Адвокатдан ўзига хос ҳозиржавоблик

Тошкент шаҳар ЖИБ Яккасарой тумани судининг 31.01.2025 йилдаги қарорига кўра, адвокат А.Акрамходжаев, ҳимояси остидаги Файзиевнинг ҳуқуқ ва манфаатларини дастлабки тергов жараёнларида ҳимоя қилиб келгани ҳолда, ИИВ Тергов департаменти терговчиси Улуғбек Хамдамов уни ишда иштирок этишдан четлаштириш ҳақида қарор чиқарган. Сабабини эса, келтира олмаган.

Шундан сўнг, адвокат Акрамходжаев мазкур қарордан нусха берилишини сўраб, адвокат сўрови билан мурожаат қилган. Сўровига жавоб олмагач, судга шикоят билан мурожаат қилган.

Судья Ж.Хожимуродов терговчини, адвокат сўровига жавобан, сўралган ҳужжат нусхасини тақдим этмасдан, МЖтК нинг 197-1-моддасида назарда тутилган маъмурий ҳуқуқбузарликни содир этганликда айбдор деб топди.

Адвокат терговчининг ўзига хос тактикасига ўзига хос тактика билан жавоб қилиб қўйгани таҳсинга лойиқ.

👉 @Advokat_Abdullayev

Сизнинг бошингизга тушса ҳам, худди шу стандартда ишлаймиз

Адвокатлар ўз ҳимояси остидаги шахс билан учрашишларига ноқонуний тўсқинликлар ҳали ҳамон давом этмоқда.

Мисол учун, Ғ.Дустов ишида ҳам у билан учрашишга имкон берилмади. Тошкент шаҳар ИИББ биноси ёнида 3 соатдан ортиқ кутиб қолинди. Бу вақт давомида ўнга яқин мурожаатлар (102, 1102) қилинди, фойдаси бўлмади.

Мурожаатлар билан ишлашга масъул ходим билан ҳам учрашиб, “Ўзи сақласин-ку, лекин Сиз ёки Сизнинг яқинингиз худди шундай таъқибга олинганида ҳам шундай стандартда, қатъий позицияда туриб, ҳимоя ҳуқуқингизни таъминлашга ҳаракат қиламиз.”, - деганимиздан кейингина ходимнинг қатъий монелиги юмшади. Бироқ, барибир ичкаридаги билан учрашишга эриша олмадик.

Ходим бечора "юқори" нинг чизиб берган чизиғидан чиқишга ботина олмагач, унга нима ҳам дер эдик-ки?

Шу орада Омбудсман ишонч телефони (1096) га ҳам мурожаат қолдирдик. Мурожатимиз ўша куни ИИВ га юборилибди. Лекин натижасидан дарак йўқ.

Бу ҳолатда Конституциянинг 142-моддасидаги “Адвокатга ўз ҳимоясидаги шахс билан монеликсиз ва холи учрашиш, маслаҳатлар бериш учун шарт-шароитлар таъминланади.”, - деган нормаси ишламади.

Ҳимоя ҳуқуқига ва айни пайтда, ҳимоячининг ҳуқуқларига бунақанги очиқдан очиқ тупуриб қўйиш холатларига амалиётимиздаги мисоллар, минг афсус-ки, талайгина.

Шундай экан, Омбудсмандан махсус маърузаларида ҳаракатланиш эркинлиги чекланган шахсларнинг ҳимоя ҳуқуқларининг бузилиши холатларига ҳам алоҳида тўхталиб ўтишини кутиб қоламиз.

Маълумот учун: Қонуннинг 15-моддасига мувофиқ, Омбудсман Ўзбекистон Республикаси Президентига, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарига, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига инсон ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш юзасидан ҳуқуқий, ташкилий, ижтимоий-иқтисодий ва бошқа чора-тадбирлар кўришга қаратилган махсус маъруза тақдим этишга ҳақли.

Махсус маъруза инсоннинг бузилган ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини тиклаш бўйича хулоса ёки таклифлардан иборат бўлади.

👉 @Advokat_Abdullayev

Жазолаш синдроми

Охирги пайтларда одил судловда "жазонинг муқаррарлиги"да ишлашга ундовчи хато ёндашувга тез-тез дуч келмоқдамиз. "Жазо берилди", "жазо муқаррар", "жазо муқаррарлиги таъминланди" каби сўзларни эшитяпмиз. Судларга тегишли матбуотларда, муайян суд ишининг фақатгина ҳукм ўқиш жараёнларидан лавҳалар тақдим этилиб, "Фалон модда билан фалонча йилга озодликдан маҳрум қилинди. Жазо муқаррарлиги таъминланди.", - деган қисқа ахборотлар бериб борилмоқда.

