https://t.me/didgaxalid/2728

Telegram

دیدگا: کانال رسمی خالد توکلی

ژینا: نماد یا نفله؟ - در برنامه «شیوه» که به صورت زنده از آنتن صدا و سیما در روزهای گذشته پخش شده است، میزگردی برای تحلیل وضعیت سیاسی – اجتماعی برگزار شد که در آن «تقی آزاد ارمکی» - استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران و «اردشیر (علی) انتظاری» - رئیس دانشکده…

- در جنبش «ژینا» یک کشور به‌پا خاست و مظلومیتش را فریاد زدند. این جنبش و شعار اصلی آن «ژن، ژیان، ئازادی»، اکنون مرزهای سیاسی میان کشورها را درنوردیده و الهام‌بخش بسیاری از جنبش‌های اجتماعی در اقصی نقاط جهان است. عدم درک این وضعیت و به‌کار ‌بردن آن عبارت سخیف و غیر فرهنگی، در یک میزگرد، بیش از هر چیز فقدان و فرسایش سرمایه فرهنگی در/ در میان دانشگاهها، مراکز و مسئولین فرهنگی حکایت می‌کند.

ژینا: نماد یا نفله؟
- در برنامه «شیوه» که به صورت زنده از آنتن صدا و سیما در روزهای گذشته پخش شده است، میزگردی برای تحلیل وضعیت سیاسی – اجتماعی برگزار شد که در آن «تقی آزاد ارمکی» - استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران و «اردشیر (علی) انتظاری» - رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی- در آن حضور داشتند. این میزگرد، به دو دلیل، بازتاب فراوانی در جامعه داشته است: یکی به دلیل سخنان جنجالی و صریحِ آزاد ارمکی و دیگری به دلیل سخنانِ غیرفرهنگی و دور از انتظارِ انتظاری.
آنچه در این نوشتار بدان پرداخته می‌شود، اظهارات آزاد ارمکی نیست که در جای خود باید بدان پرداخت، بلکه این نکته مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد که چگونه از زبان یک استاد دانشگاه، رئیس دانشکده و تحصیل‌کرده جامعه‌شناسی، در یک رسانه ملی و میزگرد سیاسی – اجتماعی، نسبت به مرحوم «ژینا» از عبارت «نفله شدنِ یک دخترِ کردِ سنی» استفاده و چنین واژه‌های سخیفی به‌کار برده می‌شود؟ آن هم نسبت به «ژینا»ی مظلوم که نامش «نماد» است، به خاطر آن، جنبشی شکل گرفت و مردمان بسیاری به‌پا خاستند.
- یکی از مسائلی که سالهاست و امروزه بیش از هر زمان دیگری گریبان‌ جامعه را گرفته است، فرسایش «سرمایه فرهنگی» و دستیابی «نوکیسه»‌ای به آن است. مفهوم سرمایه فرهنگی را «بوردیو» ابداع کرده است. وی سرمایه فرهنگی را دارای سه بُعد می‌داند: ممکن است به شکل رغبت‌های پایدار ارگانیسم، حالت «درونی‌شده» به خود بگیرد مانند بافرهنگ‌بودن، تسلط بر زبان و چگونگی بیان، شناخت از جهان اجتماعی؛ همچنین ممکن است این سرمایه در حالت «عینیت‌یافته» تجلی یابد و میراث فرهنگی به شکل اموالی چون تابلوهای نقاشی، کتاب، واژه‌نامه‌ها و ... نمایان شود. در حالت سوم، سرمایه فرهنگی به شکل «نهادینه‌شده» درمی‌آید و به صورت عناوین، مدارک تحصیلی، موفقیت در مسابقات ورودی و ... ظاهر می‌شود.
در یک جامعه، مدارس و دانشگاهها از مراکز اصلی تولید، توزیع و مصرف سرمایه فرهنگی به‌شمار می‌روند. کسانی که با تلاش و کوشش فراوان به این سرمایه دست می‌یابند، قبل از هر چیز آثار آن در کنش و منش ایشان ظهور و بروز پیدا می‌کند. فرهیختگی و ادب در کردار و رفتارشان نمایان می‌شود، بر زبان و واژگانی که به‌کار می‌برند، مسلط هستند و از جهان اجتماعی، شناخت نسبی و درستی خواهند داشت. در حقیقت، نقطه قوت سرمایه فرهنگی در این بُعد آن است. دو بُعد دیگر را می‌توان از طریق رانت، فریب‌کاری، تبعیض، سهمیه و ... به‌دست آورد اما بُعد اول، به‌سادگی در دسترس فرد قرار نمی‌گیرد چرا که مستلزم یادگیری، تمرین، تغییر در نگرش‌، شیوه تربیت، پیشینه خانوادگی و فرهنگی و ... است که به طور عمده در کاربرد زبان، تعامل با دیگران و رعایت احوال و حقوق دیگری خود را می‌نمایاند.
در واقع، در جامعه‌ای که فساد و تبعیض به صورت نظام‌مند و ایدئولوژیک گسترش یافته و سرمایه مادی بر دیگر انواع سرمایه برتری داده می‌شود، دستیابی به ابعادی از سرمایه فرهنگی مانند مدرک تحصیلی، ریاست مراکز فرهنگی، تابلوهای نقاشی، عناوین فرهنگی و ... چندان کار دشواری نیست. در نتیجه بر تعداد مدرک‌داران بی‌فرهنگی که نمی‌توانند یک بیت شعر یا یک متن را درست بخوانند، زبان زیان‌کاری دارند و ادب و فرهیختگی در رفتار و کردارشان در مواجهه با دیگری به‌چشم نمی‌خورد، روزبه‌روز افزوده می‌شود. از این رو، نوکیسه‌هایی سربر می‌آورند که از نوعی «پس‌افتادگی فرهنگی» رنج می‌برند، بدین‌گونه که دارای مدرک تحصیلی، مقاله چاپ‌شده، عناوین مختلف و ... هستند اما از فرهیختگی، شناخت از جهان، بافرهنگ‌بودن و ... بی‌بهره هستند، توانایی مدارا با دیگران را ندارند و به سخنان سخیف و پرخاشگرانه روی می‌آورند. معنای دقیق «فرسایش» سرمایه فرهنگی نیز همین است: در مراکز آموزشی علمی، کسانی قدر می‌بینند و بر صدر نشسته‌اند که توانایی تولید سرمایه فرهنگی را ندارند، آن را تبعیض‌آمیز توزیع می‌کنند و ناتوان از مصرف محصولات فرهنگی جامعه هستند. ذکر این نکته ضروری است که یکی از راههای پرورش و افزایش سرمایه فرهنگی، مصرف آن در تعاملات روزمره و در سطح جامعه است. حال اگر، در مؤسسات و نهادهای فرهنگی، این ویژگی مهم سرمایه فرهنگی نادیده گرفته شود یا کسانی در رأس آنها قرار گیرند که فاقد این ویژگی هستند، دور از انتظار نیست که چنین سخنان سخیف و دور از تدبیر، ادب و متانتی بر زبان رئیس یک مرکز دانشگاهی و یک استاد دانشگاه جاری شود.

