Ассалому алайкум, "БИР КУНИ" ни соғинган дўстларим учун...

ҚИСМАТ БИТИГИ

Уч нафар ногирон болалари бор ёлғиз онани йўқлаб хонадонига бордик. Каттагина ҳовли, мевали дарахтлар қийғос гуллаган, томорқанинг ҳар қарич еридан унумли фойдалангани кўриниб турибди. Бизни кўриб супага кўрпача тўшаб пешвоз чиққан онахоннинг қадоқлашиб кетган озғин қўлларига, рангпар юзига қараб юрагим эзилди...
Ўғиллари ётган хонага бошлади. Бири тўшакдан бошини кўтара олмади, икки ўғли нима биландир машғул бўлиб ўтирарди. Титраб турган онаизорга ўғиллари ҳақида бир қалтис савол бериб, дилини оғритиб қўйишдан чўчиб, ўзи сўз очгунча сабр қилдим:
– Мен оилада ёлғиз фарзанд эдим. Отам урушга кетганида онамнинг қорнида қолган эканман. Яқинда элликка тўламан. Урушдан ногирон бўлиб қайтган отам умрининг охиригача азобда яшади. Бошқа фарзанд кўришмаган. Мактабда яхши ўқидим, ўқитувчи бўлишни орзу қилардим, аммо ўқишга киришга имкон бўлмади. Бир қўл бўлиб қолган отамнинг ёнига кирдим. Катта ҳовлида керагида лой тепиб пахса урдим, ер чопиб экин экдим. Узоқ-яқиндан қўлимни сўраб келган совчилар кўп бўлди, мен кўнмадим. Яримжон отам билан онамни ёлғиз ташлаб кетгим келмади. Ёшим ўтиб бораётганини билган қариндошлар маслаҳат қилишиб, холамнинг ўғлига узатишди. Пешонам шўр экан. Кетма-кет дунёга келган ўғилларим мажруҳ туғилди. Учтанинг кенжаси ҳам йигирмага кирган. Ота-онам, фарзандлар дардига куйган умр йўлдошим – ҳаммаси бизни ташлаб кетди. Болаларингизни ногиронлар уйига топширинг, хабар олиб турасиз, деганлар кўп бўлди. Кўнглим бўлмади. Оз бўлса ҳам нафақалари бор, маҳалла, қариндош -уруғлар хабар олиб туришади. Майиб-мажруҳ бўлса ҳам шу ўғилларимнинг борига шукур. Елкасига офтоб тегса, иккиси эмаклаб ҳовлига чиқишади. Бир-бирига имо-ишора билан бўлса ҳам меҳр кўрсатишади. Катта акалари ўрнидан туролмагани учун кичиклари бир амаллаб тўшагини судраб чиқиб қуёш юзини кўрсатади. Булар бўлмаса, менинг кимга керагим бор... Отамдан қолган бу дарахтларнинг мевасини кимлар ейди...
Онахон билан суҳбатлашар эканман, ўртанча ўғли: “Бувва, ке, ке”,– деб чақира бошлади. Онаизор: Ана кўрдингизми, бирпас кўринмай қолсам шунақа қилиб чақиришади-да”, дея кўзида қувонч ёлқинланди. Икки ўғлининг қўлидаги бир ўрам ипини кўриб онага савол билан юзландим.
– Қўллари бўш қолса тагига солинган кўрпа-тўшакни ипидан тортқилаб йиртиб увадасини чиқаради, кийимларини ҳам шу аҳволга солишади. Қорни тўқ бўлса, шу ипни чуваб ўйнаб ўтиришади. Иккисига икки хил рангдаги ип боғлами олиб келганман, ипини рангидан танийди, – дейди жилмайиб.
Ўша куни уйимга қайтдиму, ўзимга қайта олмадим. Фаолиятим (тўқсонинчи йиллар) оналик ва болаликни муҳофаза қилиш бўлгани учун бир оёғим ўша оилада бўлиб қолди. Онаизорга раҳмим келарди. Шифокорлар кунда, кунора хабар олиб туриши йигитларга руҳий мадад бўлди. Айниқса, ўртанча ўғли мутахассис ёрдами, муолажаси билан анча сўзларни айтадиган бўлди. Ақли ҳам тиниқлашгандек эди. Бир куни каноп ип ўрамини кўтариб бордим. Мансурбекка ипни эшиб арқон қилиши мумкинлигини уқтириш учун анча фурсат керак бўлди. Секин-аста уддалади. Укасини арқон эшаётганини кўрган ака, аввалига ўзини деворга уриб ғудраниб исён кўтарди. Ҳеч ким, ҳатто онаси ҳам тушунмайдиган тилда бир нималар дерди, шўрлик. Кейинги борганимда укаси эшаётган арқоннинг бир томонини ушлаб турганини кўриб, суюниб кўзларимга ёш келди. Тайёр бўлган арқонларни олиб кетиб, хом ашёсини келтириб берадиган савобгир ҳам топилиб қолди. Сўрток соясида иш билан андармон бўлиб ўтирган ўғли: “Буввааа, нон абке” деганда онаизор яшариб кетгандек кўринарди. У жуда бахтиёр эди.
Соппа-соғ дилбандини ўлимга маҳкум қилган ёки тўлғоқ азобида туққан боласини бегонага пуллаётган аёллар шу хокисор, мискин она пойидан тупроқ олса эди... Ўша онадаги сабрнинг бир лаҳзаси, меҳрининг бир ҳовучи ўша ношукур оналарда бўлса эди...

