УЙНИНГ ИФФАТИ!

Кампир секин хонасидан чиқди. Залдан невараси ва келинининг овози эшитилди:
- Ўғлим, дастурхон тайëр, овқатингни солиб қўйдим, келиб еб ол, совуб қолмасин.
Кампир залга кирди, қишлоқдан олиб келган ëстиғига суяниб, секин ўтирди.
Бувисини кўрган бола: - Буви, келинг бирга овқатланамиз, деди.
Кампир маъноли шаклда уҳ тортиб:
- Уйнинг эркаги келмасидан олдин дастурхонга ўтирилмайди. Олдин даданг келсин, кейин бирга овқатланамиз иншооллоҳ, деди.
- Эээ бувижон, у замонлар ўтиб кетди. Ҳозир қорни оч бўлган дастурхонга ўтиради. У келгач ўзи еб олади, деди келин.
- Қизим, инсонларнинг одоби, ҳаëси, иффати бўлганидай уйларнинг ҳам иффати ва одоби бор.
Неваранинг сабри чидамай гапга аралашди:
- Бувижон, нима экан бу уйларнинг иффати... Тушунтириб беринг, мен қизиқиб қолдим, деди.
Кампир гапиришни бошлади:
- Биз кичик пайтимизда онамиздан олдин дадамизнинг қаршисида ўзимизни одобли тутишни ўрганардик. Ота-онамиз уйда пайтида оëғимизни узатиб ўтирмасдик, катталар гапираëтган пайтда гапириш учун навбат берилмагунча гапга аралашмасдик. Катталаримиз хонага кирганда дарров ўрнимиздан туриб, уларга ўтириш учун жой берардик. Дадамиз дастурхонга ўтирмагунча дастурхонга қўл узатмасдик.
Дадамиз келиб, “Бисмиллоҳ”ни айтар, “Қани олинглар” дерди. Шундан кейин ҳаммамиз овқат ейишни бошлардик. Овқат еб бўлгач, ака-укалар навбат билан овқат дуосини ўқирдик. Оилавий ейилган овқатдан лаззатли овқат борми бу дунëда? Бу дастурхон одобидир ўғлим.
- Бунчалик босим остида депрессияга тушмасмидингиз бувижон?
- Йўқ, бизнинг замонамизда ҳурмат бўлгани учун севги абадий эди. Севги бор бўлгач депрессияга тушган одам бўлмас эди. Овқатлар лаззатли, уйқулар ором берувчи эди. Биласанми, мен депрессия деган сўзни биринчи марта бу ерда эшитдим. Қишлоғимизда ҳамма “Иброҳим жинни” дейдиган биттаси бор эди. Ҳаттоки у шу даража бахтли одам эдики, буни тушунтириб бера олмайман.
Кеч киргунча болалар билан кўчада ўйнар, қорни оч бўлганда эшикни тақиллатиб, “Опа, оч бўлдим, овқат бер” дерди. Қайси эшикни тақиллатса ҳам бўш қайтмас эди. Сартарош сочини олар, ҳаммомчи ювинтириб қўярди.
Жума кунлари уни намозга олиб кетишарди. Уни ҳеч ким яккаламас эди. Ҳозир ҳеч бир нарсага ҳурмат қолмади. Ҳатто бу шаҳарда уйларга ҳам ҳурмат йўқ. Кеч кирганига қарамасдан ҳеч ким пардаларни туширмайди, уйнинг ичи кўриниб туради, лекин ҳеч ким уялмайди. Биз кун қорая бошлаши билан қалин пардаларни ëпар, кейин чироқ ëқардик. Ҳатто парда ëпиқ ҳолатда ҳам кийим алмаштиришга уялар эдик, олдин чироқни ўчириб, кейин кийим алмаштирардик. Ташқаридан соямиз кўриниши мумкинлигини ўйлаб юзимиз қизариб кетар эди.
Шу пайт келин ўтирган еридан турди, истар-истамас залнинг пардаларини ëпди.
- Уйнинг одоби пардаси ëпилиб ëпилмаганидан билинади, дер эди ота-боболаримиз.
Уйлар катта деворлар билан ўралган ҳовлиларнинг ичида бўлишига қарамасдан ҳеч ким ички кийимларини ўртада осиб қўймас эди, ҳатто уй ичидагилардан уялишарди. Мен кичкиналигимда иштонимни энг олд томондаги ипга осган эканман. Дарров онам келиб “Қизим, бугун даданг ҳовлига чиқди. Сенинг иштонинг осилиб турган эди. Уялганимдан ер ëрилмади ерга кирмадим. Бундан кейин бунақа жойга осма. Энг орқадаги ипга осиб қўй. Устига бир нарсалар ëпиб қўйки, остидаги кўринмасин.
Иффатимиз, одобимиз кетса, имонимиз қолмайди. Мен у пайтда 12 ëшларимда эдим. Онам менга бу гапларни айтаркан уялганимдан ерга кириб кетай дедим. Ҳозир шунақами? Ўтган кун озгина тоза ҳаводан нафас олай деб балконга чиқдим. Рўпарадаги қўшни ипга барча кийимларини осиб қўйган экан, уялганимдан уйга қайтиб кирдим.
Бугун овқатлар ташқарида ейилаяпти, “кўз ҳаққи” бўлаяпти, ҳеч ким буни эътиборга олмаяпти. Бозордан олинган нарсалар ҳар хил чиройли пакетларда уйга олиб келинаяпти, буни олишга қурби етадиганлар бор, қурби етмайдиганлар бор. Кўз ҳаққи бўлади бу ейиладиган овқатларда...

