Аллоҳ йўлидаги жангда ўлдирилган зотларни ҳаргиз ўликлар деб ўйламанг! Йўқ, улар тириклардир! (Оли Имрон 169)

Ушбу китоб золим ва коммунист Россия ва Хитой ўртасида қолиб кетган уйғур миллатига мансуб муслмонларни зулмга учраши ва уларнинг куршлари хақида маълумот  беради.

Мутолаа давомида ўқувчи ўша даврнинг сиёсий ва ижтимоий ҳолати ҳақидаги бошланғич таасуротлари уйғонади. СССР ва Хитой ҳар томонлама шарқий Туркистон ҳудуларига ҳужум қиладилар кейин эса СССР бу ҳудудларни Хитойга "тортиқ қилади".

Хитойлик дин душманлари тарафидан мазкур ҳудуд аҳолиси эътиқод қиладиган Ислом ва унга мос шаклланган маданий унсурларга маънан ва жисмонан зарар берила бошлайди.

Шу вақтда жасур ва қўрқмас йигитлар Усмон Ботир бошчилигида динсин Хитой қўшинига қарши мардоновор жанглар олиб борадилар. Усмон бошчилигидаги инқилобчи қўшинлар тоғларда яшириниб тунлари Хитойлик қўшинларга доимий зарбалар бериб турганлар.

Жангларнинг бирида Усмон қўшинининг аксар қисми шаҳид бўлади 300 тага яқин қисми Кашмирга чекинишга улгуради. Усмоннинг ўзи эса асирга тушади, омма олдида қатл қилинади.

Усмон мен учун зулмга қарши сўнгги нафасигача курашган ва ўз ҳаракатлари билан келажак авлодга ҳеч қачон золимлар олдида бўйин эгмасликни васият қилиб кетган. Усмон Ботир шахсиятига қизиқишим янада ортди шу китоб орқали.

وحيد، كمكتبةٍ عامة في زمن الأجهزة الذكية.

"Ақлли қурилмалар" давридаги жамоат кутубхонаси каби ёлғиз.

©Айман Ёғий

#таржима

Shonli Islom tarixining dastlabki bosqichi sahoba Muoviya ibn Abu Sufyon r.a asos solgan ummaviylar hukmronligi haqida yaxshi va lo'nda ma'lumotlar berilgan kitobni o'qib tugatdim.

Roshid halifalardan so'ng islom ummati Muoviya r.a boshchiligida jamlanadi va Islom dini dunyo bo'ylab yoyish jarayonlari davom etadi. Tog'ri Muoviya r.a va ularning avlodlari hamda ba'zi sahobalar va tobeinlar o'rtasida ixtilof bo'lgan, zulm qilish holatlari bo'lgan, lekin bu umaviylarning Islomga hizmatlariga soya solmasliklari kerak degan fikrdaman.

Ummaviy sulolasiga milodiy 661-750 milodiy yillar orasida islom ummatiga yo'lboshchilik qiladi. Mazkur davr ichida quyidagi 14 xalifa hukm surgan:

1) Muoviya
2) Yazid
3) Muoviya II
4) Marvon I
5) Abdulmalik
6) Valid
7) Sulaymon
8) Umar II (Umar ibn Abdulaziz)
9) Yazid II
10) Hishom
11) Valid II
12) Yazid III
13) Ibrohim
14) Marvon II

Kitobda har bir halifa davriga to'xtalib o'tib undagi siyosiy, diniy va ijtimoiy hayotga to'xtab o'tilgan. Qisqacha aytilganda ummaviylar davrida Shimoliy Afrika, Pireney yarim orollarining bir qismi, Markaziy Osiyo, Sind (Hindiston), Tabariston va Jurjon o'lkalari fath etildi.

