Қамоқ: Ноқислик амалиётдами ёки...

Жиноят-процессуал кодекснинг 315-моддасига асосан қамоқда сақлаш учун кўрсатилган муддат ўтгач, шахс дарҳол қамоқдан озод этилиши шарт.

Бироқ, амалиётда шахсни қамоқда сақлаб туриш муддати иш судга ўтказилганда тугаса ҳам, шахс озод этилмайди.

Ваҳоланки, жиноят иши судга ўтказилиши заҳоти шахсни қамоқда сақлаш билан боғлиқ муддатларга қўйилган талаблар ўз моҳиятини йўқотади. Чунки жиноят иши судга келиб тушгандан сўнг, судья жиноят ишини судда кўриб чиқиш учун тайинлаш тўғрисидаги ажримида айбланувчига нисбатан эҳтиёт чораси тўғри танланганлиги масаласини муҳокама қилади.

Бунда асослар бўлган тақдирдагина, айбланувчига нисбатан қўлланилган эҳтиёт чорасини ўзгартиради, ёки уни ўзгаришсиз қолдиради. Бу ўринда, суд муҳокамаси даврида судланувчи қанча муддат давомидақамоқда сақланишини судья белгиламайди.

Шунингдек, Кодекснинг 405-моддасида жиноят ишини биринчи босқич судида муҳокама қилиш муддати узоғи билан олти ойгача узайтирилиши мумкинлиги белгиланган. Бироқ, Кодексда суд муҳокамаси даврида шахс қанча муддат қамоқда сақланиши мумкинлигига аниқлик киритилмаган ва бу масала ҳали ҳануз мавҳумлигича қолмоқда.

Ҳамма "бало" шунда.

Бу борада, Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитаси аъзоси бўлган Даврон Арипов ҳам ўзининг бундан тўрт йил олдинги бир нутқида амалиётда шахсни қамоқда сақлаб туриш муддати иш судга ўтказилганда тугаган бўлишига қарамай, шахс озод этилмаётганини урғулаган ва бунга ўзининг танқидий муносабатини асослашга уринган эди.

@Advokat_Abdullayev

Одил судлов: Ана мантиқ, мана маъно

Кеча бир апелляция судида ғалати ҳолатга дуч келдик. Судланувчилар шу иш бўйича бошқа бир судланувчининг ногирон эканлиги важи билан унга нисбатан қўлланилган қамоқ эҳтиёт чорасини ўзгартириш ҳақида судга илтимоснома киритдилар.

Илтимосномалари, одатдагидек рад этилди.

Энди, рад этилишининг асослантирилишига қаранг: биринчи босқич суди унга нисбатан озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинлаган экани учун ҳам энди эҳтиёт чорасини ўзгартириб бўлмас эмиш.

Ажабо! Ёндашувни қаранг! Ана мантиқ, ана маъно. Ана гўё-ки, инкор қилиб бўлмас тарздаги асослантириш.

Унда ишни апелляцияда қайта кўришдан маъно қани? Бундай ёндашадиган судьялар билан одил судловимизнинг аҳволига вой.

@Advokat_Abdullayev

Баъзан тугаш билмаган дардлар ёмғир бўлиб устингдан ёғаверади. Шуни унутмагинки, ранго-ранг камалак ёмғирдан сўнг чиқади.

Жалолиддин Румий

@Advokat_Abdullayev

Қамоққа олиш: "шаблон" стандартларнинг ноқулайликлари бир терговчи талқинида

Хоразм вилояти туманларининг биридаги прокуратура терговчиси билан айнан қамоққа олиш эҳтиёт чораси масаласида бўлиб ўтган суҳбатимизда, у шу эҳтиёт чорасини жуда кам ҳоллардагина танлашга қарор қилаётганини айтди.

