Давоми

Келинг, тош кўтариб, фигурасини ўзгартиришга қарор қилган одамни тасаввур қиламиз. Масалан, тренировка қилишга мотивацияси бор, лекин ўзи интизомсиз инсон. У биринчи кунидаёқ билагини шишириш учун 2-3 соат бир ҳил машқни бажаришга киришади, ва икки билаги учун 500 мартадан 8 килоли тошни кўтариб туширади. Аммо эртаси куни у машғулотларни давом эттириш истагини тўлиқ йўқотади, чунки мушаклари оғриб, азоб беради. Менимча, кўпчилик таниш вазиятни эслади.

Мотивация доим қисқа муддатли бўлади, аммо интизом абадийдир, чунки мотивация ҳис-туйғуларга асосланади, интизом эса одатларга.
Интизомли инсон нима қилади? У бешта турли ҳил машқни 2-3 соат давомида турли мушакларига бир ҳил жисмоний юклама беради. Демак, у кунига 5 та мушагини ўстиради. Бундан ташқари, у югуриш ва тўғри нафас олиш учун ҳам вақт ажратади.

Интизом оғир меҳнат қилишни англатмайди. Бу ҳолатда инсонга ҳар машғулотда бироз вақтини мушакларни ўстиришга ажратиш кифоя қилади. Шу тарзда, маълум вақт ўтгач, у кўплаб бадан мушакларини ўстиради, мўмайгина масофани югуради, тўғри нафаса олишни ўрганади ва ҳоказо.

Кўриб турганингиздек, интизом — бу оқилона ёндашувдир. Бир кунда ҳамма вақтимизни сарфлаб, кейинги кунларда ҳеч нарса қилмасак, самара ноль бўлади. Аммо ҳар куни оз-оздан бажариш оқилонароқдир, чунки бу йиғилувчи самарага олиб келади ва сиздан оғир меҳнат талаб қилмайди. Асосийси, вақтингизни ва асабларингизни тежайди.

Мақоланинг боши бу ерда

Мен ҳаётимда катта орзулар, мақсадларга эга бўлган кўплаб одамларни учратганман. Улар ҳақиқатан ҳам натижага эришиш учун нимадир қилишга уринишган: бошлашган, янги нарсаларни синаб кўришган, ҳаракат қилишган. Лекин йиллар ўтиб, шу одамларни яна учратганимда, уларда сезиларли ўзгаришларни кўрмадим. Уларнинг ҳаёт кечириши, фикрлаши аввалгидек, чунки улар ҳали ҳам ялқов ва самарасиз эди. Тўғри, улар бошлашган, лекин натижага эришиш учун аниқ тизимли ёндашувлари мавжуд эмас эди. Оқилона режаси ҳам йўқ, ва энг асосийси, уларда интизом етишмас эди.

Ким нима деса десин, лекин интизом — инсон ҳаётини бутунлай ўзгартиришга қодир куч. Интизом — бу ҳар қандай муаммони ҳал қилишда тизимли ва оқилона ёндашув.
Сизлар интизомни фақат оғир меҳнат ёки “улкан муваффақият” билан боғламанглар, мен ҳам бундай фикрни тарғиб қилмоқчи эмасман. Интизом аввало, вақтингизни ва салоҳиятингизни оқилона бошқариш деганидир.

Ҳа айтганчилик, интизомли инсон — бу 24 соатлаб ишлайдиган ёки доим банд бўладиган одам эмас. Интизомли инсон — ўзининг келгуси ҳаракатлар тизимини оқилона ташкил қила олган ва бу ҳаракатлар натижасида, узоқ муддатда, аниқ мақсадга эришадиган одамдир. Бошқача айтганда, буни “тўпланиб борувчи самара” деб аташ мумкин. Биз бирор нарсани кунлик бажарсак, натижа аста-секин йиғилади.

