#EthiopiaCheck Explainer

ሀሠተኛና የተዛቡ መረጃዎችን ስርጭት ለመግታት የበኩላችንን አስተዋፅኦ ለማድረግ ምን ማድረግ እንችላለን?

#MediaLiteracy

@EthiopiaCheck

የሚጣሩ መረጃዎቻችንን በትዊተር (ኤክስ) አማካኝነት ማግኘት ለሚቀላችሁ ይህን ሊንክ በመከተል ቻናሉን መቀላቀል ትችላላችሁ።

https://x.com/EthiopiaCheck?s=09

X (formerly Twitter)

Ethiopia Check (@EthiopiaCheck) on X

ኢትዮጵያ ቼክ በማህበራዊ ሚድያ እና በመደበኛ ሚድያዎች የሚቀርቡ ሀሰተኛ መረጃዎችን በማጣራት ስራዎቹን ለተከታታዮቹ ያቀርባል።

#EthiopiaCheck Explainer በዩትዩብ ቻናሎች የሚተላለፉ መረጃዎችን ከማመናችን በፊት ልንጠይቃቸው የሚገቡ ነጥቦች

በተለይ ከቅርብ ዓመታት ወዲህ በርካታ የዩትዩብ ቻናሎች ተከፍተው መረጃ፣ ትንታኔ፣ ቃለምልልስ እና ሌሎች ይዘቶችን ሲያጋሩ ይስተዋላል። እነዚህ የዩትዩብ ቻናሎች የሚያጋሯቸውን ይዘቶች በመቶ ሺዎች የሚቆጠሩ ሰዎች እንደሚመለከቷቸውም መታዘብ ችለናል። ይህም ዩትዩብ ለብዙ ሰዎች ዋነኛ የመረጃ ምንጭ መሆኑን ያመለክታል።

ምንም እንኳን መረጃና ሌሎች ይዘቶችን የሚያጋሩ የዩትዩብ ቻናሎች መበራከት ከአማራጭነትና ከሀሳብ ብዝሃነት አኳያ የራሱ አዎንታዊ ጎን ቢኖረውም ለሀሠተኛና የተዛቡ መርጃዎች ስርጭት በር ሊከፍት ስለሚችል በነዚህ ቻናሎች የሚተላለፉ መረጃዎችና ትንታኔዎችን ከማመናችን በፊት  ቆም ምብሎ ማሰብና የሚከተሉትን ጥያቄዎች መጠየቅ ያስፈልጋል:

የዩትዩብ ቻናሉ በራሱ ዘጋቢዎች የተሰሩ ‘ኦርጅናል’ መረጃዎችን ያቀርባል?

የዩትዩብ ቻናሉ ለሚያቀርባቸው መረጃዎች በግልጽ የሚታወቁ ምንጮችን ይጠቅሳል?

በዩትዩብ ቻናሉ የሚሰራጩ መርጃዎች እንደ ሚዛናዊነት፣ ትክክለኛነት፣ አካታችነት ወዘት ያሉ የጋዜጠኝነት የሙያና የስነምግባር መርሆች ይታዩባቸዋል?

የዩትዩብ ቻናሉ ለስህተቶች ፈጣንና ግልጽ ዕርምት ይወስዳል?

የዩትዩብ ቻናሉ በግልጽ የሚታወቅ አድራሻ አለው? የአዘጋጆቹ ማንነት ይታወቃል?

የዩትዩብ ቻናሉ ለስህተቶች  ፈጣንና ግልጽ  የዕርምት ዕርምጃ ይወስዳል?

ከላይ ለተዘረዘሩት ጥያቄዎች ያገኘነው ምላሽ በአመዛኙ አሉታዊ ከሆነ የዩትዩብ ቻናሉ ለሀሠተኛና ለተዛቡ መርጃዎች ሊያጋልጠን ስለሚችል ቆም ብለን ማሰብና መረጃ የምናገኝበት አማራጭ ማስተካከል ይጠበቅብናል።

@EthiopiaCheck

ይህ ምስል በኢትዮጵያ የተከሰከሰ ድሮንን አያሳይም

ከ880 በላይ ተከታዮች ያሉት እና 'Tordit-ቶ' የሚል መጠሪያ ያለው የትዊተር አካውንት ንብረትነቱ የኢትዮጵያ የሆነ ድሮን መከስከሱን ያሳያል ያለውን ፎቶ አጋርቷል። አካውንቱ ፎቶው የት እና መች እንደተወሰደ አልገለጸም።

ሆኖም ኢትዮጵያ ቼክ ምስሉ ላይ ባደረገው ማጣራት የትዊተር አካውንቱ ያጋራው ፎቶ የቆየና ከሌላ ቦታ የተወሰደ መሆኑን አረጋግጧል።