Ёрқиной хожи она.
@pophayoti

Шу ҳақда гап кетганда қачонлардир эшитганим – бир ҳикоят ёдимга тушади.
Бой-бадавлат ота уч ўғлини уйлантириб, уларга бор еру мулкини тақсимлаб берибди. Орадан анча йиллар ўтгач, уларнинг ҳолидан бир хабар олиб келиш учун отланибди. Ўзини танитмай, тўнғич ва ўртанча ўғиллариникида бўлиб, уларнинг турмуши, ишларидан кўнгли тўлиб қайтибди. Учинчи ўғлиникига келиб, дарвозасини қоқибди. Унга жавобан уй бекаси "Кимсиз, эрим уйда йўқ" деб қўпол муомала қилибди. Ота тушунибдики, бу ерда келди-кетди ҳам, файзу барака ҳам йўқ.
Шунда ота дарвоза ортида туриб:
– Келин, эрингиз уйга қайтганда, бир нотаниш киши келиб, остонаси яхши эмас экан, уни зудлик билан ўзгартиришини тайинлаб кетди, деб айтиб қўйсангиз, – деганича, отининг жиловини ортга бурибди.
Сафардан қайтган кенжа ўғил хотинидан ҳалиги гапни эшитибди-ю, унинг жавобини бериб юборибди. Зукко ўғил уйига отаси келганини ва хотинидан кўнгли тўлмай, қайтиб кетганини англаб етган экан-да.
Яна бир ривоятни бобом айтиб берганлар. Қадимда бир кишининг қизига совчи келади. Отаси “тенги чиқса текин бер” деган нақлга амал қилиб, текин бериб юборибди. Ота уларнинг дарёдан ўтишини кузатиб турса, бирдан сув тошиб, от ва унга мингашган келинга хавф туғилибди. “Отни ушла, келинни қўявер, текин келган”-дебди қудалардан бири. Шунда ота уларнинг орқасидан бориб, қизини қайтиб олиб келган экан.
Ҳа, яхши аёл йигит кишининг бахти. Остонаси тилло уйнинг эркаги бахтли яшайди.

Баҳорой ДЎСМАТОВА.
@pophayoti

ОСТОНАСИ ТИЛЛО УЙНИНГ ЭРКАГИ БАХТЛИ БЎЛАР!!!