Тўғри, муайян ҳуқуққа хилоф қилмиш ва унинг жазоси ҳақида маълумот берилиши яхши. Лекин, нима сабабдан фақат жазоланганигагина урғу қаратилаверади? Бундан мақсад нима? Ё тегишли ахборот сайтлари билан шундай келишувлар борми? Ёки инсонларни фақат қўрқув остида ушлаб туришми мақсад? Суд жараёнларини эфирларга тўғридан тўғри узатиб борилиши деярли йўлга қўйилмаган жамиятда эса, фақатгина "жазоланди", "қамалди" ларни янгратавериш фақат ва фақат қўрқув солиш, ваҳима уйғотиш йўли билан тийиб туришга уринишдан бошқа нарса эмас, бизнингча.

Бу эса, нотўғри услуб. Қонун устуворлигига жазони муқаррар деб билиш билангина эришиб бўлмайди, назаримизда.

Қонунчилик жазонинг муқаррарлигини эмас, балки жавобгарликнинг муқаррарлигини илгари суради. Булар фарқли тушунчалар эканини юридик онг эгалари яхши биладилар.

Жавобгарликнинг муқаррарлиги қилмишида жиноят таркибининг мавжудлиги аниқланган ҳар бир шахс жавобгарликка тортилиши шартлигини англатади. Лекин, албатта, ҳар доим ҳам жазо қўлланилиши шартлигини англатмайди. Чунки, Кодекснинг бир қатор моддаларида жавобгарликдан ёки жазодан озод қилиш масалалари ҳам бор. Қилмишнинг жиноийлигини истисно қиладиган ҳолатлар эса энди, бу, бошқа мавзу.

Назаримизда, жазо муқаррарлиги ҳақида сурункали бонг ураверилиши ҳам бир "шовқин" бўлиб, у одил судлов фаолиятига фақатгина халал бермоқда холос. Яъни, судлар Кодексдаги жиноий жавобгарликдан ва жазодан озод қилишга оид қоидаларни қўллашни (албатта, бунга асослар мавжуд бўлганида) унутиб қўяётгандек. Ёҳуд, "олиб қўйибди", "бериб қўйибди" каби миш-мишлардан ҳоли бўлишни хоҳлаш одиллик ва инсонпарварлик принципларини амалда тўлақонли ишлатилишига тўсиқ бўлиб қолмоқда. Ва афсус-ки, оқибатда жазолаш синдроми вужудга келиб қолди.

Олий суд статистикасида негадир жавобгарликдан ва жазодан озод этилиши билан боғлиқ маълумотларга кўзингиз тушмайди. Ваҳоланки, булар ҳам судловнинг одиллигига жамоатчиликда ишонч ҳиссини оширишга хизмат қиладиган омиллардан саналар эди.

Ўз навбатида, Ғайрат Дўстов кейси жамоатчиликка кўп нарсаларни юзага чиқариб берди.

Айтмоқчимиз-ки, олий мақсад тарбиялаш бўлиши ўрнига жазолаш бўлиб қолган жамиятда қонунларга ҳурмат ҳисси эмас, аксинча, нафрат ҳисси шаклланаверади.

👉 @Advokat_Abdullayev

Қамоқ: Ноқислик амалиётдами ёки...

Жиноят-процессуал кодекснинг 315-моддасига асосан қамоқда сақлаш учун кўрсатилган муддат ўтгач, шахс дарҳол қамоқдан озод этилиши шарт.

Бироқ, амалиётда шахсни қамоқда сақлаб туриш муддати иш судга ўтказилганда тугаса ҳам, шахс озод этилмайди.

Ваҳоланки, жиноят иши судга ўтказилиши заҳоти шахсни қамоқда сақлаш билан боғлиқ муддатларга қўйилган талаблар ўз моҳиятини йўқотади. Чунки жиноят иши судга келиб тушгандан сўнг, судья жиноят ишини судда кўриб чиқиш учун тайинлаш тўғрисидаги ажримида айбланувчига нисбатан эҳтиёт чораси тўғри танланганлиги масаласини муҳокама қилади.

Бунда асослар бўлган тақдирдагина, айбланувчига нисбатан қўлланилган эҳтиёт чорасини ўзгартиради, ёки уни ўзгаришсиз қолдиради. Бу ўринда, суд муҳокамаси даврида судланувчи қанча муддат давомидақамоқда сақланишини судья белгиламайди.