Ummaviylarning qulashiga xaliflalikda bid'atchi toiflarning (havorij, azoriq, ibodiy va boshqalar) domiy qo'zg'oloni, ba'zi haliflarning aysh-u-ishratga va mansab sababli qarindoshlarini ta'qib qildirishi, Ali va Husayn r.a.larning qasosini olishni istovchi toifalarning doimiy isyoni, qabilalar (yamaniylar va qaysiylar) o'rtasida nizolar va boshqalar sabab bo'lgan.

Abbosiylar isyonidan so'ng umaviylarning so'nggi sulolasi Marvon II qatl ettiriladi va ummaviylar xalifaligiga barham beriladi.  Abbosiylar qatliomidan qutulib qolgan Abdurahmon Qurtubaga boradi va amirlikka asos soladi. U asos solgan amirlik 756-1031 yillarda hukm suradi.

Ushbu kitobni Islom tarixiga qiziqish bildirgan kitobxonlarga maslahat beraman. Umaviylar tarixi Islom tarixining bir qismi bo'lib, Islom dini rivojiga yetarlicha hissa qo'shgan. Ulardan Alloh rozi bo'lsin, amin.

©️Tohirov Mahmudjon

Assalom alaykum hurmatli kanal a'zolari!

Bugun 20:45 oxirgi postdagi mavzu va boshqa kitob bilan bog‘liq mavzular bo‘yicha audiostrim qilish rejalashtirilgan!

Barchani taklif qilamiz!

Book.uz arena loyihasi doirasida tanlangan Nodar Dumbadzening "Abadiyat qonunini" kitobini o'qidim. Kitobni darajasini yuqori baholay olmasamda ba'zi muhim jihatlairga to'xtalib o'tmoqchiman.

Kitob Bachan ismli muharrir va yozuvchining o'lim oldi butun hayotini ko'z oldidan o'tishi tasvirlangan.Bachana notalgiya his qilgan holda Gruziya tog'larida o'tgan hayoti haqida so'zlab beradi. Unda cho'pon bo'lib ishlagani ferma rahbari va Vatan xoinlikda atblaniub qochib yurgan hamqishlog'ini otib tashlashi haqida hikoyalar atrofida aylanadi kitob boshi.

Keyin esa mavzu muhabbatga o'tadi umuman unig hayotida uchragan ayol va qizlarga nisbatan uning munosbabti tahsinga loyiq lekin doim ham muhabbatda omadi kelavermaydi. Umri so'nggida esa Mariya ismli sevgilisi bilan turmuqhs quradi.

Bachananing kasalxonadagi hayoti bir palatada dindor pop Ioram va poyabzal ta'mirlovchi Bulika bilan birga bo'ladi. Uchchalalari o'rtasida din va siyosat masalalarida qizg'in suhbalar bo'ladi. Ioram dinsiz va kommunistlardan norozi, Bachana sovet hukumati tarfdori Bulika esa deyarli hech narsani fariq yo'q hayoti o'tib tursa bo'ldi.

Asarning 2 ta kulminatsion qisqa monologi bor bu Bachananing mariyaga hayotining 5 ta trasnfotmatsiya jarayoni aytgani hamda doktorga aytgan quyidagi gapi "...insonning yurgai jasadidan 100 marta katta uni bir o'zi ko'tara olmaydi...".

©️Tohirov Mahmudjon

P/s eng qizig'i pop Ioram kaslaxonadan chqiish arafasida Bachana bilan tortishuvlariga qaramay uning uchun Xudoga duo qilib uzoq umr so'raydi.

Tomas Souellning “Ijtimoiy adolat xatosi” (menimcha shunaqa tarjima to'griroq) kitobini tugatdim. Souell - afro-amerikalik iqtisodchi, ijtimoiy faylasuf va siyosiy sharhlovchi.

Souellning fikricha, irqi, etnik kelib chiqishi, jinsi va boshqalar bo'yicha ijtimoiy adolat uchun mezon sifatida ishlatiladi. Bunday tenglik hech qachon mavjud bo'lmagan hamda hech qanday jamiyatga xos emas.

