O’rganish oson amali qiyin.

Bir paytlar insonlar amal qilish uchun ilm izlab bir shahardan boshqa shaharlarga borishgan.

Olingan ilm mashaqqati sababidan u qadrli bo’lgan. Amaliga jiddiy qarashgan.

Hozir hammasi boshqacha. Ilm ko’p. Eshitamiz, ta’sirlanamiz. Huddi o’rgangandek bo’lamiz.

Kitobdan bo’lsa ustini bo’yab qo’yamiz, telefonda bo’lsa saqlab qo’yamiz.

Kerak bo’lganda esa yodimizga kelmaydi, kelsa ham qo’llamaymiz, qo’llay olmaymiz. Qo’llashni istamaymiz.

O’rganavering. Variantlar kombinatsiyasi ko’payaversin. Bu yaxshi. Shunga buyurilganmiz ham.

Lekin ilm olinsa-yu, olingan ilm amalsiz qolaversa bebaho ne’matimiz Iymonimizga salbiy ta’siri borligini o’qiganman.

Amalsiz qolgan ilmlarim bilan ovvora bo’layotganim uchun ko’p yoza olmayapman, uzr.

@javokhir_toshpulatov

G’oyalar to’qnashuvida yoqadigani yutadi

Bolalardan ota yoki onasidan qaysi birini ko’proq yaxshi ko’rishini so’ralsa, bittasini tanlaydigan bolalar ko’proqligini ko’rganman.

Bunga sabab qarorlar ota-ona tomondan ikki xil bo’lishida. Qaysi biri bolaga yoqsa va o’sha amalga oshirilsa boladagi barcha mehr shu yaqiniga qarab ketadi.

Men fanim bilan birga o’quvchilarni xulqi, qadriyati, farosati va shaxsiyatini ham shakllantirishga harakar qilaman.(Odatda amalda)

Bu menga qachon oson kechadi qachonki men bilan bir xil sinflarni o’qitayotgan ustozlarniki ham menikiga yaqin bo’lsa.

Sababi, o’quvchilar o’zi olgan va nafsiga yoqmaydigan yangi g’oya qabul qilishi uchun uni boshqa ustozlardan tasdiqlatishga urunadi.

O’quvchilarda g’oyalar to’qnashuvi bo’lganda, qaysi go’ya nafsga yoqadigan bo’lsa o’sha qabul qilinadi. Bunda haqiqat va aslida qaysiga buyurilganligimiz bir chetda qolib ketaveradi.

Xulosa

1. Farzand uchun qarorlarni juftingiz bilan avval kelishib olib, bir xil qabul qiling. Shunda farzand mehri teng taqsimlanadi.

2. O’qituvchi fani bilan qo’shib umumiy g’oyalarini ham singdirib qo’yadi. Ustoz tanlashda qadriyatlariga ham qarang.

@javokhir_toshpulatov

Ko’p kulgan ko’p yig’laydi

Yoshligimda “Ko’p kulgan ko’p yilg’laydi” deyishardi. Ishonardim. Keyinchalik shunchaki irim ekan dedim va tan olmadim.

Endi yana tushunyapman rostdan ham ko’p kulgan ko’p yig’lar ekan. Faqat endi o’qiganlarimni hayotni o’zi insonlar orqali tasdiqlab beryapti.

Tez xursand bo’ladigan insonlarni hafa bo’lishi ham tez. Tez hafa bo’ladigan insonlarni esa xursand bo’lishi ham huddi shunday tez.

Qalbga bog’langan narsalar insonni kayfiyatini boshqarishni boshlaydi. Kayfiyat esa jism harakatini ta’minlovchi qarorlarga to’liq ta’sir qiladi.

Kayfiyat bilan harakatlar o’rtasidagi bog’liqlikni uzib qo’yishni imkonini topa olmadim. Lekin kayfiyat va qalb orasidagi bog’liqlikni uzib qo’yish mumkin ekan.

