ЎТКИР ТЕРГОВ
Telegram

Фуқаролик кодексига мувофиқ, ворисликнинг васиятнома ва қонун бўйича турлари мавжуд. Қонун бўйича ворислик васият мавжуд бўлмаса ёхуд бутун мероснинг тақдирини белгиламаса, шунингдек Фуқаролик кодексда белгиланган бошқа ҳолларда амалга оширилади.

Фуқаролик кодексининг 1134-моддасига мувофиқ, қонун бўйича ворисликда фарзандликка олинган шахс ва унинг авлодлари, бир тарафдан, фарзандликка олувчи шахс ва унинг қариндошлари, иккинчи тарафдан, туғишган қариндошларга тенглаштириладилар.

Фарзандликка олинганлар ва уларнинг авлодлари фарзандликка олинган шахснинг ота-онаси ҳамда бува-бувилари, ака-укалари, опа-сингиллари вафот этганидан кейин қонун бўйича мерос олмайдилар.

Фарзандликка олинган шахснинг ота-онаси ҳамда бува-бувилари, ака-укалари, опа-сингиллари фарзандликка олинган шахс ва унинг авлодлари вафот этганидан кейин қонун бўйича мерос олмайдилар.

Қонун бўйича ворисларнинг ҳар бир навбати аввалги навбатдаги меросхўрлар бўлмаган, меросдан четлаштирилган, меросни қабул қилмаган ёхуд ундан воз кечган тақдирда ворислик ҳуқуқига эга бўлади.

Қонун бўйича биринчи навбатдаги ворисларга кимлар киради?

Мерос қолдирувчининг болалари (шу жумладан фарзандликка олинган болалари), эри (хотини) ва ота-онаси (фарзандликка олувчилар) тенг улушларда қонун бўйича биринчи навбатдаги ворислик ҳуқуқига эга бўладилар. Мерос қолдирувчининг вафотидан кейин туғилган болалари ҳам биринчи навбатдаги ворислар жумласига кирадилар.

Қонун бўйича иккинчи навбатдаги ворисларга кимлар киради?

Мерос қолдирувчининг туғишган ҳамда она (ота) бир ота (она) бошқа ака-укалари ва опа-сингиллари, шунингдек унинг ҳам ота, ҳам она тарафдан бобоси ва бувиси тенг улушларда қонун бўйича иккинчи навбатдаги ворислик ҳуқуқига эга бўладилар.

Қонун бўйича учинчи навбатдаги ворисларга кимлар киради?

Мерос қолдирувчининг туғишган амакиси, тоғаси, аммаси ва холаси тенг улушларда қонун бўйича учинчи навбатдаги ворислик ҳуқуқига эга бўладилар.

Қонун бўйича тўртинчи навбатдаги ворисларга кимлар киради?

Мерос қолдирувчининг олтинчи даражагача (олтинчи даража ҳам шунга киради) бўлган бошқа қариндошлари қонун бўйича тўртинчи навбатдаги ворислик ҳуқуқига эга бўладилар, бунда яқинроқ қариндошлар узоқроқ қариндошларга нисбатан мерос олишда имтиёзли ҳуқуққа эга бўладилар.

Қонун бўйича бешинчи навбатдаги ворисларга кимлар киради?

Мерос қолдирувчининг меҳнатга қобилиятсиз боқимлари, агар улар Фуқаролик кодекснинг 1141-моддаси асосида мерос олмасалар, қонун бўйича бешинчи навбатдаги ворислик ҳуқуқига эга бўладилар.

Юқоридагилар билан бирга, тақдим қилиш ҳуқуқи бўйича ворислик ҳам мавжуд бўлиб, Фуқаролик кодексининг 1140-моддасига кўра, қонун бўйича меросхўр мерос очилгунга қадар вафот этган тақдирда, унга тегишли улуш унинг авлодларига ўтишини назарда тутади, бунда улуш тақдим қилинаётган қонун бўйича меросхўр билан бир хил даражада қариндош бўлган авлодлар ўртасида тенг тақсимланади.