تغییر در سیاست‌ها فقط منحصر به حوزه صنعت و امور عمرانی نیست، در سیاست خارجی هم این وضعیت وجود دارد. بدیهی است، رشد و توسعه صنعت بدون سرمایه‌گذاری خارجی و بهره‌مندی از همکاری و دانش فنی کشورهای دیگر امکان‌پذیر نیست. بهره‌مندی از دانش فنی و مساعدت قدرت‌های اقتصادی جهانی بدون پذیرش قواعد و اصول پذیرفته‌شده بسیار دشوار و پرهزینه است. تداوم در این جا نیز از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. امری که در کشور ما غایب است. نه سر سازگاری با نهادهای بین‌المللی و قواعد پذیرفته‌شده آنها وجود دارد و نه درک درستی از جذب سرمایه‌گذاری خارجی. در چنین شرایطی، صنعت نمی‌تواند رشد کند و به طور روزافزون بر تعداد طرح‌های عمرانی و صنعتی ناتمام بسیاری که فقدان «تداوم» و پایداری و بحران‌های مختلف داخلی و خارجی علت اصلی آن است، افزوده می‌شود.
بعد از انقلاب، دولت نه توسعه‌گرا بوده است و نه دمکراتیک. بخش عمده‌ای از سرمایه کشور، یا در جاهایی هزینه شده است که مزیت اقتصادی ندارد، یا در جاهایی هزینه شده است که سیاست‌های تمامیت‌خواهانه و ایدئولوژیک ایجاب کرده است، یا در جاهایی هزینه شده است و به صورت ناتمام رها شده‌اند. تمامی موارد فوق از بی‌برنامگی و فقدان استراتژی مناسب صنعتی‌شدن حکایت دارند.
علاوه بر این، فسادهای کلانی که در کشور افشا می‌شود و هر روز رکورد تازه‌ای در این زمینه ثبت می‌گردد، نشانگر آن است که باندهای یغماگر به شیوه‌های مختلف به منابع و سرمایه‌های کشور دسترسی دارند و آن را به تاراج می‌برند. ساده‌ترین و سریع‌ترین راه برای به یغما بردن سرمایه کشور استفاده از تسهیلات بانکی برای واردات و ساخت‌وساز است. گروههایی که رانت دارند، مانع از آن می‌شوند سرمایه‌های کشور به طور پایدار به سوی بخش صنعت هدایت شود و با واردات بی‌رویه هم بسیاری از صنایع داخلی را به ورطه نابودی کشانده‌اند و هم در بازپرداخت وام‌ها و تسهیلات بانکی تعلل می‌ورزند. طبیعی است، در چنین وضعیتی، انتظار رشد و توسعه صنعت، انتظار غیر واقع‌بینانه و بیهوده‌ای است.
به طور خلاصه، لازمه صنعتی‌شدن، وجود سرمایه مادی و تکنولوژی، نیروی انسانی متخصص، قوانین یکپارچه، منسجم و پایدار است. سرمایه مادی کافی و تکنولوژی مناسب برای صنعت جز با سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی فراهم نمی‌شود، نیروی انسانی نیز تا حد زیادی، شرایط مشابهی دارد و قوانین نیز اگر به طور پایدار با قواعد و اصول بین‌المللی هماهنگ و سازگار نباشند، در انتقال تکنولوژی، دانش فنی، تعمیر و نگهداری و مبادله محصولات صنایع اختلال ایجاد می‌شود و صنعتی‌شدن یا متوقف خواهد شد یا به شکل بدقواره‌ای رشد می‌کند.

