Дўстлар, бир ўзбек фильмининг дубляжи учун Наби Раҳимов, Ҳамза Умаров, Мурод Ражабов ва Пўлат Саидқосимовнинг овозлари зарур бўляпти. Сунъий интеллект ёрдамида тикласа бўладими? Маслаҳатингиз ва кўмак керак.

"Қаҳрамон»
«Ghahreman», 2021
Система, яъни тизим издан чиққан бўлса, қонунлар инсон манфаатига эмас, аксинча унга қарши ишлай бошлайди.
Бундай тизим виждонли одамга лўттивоз, жиноятчи мақомини бериши ҳам ҳеч гап эмас. Атрофдагилар фильм қаҳрамони Раҳимга ёрдам бераман дегани сари вазият чигаллашиб кетаверади. 2021 йили Канн кинофестивалининг бош совринига эга чиққан бу фильмида Фарҳодий иккинчи ва учинчи планни биринчи пландан кам ишламайди. Яъни сиз воқелик тасвирланаётган ҳудудни қуруқ декорация деб қабул қилолмайсиз. Узоқдан кўзга ташланган ғира-шира соя ҳам ишлайди, гапиради.
Турмуш бор мушти билан кўринади. Биринчи планда фильм қаҳрамонлари ниманидир гаплашяти, лекин айни чоғда сиз кўзини қўл телефонидан уза олмаётган болаларни ҳам кўрасиз. Замонавий дунёнинг ҳақиқий зиндони бу — интернет ҳибсхонаси. Ижтимоий тармоқлар ҳар бир қадамимиз учун қўйилган тузоқ!
Эрон фильмлари миллионлаб
одамларнинг тақдири, орзу-истаклари уч-тўрт арбоб ихтиёрида бўлган тузум ҳақидаги оғир-оғир саволларини дунёга олиб чиқди. Улар ижтимоий кўламга кўтарилган маиший мавзунинг психологик талқинини кўрсатиб бера олди.

Ўртоқ Бойкенжаев” ва “Воиз” фильмларида юртимиз тарихидаги доғларда нафақат “лаънати” большевиклар, балки ўзимиз ҳам айбдормиз”, деган фикр бор. Айниқса, “Ўртоқ Бойкенжаев”да сиёсий характер қабариб туради. “Воиз” фильмининг қаҳрамони билан “Ўртоқ Бойкенжаев” қаҳрамони ўртасида умумийликни, тадрижий боғланишни кўриш мумкин... Хат-саводли Искандар аравакаш бора-бора бўйинбоғ таққан дастёр Бойкенжаевга айланди. Янги ҳукумат билан муроса йўлини тутган “Воиз”нинг қаҳрамони – “маслак” юриб-юриб қулликка, мутеликка етиб келди. Оммани оғзига қаратган воизнинг издоши “Ўртоқ Бойкенжаев” фильмида арзимас винтчага айланади. Иккиси ҳам ижтимоий ижобий қаҳрамон. Давлат учун хавф туғдирадиган бузғунчи эмас. Иккисининг-да кўксида аёлга, муҳаббатга жой бор. Фильмда ижтимоий-сиёсий муаммолар трагифарс билан очилган. Албатта, бу фильмнинг муваффақиятида катта адабиётнинг ҳиссасидан кўз юма олмаймиз. Диалоглар ниҳоятда табиий, жонли, ўзбекона. Истеҳзо муҳитини яратишда муҳаррир Эркин Аъзамнинг қўли яққол сезилади. Янгича урф билан айтганда ғоя муаллифи ва лойиҳа раҳбари – атоқли адибимиз Мурод Муҳаммад Дўст эди.

Бойкенжаев ҳар қанақа ижтимоий буюртмаларни, тепа топшириқларини шараф деб биладиган майда одам образи. “Аълочи ўқувчи” босқичида қолиб кетган, балоғатлик остонасидаги бир ҳақир. Бу каби одамларнинг ҳаётий ақидаси: бўл тайёр – доим тайёр. “Катта”нинг ишончини йўқотиб қўймаслик учун ҳар қанақа хорликка, камситилишга тайёр. Одамни шарафсизликка олиб борувчи шахсга сиғиниш иллатини ҳам айнан бойкенжаевлар яратади. Бойкенжаев тимсолида мафкура мажозини ҳам кўриш мумкин. Ҳар бир тузумнинг бош ғояси бўлади. Совет мафкураси, истиқлол мафкураси ва ҳаказо. Бояқиш мафкуралар Бойкенжаев каби минг кўйга солинади, олқишланади, “ким эдингу ким бўлдинг” деб улар учун тадбирлар уюштирилади. Фильмдаги ГЎРКОВлар каби ўзи йўқ нарса учун қанча-қанча одамлар сафарбар қилинади, сарсон бўлади, пуллар кўкка совурилади. Лекин алалоқибатда-чи? Дафн этилиши биланоқ ундан ном-нишон ҳам қолмайди. Қумлар қабрларни – қанча одам меҳнатини кўмиб ташлаганидек, сиёсий ғоялар ҳам ўзидан кейинги янги даврнинг чанг-чунгида йўқолиб кетади. Халқ табиатидан узоқ, ҳаёт ҳақиқатига зид ҳар қандай мафкура ва ғоялар ўлимга, унутилишга маҳкумдир. Яна бир талқин: Бойкенжаевни миллат мажози деб ҳам тушуниш мумкин. Ҳукмфармо, зуғумкор “оға миллат” истагидаги мазлум миллатнинг майдаланиши. Бунда фожианинг миқёси янада кенгайиб, чинакам сиёсий тус олади.