Менинг ҳаётий муваффақиятларга эришиб, бугун етти фарзандни ўқитиб, уйли-жойли қилишимга бобом сабабчи бўлган. 32-йилдаги очарчиликни ҳам кўрган, Улуғ Ватан урушида қатнашган, бир неча бор ярадор бўлган. Атиги 7 синфни тугатган, лекин, у кишининг билими ҳозирги олий маълумотлиларда ҳам бўлмаса керак. Шу бобом менга иккита ҳаётий қоидани ўргатган. "Хотиннинг ва қозоннинг арзонига учма", деган. Мен шаҳарлик қизга уйланаман, деганимда онам "болам, ўйлаб гапиряпсанми, шаҳардаги қизларга қанча қалин пули тўлаш кераклигини биласанми, ундан кўра, ўзимизнинг қишлоқдан уйланақол"-деди.
Бобом онамни кўндирди. Совчилар келиб, қуда томон қалиндан ташқари жуда кўп сарупо сўраётганини айтишди.
Бобом:
— "Нима сўраса, шуни беринглар. Юрагим сезиб турибди, қадами
қутлуғ келади, берган буюм ва пулларингни ўрни тўлиб кетади. Остонамиз тиллога айланади, деди.
Тўйдан олдин борди-келдилар анча давом этди. Зиёли оила экан, сарупо ҳақидаги гапларнинг ҳаммаси ҳазил эканини, икки ёш бахтли бўлиб кетишса, шу улар учун энг қимматбаҳо сарупо эканини айтишибди.
Тўй бўлди. Орадан бир йил ўтиб, укам уйланадиган бўлди ва бизни янги уйимизга кузатиб қўйишди. Эртасига қўл ушлашиб, марказий бозорга қозон сотиб олиш учун бордик.
– Ҳой, йигит, нима излаяпсиз? – сўради сотувчи аёллардан бири.
– Қозон, – дедим. мен.
– Студентмисан? Менда арзон, кичкина қозон бор, – деди.
– Арзонини кераги йўқ. Менга қиммат ва каттароғи керак, – жавоб бердим мен.
– Нима қиласан катта қозонни, бола чақанг бўлмаса, хотининг икковингга кичкинаа қозон ҳам бўлаверадику?
– Бобом хотин ва қозоннинг арзонига учма, деган, – дегандим, сотувчилар кулиб юборишди.
– Унда бери кел, энг қиммат қозон менда бор.
Савдолашмай, сўраган пулини бериб, катта қозон сотиб олдим. Бу қозон уйимизга ҳақиқатдан ҳам қут-барака олиб келди. Олтита фарзандимиз бўлишини бобом сезган бўлса керак. Лекин, рафиқам қадамининг қутлуғлиги бу қозондан ортиб тушди. Чет элда ўқиб келса ҳам ишлайман демади. Биринчиси ўғил, иккинчиси қиз. Учинчиси ўғил, тўртинчиси қиз. Бешинчиси ўғил, олтинчиси қиз. Табиатнинг оқ билан қоранинг алмашиб туриш ҳақидаги диалектика қонунига қатъий риоя қилди. Бундай ақлли аёл қаерда бор? Озода уйни фаришталар тарк этмайди, деган эди бобом. Бизнинг уй доим саранжом-саришта бўлган. Ўғил болалар уйни остин-устун қилиб юборса, қизларим бир зумда тартибга келтириб қўяди, онаси буни пайқамайди ҳам. Мен институтда илмий иш билан шуғулланаман. Қийин даврларда кўп устозлар маоши кам деб бу соҳани тарк этишгани сир эмас. Бир куни Шоҳидахонга бу ҳақда гап очдим.
– Институтдан кетаман, деб ўйламанг. Мен илмий иш билан шуғуллана олмадим, сиз бу ишни ташламанг, – деб қисқа қайирди. – Майли, маоши кам бўлса ҳам гап баракада. Мана, қанча китобларингиз чиқди, ёш бўлсангиз ҳам элга танилдингиз. Мен ҳам қараб ўтирмайман, бўш вақтимда тикувчилик билан шуғулланаман.
Шунда, бобомнинг яна бир доно гапи ёдимга тушди."Шўрпешана эркакнинг хотини эрини қўрийди, шўрпешана хотиннинг эри ер қўрийди".
– Тўққиз сўтих ерини қўриб, ишламай ётган эркакдан давлат нима фойда кўради, оилачи? Юртбошимизнинг куйиб-ёниб ишлаётганини кўриб турибмиз, юртимизда тинчлик ва фаровонлик ҳукм сурмоқда, ҳар бир фуқаро эл корига камарбаста бўлиши керак, – деб маслаҳат берган эди бир куни Шоҳидахон.
Ҳаётимдан мамнунман ва бўйдоқ йигитларга бобомнинг маслаҳатини бераман: "Хотин ва қозоннинг арзонига учманглар".
Уйнинг остонаси мустаҳкам бўлмаса, йигитнинг ҳолига вой!
Уйнинг остонаси" деганида аёл назарда тутилади, албатта. Чунки, халқимиз рамзий маънода аёлни уйнинг остонасига қиёс қилади.
Дарҳақиқат, шундай. Бу ўринда келинга айтиладиган ёр-ёрни эслаш ўринли:
Йиғлама қиз, йиғлама, тўй сеники, ёр-ёр,
Остонаси тиллодан уй сеники, ёр-ёр.
Аммо, турмушга чиқаётган қизларнинг қайси бири ўзи тушган уйнинг остонасини тиллога айлантиради, қай бири эса........