‌

این پرسش‌ها و دهها پرسش دیگر نشان می‌دهد که در مباحث توسعه و صنعتی‌شدن، توجه به عواملی در سطحی دیگر ضرورت دارد. تجربه بسیاری از کشورهای صنعتی‌شده و توسعه‌یافته، نشانگر آن است که دستیابی به اهداف و شاخص‌های اصلی توسعه، عمدتاً در دو نوع نظام سیاسی، ممکن و میسر می‌گردد. بدین معنی که نظام‌های سیاسی مناسب توسعه یا باید دمکراتیک باشند یا توسعه‌گرا. مهم‌ترین ویژگی این دو نظام سیاسی، انسجام، تداوم و پایداری است، سیاست‌ها، برنامه‌ریزی‌های خرد و کلان کوتاه‌مدت و موقتی نیستند، اقتدار و مجال کافی برای اجرا و تحقق دارند. تفاوت اصلی آنها نیز این است که در دولت توسعه‌گرا، دولت‌مردان، همگام با نخبگان صنعتی و علمی خود را در روند رشد و توسعه اقتصادی درگیر و برای تحقق آرمان‌های آن تلاش و تسهیلات لازم را فراهم می‌کنند. در ادبیات توسعه، این نوع از دولت در مقابل دولت دمکراتیک قرار نمی‌گیرد – اگر چه تفاوت‌های جدی در تعریف و روش‌های رسیدن به توسعه دارند - بلکه نقطه مقابل آن دولت یغماگر است که کوشش برای دستیابی حداکثری به منافع فردی، مهم‌ترین ویژگی آن است.
در نظام‌های سیاسی دموکراتیک، با توجه به این که دولت حداقلی است، در امور علمی، جامعه مدنی و اقتصادی کمترین دخالت را دارد اما زمینه‌های کلان و مناسب را برای دستیابی به توسعه و مشارکت عمومی در این امر را فراهم می‌کند. به همین دلیل، در این نظام سیاسی، اولویت منافع فردی بر جمعی و روابط شخصی به عنوان مبنای همبستگی، که از عوامل اصلی فساد و ممانعت از تحقق آرمان‌های برنامه‌های توسعه است، محلی از اعراب ندارد.
- به طور کلی، عامل اصلی در عدم تحقق برنامه‌های صنعتی‌شدن به نظام سیاسی راجع است. از زمانی که انقلاب صنعتی روی داده و صنعتی‌شدن برای بسیاری از جوامع به یک آرمان و ضرورت تبدیل شده است، نظام سیاسی در ایران با شاخص‌های اصلی نظام‌های دمکراتیک و توسعه‌گرا فاصله زیادی داشته است.
شاید بتوان گفت در دوران پهلوی – به‌ویژه پهلوی اول – این اندیشه وجود داشته است که دولت توسعه‌گرا، متولی اصلی اجرای برنامه‌های صنعتی‌شدن باشد. در سالهای اولیه، پیشرفت‌های مناسبی حاصل می‌شود اما دخالت خارجی و عدم تداوم سیاست‌های حکومت، انسجام و قدرت آن از بین می‌رود. اصولاً برای دولت‌های توسعه‌گرا بعد از جنگ جهانی دوم فرصت مناسبی فراهم شد تا بتوانند آرمان‌های خود را در زمینه توسعه و صنعتی‌شدن تحقق بخشند. از این جهت پهلوی اول، بدشانس بود که در زمان مناسبی بر سر کار نیامد و شرایط جهانی و بین‌المللی برای تحقق ایده‌هایش مساعد نبود. بعد از آن دولتی ضعیف بر سر کار می‌آید که اگر چه سعی می‌کند همچنان از نخبگان علمی و صنعتی برای تدوین و پیشبرد برنامه‌های صنعتی‌شدن بهره ببرد اما جاه‌طلبی‌ها، وحشت از کمونیسم پهلوی دوم و یغماگران عرصه را بر نخبگان علمی و صنعتی تنگ می‌کنند و بهره‌مندی بیشتر از خوان گسترده «نفت»، انحراف و استبدادی ایجاد می‌کند که هم از استانداردهای دمکراسی به‌دور است و هم اولویت منافع فردی بر منافع جمعی و در نتیجه فساد فراوانی ایجاد می‌کند که بیش از هر چیز قدرت حاکمیت را هم در برابر قدرت‌های خارجی و هم در برابر مخالفان داخلی فرسوده و انسجام آن را نابود می‌سازد. در این دوران، از یک سو، در برنامه‌ریزی‌ها و اهداف حکومت، صنعتی‌شدن و نوسازی، اولویت خود را از دست می‌دهند، نخبگان صنعتی و علمی به حاشیه رانده می‌شوند و از سوی دیگر، فرسایش قدرت، امکان تداوم برنامه‌ها و سیاست‌ها را از حکومت می‌گیرد تا جایی که سرنگونی نظام سیاسی اتفاق می‌افتد، بار دیگر، برنامه‌های صنعتی‌شدن تا حد زیادی متوقف می‌شود و روند تحولات و برنامه‌های اقتصادی مسیر دیگری را طی می‌کند.
بعد از انقلاب، کلاً داستان و ترجیحات سیاستگذاری‌های صنعتی و اقتصادی دگرگون می‌شوند. سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در صنعت کاهش یافته است، روابط و سیاست خارجی پایداری وجود ندارد، قوانین و سیاست‌ها در راستای شکوفایی صنعت نیستند و به‌تدریج بازرگانی و تجارت بر صنعت غلبه پیدا می‌کند. «اسحاق جهانگیری» که سال‌ها نماینده مجلس، استاندار، وزیر صنعت و معاون اول رئیس جمهور بوده است در مورد علل عقب‌ماندگی صنعت کشور می‌گوید: «به نظر من دو عامل اصلی دلیل عقب ماندن ایران از چرخه توسعه صنعتی است یکی این که سیاست گذاری صنعتی متناسب با توسعه اقتصادی ومتناسب با ظرفیت‌های کشور اتفاق نیفتاده است. دوم این که سیاست‌های تعیین شده حتی در یک دولت، پایدار نمانده ودائم تغییر کرده است. این که یک دولت به طور کامل سیاست‌های تصویب شده در دولت قبل را تغییر می‌دهد، نوعی آفت برای برنامه ریزی است. گاهی حتی در یک دولت می‌بینیم که با تغییر وزیر، کل سیاست‌های وزارت خانه تغییر می‌کند.»