Souellning ta'kidlashicha, geografiya, tarix, madaniyat va biologik faktorlar sababli shakllangan ustunlik sotsial adolatsizlik va diskriminatsiya sifatida ko'rilmasligi kerak.

Biz ko'plab sohalarda nomutanosiblikni ko'ramiz. Nemislar pivo tayyorlashda, shotlandlar viskida va fransuzlar vinochilikda katta ustunlikka ega. Souellning ta'kidlashicha, Milliy xokkey ligasi o'yinchilari tarkibida Qo'shma Shtatlar aholisi ancha ko'p bo'lishiga qaramay Kanadaliklar ustunlik qilishadi.

Ya'ni ijtimoiy adolat o'rnatish lzungi orqali orqali Amerikada qora tanlilar o'rtasida ishsizlik darjasi oshib ketgami va yana bir necha dalillarni keltiradi. Xususan, Amerikada maktablarda jinsiy hayotni o'rgatuvchiu fanlar qo'shilgandna so'ng o'smir qizlarda yosh homiladorlik yigitlarda esa jinsiy yallig'lanish bilan bog'liq kasalliklar ko'payganini misol qilib ko'rsatadi.

Souell ijtimoiy adolatni yoqlovchi siyosatchilarning mutaassibligini shunday ifodalaydi "Siyosatchilar o'rganishadi. Ular siyosiy jihatdan samarali bo'lgan narsani o'rganadilar va ular qilgan ishlar siyosiy jihatdan xato bo'lmasligi mumkin, lekin bunday siyosat mamlakat uchun qanchalik halokatli bo'lishi mumkin."

E'tiborimni tortgan holat Souell mazkur ijtimoiy adoalt siyosatini "ijtimoiy salb yurishlari" deb ataydi. Buning sababi tarixdagi salb yurishlarida qanchadan-qancha inson yo'qotilgan bo'lsa bu siyosiyat ham sekinlik bilan insonlarni ruhiy va jismoniy yo'q qilish mumkinligiga ishora beradi.

©️Tohirov Mahmudjon

Nurali Qobulning "Tavqi la'nat tamg'asi" kitobini mutolaa qildim. Kitob haqida qisqacha to'xtaladigan bo'lsak asosan SSSR davlatining Afg'onistondagi siyosiy faoliyati atrofida aylanadi. Afg'oniston shohi Zohir-Shoh o'zining amakivachchasi Muhammad Dovud Xon tarafidan ag'dariladi.

Muallif shu joyda Afg'onistonning dunyodagi yirik ikkita imperiya (Buyuk Britaniya va SSSR) o'rtasidagi bufer davlat sifatida joylashganiga e'tibor qaratadi. Buyuk Britaniyaning Afg'onistondagi ekspeditsiyalari muvaffaqiyasizlikka uchragandan so'ng, ushbu hududga SSSR katta qiziqish bildiradi.

Muhammad Dovud hukmronligi SSSR tomonidan "tashkil qilingan" Afg'oniston xalq demokratik partiasi tomonidan harbiy inqilob yo'li bilan yo'q qilinadi. So'ngra hukumat tepasiga Afg'onistonga sotsializm niqobi ostida dinsizlik olib kirmoqchi bo'lgan prezidentlar keladi. Bular Nurmuhammad Taraki, Xafizulla Amin, Babrak Karmal va Najibulla.

Taraki sodda ishonuvchan bo'lib o'z shogirdi Hafizulla Amin tomonidan bo'g'ib o'ldiriladi. Aminning o'zi SSSR xush kelmaydigan siyosati uchun"Shtorm-333" maxsus opertasiyasi davomida yo'q qilinadi. Unda so'ng kesa Qur'oni Karimni oshkora yopgan kommunist Karmal keladi. Uning faoliyati esa siyosiy qochqin sifatida Moskavda aroqqa ko'milib yakunlanadi. Najibullo esa toliblar tomonidan poytaxt markazida osiladi. Afg'onistondagi kommunizm shu bilan yakunlanadi.