#Иқтибос
• Пулинг кўпайиб, кўтарилиб кетсанг, дўстларинг сенинг кимлигингни билади...
• Пулинг камайиб, йиқилиб тушсанг, сен дўстларингнинг кимлигини биласан...
@pophayoti

СИЗ ЎҚИТУВЧИМИСИЗ? (ҳикоя)

Автобусни кутишга сабрим етмай, такси тўхтатдим. Ҳайдовчи бош-оёғимга бир қараб олди-да: “Неча пул берасиз?” деди. “Уч минг...” дедим.  “Бўпти, ўтиринг”, деди йигит. Кетиб бораётиб, йигитни гапга солгим келди: “Укахон, нега савдолашмадингиз, балки мен кам айтгандирман?” Шунда у: “Айрим одамлар билан тортишиш фойдасиз. Борига барака, бизнинг ризқимизни йўлга сочиб қўйган, бирда ундай, бирда бундай”, деб жавоб берди хотиржамлик билан.
–   “Айрим одамлар”, деганингиз кимлар? Қўли калтароқ одамларни назарда тутяпсизми? – дедим мен ҳайрон бўлиб.
– Кўнглингизга келмасин-у, ўзи билиниб туради-да! Пули борлар тўхташингиз билан ўтириб олади. “Фалон жойга”, дейди. Юзингизга қарамайди ҳам. У фақат таксини кўради.
– Ишқилиб, норози бўлиб қолмадингизми?
– Йўқ. Сиз нархни инсоф билан айтдингиз... – деди у кулимсираб, назаримда ҳалитдан бери нимадир нашъа қилиб.
– Лекин тўғри ўйлабсиз, ҳақиқатда ҳам айтганимдан ортиғига кўнмасдим, аслида икки ярим минг ҳам етарди, деб ўйлагандим, – дедим.
Йигит кулиб юборди. Орадан бегоналик кўтарилиб, гаплашиб кетдик. Оиласига қизиқдим.
– Уйланганмисиз?
– Ҳа.
– Келин нима иш қилади?
– Ўқитувчи, – яна кулимсиради йигит. – Бир куни таксида келаётсам, бекатда турган экан. Қўл кўтарди, тўхтадим. “Чилонзорга”, деди. “Неча пул берасиз?” деб сўрадим. Арзимас пулни айтди. Тўғриси, йўлим бўлгани учун «Майли, ўтиринг», дедим. Ўтирганидан сўнг: “Ўқитувчимисиз?” деб сўрадим. “Нима эди?” деди у. Кулдим. “Ўқитувчилигингизни пулга қаттиқлигингиздан билдим”, дедим. Унинг жаҳли чиқиб: “Ўқитувчиликнинг нони қаттиқ бўлади”, деганини эшитмаганмисиз?” деди. “Эшитганман. Менинг бувим ҳам ўқитувчи бўлганлар. Бувим бозорга борсалар, савдолашмагунча нарса олмасдилар. Бувимни таниб қолган бозорчилар, «Бу онахон барибир ўзининг айтганига олади», деб нарсаларининг нархларини бироз кўтариб айтишарди. Бувим уларнинг шумликларини билиб турса ҳам, ўзларини билмаганликка олиб, савдолашардилар. “Савдолашишда барака бор”, дердилар. Кейин билсак, бувим Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ҳадисларига амал қилар эканлар...
Бир куни у машинамга ўтирган кўчадан юрдим. Қарасам, бекатда у турибди. Тўхтадим. Ўтирди... Шу тарзда танишиб олдик. Худога шукр, ҳаётимиз яхши. Фарзанд кутяпмиз. Унинг севинчдан чеҳралари очилиб кетди.
– Мени ҳам ўқитувчига ўхшатдингиз-а?
– Ҳа, сизни кўпроқ бувижонимга ўхшатдим.
–   Раҳмат. Лекин мен ўқитувчиларни ўқитадиган ўқитувчиларданманда! – дедим мақтанганнамо ҳазиллашиб. Бувижонингизнинг жойлари жаннатда бўлсин, мана, бизнинг манзилга ҳам етиб келдик...
– Яхши боринг, холажон, – деди йигит ва ғувиллаганича кетди. Изидан қараб қолдим. Бироз бориб, тўхтади, бир эркак кабина эшигини очди-ю, ўтирди. Машина олға юриб кетди.
Йигитнинг хулосаси тўғри бўлса, ҳозирги йўловчи ё таниши, ё бир ишбилармон, ҳар ҳолда ўқитувчи эмас. Лекин ўқитувчининг пулга “қаттиқлиги”нинг касбига алоқаси мени ўйлатарди. Агар ўқитувчининг ойлиги катта бўлганида ҳам, ўқитувчи пулга "қаттиқ" бўлармиди? Балки... Аввалги замонларда қандай бўлган экан? Шунда лоп этиб кўз олдимга Абдулла Қодирийнинг “Меҳробдан чаён”идаги Солиҳ махдум домла келди. У ҳам ўз даврининг ўқитувчиси, таъбир жойиз бўлса, у бизнинг ўқитувчилардан ҳам "пишиқроқ" эди. Демак, таксичи йигит адашмаган. Ҳаммадан ҳам мени қувонтирган нарса, йигитнинг самимийлиги, ўқитувчи бувисини ҳурматлаб эслагани, аҳли оиласидан мамнунлиги эди.