Мунаввара УСМОНОВА

БИР КУН ҚОЛГАН ЭДИ...

Ҳамма ишларим беш, деб ўзимни хотиржам кўрсатганим билан, ота-онам, яқинларимни соғиниб гоҳида кўзимга уйқу келмасди. Яшаётган ижара уйимизда телефон йўқ, вақти-вақти билан уйдагиларга сим қоқиб гаплашиш дийдор ўрнини босолмайди. Шундай кунларнинг бирида гўшакни дадам кўтарди. Анча гаплашдик. Болалар мактабдан таътилга чиқса, албатта, борамиз, дедим кўнглим бўшаб. Шунда дадам: “Келманг, қизим. Туғилган кунингиз онангиз билан бирга борамиз. Кейин сизлар ҳам биз билан бирга қайтасиз”, дедилар. Ўша лаҳза, ўша онда елкамдан икки қанот ўсиб чиққандай шодландим. Ота уйимизга борганимга ойлар ўтган, соғиниб фурсат пойлаб юрган ташвишли кунларим қувончга айланди. Болалар ҳам йигирма кун... ўн тўққиз кун... деб бармоқ санашарди. Кутилган кун арафасида сабрим етмай, уйга сим қоқдим. Укам билан ҳол-аҳвол сўрашгач, дадамлар қачон йўлга чиқишади, дедим. Ундан: “Опа, дадамнинг қон босими ошиб касалхонага тушиб қолган. Опангга айтманглар, овора бўлиб келиб юрмасин, йўл харажати ҳам анча, яхши бўлсам ўзим бораман, дегани учун сизга айтмагандик”, – деган гапни эшитиб, хавотирга тушдим. Негадир ўша кунлари тез-тез дадам тушимга кирар, онам билан хаёлан гаплашардим. Маошимдан жаннатиларимга чиройли совғалар олгандим. Уларга атаб ёзган шеърларимни ёд олган болаларим ҳар куни имтиҳонимдан ўтарди. Гулқоғозлари йиртилиб, хароб ҳолга тушган уйимизни (бировнинг уйи бўлса ҳам) оқлаб-кўклаб чиройли қилганимиздан севиниб яшаётган эдик.
Бир кун қолган эди... Атиги бир кун... Сим қоқмасам бўларкан. Энди қандай қилиб тонг оттираман, қандай қилиб туғилган кунимда шодланиб ўтираман? Олган совға-саломимни бағримга босиб йўлга тушай десам, болаларим йиғлаб қоладими? Ўша телефон буткаси ёнида қанча ўтирдим, қандай ўтирдим, ёдимда йўқ. Уйга судралиб кириб борганимда оқшом чўккан эди. Югуриб кетгим келарди. Довонни, йўлни, шаҳарни, ўзим суйиб, ўзим ғурурланган ҳамма нарсани шу топда ёмон кўриб кетдим. Дадамнинг елкасига бош қўйиб тўйиб-тўйиб йиғлагим келарди. Соғинганимни, соғиниб кетганимни, уч ойдан бери дийдорига ташна бўлганимни айтгим келарди. Уйим ҳам, ундаги созланган жиҳозлар ҳам ғариблашган, болаларимнинг кўзларида мунг бор эди. Тонг отди. Ишга отландим. Болаларим дафтар варақларига рангли қаламлар билан ҳар хил расмлар чизиб деворга илиб қўйган, шарлар билан хонани безатиб кўнглимни кўтармоқчи бўлганларини кўриб, бироз дилимдаги ғашлик тарқади. Ишладим, ҳоридим, шогирдларим, ҳамкасбларим туҳфа этган гулларни кўтариб уйга қайтдим. Эрта тонгда туриб йўлга отланиш ниятида йўл тадоригини кўришга ошиқиб борардим.
Йўлакдан уйга кириб бораётганимда негадир юрагим ҳаприқа бошлади. Онам доим бурмали кўйлаги ёқасига қадаб оладиган қалампирмунчоқнинг иси димоғимга урилди. Касал отамни ташлаб онам келармиди, деган ўй билан эшик очдим. Остона хатлашим билан ўрик, олча, қирмизи олмалар тўлатилиб устига узум барглари тўшалган қутиларга кўзим тушди. Шода-шода қилиб бели боғланган райҳон, жамбилларнинг иси уйни тутиб кетганди.
Кейин...уйимиз тўрида ўтирган ота-онамни кўрдим. Дадамнинг бағрига бошимни қўйиб, юзларини силарканман, “Озиб кетибсиз, дадажон, рангларингиз ҳам синиққан. Касал ҳолингизга нега келдингиз, эрталаб ўзим йўлга чиқардим”, дедим. Меҳрибоним эса:
–Эр киши ваъда бердими, ўлса ҳам лафзида туриши керак. Қодир Аллоҳим қувват берди келдим, олтиним. Тирик эканман, ҳолингиздан хабар олавераман.
Ҳар фаслнинг меваси пишганида олиб келавераман. Узум пишиғида бир келсам, беҳи пишганида икки келаман, – дедилар бошимни силаб.
Фарзандларим улғайиб, давлатим бисёр бўлганда, боришга имкон топганимда дадам йўқ. Онамнинг борига беҳисоб шукур, меҳри, дуолари билан юксалиб юрибмиз. Аммо оталар қизларини бошқача суяди-да! Бошқача меҳр беради-да! Тушкунликка тушиб маҳзун бўлсам, дадам раҳматли тушимга киради. Гоҳида қўйнига новвот солиб келса, бирида янги кўйлак туҳфа қилиб севинтиради. Ҳар йили туғилган кунимда отам ёнимда эканини юракдан ҳис этаман.