در تاریخ زندگی اجتماعی انسان، «صنعت» نقش بی‌نظیر و دوران‌سازی دارد. برخی از مردم‌شناسان، در تقسیم‌بندی تاریخی از زندگی اجتماعی، ظهور صنعت را آغاز یک دوره خاص و بااهمیت تلقی می‌کنند که تفاوت‌های معناداری با دیگر دوران زندگی انسان (کشاورزی و دامپروری) دارد. در واقع، انقلاب صنعتی در قرن هجدهم در اروپا و به‌ویژه در بریتانیا، مهم‌ترین نمود و دستاورد مادی مدرنیته است که بر جنبه‌های مختلف زندگی اجتماعی انسان تأثیر عمیقی گذاشته و تغییراتی اساسی در آن ایجاد کرده است.
در ایران حداقل در دو مقطع زمانی، صنعت مورد توجه دولت‌مردان و اصحاب فکر و اندیشه قرار گرفته است: ابتدا در دوران عباس میرزا و در پی شکست‌های نظامی ایران از روس‌ها، که صنایع نظامی مورد توجه قرار می‌گیرد. پس از جنگ جهانی دوم، آن‌گاه که اندیشه توسعه رواج می‌یابد و توسعه به مثابه یک ارزش و آرمان اجتماعی در سراسر جهان مطرح می‌گردد، صنعت، هم به عنوان یکی از محورها و شاخص‌های اصلی جوامع توسعه‌یافته و هم صنعتی‌شدن به عنوان استراتژی و راهبردی که نقش بی‌بدیلی در دستیابی جوامع به توسعه دارد، مورد توجه محافل علمی و اداری قرار می‌گیرد و در صدر برنامه‌ریزی‌های توسعه قرار می‌گیرد. به همین دلیل، سهم صنعت از بودجه برنامه‌های عمرانی و توسعه بیشتر می‌شود: در برنامه اول (1334-1327)، 3/14 درصد اعتبارات به صنعت اختصاص داده می‌شود و در برنامه‌های بعدی این درصد افزایش بیشتری می‌یابد تا آن‌جا که در برنامه عمرانی سوم بر صنعتی‌شدن کشور تأکید شد و برای حمایت از صنایع داخلی از ورود کالاهای مشابه ممانعت به‌عمل آمد و تعرفه‌های بالا بر واردات کالاهای مصرفی اعمال شد.
با وجود این، فرایند صنعتی‌شدن در ایران پیشرفت قابل توجهی نداشته و سهم آن از درآمد سرانه، میزان صادرات، اشتغال و ... چشمگیر نیست. اکنون، برای بسیاری از مردم و نخبگان ایران این پرسش مطرح است که چرا ایران در مقایسه با بسیاری از کشورها که همزمان فرایند صنعتی‌شدن را آغاز کرده‌اند، از آنها عقب افتاده است و نتوانسته است به اهداف خود در این دست یابد. کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی، مالزی، اندونزی، ویتنام، سنگاپور و ... همه یا همزمان با ایران برنامه‌ریزی برای توسعه صنعتی را آغاز کردند یا بعد از ایران، برنامه صنعتی‌شدن را آغاز کردند. نکته جالب توجه آن است که با توجه به شاخص‌های رشد و توسعه صنعت، تمامی این کشورها، وضعیت بهتری از ایران دارند. به همین دلیل، تلاش برای پاسخ به این پرسش و تحلیل علل ناکامی برنامه‌ریزی‌های صنعتی‌شدن، یکی از دغدغه‌های اساسی در جامعه است. این نوشتار نیز در این راستا به رشته نگارش درمی‌آید.
- تحقیقات فراوانی در مورد موانع صنعتی ایران انجام شده است. برای نمونه برخی از پژوهشگران و مراکز تحقیقاتی به عوامل زیر به عنوان موانع صنعتی‌شدن در ایران اشاره کرده‌اند. برخی بر عوامل داخلی تأکید داشته‌اند: ساختار انگیزشی نامناسب، استراتژی توسعه غلط، فقدان ساختار مشارکتی، جاه‌طلبی و آرمان‌گرایی، نبود سرمایه‌گذاری مکفی و تأمین مالی واحدهای صنعتی، تعدد قوانین دست‌وپاگیر، سیاست خارجی تنش‌آمیز و .. . برخی دیگر از محققان از موانع خارجی و روابط نابرابر قدرت در نظام بین‌الملل سخن گفته‌اند که کشورهای استعمارگر برای تداوم رابطه استثماری خویش مانع پیشرفت و توسعه کشورهای مستقل می‌شوند.
- تمامی عواملی که در بالا مورد اشاره قرار گرفته‌ و پژوهشگران مختلف به آنها رسیده‌اند، در ناکامی برنامه‌ریزی‌های صنعتی نقش داشته و دارند. اما پرسشی که پس از شناسایی این عوامل مطرح می‌شود این است که چرا سرمایه‌گذاری کافی و تأمین مالی واحدهای صنعتی با مشکل مواجه می‌شود؟ چرا قوانین نامناسب و مزاحم، اصلاح نمی‌شوند؟ و دهها چرای دیگر بلافاصله بعد از دیدن نتایج این تحقیقات و عواملی که بدانها اشاره می‌کنند، پدیدار می‌گردند. اگر استراتژی توسعه نادرست و اشتباه اتخاذ شده است، چرا امکان مشارکت اندیشمندان و متخصصان این حوزه فراهم نمی‌شود تا این استراتژی را اصلاح و استراتژی مناسبی را جایگزین نمایند؟