Раъно РАҲМОНБЕРДИ қизи
@pophayoti

Асраб олинган қизча...

Онаси вафот этганида кизчасига атига икки ёш тулганди. Отаси аллакачон оиласини унутиб, уларни ташлаб бошка хотинга уйланиб дом дараксиз йук булиб кетганди. Бутун кишлок кизчага рахми келиб, нима килишга, ким бокиб олиши хакидаги уйлар билан  боши котган эди. Кишлок хаёти, хар бир оилада узининг фарзандлари етарли эди. На илож...болалар уйига беришмокчи булиб туришганда, беш фарзанднинг онаси Зарина хола, уша икки яшар кизчани хам бокиб олиш таклифини киритди.
   — Биз яъни турмуш уртогим билан уни кизларимиз сафига кушиб узимиз бокиб олмокчимиз!- деди.
  — Нималар деяпсизлар? Уз болаларингизни бокиб катта килсаларингиз хам катта гапку, кийналиб колмайсизларми?- дейишди кишлок оксоколари.
  — Йук...бештаси утирган столга олтинчиси хам сигади. - дея кизчани узи билан уйига олиб кетди.
   Орадан йиллар гизиллаб утиб кетди. Хаёт кийинчиликларига карамасдан Зарина хола болаларини беками куст катта килиб, тарбиялади. Лобар(бокиб олинган кизча) хам жуда аклли ва гузал киз булди. У янги онаси учун хеч кандай ташвиш тугдирмади. Хаттоки бирор марта хам касал булмади. Уни доим Аллох юборган фаришталари химоя килиб юрди.
  Хаттоки шундай бузгунчи , гийбатчи инсонлар топилдики, унга доим угайлигини, бу оила бегоналигини эслатиб турадиган. Буни билган Лобар хеч хам хафа булмади. Аксинча, у янаям купрок ота онасига якин булиб, мехр курсатишга харакат килди. Доим онасини кучиб, эркалаб:
  — Сиз барибир мени хакикий онамсиз!-дер эди шивирлаган овозда.
   Оилада барча фарзандлар катта булишиб, турмушга чикишиб, киз бола палахмон тоши деганларидек хар томонга таркалиб кетишди. Ота онаси билан ун турт ёшли Лобар кизи колди. Чарос кузли чиройли, аклли ва босик  кизчага айланганди. Уй ишларини деярли хаммасини узи бажарарди. Хеч хам нолимасди. Буларни куриб турган баъзи бир гийбатчилар Зарина холага хасад килишарди.