በፎቶው ላይ የሚታየው ድሮን ንብረትነቱ የእስራኤል ሲሆን እ.አ.አ መጋቢት 31/2018 ዓ.ም በሊባኖስ የተከሰከሰ መሆኑን ዘ ታይምስ ኦፍ እስራኤል በወቅቱ የሰራው ዘገባ ያሳያል።

ትክክለኛውን ፎቶም ይህን ማስፈጠሪያ በመከተል ማግኘት ይቻላል:
https://www.timesofisrael.com/hezbollah-tv-says-israeli-spy-drone-crashed-in-lebanon/

ጊዜያቸውን ባልጠበቀና ከአውድ ውጭ በሆነ መልኩ የሚጋሩ ፎቶዎች ለሀሰተኛና አሳሳች መረጃዎች ሊያጋልጡን ስለሚችሉ ከማመናችን እና መልሰን ከማጋራታችን በፊት ተገቢዉን ጥንቃቄና ማጣራት እናድርግ።

@EthiopiaCheck

የአለማችን መጪው ትልቁ ፈተና: የሀሰተኛ መረጃ ስርጭት።

የአለም ኢኮኖሚክ ፎረም (WEF) ከቀናት በፊት የዘንድሮውን የስጋት ሪፖርት (Risk Report) ይፋ አድርጎ ነበር። ሪፖርቱ በአርቴፊሻል ኢንተለጀንስ የታገዘ የሀሰተኛ መረጃ ስርጭት የፈጠረው ስጋትን በሚቀጥሉት ሁለት አመታት ካሉ ስጋቶች በበለጠ በአንደኝነት አስቀምጧል።

"የአለማችንን ሰላም ሊያውኩ የሚችሉ አዳዲስ ስጋቶች እየተከሰቱ ናቸው" የሚለው ሪፖርቱ በሚቀጥሉት ሁለት አመታት ውስጥ ከግጭቶች እና የአየር ለውጥ በላይ የሀሰተኛ መረጃ ስርጭት ለአለማችን አሳሳቢ ነው ብሏል።

ሪፖርቱ አክሎም እነዚህ ስጋቶች ለዴሞክራሲያዊ ስርዐቶች ፈተና እየሆኑ እንደመጡ በመጥቀስ ሶስት ቢልዮን ሰዎች በምርጫዎች በቅርብ ግዜያት እንደሚሳተፉ ይገልፃል።

"ታዲያ የሀሰተኛ መረጃ ስርጭት እነዚህን ምርጫዎች የማሰናከል እድል አለው። በተጨማሪም ህዝባዊ አመፆችን፣ ግብግቦችን እና በመንግስት እና ሚድያ ምንጮች ላይ አለመተማመን ሊፈጥር ይችላል። ከሁሉም በላይ ፅንፍ የረገጡ አስተሳሰቦችን እድሉ ሰፊ ነው" በማለት ሪፖርቱ ያስረዳል።

እንደሚታወቀው በሀገራችንም የሀሰት መረጃዎች በበርካታ አካላት በስፋት እየተሰራጨ ይገኛል። ሶሻል ሚድያ የፈለጉትን የሚሳደቡበት፣ በሀሰት የሚወነጅሉበት፣ ስም የሚያጠፉበት እንዲሁም ስውን ለጥቃት የሚያነሳሱበት ሲሆን ይታያል።

ሶሻል ሚድያ ላይ ሚወጡ የሀሰት መረጃዎች ከበድ ያሉ ችግሮች እንዲፈጠሩ እያደረገ ነው። ለዚህም ሁላችንም ለሀሰት መረጃ ጆሮ አለመስጠት እና ሲገኝም ማጋለጥ ይኖርብናል።

የኢትዮጵያ ቼክ ስራዎችን ለማግኘት እነዚህን ሊንኮች ይከተሉ:

ፌስቡክ: https://www.facebook.com/EthiopiaCheck/

ትዊተር: https://twitter.com/EthiopiaCheck?s=09

ዩቲዩብ: https://www.youtube.com/channel/UCKtY61Jdq0jTaJaEe0kik8w

ድረ-ገፅ: ethiopiacheck.org

Facebook

Log in or sign up to view

See posts, photos and more on Facebook.

