Shu paytgacha siz ko’rgan qaysi fan ustozlarida jiddiylik va agressiya qolgan fan ustozlariga nisbatan kuchliroq bo’lganiga guvoh bo’lgansiz?

Javobingizni yozing. Keyinroq shu mavzuda bir post yozaman men ham.

Kuzatuvchilarimizning aksariyati o’qituvchilar bo’lganligini hisobga olib sizlarga holis taklif qilyapman.

Maktabimizga juda ham muhim pozitsiya vakant bor.

Lavozimi: Tarbiyaviy ishlar bo’yicha direktor o’rinbosari

Maoshi: 15 mlngacha. Talablarga munosibligiga qarab.

Shu linkda sharoit va kutilmalar haqida to’liq yozilgan. Maqul bo’lsa topshirishingiz mumkin.

Maktab tomonidan maqul deb topilsangiz ta’lim va tarbiyada birga hamkorlikda ishlar edik)

@javokhir_toshpulatov

Ilm olish qiyin

Zamonaviy ta’limda o’quvchi psixologoyasi, o’quvchi huquqlari va o’quvchini darsga qiziqtirish mavzusiga ko’p e’tibor qaratilyapti.

Tushunarli, hozirgi bollarni qoyil qoldirish qiyin. Ammo bu ustoz shogirt o’rtasidagi haqiqiy maqsadlarni chetga surish evaziga bo’layotganining natijasi uzoq yillarda ko’rinadigan haqiqiy muammo.

Masalan: “O’quvchiga darsning istalgan paytida tashqariga chiqish uchun ruhsat berish kerak. Chunki uning huquqi”

Ha qo’shilaman. Faqat o’ta muhim biologik ehtiyoj uchun.

Bir kishining huquqlarini o’ylagandek bo’lish, qolganlarning huquqini buzish evaziga bo’lish kerak emas.

1. Darsdan chiqib ketgan o’quvchi qolgan o’quvchilarni fokusini bo’ladi. Demak qolganlar huquqi toptaldi.

2. 5-10 daqiqa chiqib ketgan paytda ustoz mavzuni tushuntirgan bo’lsa, ustozga uni qayta tushuntirishni yuklash, ustozni huquqini toptash hisoblanadi.

3. 5-10 daqiqalik tanaffuslar aynan dars paytidagi chalg’ishlarni oldi olinishi uchun ehtiyojlar qondiriladigan payt. Xohlagan o’quvchi zaruratini shu paytda bajara oladi, xohlamagani tanaffusda o’ynab ehtiyoj qondirishni darsdagi huquqlariga yuklab qo’yadi.

Bu bitta misol edi.. Bunaqa o’nlab holatlar bor.

Darsdan haqiqiy maqsad nima edi, bolaga hayotni anglatish. Bu fan bilan birga odob, ahloq va qat’iyatni shakllantirish uyg’unligida bo’lsa yana ham a’lo.

Ammo bu ularni nafsiga yoqmaydigan topshiriqlar evaziga bo’lishi aniq. Ilm olish oson bo’lganida barcha ilmli bo’lar edi. Hech kim qiynalmas edi. Hamma yaxshi yashar edi.

Shuni bilamiz lekin ularni asrayveramiz.. Ilm olish qiyin, ularga qochishni emas sabrni o’rgating. Faqat sekinlik bilan.

Mayli bugun barchasiga teng yoqa olmassiz, ammo aqilsiz paytda yaxshi ko’rib, aql kirganida norozi bo’lishganidan ko’ra aqlsiz paytda yomon ko’rib aql kirganida rozi bo’lishgani afzal.

@javokhir_toshpulatov

Achinmang

Biz bir insonga achinish hissi bilan munosabatda bo’lar ekanmiz, ularga ojizligi haqida birinchi signalni o’zimiz bergan bo’lamiz.

Ojizligini tan olgan inson harakatdan to’xtaydi. Dunyo undan qarzdor va hamma uni boshiga ko’tarishga majbur deb biladi.

Dunyo esa ayamaydi. Natija xohlayaptimi, hayotini qolgan qismini muhtojlikdan yiroqda o’tkazmoqchimi unda qiyinroq bo’lsa ham harakat qilishi shart.

Xatolari uchun hamma qatori tovon to’lashi va qolganlarga qilinadigan munosabat qilinishi ham.

Imkoniyati cheklanganlar yaxshi munosabat, maqtov va taqdirlashlarga faqatgina munosib bo’lgani uchun erishishi kerak. Huddi shunday jazolariga ham.