Telegram

Баҳорнинг салқин тунларидан бири. Пойтахт аҳолисининг аксарияти ширин уйқуда, аммо 22 ёшли йигит эса гиёҳванд моддани олиш учун “Кобалт” русумли автоуловга ўтириб шаҳар ташқарисига йўл олади.

Содиқ Ярашев (исми-фамилия ўзгартирилган) белгиланган жойдан “таблеткани” олаётган вақтида ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган ходимлари томонидан ушланади. Маълум бўлишича, у ижтимоий тармоқ орқали 2 нафар шериги билан “таблетка” савдоси билан шуғулланиш ҳақида ёзишган. Дастлаб 10 дона “таблетка”ни 7,5 АҚШ долларига сотган. У шунингдек, 1 грамм кучли таъсир қилувчи гиёҳванд моддани 60 долларга сотиши ҳақида билдириб, кучли таъсир қилувчи психотроп дори қўйилган манзилнинг локациясини ташлаган.

Суд экспертизаси хулосасига кўра, Содиқ Ярашевдан олинган дори воситалари кучли таъсир қилувчи гиёҳвандлик воситалари эканлиги тасдиқланган.

Содиқ Ярашев ўрта маълумотли бўлиб, вақтинча ишсиз бўлган. 22 яшар йигит муқаддам ўғрилик ва фирибгарлик учун жиноий жавобгарликка тортилган. Бироқ у тегишли хулоса чиқармаган экан.

Бу гал у икки нафар шериги билан жиноят содир этган. Мазкур жиноий иш судда атрофлича кўриб чиқилди.

Судда судланувчи Содиқ Ярашев айбига иқрор бўлиб, қилган ишидан пушаймонлигини билдирди. Айтиш керакки, Содиқ бу дорилар олди-сотдиси қонунга биноан таъқиқланганлигини билса-да, даромад топиш мақсадида кучли таъсир қилувчи воситаларни қонунга хилоф равишда ўтказмоқчи бўлган. Бироқ Содиқнинг навбатдаги “ови” юришмади. Суд судланувчи Содиқ Ярашев содир этган жиноятни оғирлаштирувчи ҳолат, деб баҳолаб жазо тайинлади.

Суднинг ҳукми билан Содиқ Ярашев 10 йил муддатга, унинг 2 нафар шеригининг ҳар бири эса 4 йил муддатга озодликдан маҳрум этилди.

Қилмиши қора кимсалар ҳозирги кунда қамоқда жазо муддатини ўтамоқда.

Айни ўйнаб-куладиган, ўқийдиган ва ишлайдиган даврда улар жазо муддатини ўтайди. Бир ҳунарни эгалламасдан, қонуний даромад топишни ўйламасдан, енгил-елпи ҳаётни орзу қилиш уларни шу куйга солди. Бу бошқаларга ҳам сабоқ бўлиши керак.

Баҳодир Қаюмов,
жиноят ишлари бўйича
Яккасарой туман судининг судьяси

Telegram

ҲУҚУҚИНГИЗНИ БИЛАСИЗМИ?Telegram

ЎТКИР ТЕРГОВTelegram

Жиноят ишлари бўйича Сирдарё туман суди ўқитувчи ва ҳамширани калтаклаган қизларнинг онасини маъмурий жаримага тортдиTelegram

Никоҳ шартномаси – фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартнома бўлиб, тарафларнинг эрк-иродасига асосланадиган келишув ҳисобланади ва унга нисбатан ҳам шартнома тузиш эркинлиги тамойили қўлланилади. Бошқача айтганда, эр ва хотиндан бири бошқасини никоҳ шартномаси тузишга мажбурлашига йўл қўйилмайди.Шу сабабли никоҳ шартномасини тузиш ёки уни тузишни рад этиш масаласини эр ёки хотин ва никоҳланувчи шахслар ихтиёрий ва мустақил ҳал қиладилар, бинобарин бу уларнинг мажбурияти эмас, балки ҳуқуқидир.