ይህ ምስል በኢትዮጵያ እና ሶማሊላንድ የተደረገውን ስምምነት ተከትሎ ደስታቸውን ለመግለጽ አደባባይ የወጡ የሶማሊላንድ ነዋሪዎችን አያሳይም

በያዝነው ሳምንት መጀመሪያ ላይ ኢትዮጵያ ለወታደራዊ እና ለባሕር ንግድ አገልግሎት የሚውል የባህር በር ማግኘት የሚያስችላትን የመግባቢያ ሰነድ ከራስ ገዟ ሶማሊላንድ  ጋር መፈራረሟን አስታውቃለች።

የሶማሊላንድ ፕሬዝዳንት ሙሴ ቢሂ በበኩላቸው ኢትዮጵያ “ለሪፐብሊክ ኦፍ ሶማሊላንድ” በይፋ እውቅና በመስጠት የመጀመሪያዋ አፍሪካዊ ሀገር እንደምትሆን ተናግረዋል።

ይህን የኢትዮጵያ እና ሶማሊላንድ መግባቢያ ሰነድ መፈራረም ተከትሎም የተለያዩ መረጃዎች በማህበራዊ ትስስር ገጾች ሲጋሩ ሰንብተዋል። ከነዚህ መካከልም የሶማሊላንድ ነዋሪዎች በስምምነቱ የተሰማቸውን ደስታ ሲገልጹ ያሳያሉ የተባሉ ምስሎች ይገኙበታል።

‘KIYYA Hararghe’ የሚል ስምና ከ380 ሺህ በላይ ተከታዮች ያሉት የፌስቡክ ገጽም ስክሪን ቅጂው የሚታየውን ምስል “የሶማሊላንድ ህዝብ በአደባባይ ወጥቶ ደስታዉን ሲገልፅ አድሯል” ከሚል ጽሁፍ ጋር አጋርቷል።

በርካታ የፌስቡክ ተጠቃሚዎችም መረጃውን መልሰው አጋርተውታል፤ በርካቶችም ሀሳብና አስተያየታቸውን ሰጥተውበታል።

ይሁን እንጂ ኢትዮጵያ ቼክ በምስሉ ላይ ባደረገው ማጣራት ምስሉ ሶማሊላንድ ከኢትዮጵያ ጋር የፈረመችውን የመግባቢያ ሰነድ በማስመልከት ደስታቸውን ለመግለጽ የወጡ የሶማሊላንድ ሰልፈኞችን አያሳይም።

ይህ ምስል ከዚህ በፊት በተለያዩ ጊዜዎች በፌስቡክና ሌሎች ማህበራዊ ትስስር ገጾች ሲዘዋወር ከነበረ ቪድዮ የተወሰደ ስክሪን ቅጂ (screenshot) ነው።

ምስሉ የተወሰደበትን ቪድዮ ካጋሩ የፌስቡክ አካውንቶች መካከልም ‘Siciid Yuusuf Aar’ የሚል ስም ያለው አካውንት አንዱ ሲሆን ቪድዮውንም አኤአ ግንቦት 17፣ 2022 ነበር ያጋራው።

‘KIYYA Hararghe’ በሚል ስም የፌስቡክ ገጽ የተጋራው ምስልም በዚህ ቪድዮ 0፡03 ሴኮንድ ላይ ይገኛል፡ https://www.facebook.com/share/v/pN3ivrxeMzLXQARx/?mibextid=KMUjF5

ስለዚህም ይህ ምስል ከአውድ ውጭ የተጋራና አሳሳች ሆኖ አግኝተነዋል።

ጊዜያቸውን ባልጠበቀና ከአውድ ውጭ በሆነ መልኩ የሚጋሩ ምስሎች ለሀሰተኛና አሳሳች መረጃዎች ሊያጋልጡን ስለሚችሉ ከማመናችን እና መልሰን ከማጋራታችን በፊት ተገቢዉን ጥንቃቄና ማጣራት እናድርግ።

@EthiopiaCheck

Facebook

Log in to Facebook

Log in to Facebook to start sharing and connecting with your friends, family and people you know.

#Explainer በሰው-ሰራሽ አስተውሎት የሚፈበረኩ እውነት መሳይ ምስሎች ለሀሠተኛ መረጃ እንዳያጋልጡን እንጠንቀቅ!

ከቅርብ ጊዜያት ወዲህ በሰውሰራሽ አስተውሎት ቴክኖሎጅዎች የሚፈበረኩ ምስሎች በኢትዮጵያውያን የማህበራዊ ሚዲያ ከባቢ በስፋት ሲዘዋወሩ መመልከት የተለመደ ሆኗል።

ምስሎቹ እንደ ዳል ኢ (DALL-E) ባሉ ለአውድ እና ለእውነታ የተጠጉ ምስሎችን በሚፈበርኩ የሰውሰራሽ አስተውሎት መገልገያዎች የተሰሩ ሲሆን የብዙ ሰዎችን ቀልብ መሳባቸውን ለማወቅ የመጋራት ምጣኔያቸው እና ተደራሽነታቸውን መመልከት በቂ ነው።

ሙሉ ማብራሪያውን ለማንበብ ሊንኩን ይከተሉ: https://ethiopiacheck.org/home/images-developed-by-ai%e1%88%b0%e1%8b%8d%e1%88%b0%e1%88%ab%e1%88%bd-%e1%8a%a0%e1%88%b5%e1%89%b0%e1%8b%8d%e1%88%8e%e1%89%b5/

@EthiopiaCheck

#FactCheck ኣምነስቲ ኢንተርናሽናል መስርሕ ምእጋድ ቲክቶክ የሰላስል ኣሎ ድዩ?