Шунингдек, Кодекснинг 405-моддасида жиноят ишини биринчи босқич судида муҳокама қилиш муддати узоғи билан олти ойгача узайтирилиши мумкинлиги белгиланган. Бироқ, Кодексда суд муҳокамаси даврида шахс қанча муддат қамоқда сақланиши мумкинлигига аниқлик киритилмаган ва бу масала ҳали ҳануз мавҳумлигича қолмоқда.

Ҳамма "бало" шунда.

Бу борада, Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитаси аъзоси бўлган Даврон Арипов ҳам ўзининг бундан тўрт йил олдинги бир нутқида амалиётда шахсни қамоқда сақлаб туриш муддати иш судга ўтказилганда тугаган бўлишига қарамай, шахс озод этилмаётганини урғулаган ва бунга ўзининг танқидий муносабатини асослашга уринган эди.

@Advokat_Abdullayev

Одил судлов: Ана мантиқ, мана маъно

Кеча бир апелляция судида ғалати ҳолатга дуч келдик. Судланувчилар шу иш бўйича бошқа бир судланувчининг ногирон эканлиги важи билан унга нисбатан қўлланилган қамоқ эҳтиёт чорасини ўзгартириш ҳақида судга илтимоснома киритдилар.

Илтимосномалари, одатдагидек рад этилди.

Энди, рад этилишининг асослантирилишига қаранг: биринчи босқич суди унга нисбатан озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинлаган экани учун ҳам энди эҳтиёт чорасини ўзгартириб бўлмас эмиш.

Ажабо! Ёндашувни қаранг! Ана мантиқ, ана маъно. Ана гўё-ки, инкор қилиб бўлмас тарздаги асослантириш.

Унда ишни апелляцияда қайта кўришдан маъно қани? Бундай ёндашадиган судьялар билан одил судловимизнинг аҳволига вой.

@Advokat_Abdullayev

Баъзан тугаш билмаган дардлар ёмғир бўлиб устингдан ёғаверади. Шуни унутмагинки, ранго-ранг камалак ёмғирдан сўнг чиқади.

Жалолиддин Румий

@Advokat_Abdullayev

Қамоққа олиш: "шаблон" стандартларнинг ноқулайликлари бир терговчи талқинида

Хоразм вилояти туманларининг биридаги прокуратура терговчиси билан айнан қамоққа олиш эҳтиёт чораси масаласида бўлиб ўтган суҳбатимизда, у шу эҳтиёт чорасини жуда кам ҳоллардагина танлашга қарор қилаётганини айтди.

"Сабаби," - дейди суҳбатдошимиз, "11-сонли тергов ҳисбхонасидан тергов ҳаракат ўтказиш учун олиб келтирмоқчи бўлсам, 3 кун олдин айтишим керак. Лекин баъзан шунда ҳам, айбланувчи вақтида келтирилмай, кечикиб кетади. Бунақа муаммони ҳал қилгунча, ундан кўра, шахсни қамоққа олиш масаласини кўрмаганим яхши. Ана лозим деб топса, суд қамоққа олаверсин."

Бу, "шаблон" тарзида қамоқни қўллайверишлар юзага келтираётган ноқулайликлар ва ёқимсизликларнинг юздан бири, аслида.

@Advokat_Abdullayev

Мустақил судга ҳурмат ва ишончни оширишда одил қозининг ўрни
Аввало судьянинг илми, тажрибаси, илмий, ҳуқуқий, маънавий, сиёсий салоҳияти судья ва мустақил суднинг юзи саналади.

Низолар, жиноятлар, судда кўрилаётган ишлар доирасида ёки ишларни кўришда судьяни катта ҳаётий тажрибаси, ишни ҳал этиш амалиётини ижобий шакилланганлиги, судьялар томонидан стратегик қарор қабул қилиш амалиёти, зарур минумум ҳаётий тажриба, малакали илм, соҳавий чуқурлашган билим ва тизимли амалиёт ҳамда адолат ҳуқуқини қўллашда собит бўлиши шарт.

Бугунги қозиларнинг АҚШнинг Массачусетс штати ёки Жанубий Кореанинг Кемхе шаҳри судларида қандай вердикт қабул қилинаётганлиги ёхуд Германиянинг округ судларида фуқаролик низоларига оид қабул қилинаётган қарорлардан халқаро ҳуқуқнинг умум эътироф этилган нормалари, янгиликларидан хабардор бўлиб боришлиги муҳим.