Мунаввара УСМОНОВА

Маҳбуба ая фарзандлари учун ҳам иродали бўлиши, ҳали кўп заҳмат чекиши керак эди. Уларнинг қорнини тўйдириш учун ерни мола қилаётган ҳўкиз ортидан юриб, кесак майдалади. Шоли, буғдой экди. Элга қўшилиб канал қазиб, сув келтирди. Тўнғич ўғли Ниғматжон 9 ёшга кирганда элга дастурхон ёзди. Тоғорани тўнтариб дўмбира қилиб чалаётганлар олдига бориб, “Қаттиқроқ чалинглар, тоғора тешилсаям майли. Отаси йўлда аста-секин келаётган бўлса, тўй овозини эшитиб қадамини илдамлайди”, деди. Гап охирлаб, омон-омон замонларга уланганда:
– Шунча заҳмат чексангиз ҳам, юзингизда ажиб нур бор,– десам онахон кулиб, “нуркўприк эканман-да”, дейди.
У дамларда колхоз омборида хашаки лавлагидан бошқа ҳеч нарса йўқ, бир бош жўхори беринг, деб этак тутиб келувчиларнинг кети узилмасди. Муҳтожликдан келганларнинг халтасига лавлаги тўкиб берганларнинг ҳам боши балода эди. Чунки аёллар бригадаси кўмагида ердан унган ҳамма маҳсулотни кесиб, қоқи қилиб қуритиб фронтга юбориларди. Ойдинда ер ҳайдаб, аёллар бригадасида полиз оралаган Маҳбуба ая ҳеч кимга зорланмади. Аламини меҳнатдан олди, армонини заҳматлар орасидан қидирди.
Юз ёшга кириб “Шуҳрат” медали билан тақдирланган кунда: “Ўтган умрим, чеккан заҳматларим учун мингдан-минг розиман. Энди армоним йўқ. Эгамдан узоқ умр тилайман, ҳали бундан ҳам чиройли кунларни кўргим келяпти”, дегандилар.
... Ҳа, армонли замонлар, армону оғриқлари хотираларда қолди. Аммо дориламон кунлар келди, дея уларни унутиб юбормаганимиз яхши. Шундай эмин-эркин, топган-тутганимиз ўзимиз, фарзандларимизга буюриб турган замонга қандай тошли, тиканли йўллардан ўтиб келганимизни эслаб турганимиз яхши. Шундагина биз мана бу мусаффо осмоннинг, ўқлар овози, бомба портлашларидан узоқ, тинч, осуда ҳаётимизнинг қадрини яна ҳам теранроқ англаймиз. Набираларимизнинг жарангдор кулгиси, ўсмир қизларимизнинг покиза табассуми, обод ҳовлилару хиёбонларимиз, меҳнаткаш қўлимиз, ҳаётга эзгулик тилаб яшайдиган қалбимиз учун шукроналар айтамиз. Орзулаб етганимиз Ватан истиқлолининг яна бир қутлуғ арафасида кўнглимдан кечганларини қоғозга тушириб, нуқта қўйганимда яна бир оппоқ тонг ота бошлаган эди.
Азиз юртдошлар, тонгларимиз ҳамиша шундай умидбахш, жозибали кунларни бошлаб келаверсин, яхши кунлар шукуҳи ҳамиша биз билан бўлсин!

Мунаввара УСМОНОВА

ҲАЁТ

Эй, такаббур, кибру ҳаво,
Бу ҳолингга борми даво? 
Қилолмайсан аҳддан жудо,
Сени заҳмат билан енгдим!

Одам боши тошдан қаттиқ,
Қанча андуҳ қилдинг тортиқ.
Не савдо бор бундан ортиқ,
Сени тоқат билан енгдим!

Гоҳи дард, гоҳ дармон бўлдим,
Кимга бахт ё армон бўлдим.
Гоҳ қалқон, гоҳ камон бўлдим,
Сени ибрат билан енгдим!

ҲАЁТ,  сенга тутиб елкам,
Бирда тўлдим, бирида кам,
Кўксимга ин солди ситам,
Сени ҳасрат билан енгдим!

Эгамнинг айтгани фармон,
Бир сабрман, бир нотавон.
Ҳаёт, сенга бўлсин армон,
Сени раҳмат билан енгдим!

Ўтиб борар оташ фаслим,
Муҳаббатга туташ фаслим,
Билмай ўтдим, недир аслим,
Сени меҳнат билан енгдим! 

Ҳар недан дил бўлмас пайҳон,
Этолмайсан бағримни қон.
Ким-кимни қилди имтиҳон,
Сени қисмат билан енгдим!

Мунаввара УСМОНОВА

"Ижод сарчашмаси" журналида устозимиз Мунаввара Усмонованинг "Бир куни" лари эълон қилинди.

БИР КУНИ...