Айни пайтда, никоҳ шартномасини тузиш эркинлиги тамойили амал қилади, яъни никоҳ шартномасида эр-хотиннинг умумий хоҳиши, яъни уларнинг ягона эрки ифодаланиши лозим. Мазкур тамойил никоҳ шартномасини тузишда эрк категорияси мавжуд бўлишини тавсифлайди ҳамда фуқаролик қонунчилиги нормаларини никоҳ шартномасига қўлланилиши тамойилини асослайди. Хусусан, фуқаролик қонунчилигига мувофиқ, алдаш, зўрлик ишлатиш, қўрқитиш, шунингдек фуқаро оғир ҳолатлар юз бериши туфайли ўзи учун ўта ноқулай шартлар билан тузишга мажбур бўлган, иккинчи тараф эса бундан фойдаланиб қолган битим (асоратли битим)га нисбатан битимнинг ҳақиқий эмаслиги қоидаси қўлланилади, бундай битим жабрланувчининг даъвоси бўйича суд томонидан ҳақиқий эмас деб топилиши мумкин (Фуқаролик кодексининг 123-моддаси).

Замонавий ҳуқуқда никоҳ шартномаси атамаси кўпчилик ҳолатларда, биринчи навбатда, аввало аҳолининг иқтисодий жиҳатдан яхши таъминланган қатлами ўртасида кенг тарқалган оилани, эр-хотинлар ўртасидаги муносабатларни ташкил этишнинг ғарбча услуби сифатида кўрилади. Дарҳақиқат, никоҳ шартномаси кўпчилик ҳолатларда иқтисодий жиҳатдан яхши таъминланган аҳолининг унчалик кўп бўлмаган қатлами учун мўлжалланган ва шу сабабли аҳолининг кўпчилик қисми учун унчалик қизиқиш уйғотмайди. Бироқ замонавий дунёнинг ҳақиқий ҳолати шундан далолат берадики, ўртаҳол қатлам вакилларининг кўпчилиги никоҳга киришар экан, никоҳ шартномаси тузишади. Бунинг асосий сабабларидан бири ажралишлар сонининг кўплиги ва ўзини омадсиз никоҳ натижасидаги маънавий йўқотишлардан бўлмаса-да, моддий йўқотишлардан суғурталаш истагида бўлган кишиларнинг мавжудлиги ҳисобланади.

Никоҳ шартномасига нисбатан эътиборли муносабат никоҳ тугагунча ва ҳаттоки ундан кейин ҳам мулкий ҳуқуқларни кафолатлаш имконини беради. Ҳар қандай ҳолатда ҳам, никоҳ шартномаси судда мол-мулкни бўлишда вужудга келадиган муаммоларнинг олдини олишга ёрдам беради.

Ҳаётдаги шарт-шароитлар ва шу билан боғлиқ ҳолда амалдаги ҳуқуқ нормаларига мувофиқ кишилар хулқ-атворининг доимо ўзгариб бориши, шунингдек мазкур соҳадаги кўп йиллик тажриба никоҳга нисбатан кутилмаган ҳаётий вазиятлардан кафолатни таъминловчи оқилона ёндашув – эр ва хотин умумий мулкининг шартномавий тартибини белгилашни тақозо этди.

Никоҳ шартномаси эр ва хотин ўртасидаги мулкий ҳуқуқ ва мажбуриятларни назарда тутадиган келишув ҳисобланади ва бу ҳуқуқ ва мажбуриятлар никоҳ давомида ҳам, эр ва хотин никоҳдан ажралгандан кейин ҳам амал қилиши мумкин.

Оила кодексининг 30-моддасига кўра, никоҳ шартномаси никоҳ давлат рўйхатига олингунига қадар ҳам, шунингдек никоҳ даврида ҳам тузилиши мумкин. Никоҳ давлат рўйхатига олингунга қадар тузилган никоҳ шартномаси никоҳ давлат рўйхатига олинган кундан бошлаб кучга киради.