"Сабаби," - дейди суҳбатдошимиз, "11-сонли тергов ҳисбхонасидан тергов ҳаракат ўтказиш учун олиб келтирмоқчи бўлсам, 3 кун олдин айтишим керак. Лекин баъзан шунда ҳам, айбланувчи вақтида келтирилмай, кечикиб кетади. Бунақа муаммони ҳал қилгунча, ундан кўра, шахсни қамоққа олиш масаласини кўрмаганим яхши. Ана лозим деб топса, суд қамоққа олаверсин."

Бу, "шаблон" тарзида қамоқни қўллайверишлар юзага келтираётган ноқулайликлар ва ёқимсизликларнинг юздан бири, аслида.

@Advokat_Abdullayev

Мустақил судга ҳурмат ва ишончни оширишда одил қозининг ўрни
Аввало судьянинг илми, тажрибаси, илмий, ҳуқуқий, маънавий, сиёсий салоҳияти судья ва мустақил суднинг юзи саналади.

Низолар, жиноятлар, судда кўрилаётган ишлар доирасида ёки ишларни кўришда судьяни катта ҳаётий тажрибаси, ишни ҳал этиш амалиётини ижобий шакилланганлиги, судьялар томонидан стратегик қарор қабул қилиш амалиёти, зарур минумум ҳаётий тажриба, малакали илм, соҳавий чуқурлашган билим ва тизимли амалиёт ҳамда адолат ҳуқуқини қўллашда собит бўлиши шарт.

Бугунги қозиларнинг АҚШнинг Массачусетс штати ёки Жанубий Кореанинг Кемхе шаҳри судларида қандай вердикт қабул қилинаётганлиги ёхуд Германиянинг округ судларида фуқаролик низоларига оид қабул қилинаётган қарорлардан халқаро ҳуқуқнинг умум эътироф этилган нормалари, янгиликларидан хабардор бўлиб боришлиги муҳим.

Айни дамда халқаро ва миллий қонунчиликдан ташқари, ЖИБ судлари қозиларнинг Насафий бобомиз, Мотуридий ҳазратлари, буюк Марғилоний кабиларидан, МИБ судлари қозиларнинг Кайковусдан, “Сиёсатнома”дан, ФИБ судлари қозиларининг диний бағри кенгликдан, юртимизда яшаётган миллат ва элатлар анъаналари ёки ислом ҳуқуқидан, Имом Бухорий, Исо Термизийлардан, оила-никоҳ, мерос сир-синоати борасидаги қадриятлардан, ИИБ судлари қозиларнинг халқаро тижорат ва арбитраж янгиликларидан, шиддат билан ривожланиб бораётган иқтисод ва тижорат муносабатлари, уларнинг ҳуқуқий тартибга солишнинг янгича тартиб-таомилларидан, халқаро арбитрларнинг замонавий-янги кейслар юзасидан чиқараётган хулоса ва қарорларидан ўз вақтида хабардорлиги қозиларимизнинг ишлар бўйича қилаётган хулосаларини мукаммаллигини таъминлашга хизмат қилади.

Судья суд амалиётидаги муаммоларни мониторинг қиладиган, мукаммал таҳлил этадиган, илмий ва асосли ечимларни ўзига ва жамиятга таклиф этадиган кўникмалар устида ишлаши керак.

Хуллас, мустақил суд одамларда ишончни орттиради, кучли қози низони адолатли ечади, буни эса – адолат ҳуқуқи дейди.

Нуриддин Муродов
Сариосиё туманлараро иқтисодий суди раиси

@Advokat_Abdullayev

Тадбиркорлик: Ҳуқуқлар тўғри талқин қилиняптими?

“Қашқадарё маъмурий судларида қонун ишламайдими?” - сарлавҳаси остидаги мақола юзасидан фикримизни баҳам кўришни истадик.

Суд қарорига кўра, жамият (тадбиркор) маъмурий судга транспорт бошқармасининг қарорини ҳақиқий эмас, деб топишни сўраб мурожаат қилган.

Мурожаат давлат божи тўланмаганлиги важи билан қайтарилган.

Ушбу ажримнинг қонуний ва асослилиги апелляция тартибида кўриб чиқилиб, ўзгаришсиз қолдирилган.