ОҚ ИЛОН

Онам бу йил кексайиб қолди. Бир пайтлар айтиб берган воқеаларни яна қайта айта бошласа ҳам худди ҳозир эшитаётгандек жон қулоғим билан тинглайман. Буви, пахта теримида нима бўлган эди, деб сўрайман эшитгим келиб. Кўзлари ёлқинланиб ҳикоя қилишлари менга қизиқ-да:
– Ўн бешга ҳам кирмаган эдим. Ўқувчи ҳам, ўқитувчи ҳам пахта йиғими пайтида колхозчига айланарди. Мен “мингчи”лар қаторида терардим. Ўн кунлик эълон қилинганини эшитиб, мукофотга бел бойладим. Бригадамизда менга ўхшаган теримчилар анчагина, биринчи бўлиш осонмаслигини билсам ҳам ҳаракатга тушдим. Энанг раҳматли:
– Қизим, сен мукофотга ташлаб овора бўлма, ҳалол меҳнат қилсанг ҳам раиснинг қизи-да, мукофотнинг олди шуники, деб гапиришлари аниқ, – деди.
Барибир айтганимдан қайтмадим. Этигим қўнжига дафтар, қалам солиб ким қанча пахта терганини ҳар куни қоралаб борардим. Етти кун деганда мендан ўзиб кетганлар бўлди. Бир куни уйдагилар ухлаб ётган ярим тунда далага отландим. Уйимиз яқинида қадимги “Оқ тўнли бува” мозори бор эди. Ўша ердан ўтаётганимда бироз этим жунжикди, иккиландим. Ортимга қайтиб мазза қилиб ухламоқчи ҳам бўлдим. Аммо шижоатим қўймади. Кўзимни маҳкам юмиб, дала томонга одимлайвердим. Ойдинда пахтазор чароғон кўринар, худди биров чироқ ёқиб ёнимда юргандек ғўза қаторларга ёруғлик тушарди. Тун эканлигини унутиб эгат оралардим. Бир-икки этак пахтани териб, тугиб қўйганимдан қувониб, дала этагига бориб қолганимни билмай қолибман. Қалин қамишлар қоплаган ботқоқлик, овлоқ ерлардан қандайдир қушларнинг ёқимсиз қичқириғи эшитиларди. Ортимга қайтдим. Қайтганда ҳам елкамга ортган пахта тўла этак билан анча ергача йиқилиб-сурилиб, югуриб бордим. Қўлларим тилиниб кетганди. Мозор яқинидаги далада чаман бўлиб очилиб турган пахталарни кўриб термоқчи бўлдим. Бир қадам ташлашимни биламан, ўқ ариқ устида кулча бўлиб ётган катта оқ илонга кўзим тушди. Жуда катта илон эди. Ҳозир ҳам кўз олдимда туради. Қўрқиб додлаб юбордим. Кесак отдим, тош отдим, жилай демасди. Борарга бошқа йўл тополмаганим учун четда ўтириб нари кетишини кутдим. Пинакка кетибман. Тушимда илон эмас, оқ чопон кийган юзлари нурли оқсоқол ўша ерда ўтириб намоз ўқиётган эмиш. Отахонга кўзим тушиб ёлғиз эмаслигимдан қувониб кетибман. Кўз очиб тонг ёришганини кўриб, яна бўйнимга этак илдим. Уч кеча-кундуз кўз юммай пахта терганим учун ўн кунликда биринчиликни олдим. Уйқусизликдан кўзларим ичига ботиб кетган, тирсиллаб ёрилган қўлларимдан қон сизиб турган бўлса ҳам ўша дамда бахтиёр эдим. Аммо... Биласанми, болам, нима дейишган:
– Абдужалил раиснинг қизи биринчиликни олади-да! Биз овора бўлиб тер тўкибмиз. Кечаси хирмондан олинган пахтани тугиб тарозига қўйганини ҳамма билади. Ёшгина қиз бирданига икки ҳисса кўп терадиган мингчига айланиб қолармиди, – дейишганмиш.
Шунда қўлимдаги мукофотга берилган хонатласни ўша жизиллаб гапирган аёлнинг ёнига бориб этагига ташладим. Шашт билан ортимга қайтдим. Аммо ёрилиб, титилиб кетган бармоғимга ипаги ёпишган мато ортимдан ерга судрала бошлади. Изимга қайтиб уни яна ташлаб кетаётганимда қонаб турган қўлларимни кўрган аёл ўрнидан туриб мени маҳкам бағрига босди: “Ҳалолинг бўлсин, болам. Раис бобо қизига хирмондан пахта эмас, омбордан атласни олиб берса ҳам бўларди-ку, ўзининг ҳукмида эди. Аммо сен ҳам биздек этагига гул тикиб, бўздан кўйлак кийиб юрибсан. Қўлларингни ёрилгани узоқдан билинмаган экан. Мени кечир, қизим, мени кечир”, – деди.
Ҳикояси якун топмаса деб, ҳаяжон билан тинглайман. Онамнинг киртайган кўзлари ёшга тўлади. Кафтим билан авайлаб артаман.
– Онажооон, қарғашойи атласдан кўйлак тикиб берсам киясизми? –дейман эркалаб...