اوایل انقلاب، در انتخابات، احزاب با همدیگر رقابت می‌کردند. بعدها کە مجال فعالیت از بسیاری از احزاب گرفتە شد، جناح‌های متفاوت داخل نظام کە خودی محسوب می‌شدند، در انتخابات، رودرروی هم می‌ایستادند.
با غیر خودی شدن برخی از جناح‌ها، اکنون تیم‌های محلات، هر کدام کاندیدایی دارند و بە میدان رقابت وارد شدەاند. بە همین دلیل در روزهای تبلیغات انتخاباتی هر چە بخواهند می‌گویند و وعدە می‌دهند و در ایام مسئولیت بە هیچکدام از آنها نە تنها عمل نمی‌کنند، بلکه در جهت عکس گام برمی‌دارند.

1. زیندان جێگەی بەرخودانە، عامیلی ئازادییە و بەم کەسانەوە کە زیندانییان بە سەردا دائەسەپێ ئەبێ بە قوتابیخانە و بیری ئازادی، فراوانتر ئەکا: بیری ئازادیم لە زیندانا فراوانتر ئەبێ قوڕ بە سەر ئەو دوژمنە هیوای بە بەندیخانەیە؛
2. بەم تایبەتمەندییانەوە، زیندان، دیاردەیەکەی دوونیای مۆدێڕنە کە حکوومەتە ئیستیعماری و ئیستیبدادییەکان بۆ یەکدەست کردنی کۆمەڵگا و کپ کردن و تۆقاندنی دەنگی ناڕازی و جیاواز دایدەمەزرێنن و کەڵکی لێ وەردەگرن. دیارە ئەم حکوومەتانە لە لایەن زلهێزەکانی ئەو سەردەمە ( ئەمریکا و ئینگلیس ) پشتیوانییان لێکراوە:
   سەرلەنوێ وا مەکینەیی ئەفساد کەوتە ئیش یەعنی دەستی ئیستیبداد
   سەرلەنوێ نۆکەرانی ئیستیعمار قاپیەوانانی مەرکەزی (دۆلار)
   سەرلەنوێ تەختی گەندەڵی تاران هاتەوە کایە بۆ ئەجەل باران
   هەر لەسەر ئەمری حەزرەتی دۆلار لاوەکانمان کران بە عیبرەتی شار
   چیت نەکرد ئەی دۆلار و ئستەرلین؟ ! خوێن ڕژانن کرا، بە پەیڕەوی ژین
   کۆمەڵان هێزی تۆڵە پێک دێنن حوکمی دۆڵار و شا ئەڕووخێنن.
   - زیندان هەم بۆ فۆکۆ و هەم بۆ قانع دیاردە و دامەزراوەیەکی سەرنجڕاکێش و گرینگە لە جیهانی مۆدێڕن. "فۆکۆ" کاتێک باس لە بەرقەرار کردن و داسەپاندنی دیسیپلین ئەکا، قوتابیخانە، بیمارستان و زیندان بە یەک چاو تماشا ئەکا کە ئامانج و وەزیفەی گشتیان وەکوو یەکە و ئامرازێکن لە دەستی حکوومەتا بۆ یەکڕەنگ و یەکدەست کردنی کۆمەڵگا. "قانع"یش لە شێعری "لە بەندیخانەدا" دەڵێ "کونجی زیندانم وەکوو قوتابیخانەیە"، قوتابیخانە لێرەدا هەر ئەو مانایەی نیە کە فۆکۆ مەنزووری بووە. لای فۆکۆ، قوتابیخانە، دامەزراوەیەکی ڕەسمی حکوومەتییە؛ بەڵام مەنزووری قانع ئەوەیە کە ڕۆشنبیر و چینی زەحمەت‌کێش نە تەنیا لە زیندانا پاشگەز نابنەوە لە ئارمانەکانیان بەڵکوو ئەوێ ئەکەن بە مەکۆی خەبات و فێربوون و زانین.
   خاڵێکی‌تر کە جیاوازی ئەخاتە نێوان ئەو دوو بۆچوونە ئەوەیە کە فۆکۆ پێی وایە دەسەڵات لە تەواوی سیستم و بوارە جۆراوجۆرەکانی کۆمەڵگادا دزە ئەکا و هەوڵی سەپاندنی خۆی ئەدا بەڵام قانع وا بیر ناکاتەوە و تەنیا لە باری سیاسییەوە ڕەخنە لە زیندان و حکوومەت ئەگرێ کە ڕێگە نادەن بیری جیاواز سەر هەڵ بدا و گەشە بکا. قانع ئەم کارکردە لە مەدرەسە و بیمارستان و ... دا نابێنێ و زیندان بە سەرەکی‌ترین دامەزراوەی حکوومەت بۆ سڕ کردن و لەناو بردنی دەنگ و ڕەنگی دژبەران و ناڕازییان ئەزانێ.
   https://t.me/didgaxalid/2714