Тадбиркор эса, “Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида”ги Қонуннинг 50 ва “Давлат божи тўғрисида”ги Қонуннинг 10-моддаси талабларига кўра, ушбу вазиятда у давлат божи тўлашдан озод қилинганлигини эслатишга уринган.

Хўш, юқоридаги нормалар нима дейди ўзи?

Уларда белгиланишича, тадбиркорлик субъектлари — тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш билан боғлиқ ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини бузаётган маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг, республика ижро этувчи ҳокимият органларининг, маъмурий-ҳуқуқий фаолиятни амалга оширишга ваколатли бўлган бошқа органларнинг, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг, улар мансабдор шахсларининг қарорлари, ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан маъмурий судга мурожаат қилганда давлат божини тўлашдан озод қилинади.

Яъни, мазкур моддаларда тадбиркорлик фаолияти билан боғлиқ ҳуқуқлар ҳақида эмас, балкитадбиркорликни амалга ошириш билан боғлиқ ҳуқуқлар ва қонуний манфаатларни бузаётган қарорлар ёки қилмишлар ҳақида гап кетмоқда.

Қонун нормасини айни шундай мазмунда талқин қилинишини ёқлаб, адвокатлар Дилшод Хайдаров ва Санжар Зулуновлар ҳам фикр билдиришибди. Фикрларимиз бир хил - cуд қарори қонуний ва асосли, деб ҳисоблаймиз.

Хуллас, юқоридаги мақолада назарда тутилган ҳуқуқлар тадбиркорлик фаолияти билан боғлиқ, деб эмас, балки уни амалга ошириш билан боғлиқ ҳуқуқлар, деб талқин қилиниши тўғри бўлади.

@Advokat_Abdullayev

Ғалаба қозониш (5)
(давоми, боши)

Учинчи қоида бу сиз худди Трибунал каби ўйлашга ҳаракат қилишингиз керак. Нега? Агар сиз шундай қилсангиз, сиз автоматик тарзда партизанлардек ҳаракат қилмайсиз.

Айнан партизан бўлиб кўринмаслик жуда муҳим, чунки сиз шундагина суд ва суд ҳайъати аъзолари қаршисида анча ишончлироқ кўринасиз ва кейинги суд жараёнларингизнинг муваффақияти қайсидир маънода таъминланади.

Албаттаки, кимнингдир вакили бўлишлик билан кимнингдир ёнини олишликнинг жуда катта фарқи бор. Чунки, сизнинг ишингиз бир марталик бўлади, арзон бюджетли, қайта-қайта такрорланувчи фильм каби эмас.

Сиз қуйидаги саволлар билан миянгизни банд қилишингиз керак:
-“Судья қандай ҳукм қилиши мумкин, ушбу вазият бўйича?”,
-"Ёки умумий ҳолатда қандай фикрда бўлиши мумкин, ушбу вазият бўйича?”,
-"Ёки судланувчининг кўриниши ёки судланувчининг онаси унинг гувоҳи сифатида қандай намойиш этади?".

Сиз қуйидагича ўйламаслигингиз керак:
-“Судьянинг қандай фикрлаши мен учун айни муддао бўлади?”
-“Суд ҳакамлар ҳайъатини қандай чалғитишим мумкин?”
-“Мен танқид қилишим керак.”
-“Агар мен судья бўлганимда қандай ўйлаган бўлар эдим?”

Энг муҳим инкор қилишингиз керак бўлган ҳолат бу мижоздек ўйлаш. Сизга олдиндан нима бўлишини таҳлил қилишга ва суд залидаги жараёнга таъсир эта олишингиз учун пул тўланади.

Мижозингиз хоҳ ўғри бўлсин, хоҳ маҳаллий ҳарбий куч ёки мульти миллионер бўлишидан қатъий назар фақат унингдек ва у учун ўйлашингизни хоҳлайди. Ва улар суд залида ёлғон маълумот бераётганда фақат уларнинг фойдаси учун ҳаракат қилишингизни хоҳлашади. Баъзида мижоз томонидан адвокатга айнан суд жараёнида қандай ҳимоя қилиш бўйича босим яратилади.