ኣብ ክልል ትግራይ ካብ ሞንጐ ዝፍነው ማዕከናት ሬድዮ ሓደ ዝዀነ ራድዮ ኤፍ.ኤም መቐለ 104.4 ትማሊ ኣብ ዝዘርግሖ ሓበሬታ፡ ኣምነስቲ ኢንተርናሽናል ማሕበራዊ መራኸቢ ቲክቶክ “ክእገድ መስርሕ ምትእኽኻብ ክታም” የካይድ ከም ዘሎ ሓቢሩ ነይሩ።

እዚ ኣብቲ 28 ሽሕ ሰዓብቲ ዘለውዎ ናይ ፌስቡክ ገጽ እቲ ትካል ዝተዘርግሐ ሓበሬታ፡ ቲክቶክ ኣብ ልዕሊ ሚስጢር ዓማዊሉ ቅሉዕ ግህሰት ሰብኣዊ መሰል ሚስጢር ደቂ ሰባት ይፍጽም ምህላው ብምግላጽ “ኣብ ልዕሊ እቲ ማዕከን መስርሕ እግድ የሰላስል ኣለኹ” ክብል ተሓላቒ ሰባዊ መሰላት ኣምነስቲ ኢንተርናሽናል ገሊጹ ይብል።

ተወሳኺ ሓበሬታ ንምንባብ ነዚ መላግቦ ሰዓቡ: https://tig.ethiopiacheck.org/home/amnesty-international-called-tiktok-to-ban-personalized-ads-%e1%89%b2%e1%8a%ad%e1%89%b6%e1%8a%ad/

@EthiopiaCheck

#ScamAlert Akeekkachiifni fayyadamtoota Feesbuukiif ergamaa jiru kun dhaabbata Meta irraa kan ergame miti

Tibba kana ergaan akeekkachiisa “akkaawuntiinkee cufamuufi” jedhu qabu fayyadamtoota Feesbuukii tokko tokkoof ergamaa akka jiru hubanneerra.

Ergaan barreeffamaa kun maqaa fi asxaa dhaabbata Meta ofirraa kan qabu yemmuu ta’u, sababni akkaawuntiin Feesbuukii fayyadamtootaa itti cufamus seera itti fayyadama dhaabbatichaa cabsuun akka ta’e hima.

Guutuusaa dubbisuuf geessituu kana cuqaasaa: https://ao.ethiopiacheck.org/home/no-warning-sent-from-meta-meta/

@EthiopiaCheck

ኢትዮጵያ ቼክ እየተካፈለበት የሚገኘው አመታዊው የአፍሪካ ፋክትስ ሰሚት በሞሪሽየስ መካሄድ ጀመረ

በአፍሪካ የሚገኙ መረጃ አጣሪ ተቋማትና ኤክስፐርቶችን የሚያሳትፈው አመታዊው የአፍሪካ ፋክትስ ሰሚት (Africa Facts Summit) በሞሪሽየስ መካሄድ ጀምሯል።

ለሁለት ቀናት በሚቆየውና ኢትዮጵያ ቼክን ጨምሮ ከ200 በላይ መረጃ አጣሪ ተቋማት ተወካዮችና ኤክስፐርቶች የሚሳተፉበት የ2023 ዓም ጉባዔ በአፍሪካ ቼክ እና ዩኒቨርስቲ ኦፍ ሞሪሺየስ ትብብር የተዘጋጀ ነው። 

ጉባዔው መረጃ አጣሪ ተቋማትና ኤክስፐርቶች የሐሰተኛና አሳሳች መረጃዎችን ስርጭት ለመግታት ልምድና ሀሳብ የሚለዋወጡበት መድረክ ነው።

የዚህ ዓመት ጉባዔም 'ገለልተኛ መረጃ አጣሪነትን በአህጉሪቱ መገንባት' በሚል መሪ ቃል እየተካሄደ ይገኛል።

በተጨማሪ በጉባዔው የሐሰተኛ መረጃዎችን ስርጭትን ለመግታት የሚዲያ አጠቃቀም ክህሎት ሚና፤ ሰው ሰራሽ አስተውሎት (AI) ከሐሰተኛ መረጃ ስርጭት አንጻር የደቀነው ፈተና እና የሐሰተኛ መረጃ ስርጭትን ለመዋጋት ያለው ሚና እንዲሁም የጥላቻ ንግግርን የተመለከቱ ውይይቶች ይደረጋሉ ተብሎ ይጠበቃል።

@EthiopiaCheck