Мунаввара УСМОНОВА

Барибир қоронғуликка кириб, ҳеч кимса йўқ жойда бир фурсат ўзим билан ўзим қолгим келарди. Ҳаво етишмай қийнала бошладим. Шофёр йигит жигаримдек қадрдон бўлиб қолган, вазиятни билиб турган бўлса ҳам “чурқ” этмай кетиб борарди. Алҳол, уйга етиб бордим. Февраль ойи охири бўлгани учун баҳор нафаси келиб қолган, ўша куни ҳаво ҳам очиқ эди. Мактабдан қайтган болаларим уй ичида бўлса керак, ҳовлида ҳеч ким кўринмасди. Эшикдан кириб деворга суянганча, узоқ ўтирдим. Авваллари биров қулоғим остида карнай чалса, парвойимга келмайдиган беғам эдим, ўша лаҳзада юрагимда қил айланмай қолди. Том устидаги қолган қорлар эриб, тарновдан чакиллаб томаётган томчи овози ҳам ёқмас, юрагимга томиб тешиб юборадигандек беҳаловат қиларди. Кимнингдир кўмагига муҳтож эдим. Аммо чақиришга, ўрнимдан туришга ҳам ҳолим етмасди.
Ҳовли этагида чопқиллаб юрган жониворга кўзим тушиб, бирдан сергакландим. Аввалига кўчадан кучук кириб олибди, деб ўйладим. Бўғоз қўйларни чўчитиб юбормасин, деб бир амаллаб ўрнимдан турдим. Пошнали этикни калишга алиштириб қўра тарафга аста юрдим. Чопиб юрган қўзичоқ экан. Бориб уни бағримга босдим. Қўнғир рангдаги қўзичоқнинг кўзлари мунчоқ эди. Пешонасида, тўртта туёғида оппоқ юнглари бор, чизиб қўйилгандек чиройли эди. Бироз қўзичоқни эркалаб ўтирдим, чап кўксимдаги қаттиқ оғриқ пасайгандек бўлиб, кўнглим ёриша бошлади. Кейин она қўйдан хабар олишга шошилдим. Не кўз билан кўрай-ки, қўрада худди шунга ўхшаган қўзини она қўй ялаб-юлқаб турарди. Кийимимни алиштириб яна қўйхонага югурдим. Энди бири-бирига жуда ўхшаган эгиз қўзиларни кўрган болаларим ҳам мен билан бирга севинарди. Икки кундан кейин яна бир қўйимиз қўзилади. Жигарранг тусда товланиб, чопқилаб юрган қўзичоқни кўрганда яна бир янгиландим.Ҳаёт кўзимга аввалгидан ҳам гўзалроқ кўрина бошлаганди.
Дардим ариди. Юракни титратаётган исёну алам ўрнини меҳр, умид эгаллади. Ким учундир бу оддий ҳолдир, лекин менинг қисмат музликларида дийдираб юрган кўнглимга офтоб илиқлигини берди...
Бир эшикни ёпиб, бирисини очиб берган Роббимга қуллуқ!
1994 йил

Эски гап...
БИР КУНИ...