Tanishlaringiz orasida shundaylar bo’lsa, ojizligi uchun ular bilan achinish hissida munosabatda bo’lmang. Hammani teng ko’ring.

Bordiyu shunday o’quvchilaringiz bo’lsa, mayli topshiriqlar imkoniyatidan kelib chiqib har xil bering ammo talablar bir xil bo’lsin.

Bugun zolim ko’rinsangiz ham ularni ertasi uchun adekvat munosabatda bo’layotgan kam sonli insonlardan bo’lasiz.

@javokhir_toshpulatov

Savollar orqali tasdiqlatish

11-sinf o’quvchim bilan bo’lgan suhbat.

U: Ustoz uy ishi biroz ko’proq berar ekansiz.

Men: Bitta fanni 1 yilda o’rganish uchun kuniga qancha vaqtdan shug’ullansa yetarli deb o’ylaysiz.

U: 3.5–4 soatdan

Men: Maktabda qancha vaqt darsimiz bor

U: Har kuni 45 daqiqadan 2 ta.

Men: Demak 90 daqiqa, ya’ni 1.5 soat maktabda qilyapsiz. Uyda esa 2.5–3 soat qilishga to’g’ri kelar ekan.

Yana men: Berayotgan vazifamni qilish uchun qancha vaqt sarflayapsiz.

U: 1 soat atrofida.

Men: O’zingiz belgilagan vaqtdan ham kamroq sarflash orqali ulgursa bo’ladigan vazifa berayotgan ekanman.

Yana men: Inson nafsiga yoqmaydigan ishlarni qilar ekan, garchi u foydali bo’lsa ham vaqt sekin o’tadi. Ko’pdek tuyuladi. Hisoblansa esa unaqa emas.

Munosabat haqida yaxshiroq tushuntirishim uchun suhbatni to’liq yozishim kerak bo’lar ekan. Bundan keyin shu shaklda ham tez-tez yozib tursammikan, nima deysizlar?

@javokhir_toshpulatov

O’quvchilarni obunachilardek ko’ring

Telegram, youtube yoki instagramda obuna bo’lgan kanallaringiz ro’yhatiga qarab chiqing.

O’zingizga kerak bo’lgan, qiziq yoki qachondir kerak bo’lib qolishi mumkin bo’lgan kanallarga obuna bo’lgansiz.

Siz kuzatadiganlaridan tashqari ham ko’plab foydalilari bor. Ammo u foyda sizga qiziq emas. Shu faktor sizni u kanallarda ushlab turmaydi.

Endi darsingizdagi o’quvchilarni obunachilaringizdek biling.

Siz berayotgan kontentlar ularga nima uchun kerak? Kerakdir ammo ular bilishdimi? Bilishgandir lekin qiziqmi?

Ularda siz kabi kanallardan chiqib ketish imkonlari yo’qdir ammo shunchaki kuzatmaslik, qiziqqanlarga ham kuzatishga imkon bermaslik yo’llari bor.

Insonlar bir narsani o’rganishga harakat qilishlari uchun agar biroz bo’lsa ham qiziqish aralashmasa ko’p holatda faqat foydaning o’zi kamlik qiladi.

Xulosa

1. Siz nima maqsadda o’rgangan bo’lsangiz shu maqsad bilan o’rgatishga ko’p kuch sarflamang. Maqsadlaringiz kesishmasa bu yo’l zararga ishlaydi.

2. Boshida osonini bering, qila olsin. Nima uchun kerakligini o’rganing, shuni o’rgating. Fan bilan hayot bog’lansa o’rganish davomiy bo’ladi.

@javokhir_toshpulatov

To’g’ri maqsad

Bugungi ishlaringizni sifatsiz qilyapsizmi, maqsadlaringizga qarab qo’ying.
Chunki maqsadingiz va bugun qilayotganlaringiz sifati to’g’ri proporsional bo’ladi.

Ertangi “natijalar” bilan o’zingizni aldab, bugun sizga ishonch bildirganlarni unutmang.

Ertaga taksi bo’lishni orzu qilayotgan sartarosh, bugun yangi turmaklarni o’rganmaydi.

Axranalikka rezyume topshirgan taksis, bugun reytingini ko’tarishga harakat qilmaydi.

Ertaga A kompaniyaga ishga kiraman degan bugungi B kompaniya hodimi, B uchun borini bera olmaydi.

Sababi oddiy. Bunda fokusni kamida ikkiga bo’lib, yarmini ertangi maqsadlarga topshiriladi. Qolgani esa quyidagilar uchun kamlik qiladi:

Bugundan ilhomlanish, xatolarni tan olish, sabr qilish, o’rganish va natijaga erishish.