Судьянинг қандай фикрлаши мумкинлигини мижозга тушунтира олсангиз, мижоз учун энг яхши хизматни кўрсата оласиз.

Агар адвокатлар фақат мижозлар хоҳишидек ҳаракатланганида эди, унда суд залининг цирк майдонидан фарқи қолмас эди.

Сизнинг асосий вазифангиз мижозни мамнун қилиш билан судьяни мамнун қилиш ўртасидаги нозик чизиқни босиб ўтишдир.

Судьяни мамнун қилишлик одатда мижознинг фойдасига ишлайди.

Тажрибасиз ва фақатгина ўзининг манфаатидан келиб чиқиб фикрлайдиган мижознинг фикри билан судьянинг хафсаласини пир қилманг. Унутмангки, бу вазиятга айнан сиз тайёргарлик кўргансиз ва айнан сиз судьянинг олдиндан нима ўйлашини аниқлай олишингиз ва шунга қараб жавоб тайёрлашингиз мумкин бўлади.

Агар биз қоидаларга амал қилсак, кейин эса юзага келадиган чекловларни бартараф эта олсак, айнан шу бўлади ютиш ёки ютқазиш.

Чекловчи қоидалар қонун ва далил орасида келиб чиқади. Сизнинг бошқарув кодексларини билишингиз талаб этилади. Лекин сиз ушбу қоидаларни ва уларни ҳал қилиш чораларини бутун карьерангиз давомида ўрганиб борасиз.

Айнан шу қоидалар ичида ғалаба қозониш сизнинг муваффақиятингиздир.

Қандай куч сарфланганлигига қарамасдан уч асосий қоидани ёдда тутинг.

Сиз курашишингиз керак. Шунчаки далилларни тақдим қилиш етарли эмас. Адвокат мутлақо ўзини ишга бағишлай олиши керак. Эҳтимолки, биз суд жараёнида ютқазишимиз мумкиндир, лекин чақнаган кўзлар билан қўрқмасдан курашиш шунчаки уриниб кўришдан анча яхшироқдир.

Ва доим ёдда тутинг. Бутун иш фаолиятингиз давомида оддийгина жилмайиш билан ютишга бўлган мақсади йўқлиги, аммо далилларни кўрсатиш билан кифояланиши ҳақида айтадиган инсонларга дуч келасиз. Бундай сўзлаш одатий ҳоллардан. Ўзини бундай тутишлик худдики уларни хавфсиз кўрсатади.

Ҳеч қачон бундай гапларга ишонманг.

©️Моррис Уэст, "Иблис ҳимоячиси" китоби

👉@Advokat Avokado

Асл мақсад нима эди?
Судлардаги хизмат телефонлари ишламаётганлиги ҳақидаги постдан сўнг судьялар ёрдамчилари томонидан эътирозли муносабатлар билдирилди.

Уларга кўра, судья ёрдамчилари суд мажлисларини ташкиллаштирсинми? Суд мажлиси баённомасини юритсинми? Ҳукм ва қарорларни ёзсинми ёки тинимсиз телефон қўнғироқларига жавоб берсинми?

Девонхона мудири-чи? Юқоридан келадиган топшириқларни бажарсинми ёки фуқаролар, адвокатлар билан гаплашиб, уларнинг мурожаатларини қабул қилсинми, ёҳуд фақат телефон қўнғироқларига жавоб бериб ўтирсинми?

Адвокатлар реал ҳолатни, судларда иш ҳажми қанақалигини билса-да, судларни ишламаётганликда айблашлари адолатданми?

Аввало, судларни ишламаётганликда айблашдан йироқмиз ва эътирозли муносабатларда тўлиқ жон бор. Лекин бизда ҳам ўринли ва ҳақли савол бор-да, ахир.

Агар ҳақиқатдан ҳам судлардаги хизмат телефонларига келган қўнғироқларга сурункали жавоб берилмаса, маълумот қандай алмашилади? Унда, нима учун бу хизмат телефонлари ўрнатилди?

