބަސްފުޅަށް ތަޢްލީޤު ދެއްވާ އިބްނު އަލް-ޤައްޔިމް (751ހ.) ވިދާޅުވިއެވެ:

«އަދި މިބަސްފުޅު، އެއިން މުރާދު ކުރަނީ ދެކަމަކަށެވެ:

ފުރަތަމައީ: ހަމަކަށަވަރުން އަޅުކަމަކީ، ޢިލްމު ނުލައިވާ ރޯދައާއި ނަމާދެއް ނޫނެވެ. އަދި އެހެނެއްކަމަކު އަޅުކަމީ ދީނުގައި ފިޤްހުވެރިވުމެވެ. އޭގެއިން ރޯދަ ހިފާނޭ ގޮތާއި ނަމާދު ކުރަނީ ކިހިނެއްކަން އުނގަންނައިދީ ޢިލްމުވެރި ކޮށްދެއެވެ.

ދެވަނައީ: ހަމަކަށަވަރުން އަޅުކަމަކީ، ރޯދައާއި ނަމާދު އެކަންޏެއްނޫނެވެ. ކިއެއް ހެއްޔެވެ. އެކަލާނގެ ދީނުގައި އޭނާ ފިޤްހުވެރިވުން އެއީ އެކަލާނގެއަށް އޭނާ ކުރާ އަޅުކަންތަކުން ކުރެ އެންމެ ބޮޑުވެގެންވާ އަޅުކަމެކެވެ.»

? [مفتاح دار السعادة ومنشور ولاية العلم والإرادة: ١/‏٣٣٠]

#Thazkiyah

⚪ ﷲ އާ މެދުގައި ނުބައިކޮށް ހީނުކުރާށެވެ!

?️ އިބްނު އަލް-ޤައްޔިމް (751ހ.) ވިދާޅުވިއެވެ:

«ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ގެ ޙަޟްރަތުގައި އެންމެ ނުބައިކަން ބޮޑުވެގެންވާ ފާފަތަކުގެ ތެރެއިން ވަނީ: އެކަލާނގެއާ މެދުގައި ނުބައިކޮށް ހީކުރުމެވެ.

ފަހެ އެހެނީ ހަމަކަށަވަރުން އެކަލާނގެއާ މެދުގައި ނުބައިކޮށް ހީކުރާ މީހާ، ގައިމު އޭނާ އެހީކުޅައީ މުޤައްދަސް އެފަރާތްޕުޅުގެ ކަމާލުވަންތަކަމާއި ފުރިހަމަކަމާ ޚިލާފަށެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ނަންފުޅުތަކާއި އަދި ޞިފަފުޅުތަކާއި ފުށުއަރާނޭ ގޮތަށް އޭނާ އެކަލާނގެއާ މެދުގައި ހީކޮށްފިއެވެ.

އަދި މިހެން ކަމުން، އެކަލާނގެއާ މެދުގައި ނުބައިކޮށް ހީކޮށްގެން އުޅޭ ހީކުރާ މީހުންނާ މެދުގައި، އެއުރެން ނޫން އެހެން ބަޔަކަށް ވަޢީދު ނުކުރާ ގޮތަށް ﷲ ސުބުޙާނަހޫ އެއުރެންނަށް ވަޢީދުކޮށްފައި ވެއެވެ. އެއީ އެކަލާނގެ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެެއްވި ފަދައިންނެވެ: ﴿وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِكِينَ وَالْمُشْرِكَاتِ الظَّانِّينَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَيْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَلَعَنَهُمْ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِيرًا﴾

"އަދި މުނާފިޤު ފިރިހެނުންނާއި، މުނާފިޤު އަންހެނުންނާއި، ޝަރީކުކުރާ ފިރިހެނުންނާއި، ޝަރީކުކުރާ އަންހެނުންނަށް ޢަޛާބު ދެއްވުމަށްޓަކައެވެ. އެ މީހުންނީ، ﷲ އާ މެދުގައި ނުބައި ހީތައް ކުރާމީހުންނެވެ. ނުބައި ގޮތް ދިމާވުން އޮތީ އެމީހުންގެ މައްޗަށެވެ. އަދި ﷲ އެމީހުންގެ މައްޗަށް ކޯފާވެ ވޮޑިގެންނެވިއެވެ. އަދި އެމީހުންނަށް ލަޢްނަތު ލެއްވިއެވެ. އަދި އެ މީހުންނަށްޓަކައި ނަރަކަ ތައްޔާރު ކުރެއްވިއެވެ. އެއީ ނުބައިވެގެންވާ ނިމިދިޔުމެކެވެ."