Bunday noto’g’ri maqsadlar bilan yashaydiganlar ko’p, lekin orasida bitta sohadagilarni zarari nisbatan kengroq yoyiladi.

Bular o’qituvchilar.

Ertaga o’zini boshqa sohada ko’rayotgan bugungi o’qituvchi, bolani bolaligicha qabul qilmaydi, o’rgatishni o’rganmaydi, xatolarini tan olmaydi, o’zgartirishga yo’l ko’rsatadiyu natijaga sabr qilmaydi.

@javokhir_toshpulatov

Qiyinchiliksiz o’rganishning iloji yo’q

O’rganishda hammamiz qiynalganmiz. Lekin o’rgatishda qiyinchiliklardan aylantirib o’tkazgimiz keladi.

O’quvchilar qilishi shart bo’lgan ishlarni zimmamizga olamiz yoki umuman ozod qilamiz. Go’yoki shu orqali ularga yaxshilik qilgandekmiz.

Bu bilan fan bo’yicha bizdan ham yaxshiroq natija qilishi mumkin bo’lgan yuqori patensialli o’quvchilarni qurbon qilgan bo’lamiz.

O’quvchilari yuqori natijalar ko’rsatadigan ustoz va bugun barcha o’quvchilari tomonidan yaxshi ko’rilgan ustoz. Bu ikkisi doim ham parallel yurmaydi.

Sababi yaxshi natijalar albatta qiyinchilik talab qiladi. Qiyinchiliklar esa barchaga ham yoqavermaydi hatto o’zini foydasiga bo’lsa ham.

O’quvchilarni qiyinchilikdan qochish evaziga fanni qiziqtirishni emas, ularga qiyinchiliklarga tik boqa oladigan immuninetni shakllantirish orqali yaxshi o’qituvchi bo’ling.

Bu yo’lda yomon ko’rilasiz, charchaysiz va qadrlanmaysiz. Harakatlaringiz ularning foydasiga ekanligini vaqtning o’zi ko’rsatadi. Ba’zida natijalari bilan ba’zida esa afsuslari bilan.

@javokhir_toshpulatov

Bilmasangiz bilmasligizni ayting

Oxirgi uch yilgacha ustozlarimni hech biridan “bilmadim” degan javob olmaganman.

Natijada “bilmadim” deyish bu uyat, obro’ni tushuradigan so’z degan noto’g’ri tushunchalar shakllanib qolgan ekan.

O’z sohasidagi mustahkam ilmidan tashqari kuchli shaxsiyatli insonlar bilan suhbatlashib, ulardan ba’zi savollarimga “bilmas ekanman” degan javoblarni eshitdim.

Boshida ular ilmiga shubxa bilan qaradim. Keyinchalik tushundim “bilmadim” demaydiganlar hamma narsani bilganidan emas, obro’sizlanishdan qochib bu so’zni ishlatishmas ekan.

O’rganganingiz sari biladiganlaringiz, bilmaydiganlaringiz oldida hech narsa emasligini bilib borasiz.

Bilmadim deya olish uchun ham insonda kuchli ilm va so’rovchining manfa’atini birinchi o’ringa qo’ya oladigan mustahmak etiqod kerak.

Xulosa

Bilmasangiz “bilmayman” deb ayting. Kibringiz kasriga so’rovchilar qolmasin.

@javokhir_toshpulatov

Muhimlarini top

Hammani birdek rozi qilish mutlaqo imkonsiz..

Kimlardir yaxshi ko’rsa, kimlardir yomon ko’rishi tabiiy.

Ba’zi narsalarni xohlashing-u, ba’zilarini xohlamasliging ham.

Nechchi baho qo’yayotganlaridan ko’ra, nima kriteriyalar bo’yicha kimlar baholayotganlari muhim.Kim va nimaga degan savollar javobi senda bo’lmasa hayoting qiyinlashadi. Bular:

1. Aynan qanday turdagi insonlar hurmatida bo’lishni xohlayman?

2. Qaysi sifatlarimga qarab hurmat qilishlarini xohlayman?

Arzimaydigan insonlar fikri uchun arziydiganlar oldidagi hurmating tushadi.

Qo’yilgan baholar seni haqdan chalg’itadi. Hotirjamliging ketadi.

Yuqoridagi savollarga javoblarni top. Safingni aniqla. Qolganlarning xohishlari-yu sen haqingdagi fikrlariga “shunchaki kulib qo’y”)

@javokhir_toshpulatov