Вилоят бўлимига янги раҳбар келди. Шанба куни йиғилишга бориб танишиб керакли топшириқлар олдик. Ҳар биримиз билан алоҳида-алоҳида суҳбат қилди.
– Аввалги раҳбар опа билан қадрдон экансиз, келганимга хафа эмасмисиз? – деди юзимга синчковлик билан қараб. Нима дейишни билмай бироз каловланиб турдим. Кейин:
– Ҳа, яхши эдим, ҳали ҳам устозимиз ҳурматимда. Аммо иш бошқа, қадрдонлик бошқа, сиз билан ҳам яхши ишлаймиз, Худо хоҳласа, – дедим. Йиғилиш тугагач, уч-тўрт кўнгил яқинлар ишдан кетган опанинг уйига йўқлаб бордик.
Туманга қайтиб ғайрат билан ишга киришдим.
Душанба куни эрталаб кутилмаганда янги раҳбаримиз туманга ташриф буюрди. Йўлига пешвоз чиқиб хонамга таклиф қилдим. Ўтган кунги топшириқларнинг ижроси ҳақида сўради. Шанба айтилган топшириқларни якшанба куни тунгача бажарганимизнинг ҳисобини эшитиб, юзи ёришгандек бўлди. Туман ҳокими ҳузурига кирганда нималарнидир маслаҳат қилишди, кейин кузатдик. Кейинги кунга чорвадор аёлларга яратилган шароитларни ўрганиб, камчилик муаммоларига ечим топишни режалаштирганим учун тонг саҳарда йўлга тушдим. Котиб йигит ҳоким сўраётгани, тезда етиб келишим зарурлиги айтгач, изимга қайтдим. Туманимиз ҳокими оғир-вазмин, инсоннинг кўнглига қараб гапирадиган, феълини билиб сўз топиб айтадиган яхши инсон эди. Кайфиятсиз бир ҳолатда сўз бошлади:
– Синглим, анчадан бери бирга ишлаймиз. Ишингиз, шиддатингиз, намунали хулқингиз билан тумандаги хотин-қизларимизга, ёшларга ўрнак бўласиз. Сизга нисбатан менда заррача ҳам норизолик йўқ. Аллоҳнинг гувоҳлигида бир сўз айтаман, ўзим ариза ёзиб ишдан кетишга ҳам тайёр турибман ҳозир...
Мен ўша топда гап нима ҳақда эканини тушунмасдим. Хаёлимда бугунги кўзда тутилган ишларга улгуриш йўлларини қидирардим. Кейин яна бир-икки гапларидан билдимки, ишдан бўшаш ҳақида ариза ёзиб беришим керак экан. Тушунгандан кейин ҳокимнинг гапларига эътибор бера бошладим:
– Кечадан бери ўйланаман. Бу гапни қанча юмшатиб айтсам ҳам дилингиз ранжишини билиб турибман, бошқа имконим йўқ. Тумандаги қайси ташкилот, қайси корхонада ишлашни хоҳласангиз, ўша ерда раҳбар ёки ўринбосарлик лавозимини берамиз. Ҳозирги ҳолат вақтинча, биз яна бирга ишлаймиз. Камбағалларни қўллаб, етимларнинг бошини силайдиган сиздек инсон, албатта, шу ерда ишлаши керак. Бу тушунмовчиликлар тез фурсатда ўтиб кетади...
– Менга иш керакмас, фақат айбим нима эканини билсам бўлди,– дедим қатъият билан. Бирдан ишдан кетишим тушимга ҳам кирмаган эди-да, мен бу ҳолатга тайёр эмасдим, аммо ичимдаги “мен”имнинг мушти тугилганди. Чунки 21 ёшидан бери туманда турли лавозимларда фаолият юритиб, туғилган тупроғини, марҳаматликларни жонидан яхши кўрадиган бир фарзанди сифатида юрагимга устун бўлгулик, қаддимни тик тутишга арзигулик эзгу ишларим бор эди.
– Мен ҳам сўрадим, бир жўялик гап йўқ. Менимча, кетган опа билан жуда яқин экансизлар. Шунга... Топшириқ бўлди, – деди туман раҳбари. Бу гапни айтгиси келмаётгани гап оҳангидан сезиларди.
Иш танламадим. Боиси бор эди. Кимнингдир мени деб ноҳақдан бурни қонашини, сабабсиз ишдан кетиб, мендек аҳволга тушишини умуман истамасдим. Котиба қизим кетаётганимни эшитиб буюмларимни йиғиштириб, кузатиш ўрнига ариза ёзди-да, мендан олдин иш жойини тарк этди.
Энди ўйласам, ўша фаолиятимда фақат меҳнат бор эди, рағбат кўрмадим, заҳмат чекдиму роҳат кўрмадим. Ҳеч қачон мансаб илинжида интилганим йўқ. Аллоҳим тақдир қилган экан ишладим, имконим борича ҳалол меҳнат қилдим.
Барибир ичимда бир ўт ёнарди. Ноҳақликка исёнми, чала қолган ишларим бўзлаб этагимдан тутармиди, яқинларимдан, маҳалла-кўйдан уялармидим, билмадим, барибир алам қиларди.
Котиб йигитнинг: “Опа, эртага соат ўнга жамоа йиғилади, кузатиш учун алоҳида тадбир белгиланди, сизни кутамиз”, дегани ҳам юрагимга тиғдек қадалди. Йўлда аҳволим бироз ёмонлашди. Яхшиям, у пайтларда уяли телефонлар йўқ, йиқилган, қоқилган одамнинг суратини қўйиб бир-бирига узатишлар йўқ, айюҳаннос солишлар йўқ эди, шукур.