? [سُورَةُ الْفَتْحِ: ٦]

އަދި އެކަލާނގެ ޞިފަފުޅުތަކުގެ ތެރެއިން ޞިފަފުޅަކަށް އިންކާރުކޮށްފި މީހާއާ ބެހޭ ގޮތުން އެކަލާނގެ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެެއްވިއެވެ: ﴿وَذَلِكُمْ ظَنُّكُمُ الَّذِي ظَنَنْتُمْ بِرَبِّكُمْ أَرْدَاكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ مِنَ الْخَاسِرِينَ﴾

"އަދި އެއީ ތިޔަބައިމީހުންގެ ރައްބާ މެދުގައި ތިޔަބައިމީހުން ހީކުރި ހީކުރުމެވެ. އެހީކުރުން ތިޔަބައިމީހުން ހަލާކުކޮށްލައިފިއެވެ. ފަހެ އެހާރުން ގެއްލެނިވެގެންވާ މީހުންގެ ތެރެއިން ތިޔަބައިމީހުން ވެއްޖައީމުއެވެ."

? [سُورَةُ فُصِّلَتْ: ٢٣]»

? [الداء والدواء = الجواب الكافي لابن القيم: ١/‏١٣٨]

#Aqeedha
#Thazkiyah

⚪ ވަކީލުކުރުމާ މެދުގައި އައިސްފައިވާ ބާބު
?️ އިމާމް ސަޢީދު ބްނު އަލް-މުސައްޔިަބު (94ހ.) ވިދާޅުވިއެވެ:

«ސަލްމަާނު [އަލް-ފާރިސީ] (36ހ.) – رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ –އާއި، އަދި ޢަބްދު ﷲ ބްނު ސަލާމް (43ހ.) – رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ – އާ ދިމާވެ ބައްދަލުވިއެވެ.

ފަހެ އެދެބޭކަލުން ކުރެ އެކަކު، އަނެކާއަށް ނޫނީ އޭނާގެ ޞާޙިބަށް ވިދާޅުވިއެވެ: "އަހުރެންގެ ކުރިން ތިބާ މަރުވެ ތިބާގެ ރައްބުއާ ތިބާ ބައްދަލުވެއްޖެނަމަ، ފަހެ ތިބާ އަހުރެންނާ ބައްދަލުކޮށް، އަދި ތިބާއާ ދިމާވި ކަންތަކުގެ ވާހަކައިގެ ޢިލްމު އަހުރެންނަށް ދެއްވާށެވެ. ނުވަތަ ތިބާއާ މެދުގައި ތިބާގެ ރައްބު ކަންތައް ކުރެއްވި ގޮތުގެ ޚަބަރު ތިބާ އަހުރެންނަށް ދެއްވާށެވެ.

އަދި ތިބާއަށް ވުރެ ކުރިން އަހުރެން މަރުވެ، ތިބާއަށް ވުރެ ކުރިން އެކަލާނގެއާ އަހުރެން ބައްދަލުވެއްޖެނަމަ، އަހުރެން ތިބާއާ ބައްދަލުކޮށް ފަހެ ތިބާއަށް އަހުރެން ޚަބަރު ދޭނަމެވެ."

ފަހެ ޢަބްދު ﷲ ވިދާޅުވިއެވެ: "އޭ އަބޫ ޢަބްދު ﷲ [ސަލްމާނު އަލް-ފާރިސީ] އެވެ! މިއީ ކިހިނެއްވާނޭ ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ އަޅެ ހަމަ މިހެން ކަންތައް ވާނޭ ހެއްޔެވެ؟"

ސަލްމާނު ވިދަަާޅުވިއެވެ: "އާނއެކެވެ. ހަމަކަށަވަރުން މުއުމިނުންގެ ރޫޙުތައްވަނީ ބިމުގައިވާ ބަރްޒަޚެއްގައި ދޫކޮށްލެވިގެންނެވެ. އެރޫޙުތައް ބޭނުންތާކަށް ގޮސްއުޅެތެވެ. އަދި ކާފިރުންގެ ނަފްސުތައްވަނީ ސިއްޖީނުގައި ހައްޔަރުވެގެންނެވެ."