Никоҳ шартномаси ёзма шаклда тузилади ва нотариал тартибда тасдиқланиши лозим.

Никоҳ шартномаси нафақат никоҳ даврида, балки ҳали никоҳ давлат рўйхатига олингунига қадар ҳам тузилади. Бунда никоҳга киришаётган шахслар никоҳ шартномасини никоҳ билан бир вақтда расмийлаштиришлари мумкин. Агар никоҳ шартномаси никоҳ давлат рўйхатидан ўтказилганидан анча муддат аввал тузилган бўлса, ушбу шартнома никоҳ давлат рўйхатидан ўтказилганидан кейин кучга киради.

Никоҳ шартномасини нотариал тасдиқлаш унинг қонунийлигини кафолатлайди. Нотариал шакл шартноманинг ишончлилигини англатади, тарафларнинг ўзаро муносабатларига аниқ-равшанлик киритади, никоҳ шартномаси тузилганлиги факти ва унинг мазмуни бўйича низолар вужудга келишининг олдини олади.

Баҳодир Турғунов,
“Адолат” миллий ҳуқуқий
ахборот маркази бўлими бошлиғиTelegram

Оила судьяси: «Қарор чиқариш осон, тўғри хулосага келиш қийин»
Telegram

Ёшлик завқи, шиддати жўшқин дарёга қиёсланади. Асов дарё пўртаналар ҳосил қилганча йўлда учрайдиган ҳар қандай ғовни суриб кетишга қодир бўлганидек, ёшликдаги куч-ғайрат ҳам кўп ишларни бажаришга ундайди. Бироқ умрини бесамар, мазмунсиз ўтказаётган ёшлар ҳам учраб турибди.Т. Н. 25 ёшда. У шу пайтга қадар ўғрилиги ва бошқа жиноятни содир этганлиги учун икки маротаба судланган. Аммо хулоса чиқармаган экан. У ҳалол меҳнат қилиб даромад топиш ўрнига яна жиноятга қўл урди. Шу йилнинг биринчи май куни тунда Яшнобод туманида жойлашган якка тартибдаги тадбиркорга қарашли янги типда қурилган озиқ-овқат дўконининг деразаси орқали ичкарига кириб, кассадаги 8 100.000 сўмни ҳамда 635 000 сўмлик буюмларни ўғирлаб, воқеа жойидан яширинган.

У 9 май куни яна ўзганинг мулкини яширин равишда талон-тарож қилиш мақсадида ярим тунда Яшнобод тумани “Авиасозлар” кўчасида жойлашган озиқ-овқат дўкони олдига борган. Атрофда ҳеч ким йўқлигидан фойдаланиб дўконга ўрнатилган темир панжаранинг устки қисми очиқлигидан фойдаланиб ичкарига кирган. Растада турган бозор нархи 40 000 000 сўмлик тамаки маҳсулотларини ҳамда савдо кассасидаги 8 000 000 сўмни олиб чиқаётган вақтида дўкон эгаси томонидан ушланган.

– Айбимга иқрорман, – деди судда судланувчи Т. Н. – Оқибатини ўйламабман. Бошқа бундай иш қилмайман. Кечиринглар...

Суд судланувчига жазо тайинлашда барча жиҳатларни эътиборга олди. Ўғирлик жиноятини содир этган Т. Н. суднинг ҳукми билан 3 йил муддатга озодликдан маҳрум қилинди.

Қўли эгрилик, бировнинг мулкига кўз олайтириш оғир гуноҳ саналади.

Аммо ҳаётда айрим ёшларнинг ўғрилик жиноятини содир этаётгани ниҳоятда ташвишланарли ҳолатдир.

Баҳодир Қаюмов,
жиноят ишлари бўйича
Яккасарой туман судининг судьясиTelegram

Жиноят ишлари бўйича Сайҳунобод туман судининг сайёр мажлисида бир гуруҳ шахслар жазо ўташдан муддатидан илгари шартли озод қилиндиTelegram