Muallif kitobda turli voqealar orqali SSSRning Afg'onistonga kirishi juda katta xato bo'lgani buning badalini qon bilan to'lashga to'g'ri kelganini bot-bot takrorlaydi. Meni esimda qolib ketgani Ahmadshox Mas'udning 3000 qo'shiniga uyushtirilgan harbiy harakat boy berilgan bo'lsada Moskavaga yutdik deb berilgan axborot bo'ldi. Ya'ni bunday holatlar juda ko'p men yodimda qolganini aytdim.

Kitobning so'nggida muallif SSSR yakunidagi holatlari shoir Voznesenskiy bilan bo'lgan holatlar SSSR boshliqlarining kulguli holatlari va xatolariga to'xtab o'tilgan. Mixail Gorbochyevga zo'r tarif berilgan "...o'zi gapirayotgan narsalarni to'liq tushunib yetmagan".

Kitob so'nggida muallif SSSR parchalangandan so'ng Qirg'iziston hukumati bilan bog'liq siyosiy holatlarga to'xtab o'tadi. Ya'ni parlamentda ko'pchilik Chingiz Aytmatovni prezidentlikka nomzod etib ko'rsatishi, yozuvchi esa bunda bosh tortib Asqar Akaevni taklif qilgani bilan bog'liq jarayonlarga to'xtab o'tgan.

Jozef Nayning "Yumshoq kuch" asarini mutolaasini tugatdim. So'nggi yillarda siyosiy debat yoki tahlillarda "yumshoq kuch" terminiga ko'p duch kelganim sababli bu kitobni o'qishga maqsad qildim.

Boshida Nayni nazariyotchi deb o'ylagandim, keyin bilsam uning amaliyot siyosay bo'yicha ham tajribasi bo'lgan ekan. Buni kitobni o'qib ham tushunish imkoniyati mavjud, nazariyot va amaliyot uyg'unlashgan.

Nay kitobda asosiy urg'uni AQShning "yumshoq kuchi"ga e'tibor qaratgan. Ya'ni AQSh 2-jahon urushi tugagandan so'ng Yangi dunyo tartibotida eng katta o'rin egallovchi davlatlardan biriga aylandi va bunga asosiy sabab uning "yumshoq kuch"lardan foydalanish bo'lgan.

"Yumshoq kuch"ning asosiylaridan biri talabalar almashinuvi bu boshqa mamlakat talabalarida ta'bir jozi bois simpatiyani uyg'otgan (misol uchun Margaret Tetcher, Anvar Sadat va boshqalar). Bundan tashqari xalqaro fondlar (Soros, Karnegi va boshqalar) bo'lib bu boshqa davlat fuqoralari oldida siyosiy imijini oshirgan.

Qisqacha xulosa qiladigan bo'lsak, Nay "yumshoq kuch"ning 3 ta asosiy resursini sanab o'tadi:
- madaniyat
- siyosiy qadriyatlar
- tashqi siyosat.

Kitob so'nggida esa mamlakat o'z siyosiy portretini shakllantrish uchun "yumshoq" va "qattiq" kuchlarni o'z o'rnida ishlatib yangi "aqlli kuch" (smart power) muqobilini taklif etadi.

©️Tohirov Mahmudjon

Мен доимо кузатиб борадиган саҳифада татар ойдини Руслан Айсин томонидан "Қайдан қилиб китобларни тўғри ўқиш керак" мавзусида яхши мақолани учратиб қолдим ва танишиб чиқдим.

Кейин эса Жамшид ака ўз каналларида мазкур мақолани улашиб таржима қилган одам барака топсин дебдилар.

Баракадан бебаҳра қолмайлик деб имкон даражасида ўзбек тилига таржима қилишга ҳаракат қилдим. Хатолар учун олдиндан узр сўрайман.

Мазкур мақолани ажойиб тажриба маҳсули деб биламан. Фойдадан ҳоли бўлмайди, ин шаа Аллаҳ.

Мақола билан видеоформат шаклда танишишингиз ҳам мумкин.