Telegram

دیدگا: کانال رسمی خالد توکلی

４. زیندان جێگەی بەرخودانە، عامیلی ئازادییە و بەم کەسانەوە کە زیندانییان بە سەردا دائەسەپێ ئەبێ بە قوتابیخانە و بیری ئازادی، فراوانتر ئەکا: بیری ئازادیم لە زیندانا فراوانتر ئەبێ قوڕ بە سەر ئەو دوژمنە هیوای بە بەندیخانەیە؛ ５. بەم تایبەتمەندییانەوە،…

- لە زینداندا وەکوو چۆن لە کۆمەڵگادا وایە، بەعزێ لە دەنگەکان نابیسترێن یان ڕێگە نادەن دەنگەکان بگا بە گوێچکەی کەسانی‌تر. لەوێش نادیدەگرتن و دووچاوەکی و نایەکسانی هەیە. گووشار و زەبروزەنگ و توندوتیژی هەیە. لەوێش خۆشەویستی ئەبێ بە میوانی دڵەکان و رووداوی سەیرو سەمەرە و ناوازە ئەخوڵقێنێ. لەوانەیە شتێک لە مایەکانی "سەندرۆمی ئێستێکهۆڵم" لە زیندانیش ڕوو بدا و زیندانی و زیندانبان گیرۆدەی خۆشەویستی و عەشقی یەک بن، یاساکان بشکێنن و داب و نەریتەکان بەرچاو نەگرن.
وێکچوونی کۆمەڵگا و زیندان وای کردوە کە زانایانی زانستە کۆمەڵایەتییەکان بە جیدی بیر لە زیندان بکەنەوە و تەنانەت لە تیۆرییەکانیان کەڵک لەو مکانیزمانە وەرگرن کە لە زینداندا هەیە. بۆ نموونە "فۆکۆ" لێکۆڵینەوەی زۆری لە سەر زیندان کردوە لە کتێبی "دیسیپلین و سزا" کە ناوەکەی‌تری "لە دایکبوونی زیندان"ە. لای فۆکۆ، زیندان یەکێک لەو دامەزراوانەیە کە حکومەت دەسەڵاتی خۆی بە سەر خەڵکا دائەسەپێنێت و پرس و بیرۆکەی سەرەکی زیندانیش ئەوەیە کە چۆن خەڵک بە کەمترین پاسەوان و هێزی ئەمنی، کۆنتڕۆڵ بکرێن و لە ژێر دەسەڵاتا بمێننەوە. ئامانجی نەهایی حکومەتەکان – تەنانەت مۆدێڕنەکانیش - ئەوەیە کە بتوانن کۆمەڵگا بە هەمان شێوەی زیندان بەڕێوە ببەن: سیاسەتی کەمترین پاسەوان و زیاترین دیسیپلین کە لە زینداندا پەیڕەو ئەکرێ لە کۆمەڵگایشدا بە کاری دێنن بۆیە تاک لە کۆمەڵگادا، هەمیشە لە ژێە چاوەدێری پاسەوانی شاراوەدایە و بە تەواوەتی کۆنتڕۆڵ دەکرێ کە یاسا و ڕێساکانی دەسەڵات لە بەرچاو بگرێ و بە پێی ئەوان هەڵسوکەوت بکا ئەگەر نا ڕووبەڕووی سزا ئەبێتەوە.
"مەتەڵی زیندان" یەکێکی‌تر لەو تیۆریانەیە کە لە زانستی ئابووری و کۆمەڵناسیدا بۆ شیکاری بەشێک لە دیاردە کۆمەڵایەتییەکان کەڵکی لێ وەرئەگیرترێ. ئەم تیۆرییە باس لە دۆخێک ئەکا کە دوو کەس کە ئاگاداری نهێنییەکانی یەکترن، کاتێک ئەکەونە زیندان، ڕەفتارییان چۆن ئەبێ و بە نیسبەتی خۆیان و ڕفێقەیەکان چۆن بیر ئەکەنەوە. ئەگەر نهێنییەکانیان ئاشکرا نەکەن یان نا بیاندرکێنن نەتیجە و بڕیاری دادگا چۆن ئەبێ و چی لێدێ. ئەگەر دانەیەکیان دان بە خۆیدا بگرێ و قسە نەکا بەڵام ئەویتریان قسە بکا، ئەم چی بە سەر دێ و ئەو چی دەس ئەکەوێ؟ لە وەها دۆخێک دا کاری بازجوویش کەمیک ئاسانترە و ئەتوانێ کایە بکا بەو دوو نەفەرە و قسەیان لێ بکێشێتەوە.
- "قانع" وەکوو شاعیرێکی خاوەن‌هەڵوێست و بیرمەند کە خۆی ئەزموونی زیندانی بوونی هەم لە ئێران و هەم لە عێراق هەبووە، زیندان وەکوو دامەزراوەیەکی مۆدێڕن و ئامرازێک بۆ سەرکوت و چەوساندنەوە کە دەسەڵات دژ بە نەیارانی بەکاری دێنێ، وێنا ئەکا. ئەو پێی وایە ئیستبداد بۆ مانەوە و درێژەدان بە دەسەڵاتی خۆی، زیندانی سەختی پڕئەندێش ساز و پڕی ئەکا لە بیری ڕۆشن و چینی زەحمەت‌کێش.
قانع لە سەر ئەو باوەڕەیە، بەندیخانە بۆ ئیستبداد ئامراز و تەنانەت شێوازێکی مۆدێرن و نوێی سەرکوت کردنە. کاتێک بیری میللی، ئازادیخوازی، خەباتی چینایەتی، زانایی، چالاکی ژنان و ... لە کۆمەڵگادا سەر هەڵئەدا و دەس پێ ئەکا، حکوومەت بۆ یەکدەست کردنی کۆمەڵگا و کپ و سڕ کردنی بیر و بۆچوونی جیاواز پەنا ئەباتە بەر زیندان و زیندانی کردنی ڕۆشنبیران و چالاکانی سیاسی و ئەو کەسانەی بیر لە ئازادی تاک و کۆمەڵگا ئەکەنەوە. جیاوازی بۆچوونی قانع سەبارەت بە زیندان لە گەڵ دەسەڵاتداران و موستەبدەکان ئەوەیە کە لای ئەو، لە زیندانیشا بەرخودان هەر بەردەوام دەبێ:
گەرچی دوژمن وا ئەزانێ من بە دیلی لاڵ ئەبم باش بزانێ کونجی زیندانم قوتابیخانەیە
بیری ئازادیم لە زیندانا فراوانتر ئەبێ قوڕ بە سەر ئەو دوژمنە هیوای بە بەندیخانەیە
لە شێعرێکی دیکەدا، قانع هەر بە هیواوە باس لە داهاتوو ئەکا و پێی وایە زیندان کاریگەری نیە لە سەر ڕەوتی گەشەکردنی بیری ئازادی و سەرکەوتن. ئەگەرچی لەوانەیە "لاوەکان بکرێن بە عیبرەتی شار"، "جوان و پیر لە ژیان هەراسان" بن، "شەق وەشاندن" ببێ بە "شیعاری قانوون" و "فیکری میللی زەبوون و مەفتوون" بێ بەڵام لە کۆتاییدا ئەوە زیندان نیە کە سەرکەوتوو ئەبێ بەڵکو "حوکمی دۆلار و شا"یە کە ئەڕووخێ و ئازادیخوازان ئەگەن بە ئامانجەکانیان.
لای قانع، زیندان، چەند تایبەتمەندی سەرەکی هەیە:
１. زیندان پڕ ئەکرێ لە چینی زەحمەتکێش و هەژار: چەندە زیندانی سەختی پڕئەندێش بوونە مەڵبەندی چینی زەحمەتکێش؛
２. حکوومەت، زیندانی بە "دیل" ئەزانێ: گەرچی دوژمن وا ئەزانێ من بە دیلی لاڵ ئەبم باش بزانێ کونجی زیندانم قوتابیخانەیە؛
３. ڕۆشنبیران ئەخرێنە زیندان: بیری ڕۆشن خەڵاتی لێدانە نیشتەجێی کونجی تاری زیندانە؛
درێژەی هەیە .........
https://t.me/didgaxalid/2713