Bu dunyodagi qiyinchilik ham, xursandchilik ham vaqtinchalik va mutloq emasligini siz ham men ham bilamiz. Lekin abadiydek qalbga bog’lab qo’yganmiz.

Qalbga bog’langan insonlar, buyumlar va voqeliklar turli holatlar orqali kayfiyatimiz yordamida to’liq bizni harakatlarimizga hukmdorlik qiladi.

Shu sababdan xursand va hafa bo’lishimga atigi bittadan sabab borligini ko’ryapman.

Xursand bo’lishimga hozir tirikligim. Hafa bo’lishimga esa tirikligimda abadiy qoladigandek yashayotganim.
@javokhir_toshpulatov

Sabr va talabchanlik

Muvaffaqiyatli insonlarning ustoz-shogirtlik davri haqida “Mahorat” kitobida yozilgan. O’sha insonlar o’z ustozlarini ikkita sifatini e’tirof etishgan. Sabr va talabchanlik
Sabr va talabchanlik teskari prinsip emas. Ba’zi ustozlar shu holatdagi yanglish tushunchalar bilan o’zlari o’qita olmayotganligini oqlashadi.

Sabr

Xatolar qilsa qayta o’rgatishga, fanga qiziqtirish uchun qo’lidan kelganini qilishga, o’zgartirish uchun muhim resurslarini ayamasdan sarflashdagi qiyinchiliklarga chidash immunitedi.

Bu prinsipdagi o’qituvchilar 80% yaxshi o’qiydigan o’quvchilarining natijasiga qarab emas aksincha 20% o’rgatishga qiynalayotgan o’quvchilariga qarab o’zlarini baholashadi. Aynan shu yondashuv ularni doimiy o’sishga majbur qiladi.

Ba’zi ustozlar bilan o’qimayotgan o’quvchilar haqida gaplashganimda, “Hamma matematik bo’lmaydiku” deyishadi. Eng yomon yupatish men uchun shu.

O’z darsiga “hamma tarixchi, matematik, fizik va h.k bo’lmaydiku” deb yondashadigan ustozlarning o’quvchilari orasidan o’sha fan mutaxassisi chiqishi qiyin masala. Ustozlarning o’zlari fanlarini muhim hisoblashmasa, qanday qilib o’quvchilari muhim hisoblasin.

Talabchanlik

Siz 100$ to’lab 20$ lik buyumga rozi bo’lmasligizga o’xshaydi. Talabchan ustozlarning talabchanligiga sabab ham shu. Ular ko’p berishadi va tabiiyki kam qaytishiga rozi bo’lishmaydi.

Hamma talabchan ustozlar ham yaxshi ustoz bo’lmasligi mumkin lekin yaxshi ustozlarning barchalari talabchan. Ular talabchanlikni avvalo o’zlaridan boshlashadi.

O’zim ko’p guvoh bo’lganman. Endi boshlaganida fanga qiziqmagan o’quvchilarning natijalari, o’qituvchilarning sabr va talabchanligi sababidan boshqa ustozlarning huddi shu yoshdagi qobiliyatli o’quvchilaridan karrasiga o’tib ketganiga.

@javokhir_toshpulatov

Shu paytgacha siz ko’rgan qaysi fan ustozlarida jiddiylik va agressiya qolgan fan ustozlariga nisbatan kuchliroq bo’lganiga guvoh bo’lgansiz?

Javobingizni yozing. Keyinroq shu mavzuda bir post yozaman men ham.

Kuzatuvchilarimizning aksariyati o’qituvchilar bo’lganligini hisobga olib sizlarga holis taklif qilyapman.

Maktabimizga juda ham muhim pozitsiya vakant bor.

Lavozimi: Tarbiyaviy ishlar bo’yicha direktor o’rinbosari

Maoshi: 15 mlngacha. Talablarga munosibligiga qarab.