   Кишлокни чеккасида уйлари жойлашган булиб, унчалик узок булмаган масофада кичикрок дарё окиб утарди. Уша йили каттик киш булди. Кор хам куп ёгди, дарёнинг устки кисми калин муз билан копланганди. Урталари унчалик калин булмаса хам, киргокдаги музлар одамни кутарадиган даражада калин булганди.  Киш охирлаб бахор кириш арафаси эди ушанда. Кунлардан бир куни Зарина хола дарёга ювган кирларини чайгани борди. Ювилган кирларини тогорага солиб, киргокда туриб чайишни бошлаган хам эдики, дарё уртасидан музнинг карсиллаб ёрилиши эшитилди. Сув яккол куриниб колганди.
  — Муз кетди, каранглар муз окиб кета бошлади!- дея бакира бошлади узокрокда киргокда турган болалар.
   Музга томоша килиш учун купчилик кишлок ахолиси чикиб келишди. Бу куркинчли манзарага Зарина хола хам  кирлар колиб томоша кила бошлади. Бир пайт узи чикиб турган муз булаги хам ёрилиб, дарёнинг уртасига караб суза бошлади. Киргокка якинрок булган муз устига сакраши мумкин эди, лекин узини йукотиб куйган Зарина хола икки муз орасидаги масофа узоклашганидан куркинч билан бакириб юборди. Саросима бошланди, кимдир кайикни олиб келишни айтса, яна кимдир сирпаниб бориш керак дерди. Лекин муз секин аста киргокдан узоклашиб борарди. Бир пайт бу овозларни эшитиб колган Лобар, онасини куткариш учун киргок буйлаб югурарди. Тухтамасдан киргокка якин музга сакради. Шу аснода бир муздан иккинчисига, кейин навбатдагисига сакраб онасига якинлашиб олди. Онаси кизини куриб:
  — Лобар кизим, кайт изингга, биз иккаламиз хам нобуд буламиз!- дея бакирарди.
  Лекин кизи бу гапларга ахамият хам бермасдан онасини куткаришга харакат киларди. Ва тез тез харакати билан онаси окиб бораётган муз устида пайдо булди ва онасини кулидан ушлаб:
    — Онажон узингизни кулга олинг, куркманг бизни Аллохни узи асрайди!- дея онасини тинчлантирди.
  Музларни окимини кузатиб туриб, узлари турган муз олдига якинлашган катта муз булаги якинлашгач , бирданига :
  — Онажон, кани биргаликда сакрадик!- дея бакирди.

Туққан Она эмас боққан Она!

@pophayoti

#МОТИВАЦИЯ
• Оилалар ажралишни истайди;
• Уйланмаганлар оила қуришни;
• Ишсизлар ишлашни хоҳлашади;
• Ишлаётганлар ишдан безор;
• Фақирлар бой бўлишни хоҳлайди;
• Бойлар эса бир парча ҳузурни;
• Машҳурлар беркиниш пайида;
• Бошқалар машҳурлик талабида;
• Демоқчи бўлганим шуки, бахтли бўлишни хоҳласангиз, нималарга эга эканлигингиз ҳақида фикр қилинг ва ҳар қандай ҳолатда бўлсангиз ҳам, шукур қилинг!!
@pophayoti