Telegram

دیدگا: کانال رسمی خالد توکلی

- لە زینداندا وەکوو چۆن لە کۆمەڵگادا وایە، بەعزێ لە دەنگەکان نابیسترێن یان ڕێگە نادەن دەنگەکان بگا بە گوێچکەی کەسانی‌تر. لەوێش نادیدەگرتن و دووچاوەکی و نایەکسانی هەیە. گووشار و زەبروزەنگ و توندوتیژی هەیە. لەوێش خۆشەویستی ئەبێ بە میوانی دڵەکان و رووداوی سەیرو…

ئەگەر دەنگێک نەبیسترێ ...
- کاتێک ژیانی کۆمەڵایەتی دەس پێئەکا تەنیا تاکەکان نین کە زیاد ئەکەن و ژومارەیان زۆرتر ئەبێ، لەوانەیە بەو نیسبەتەیش، دەنگ و ڕەنگی جۆراوجۆریش سەرهەڵبدەن و هۆگر و لایەنگری تایبەت بە خۆیان پەیدا بکەن. سرووشتی ژیانی کۆمەڵایەتی تاک ڕەهەندی و تاک لایەنی نیە، ژیان کە بوو بە کۆمەڵایەتی، تاکدەنگی و یان باشترە بگووترێ یەکدەنگی ئەبێ بە دیاردەیەکی نامۆو ناسازگار و کێشەگەلی زۆری لێ ئەکەوێتەوە. بە درێژایی مێژوو زۆر کەس و زۆر حکوومەت هەوڵیان داوە، ئەو تایبەتمەندییە لە سرووشتی ژیانی کۆمەڵایەتی بسڕنەوە و یەک دەنگ و یەک ڕەنگ بسەپێنن بە سەر ڕەنگ و دەنگەکانی تردا. بۆ گەیشتن بە ئەم مەبەستە، دامەزراوە و میکانیزمی عەمەلی و نەزەری بەرهەم هاتوەو داڕێژڕاوە کە دەنگە جیاواز و ناتەباکان کپ و خامۆش بکرێن.
"زیندان" یەکێک لەوانەیە و لە حکوومەتە تووتالیتێرەکاندا زیاتر لە هەموو شتێک بووە بە دامەزراوەیەک بۆ بێدەنگ کردنی کۆمەڵگا. دەنگە نەیارەکان ئەکەونە ناو سلوولەکانی زیندان و بەمجۆرە رێگری ئەکرێ لە گەشەکردن و بڵاوبوونەوەی دەنگەکان. زۆر جار، خوودی کۆمەڵگا ئەبێ بە زیندان و سەرکوت ئەگاتە ڕادەیەک کە بیرمەندان و تاکی ناو کۆمەڵگا لە تەنیایی خۆشیاندا دەرەتانی دەنگ هەڵبڕینییان پێنادەرێ. لە وەها کۆمەڵگایەکدا هەموو شتێک دووپاتە ئەبێتەوە، هەر وەکوو چۆن لە زیندان هیچ شتێک تازە نیە. دیوار هەمان دیوارە و پەنجەرەیەکی چکۆلانە کە دەس و تەنانەت چاوی پێناگا، پاسەوانێکی کەڕ کە قەرار نیە ئەو دەنگەی لە زیندان حەپس کراوە بیبیسێ و هاواری ئێش و ئازاری زیندانییەکانی‌تریش ببینێ. ئەو هاوارانە نابیسترێن، هاوار ئەبێ ناڵە و گریان و لەوانەیە پاڕانەوە، جاری وا هەیە ئەو هاوارانە کە گۆڕانیان بە سەردا هاتوە بۆ تۆقاندن و ورە رووخاندنی زیندانییەکانی دیکە بە کار ئەهێندرێن، هاوار و زریکەیەک کە زیندانی بە تەواوی وجوودییەوە هەستی پێ ئەکا. بۆیە لە وەها حالەتێکدا ترس و دڵەڕاوکێ ناهێڵێ هیچت لێ حاڵی بێ و دەنگەکە ببیسی کە هاوارە بۆ ڕەهایی یان پاڕانەوەیە لە ئەشکەنجەگەرەکان یان هانا بردن بۆ خۆایە.