Shu linkda sharoit va kutilmalar haqida to’liq yozilgan. Maqul bo’lsa topshirishingiz mumkin.

Maktab tomonidan maqul deb topilsangiz ta’lim va tarbiyada birga hamkorlikda ishlar edik)

@javokhir_toshpulatov

Ilm olish qiyin

Zamonaviy ta’limda o’quvchi psixologoyasi, o’quvchi huquqlari va o’quvchini darsga qiziqtirish mavzusiga ko’p e’tibor qaratilyapti.

Tushunarli, hozirgi bollarni qoyil qoldirish qiyin. Ammo bu ustoz shogirt o’rtasidagi haqiqiy maqsadlarni chetga surish evaziga bo’layotganining natijasi uzoq yillarda ko’rinadigan haqiqiy muammo.

Masalan: “O’quvchiga darsning istalgan paytida tashqariga chiqish uchun ruhsat berish kerak. Chunki uning huquqi”

Ha qo’shilaman. Faqat o’ta muhim biologik ehtiyoj uchun.

Bir kishining huquqlarini o’ylagandek bo’lish, qolganlarning huquqini buzish evaziga bo’lish kerak emas.

1. Darsdan chiqib ketgan o’quvchi qolgan o’quvchilarni fokusini bo’ladi. Demak qolganlar huquqi toptaldi.

2. 5-10 daqiqa chiqib ketgan paytda ustoz mavzuni tushuntirgan bo’lsa, ustozga uni qayta tushuntirishni yuklash, ustozni huquqini toptash hisoblanadi.

3. 5-10 daqiqalik tanaffuslar aynan dars paytidagi chalg’ishlarni oldi olinishi uchun ehtiyojlar qondiriladigan payt. Xohlagan o’quvchi zaruratini shu paytda bajara oladi, xohlamagani tanaffusda o’ynab ehtiyoj qondirishni darsdagi huquqlariga yuklab qo’yadi.

Bu bitta misol edi.. Bunaqa o’nlab holatlar bor.

Darsdan haqiqiy maqsad nima edi, bolaga hayotni anglatish. Bu fan bilan birga odob, ahloq va qat’iyatni shakllantirish uyg’unligida bo’lsa yana ham a’lo.

Ammo bu ularni nafsiga yoqmaydigan topshiriqlar evaziga bo’lishi aniq. Ilm olish oson bo’lganida barcha ilmli bo’lar edi. Hech kim qiynalmas edi. Hamma yaxshi yashar edi.

Shuni bilamiz lekin ularni asrayveramiz.. Ilm olish qiyin, ularga qochishni emas sabrni o’rgating. Faqat sekinlik bilan.

Mayli bugun barchasiga teng yoqa olmassiz, ammo aqilsiz paytda yaxshi ko’rib, aql kirganida norozi bo’lishganidan ko’ra aqlsiz paytda yomon ko’rib aql kirganida rozi bo’lishgani afzal.

@javokhir_toshpulatov

Omadga tayyorlaning

Agar yutuqlaringizni lotoreyalardan izlamayotgan bo’lsangiz unda omad uchun qo’shimcha harakat talab qilinadi. U odatda tayyor bo’lganlar bilan birga. Tayyorlanish bosqichi esa qiyin.

Youtubeda videodarslar joylash uchun kuniga ishdan tashqari qo’shimcha 6 soat vaqt ajratar edim. Qachondir shuni ortidan yaxshi takliflar chiqishini sezardim, ammo maqsad u bo’lmagan. Oradan 1 yil o’tdi juda katta xalqaro loyiha qalan.uz taklif bilan chiqdi.

Bir sinfda o’qiyotgan tahminiy summasi 60 mln so’m grant yutgan va grant yuta olmagan o’quvchilarimga qarayman. Bilim va umumiy harakatlaridan yutganlar omadga loyiqroq ekanligi sezilib turadi.