“Ўртоқ Бойкенжаев” фильмидан сўнг ўзбек киносида бу даражадаги ўткир мазмунга эга, аччиқ истеҳзога бой ижтимоий-сиёсий руҳдаги фильм олинмади. Чунки икки минг бешинчи йилнинг баҳоридан ички цензура, ёзилмаган, лекин мудом судралиб юрган тақиқлар кучайгандан кучайиб кетди...

Lulu va Nana | Yangi multfilm

https://youtu.be/RFrpXcHtplA?feature=shared

Россия Кино институтининг бутун дунёда ягона ҳисобланган филиали – Тошкентдаги шуъбасида таҳсил олувчи талабалардан яна мурожаат келди. Улар ўзининг муаммоси ҳали ҳам ҳал этилмаётганидан, мурожаатлари бу идорадан у идорага копток қилинаётганидан норози. Қонун устуворлигига масъул бирор ташкилотга ёзишса, у хатни Олий таълим вазирлигига йўналтиради. Олий таълим вазирлиги эса, бу филиал жониворни ким очган бўлса, ўша жавоб берсин дея мурожаатни “Ўзбеккино”га юборади. Копток бор, ечим йўқ.

Талабалар нима хоҳлаяпти ўзи? Аввало, филиалнинг очилиши вақтида шу ерда дарс бериши зўр ваҳима билан айтилган ўқитувчиларнинг дарс беришини. Филиал сайтига ҳозир ҳам кирсангиз, домлалар рўйхатида ўзбек совет кинематографиясининг бир-икки дарғаси кўрсатилган, аммо улар дарс бермаётганига, Московига қайтиб кетганига анча бўлган.

Айтишларича, Россиядан таклиф қилинган ёшроқ, дунёқараши ва умуман кинога қарашига ҳам чидаса бўладиган ўқитувчилар ҳам кетиб (баъзиларини Московдагиларнинг талаби билан ишдан олишибди ҳам – гўёки улар Украинадаги урушдан қатнашишдан бўйин товлаб Тошкентга қочиб келганлар экан), ўрнига расволар келяпти. Масалан, ҳозир бир домла келган, дейишяпти: дарс ўтмайди, ҳар гал “Украина - ёмон, Зеленский - ёмон, Россия тўғри иш қиляпти, нацистлар билан курашяпти”, деган гап эмиш.

Мана нима учун Россия институт-университетларининг филиалларини очмаслик керак (қани энди бизда биргина шу Кино институтининг филиали бўлса – буёқда ҳали дипломат тайёрлайдигани ҳам бор; аввал ёзганимдек, барини ёпиш керак). Ҳа, ўзимиздаги путинпарастлар ҳам дарсларга кириб, шунақа гапириши мумкин, лекин улар — ўзимизнинг хумбошлар, қачондир пишиб етилиб, инсофга келади деган умидимиз бор. Аммо Россиядан келиб (аниқроғи, юборилиб), сафсата сотаётганларига умуман тоқат қилиб бўлмайди.

Ўзи шундоқ ҳам кўп бўлмаган хусусий университетларимизнинг айбини топишга тирноқ остидан кир қидиргандек муштоқ Олий таълим вазирлигимиз, унинг Таълим инспекцияси, ўзича ғоявий таҳдидлар, “ўзбошимча, ноқонуний дарс беришлар”га қарши курашувчи бошқа манфаатдор идоралар шу филиалчага ҳам бир назар ташласа зарар қилмасди – у ерда нима бўляпти ўзи, қаердан қайси кас келиб, ўзбекистонлик талабаларга нималар деяпти, нималарни ўргатяпти, ким учун ишлаяпти?

Zulfiqor Musoqov yangi filmining suratga olish jarayonidan.
@yosh_kinematografistlar

МТРК кино-каталогларини ўрганиш жараёнида мен учун бир ҳақиқат аён бўлди. Совет даврида дубляж қилинган фильмлар орасидан ғоявий жиҳатдан серқиррали, маънолару ишораларга бой, кино тили ижтимоий сатҳга кўчган совет фильмлари деярли йўқ. 2012-йилгача на Андрей Тарковский, на Марк Захаров, на Тенгиз Абуладзе, на Отар Иосилиани фильмларидан бирортаси ўзбекчалаштирилганди. Назаримда, илгари фильм танланаётганда кўпроқ некбин туйғулар ва чиройли, машҳур актёрларга эътибор қаратилгандек. Ракурс маиший ҳаёт фонидаги совет кишисининг ёрқин изтиробларига, ширин кулгисига қаратилганди.
“Маданият ва маърифат” телеканалининг Ғайрат Сайдуллаев бошчлигидаги кино-дубляж муҳарририяти фильмлар танлаётганда нигоҳни кўпроқ ижтимоий кўламдаги инсоний драмаларга ва уста режиссёрларнинг санъатига қаратди. Юқорида номлари тилга олинган режиссёрларнинг деярли барча асарлари бугун МТРК хазинасидан жой олди. “Маданият ва маърифат” телеканали бошлаган анъана бугун “Маҳалла” телеканалида ҳам давом этяпти. Иқбол Қўшшаева

Hamma yoqda shu gap???

Bu yaxshilikkami endi, yo yomonlikkami, nima deb oʻyliysilar?