- هەر وەکوو چۆن زیندان مەیلی هەیە پەرە بستێنێ و یاساکەی بە سەرتاپای کۆمەڵگادا داسەپێنێ، جاری وا هەیە داب و نەریت و بیروباوەڕی کۆمەڵگایش دزە دەکاتە ناو زیندان و کاریگەری ئەبێ لە سەر هەڵسوکەوت و چۆنیەتی تەعاموولی زیندانییەکان لە گەڵ یەکتر یا لە گەڵ پاسەوانەکان.
بە واتایەکی‌تر، زیندانیش هەر وەکوو کۆمەڵگا پڕە لە رووداو، بیروباوەڕ، چین و توێژ، شێوازی ژیانی جۆراوجۆر، ئاڵۆز و چەتوون. لە زینداندا هەست و غەریزەکان هەتا دەگاتە ئایدیۆلۆژییەکان، دەوری کاریگەریان هەیە لە سەر ڕەفتار و چۆنیەتی هەڵسوکەوت لە گەڵ ئەوانی‌تر و دەربڕینی حەز و ئاواتەکان. تەنانەت ڕەگەزی مرۆڤ، تەمەن و بەرو ڕووی زیندانییەکان کاریگەرییان هەیە لە سەر پەیوەندە کۆمەڵایەتییەکانی ناو زیندان و لە سەر ئەوە کە زیندانی چەندە ئەتوانێ ئەو بارودۆخە تەحەمول کات یان تووشی گیروگرفتی دەروونی، جەستەیی و کۆمەڵایەتی بێ. لە زیندانا زۆر بیرەوەری، گرێی دەروونی و سەرکوت کردنی دەورەی مناڵی دێنەوە ڕوو و چۆنیەتی ڕووبەڕووبوونەوە لە گەڵ ئازار و تەنیاییەکانی زیندان دیاری ئەکەن.
- کە وابوو زیندان جیهانێکی‌تر نیە کە یاسا و ڕێسای کۆمەڵایەتی جیاوازی ببێ. هەمان ئاڵۆزی دەرەوەی زیندانی هەیە، بۆیە بۆ لێکدانەوە و نمایشی هەستی دەروونی و پەیوەندی کۆمەڵایەتی کەسانێک کە لە ناو زیندانن، ئەبێ کەڵک لە زانستی جۆراوجۆری وەک کۆمەڵناسی، دەروونناسی، ماف و یاسا و ... وەربگیرترێ.
لە ڕاستیدا، شانۆ هوونەرێکە کە تەحلیل و دەسکەوتەکانی زانستە مرۆڤایەتی و کۆمەڵایەتییەکان بە زمانی هوونەری پێشکەش بە بەردەنگ ئەکا. لەوانەیە لە ناو هوونەرەکانا، ڕۆمانیش هەر وا بێ. ڕۆماننووس خۆی کۆمەڵناس یان دەروونناس نیە بەڵام بە کەڵک وەرگرتن لە تیۆری کۆمەڵناسی یان دەروونناسی بە ناخی کۆمەڵگا و کەسایەتییەکانی ناو ڕۆمانەکەیا ئەچێتە خوارەوە و تیشک ئەخاتە سەر ئەو دونیا ئاڵۆزو نادیارە. لە لایەکی‌تریشەوە ئەتوانین بڵێین کە تیاتر یان ڕۆمان، چونکە ئەچن بە ناخی کێشە و دیاردە دەروونی و کۆمەڵایەتیەکان دا، لەوانەیە کاریگەرییان ببێ لە سەر ئەم زانستانە و تیۆریسیێنەکان کەڵک لەو بۆچوونانە بگرن کە لە تیاتر یان ڕۆماندا ئاماژەیان پێدراوە و بە شێوەیەکی هوونەری بەرهەم هاتوون.
درێژەی هەیە ...........
https://t.me/didgaxalid/2712

Telegram

دیدگا: کانال رسمی خالد توکلی

ئەگەر دەنگێک نەبیسترێ ... - کاتێک ژیانی کۆمەڵایەتی دەس پێئەکا تەنیا تاکەکان نین کە زیاد ئەکەن و ژومارەیان زۆرتر ئەبێ، لەوانەیە بەو نیسبەتەیش، دەنگ و ڕەنگی جۆراوجۆریش سەرهەڵبدەن و هۆگر و لایەنگری تایبەت بە خۆیان پەیدا بکەن. سرووشتی ژیانی کۆمەڵایەتی تاک ڕەهەندی…