Farzandini yutuqlaridan faxrlanib yurgan ota-onalar shu kunlar uchun tayyorlanishgan edi. Garchi o’zlari ishonishmagan bo’lsa ham. Yondashuvdagi yillab qiyinchiliklar shu omadga tayyorlanish davri bo’lgan.

Isaak Nyuton toritishish qonunini topishiga yerga olma tushgani sabab bo’ldi. Bu omad. Ammo u fizikani yillab o’rganmaganida izlayotgan qonuniyati bilan yerga tushgan olmani bog’lay olmas edi.

Bugungi harakatlarimiz ixtiyoriy paytda kelishi mumkin bo’lgan imkoniyatlarga tayyor bo’lishimizni ta’minlashi kerak. Imkoniyatlar kelganida unga tayyorligimiz bu omad.

Omad bu to’g’ri paytda, to’g’ri joyda to’g’ri ko’nikmalarga ega holatda bo’lish. Duolaringizda loyiq bo’lishni so’rang. Loyiq bo’lmagan holda erishilgan omaddan foydalanib qolish imkonsiz.

@javokhir_toshpulatov

Achinmang

Biz bir insonga achinish hissi bilan munosabatda bo’lar ekanmiz, ularga ojizligi haqida birinchi signalni o’zimiz bergan bo’lamiz.

Ojizligini tan olgan inson harakatdan to’xtaydi. Dunyo undan qarzdor va hamma uni boshiga ko’tarishga majbur deb biladi.

Dunyo esa ayamaydi. Natija xohlayaptimi, hayotini qolgan qismini muhtojlikdan yiroqda o’tkazmoqchimi unda qiyinroq bo’lsa ham harakat qilishi shart.

Xatolari uchun hamma qatori tovon to’lashi va qolganlarga qilinadigan munosabat qilinishi ham.

Imkoniyati cheklanganlar yaxshi munosabat, maqtov va taqdirlashlarga faqatgina munosib bo’lgani uchun erishishi kerak. Huddi shunday jazolariga ham.

Tanishlaringiz orasida shundaylar bo’lsa, ojizligi uchun ular bilan achinish hissida munosabatda bo’lmang. Hammani teng ko’ring.

Bordiyu shunday o’quvchilaringiz bo’lsa, mayli topshiriqlar imkoniyatidan kelib chiqib har xil bering ammo talablar bir xil bo’lsin.

Bugun zolim ko’rinsangiz ham ularni ertasi uchun adekvat munosabatda bo’layotgan kam sonli insonlardan bo’lasiz.

@javokhir_toshpulatov

Savollar orqali tasdiqlatish

11-sinf o’quvchim bilan bo’lgan suhbat.

U: Ustoz uy ishi biroz ko’proq berar ekansiz.

Men: Bitta fanni 1 yilda o’rganish uchun kuniga qancha vaqtdan shug’ullansa yetarli deb o’ylaysiz.

U: 3.5–4 soatdan

Men: Maktabda qancha vaqt darsimiz bor

U: Har kuni 45 daqiqadan 2 ta.

Men: Demak 90 daqiqa, ya’ni 1.5 soat maktabda qilyapsiz. Uyda esa 2.5–3 soat qilishga to’g’ri kelar ekan.

Yana men: Berayotgan vazifamni qilish uchun qancha vaqt sarflayapsiz.

U: 1 soat atrofida.

Men: O’zingiz belgilagan vaqtdan ham kamroq sarflash orqali ulgursa bo’ladigan vazifa berayotgan ekanman.

Yana men: Inson nafsiga yoqmaydigan ishlarni qilar ekan, garchi u foydali bo’lsa ham vaqt sekin o’tadi. Ko’pdek tuyuladi. Hisoblansa esa unaqa emas.

Munosabat haqida yaxshiroq tushuntirishim uchun suhbatni to’liq yozishim kerak bo’lar ekan. Bundan keyin shu shaklda ham tez-tez yozib tursammikan, nima deysizlar?

@javokhir_toshpulatov