Айни дамда халқаро ва миллий қонунчиликдан ташқари, ЖИБ судлари қозиларнинг Насафий бобомиз, Мотуридий ҳазратлари, буюк Марғилоний кабиларидан, МИБ судлари қозиларнинг Кайковусдан, “Сиёсатнома”дан, ФИБ судлари қозиларининг диний бағри кенгликдан, юртимизда яшаётган миллат ва элатлар анъаналари ёки ислом ҳуқуқидан, Имом Бухорий, Исо Термизийлардан, оила-никоҳ, мерос сир-синоати борасидаги қадриятлардан, ИИБ судлари қозиларнинг халқаро тижорат ва арбитраж янгиликларидан, шиддат билан ривожланиб бораётган иқтисод ва тижорат муносабатлари, уларнинг ҳуқуқий тартибга солишнинг янгича тартиб-таомилларидан, халқаро арбитрларнинг замонавий-янги кейслар юзасидан чиқараётган хулоса ва қарорларидан ўз вақтида хабардорлиги қозиларимизнинг ишлар бўйича қилаётган хулосаларини мукаммаллигини таъминлашга хизмат қилади.

Судья суд амалиётидаги муаммоларни мониторинг қиладиган, мукаммал таҳлил этадиган, илмий ва асосли ечимларни ўзига ва жамиятга таклиф этадиган кўникмалар устида ишлаши керак.

Хуллас, мустақил суд одамларда ишончни орттиради, кучли қози низони адолатли ечади, буни эса – адолат ҳуқуқи дейди.

Нуриддин Муродов
Сариосиё туманлараро иқтисодий суди раиси

@Advokat_Abdullayev

Тадбиркорлик: Ҳуқуқлар тўғри талқин қилиняптими?

“Қашқадарё маъмурий судларида қонун ишламайдими?” - сарлавҳаси остидаги мақола юзасидан фикримизни баҳам кўришни истадик.

Суд қарорига кўра, жамият (тадбиркор) маъмурий судга транспорт бошқармасининг қарорини ҳақиқий эмас, деб топишни сўраб мурожаат қилган.

Мурожаат давлат божи тўланмаганлиги важи билан қайтарилган.

Ушбу ажримнинг қонуний ва асослилиги апелляция тартибида кўриб чиқилиб, ўзгаришсиз қолдирилган.

Тадбиркор эса, “Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида”ги Қонуннинг 50 ва “Давлат божи тўғрисида”ги Қонуннинг 10-моддаси талабларига кўра, ушбу вазиятда у давлат божи тўлашдан озод қилинганлигини эслатишга уринган.

Хўш, юқоридаги нормалар нима дейди ўзи?

Уларда белгиланишича, тадбиркорлик субъектлари — тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш билан боғлиқ ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини бузаётган маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг, республика ижро этувчи ҳокимият органларининг, маъмурий-ҳуқуқий фаолиятни амалга оширишга ваколатли бўлган бошқа органларнинг, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг, улар мансабдор шахсларининг қарорлари, ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан маъмурий судга мурожаат қилганда давлат божини тўлашдан озод қилинади.

Яъни, мазкур моддаларда тадбиркорлик фаолияти билан боғлиқ ҳуқуқлар ҳақида эмас, балкитадбиркорликни амалга ошириш билан боғлиқ ҳуқуқлар ва қонуний манфаатларни бузаётган қарорлар ёки қилмишлар ҳақида гап кетмоқда.

Қонун нормасини айни шундай мазмунда талқин қилинишини ёқлаб, адвокатлар Дилшод Хайдаров ва Санжар Зулуновлар ҳам фикр билдиришибди. Фикрларимиз бир хил - cуд қарори қонуний ва асосли, деб ҳисоблаймиз.

Хуллас, юқоридаги мақолада назарда тутилган ҳуқуқлар тадбиркорлик фаолияти билан боғлиқ, деб эмас, балки уни амалга ошириш билан боғлиқ ҳуқуқлар, деб талқин қилиниши тўғри бўлади.

@Advokat_Abdullayev

Ғалаба қозониш (5)
(давоми, боши)

Учинчи қоида бу сиз худди Трибунал каби ўйлашга ҳаракат қилишингиз керак. Нега? Агар сиз шундай қилсангиз, сиз автоматик тарзда партизанлардек ҳаракат қилмайсиз.

Айнан партизан бўлиб кўринмаслик жуда муҳим, чунки сиз шундагина суд ва суд ҳайъати аъзолари қаршисида анча ишончлироқ кўринасиз ва кейинги суд жараёнларингизнинг муваффақияти қайсидир маънода таъминланади.