Тан олиш керак-ки, судья ёрдамчиларининг одил судлов фаолиятидаги ҳиссалари катта ва меҳнатлари оғир. Кун давомида ҳажми катталиги сабаб атиги битта маъмурий ҳуқуқбузарликка оид иш бўйича суд мажлиси баённомаси расмийлаштирилишигагина улгура олинган ҳолатлардан ҳам хабаримиз ҳам бор. Кўплаб судья ёрдамчилари суддаги ишлардан кетиб қолаётганганликларининг асл сабабини ҳам биламиз ва тушунамиз.

Яна ҳақли саволимиз: Хўш, фуқароларни ва бизларни ким тушунади? Биламиз-ки, судья ёрдамчисининг асосий вақтини суд мажлиси баённомасини расмийлаштириш олиб қўяди.

Олий суд раҳбарияти шунинг устида бош қотириб, илғор технологияларни жалб қилиб, инсон омилисиз расмийлаштириш имкониятлари ҳақида жиддий бош қотириб кўрдимикан?

Бизга ўрганиш учун тақдим этилган айрим хорижий давлатларнинг жиноят иши ҳужжатлари билан танишиш жараёнида суд мажлиси баённномалари махсус қурилмалардан автоматик мажбурий қайд этиб борилиши йўлга қўйиш орқали судья ёрдамчиларининг қўл меҳнати ҳажмини самарали қисқартирилишига эришилганлигини ўргандик.

Хуллас, муаммоларни Сизники-бизники қилмасдан, инсон учун қулайлик яратиш пайида бўлиш асл мақсад эмасмикин?

@Advokat_Abdullayev

Спорт соҳаси доирасида янги жавобгарликлар

Спорт соҳасида коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашиш мақсадида янги жиноий жавобгарликларни белгиловчи Қонун кучга кирди.

Унга кўра, спорт мусобақалари иштирокчилари ёки ташкилотчилари қонунга хилоф равишда моддий қийматликлар олганлик ёки мулкий манфаатдор бўлганлик учун эндиликда Жиноят кодексининг 214-1-моддаси билан жавобгарликка тортиладилар.

Бундан ташқари, мазкур Кодексга яна бир, 214-2-модда киритилган бўлиб, унда спорт мусобақалари иштирочилари ва ташкилотчиларини пора эвазига оғдириб олганлик учун жиноий жавобгарлик белгиланди.

@Advokat_Abdullayev

Бухорода жиноят иши қўзғатиш шахсларга боғлиқми?

Бухоро вилояти прокуратурасидаги қуйидагича амалиётни мутлақо қонунчиликка зид, деб биламиз.

Жиноят иши қўзғатилишидан олдин қонунда назарда тутилмаган ҳолларда ҳам вилоят прокурорининг розилигини олиш талаби қўйилаётганлиги урғуланибди.

Бу амалдаги Жиноят-процессуал кодексининг 11-моддаси 2-қисми қисми талабига кӯра, қонунларни аниқ бажаришдан ва уларга риоя қилишдан ҳар қандай чекиниш, қандай сабабларга кўра юз берганидан қатъи назар, жиноят процессида қонунийликни бузиш ҳисобланади ва белгиланган жавобгарликка сабаб бўлади.

Қолаверса, қонунда назарда тутилмаган ҳолларда ҳам жиноят иши қўзғатиш вилоят прокурорининг ёки қайсидир бир бўлим бошлиғининг хоҳиш-иродасига боғлиқ бўлиб қолиши ҳам мантиқсиз, айни пайтда, коррупцион омил ҳамдир.

Марҳамат қилиб, вилоят прокурори жиноят ишини қўзғатилишининг қонунийлиги устидан прокурор назоратини амалга ошириб, ЖПКнинг 337-моддасидаги ваколатларидан фойдалансин.

Аслида бу модда айни пайтда унинг зиммасига мажбурият ҳам юклайди.

@Advokat_Abdullayev