ވިދާޅުވިއެވެ: "ފަހެ ދެން ސަލްމާނު ޢިރާޤަށް ނުކުންނެވިއެވެ."**...

...**ވިދާޅުވިއެވެ: "ދެން ސަލްމާނު އަވަހާރަވިއެވެ. އަދި ހުވަފެނުގައި އެބޭފުޅާ، ޢަބްދު ﷲ އާ ބައްދަލުކުރެއްވިއެވެ. އަދި އެއީ ބުނާ ފަރާތެއްގެ ގޮތުގައެވެ."

ފަހެ އެބޭފުޅާ ވިދާޅުވިއެވެ: "ތިބާ ﷲ އަށް ވަކީލުކޮށް އަދި އުފާވެރި ޚަބަރު ލިބިގަންނާށެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން ވަކީލުކުރުންފަދަ އެވަރުގެ ކަމެއް އަހުރެން ނުދެކެމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ވަކީލުކުރުމަށްވުރެ ހެޔޮވެގެންވާ ކަމެއް އަހުރެން ނުދެކެމުއެވެ."»

?? [الزهد والرقائق لابن المبارك: 143/1، الطبقات الكبرى لابن سعد: 87/4]

#Thazkiyah

وقال هلال بن العلاء
އަދި ހިލާލް ބިން ޢަލާ ވިދާޅުވިއެވެ.

طلب العلم شديد
ޢިލްމު އުނގެނުމަކީ އުނދަގޫ ކަމެކެވެ.

وحفظه أشد من طلبه
އަދި އެ ޢިލްމު ހިތުގައި ރައްކާކުރުމަކީ އުނގެނުމަށްވުރެ އުނދަގޫ ކަމެކެވެ.

والعمل به أشد من حفظه
އަދި އެ ޢިލްމަށް އަމަލުކުރުން ހިތުދަސްކޮށް ރައްކާކުރުމަށްވުރެ އުނދަގުލެވެެ.

والسلامة منه أشد من العمل به
އަދި އެ ޢިލްމަށް އަމަލުކުރުމަށްވުރެ އުނދަގޫ ކަމަކީ އެ ޢިލްމުން ސަލާމަތުގެ އައްސޭރިއަކަށް ވާަަސިލުވުމެވެ. (އިޚްލާސްތެރިކަމާއިއެކު ﷲ ގެ ވަޖުހުފުޅައްޓަކައި އެކަނި ޢިލްމު حاصل ކުރުން)

الترغيب والترهيب لأبي القاسم الأصبهاني ٢/٨٧٤

#Thazkiyah

ޖަނާޒާއެއްގައި، ނިޔާވެފައި އެ ވަނީ ކާކުތޯ ސުވާލު ކުރަމުން ދިޔަ މީހަކު، أَبُو الدَّرْدَاءِ (رضي الله عنه) އަށް ފެނިވަޑައިގަތެވެ.

ފަހެ أَبُو الدَّرْدَاءِ (رضي الله عنه)، އެ މީހަކަށް ވިދާޅުވިއެވެ: "އެއީ ތިބާއެވެ. އެއީ ތިބާއެވެ."

ﷲ عز وجل ވަޙީކުރައްވާފައި ވެއެވެ.

{إِنَّكَ مَيِّتٌ وَإِنَّهُمْ مَيِّتُونَ} [سورة الزمر 30]

މާނައީ: "ހަމަކަށަވަރުން ކަލޭގެފާނަކީ މައްޔިތެކެވެ. (އެބަހީ އަވަހާރަވާނެއެވެ.) އަދި އެބައިމީހުންނަކީ ވެސް މައްޔިތުންތަކެކެވެ. (އެބަހީ މަރުވާނެ ބައެކެވެ.)"