Албаттаки, кимнингдир вакили бўлишлик билан кимнингдир ёнини олишликнинг жуда катта фарқи бор. Чунки, сизнинг ишингиз бир марталик бўлади, арзон бюджетли, қайта-қайта такрорланувчи фильм каби эмас.

Сиз қуйидаги саволлар билан миянгизни банд қилишингиз керак:
-“Судья қандай ҳукм қилиши мумкин, ушбу вазият бўйича?”,
-"Ёки умумий ҳолатда қандай фикрда бўлиши мумкин, ушбу вазият бўйича?”,
-"Ёки судланувчининг кўриниши ёки судланувчининг онаси унинг гувоҳи сифатида қандай намойиш этади?".

Сиз қуйидагича ўйламаслигингиз керак:
-“Судьянинг қандай фикрлаши мен учун айни муддао бўлади?”
-“Суд ҳакамлар ҳайъатини қандай чалғитишим мумкин?”
-“Мен танқид қилишим керак.”
-“Агар мен судья бўлганимда қандай ўйлаган бўлар эдим?”

Энг муҳим инкор қилишингиз керак бўлган ҳолат бу мижоздек ўйлаш. Сизга олдиндан нима бўлишини таҳлил қилишга ва суд залидаги жараёнга таъсир эта олишингиз учун пул тўланади.

Мижозингиз хоҳ ўғри бўлсин, хоҳ маҳаллий ҳарбий куч ёки мульти миллионер бўлишидан қатъий назар фақат унингдек ва у учун ўйлашингизни хоҳлайди. Ва улар суд залида ёлғон маълумот бераётганда фақат уларнинг фойдаси учун ҳаракат қилишингизни хоҳлашади. Баъзида мижоз томонидан адвокатга айнан суд жараёнида қандай ҳимоя қилиш бўйича босим яратилади.

Судьянинг қандай фикрлаши мумкинлигини мижозга тушунтира олсангиз, мижоз учун энг яхши хизматни кўрсата оласиз.

Агар адвокатлар фақат мижозлар хоҳишидек ҳаракатланганида эди, унда суд залининг цирк майдонидан фарқи қолмас эди.

Сизнинг асосий вазифангиз мижозни мамнун қилиш билан судьяни мамнун қилиш ўртасидаги нозик чизиқни босиб ўтишдир.

Судьяни мамнун қилишлик одатда мижознинг фойдасига ишлайди.

Тажрибасиз ва фақатгина ўзининг манфаатидан келиб чиқиб фикрлайдиган мижознинг фикри билан судьянинг хафсаласини пир қилманг. Унутмангки, бу вазиятга айнан сиз тайёргарлик кўргансиз ва айнан сиз судьянинг олдиндан нима ўйлашини аниқлай олишингиз ва шунга қараб жавоб тайёрлашингиз мумкин бўлади.

Агар биз қоидаларга амал қилсак, кейин эса юзага келадиган чекловларни бартараф эта олсак, айнан шу бўлади ютиш ёки ютқазиш.

Чекловчи қоидалар қонун ва далил орасида келиб чиқади. Сизнинг бошқарув кодексларини билишингиз талаб этилади. Лекин сиз ушбу қоидаларни ва уларни ҳал қилиш чораларини бутун карьерангиз давомида ўрганиб борасиз.

Айнан шу қоидалар ичида ғалаба қозониш сизнинг муваффақиятингиздир.

Қандай куч сарфланганлигига қарамасдан уч асосий қоидани ёдда тутинг.

Сиз курашишингиз керак. Шунчаки далилларни тақдим қилиш етарли эмас. Адвокат мутлақо ўзини ишга бағишлай олиши керак. Эҳтимолки, биз суд жараёнида ютқазишимиз мумкиндир, лекин чақнаган кўзлар билан қўрқмасдан курашиш шунчаки уриниб кўришдан анча яхшироқдир.

Ва доим ёдда тутинг. Бутун иш фаолиятингиз давомида оддийгина жилмайиш билан ютишга бўлган мақсади йўқлиги, аммо далилларни кўрсатиш билан кифояланиши ҳақида айтадиган инсонларга дуч келасиз. Бундай сўзлаш одатий ҳоллардан. Ўзини бундай тутишлик худдики уларни хавфсиз кўрсатади.

Ҳеч қачон бундай гапларга ишонманг.

©️Моррис Уэст, "Иблис ҳимоячиси" китоби

?@Advokat Avokado