[الزهد لأحمد بن حنبل 111/1]

#thazkiyah

⚪ މީހާ މަރުވުމުން، އޭނާއާ އެކުގައި އޭނާގެ ފާފަތައްވެސް މަރުވެއްޖެ މީހާއަށް ހެޔޮ ޚަބަރު ހުއްޓެވެ.
?️ އައް-ޝާޠިބީ (790ހ.) ކިޔައިދެއްވަތެވެ:

«ދެންފަހެ އެމީހުން ކުރެ ބަޔެއްގެ ކިބައިން ކިޔައިދެވިގެން އައިސްފައިވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ސަތޭކަ ދިރްހަމު ވައްކަން ކުރުމަށްވުރެވެސް، އަޞްލު ނޫން ފޭކު އެންމެ ދިރްހަމެއް ހޭދަކުރުން، ކަމުގެ ގޮތުން މާ ގަދަފަދަވެގެންވެއެވެ. ބުނެއެވެ:

"އެހެނީ ހަމަކަށަވަރުން ވައްކަމަކީ އެއް އުރެދުމެކެވެ. އެންމެ ފާފައެކެވެ. އަދި ގައިމު އެކަން ކޮށްފައި އެކަން ނިމި، އަދި އެކަން އެޙިސާބުން ކެނޑިގެން ދެއެވެ. އަދި އެއާ ޚިލާފަށް، އަޞްލު ނޫން ފޭކު އެއްޗެއް ފާޅުކުރުމީ، އެކަމަކީ ދީނުގައި ފާޅުކުރެވޭ ބިދްޢަތެކެވެ. އަދި އެއީ އޭނާ މަރުވުމަށް ފަހުގައި، އެކަމުގެ މައްޗަށް ޢަމަލު ކުރެވިގެންދާނޭ ނުބައި ސުންނަތެއް އޭނާ ހަދައިފި ކަމުގައެވެ.

ފަހެ އެހެންކަމުން އޭނާ މަރުވުމަށް ފަހުގައި، ގޮސް ސަތޭކަ އަހަރު ވިޔަސް، އަދި ދުއިސައްތަ އަހަރު ވިޔަސް، އެހެންގޮސް އެދިރްހަމު ފަނާއުވެދާންދެން އޭނާގެ މައްޗަށް އޭގެ ވިޒްރު (ބުރައާއި ފާފަ) ހުއްޓެވެ. އަދި އޭނާގެ ސަބަބުން، މީސްތަކުންގެ މުދަލަށް ގެއްލުންވެ އަދި ފަސާދަވެގެންދާ ކަމުގެ އެކަންވެސް އޭނާގެ މައްޗަށް ހުއްޓެވެ.

އަދި އެހެންވީމާ އެމީހަކު މަރުވުމުން، އަދި އެމިީހާއާ އެކުގައި އެމީހެއްގެ ފާފަތައްވެސް މަރުވެ ނެތިގެންދާ މީހާއަށް، ހެވާއި އުފާވެރި ޚަބަރު ހުއްޓެވެ!

އަދި އެމީހަކު މަރުވުމުން، އެމީހެއްގެ ފާފަތައް ސަތޭކަ އަދި ދުއިސައްތަ އަހަރަށް ބާޤީވެ ދެމިހުުންނަ މީހާއަށް، ދިގުވެގެންވާ ގެއްލުމާއި ހަލާކު ހުއްޓެވެ!

އޭގެ ސަބަބުން ޤަބްރުގައި އެމީހާއަށް ޢަޛާބު ލިބިލިބި ހުރެއެވެ. އަދި އެއެއް ނެތި އުވިގެންދާންދެން އެއާމެދުގައި އެމީހާއާ ސުވާލުކުރެވޭ ހުއްޓެވެ."»

? [އަލް-މުވާފަޤާތު ލި އައް-ޝާޠިބީ: 361/1]

#Thazkiyah

ކީރިތި ޤުރުއާނަކީ މާތް اللهގެ ޙަޟްރަތުން ބާވައިލެއްވުނު، އެ އިލާހުގެ ކަލާމްފުޅެވެ. އަދި އެއީ (އެބަހީ: ކީތިރި ޤުރުއާނަކީ) މަޚުލޫޤެއް ނޫނެވެ.

[شرح السنة للمزني 78/1]

#Aqeedha