Бугун ҳамкасблар билан футбол тўғрисида бахс кетди. Хозирги кунда футбол мавзуси Абдуқодир Хусановсиз тасаввур қилиш қийин, чунки ҳаммани нигохи ўзбек центр химоячисида. Наҳотки?... Нимага?... Қандай қилиб?... Қаердан чиқди бу ўзи?... Саволлар, таажжублар, хасадлар турли туман.
Футболга қизиққаним учун, анчадан буён уни кузатаман. Нима учун Англия премьер лигаси ва қатор номдор Европа футбол клублари бу йигит билан қизиқишни бошладилар. Нима энди югуриб, рақиб футболчидан тўпни олиб қўйса, сирпаниб туриб тўпни тепиб юборса, тепгани қўймаса, гавдаси билан рақибни итариб юборса, шунга шунчами?

Келинглар бир бошидан таҳлил қилиб чиқайлик. Югуриб, рақибдан тўп олиб қўйиш учун, сирпаниб туриб тўпни тепиб юбориш учун, тепгани қўймаслик учун, гавдаси билан рақибни итариб юбориш учун биласизларми қанча харакат қилиш керак, неччи марта хар бир холатни такрорлаш керак. Ҳар бир ҳолат бўйича етарли билим бўлиши керак: мувозанат, физика, мантиқ, узоқни кўра билиш, тўғри позиция танлаш, рақибни ўқиш ва ҳоказо. Бу ишлар ўзидан ўзи бўлгани йўқ. Эсларингда бўлса, олдинги постимда компьтернинг 20 поғонали ўйинида 5-поғонадан ўта олмаятганлар тўғрисида ёзгандим. Демак, бу йигит 5-поғонадан ўтиш учун барча имкониятларидан фойдаланмоқчи.

Энг асосийси шуки, менимча Абдуқодирни жуда кучли устози (коучи) бор. Балким отаси, балким бошқа бир инсондир. Мен бунга аминман, чунки бундай натижаларга ўзидан ўзи эришиб бўлмайди, Абдуқодир туғма талантга ўхшамайди, эшитишимча у 5 ёшдан бери бирон марта машқлардан қолмасдан кучли устоз назоратида тинимсиз мехнат қилиб келмоқда. Унга омад тилаб қоламиз-иззат шарафи бундан ҳам зиёда бўлсин.

Гапларимни кеча ўқиган мақоламдаги бир иқтибос билан якунламоқчиман: Агар бақани шифтда юрганини кўрсангиз ажабланманг, демак унинг устози бор. Сизчи? Бу йилда устоз топиб, имкониятларингиздан фойдаланасизми?

#китоб
Корхонамизда ёш мухандисларимиз бор, жуда билимга чанқоқ, кўзлари ёниб туради. Дуал таълим олиш мақсадида бири Турин политехник институтида, бири Фарғона политехника институтида таҳсил олади.

Менежмент (бошқарув) фанидан сухбат очилиб кетди-да ва улар икки ҳил олийгоҳда икки хил услубда таълим берилиши ва олдинги Менежмент тўғрисидаги олган билимларидан тубдан фарқ қилиши тўғрисида сўзлаб беришди.

Шу пайит Ли Якокконинг “Менежер карьераси” номли китобидан бир нарса эсимга тушиб кетди. Муаллифни ёзиши бўйича у иккинчи жахон уруши пайтида у АҚШ даги Хитойнинг Лихай унивеситетида тахсил олган. Ўша пайитда, 1942-1945 йилларда талаба тўрт йил ўзи танлаган факультетда фақат “Автомобилсозликда ишлаб чиқаришни бошқариш” бўйича билим олган. Шунинг учун бўлса керак, 70 хил нарсани чала ўрганмасдан, беш-олтита йўналишни мукаммал ўрганиб олган ҳолда олийгоҳни битиришади ва олган билимларини амалда ишлатишиб, кучли мутахассисга айланишади.

Майли гап бунда ҳам эмас, ваҳоланки, бу мавзуга бирон кун қайтиб келамиз. Ёш мухандисларимиздан бири китобдан айтиб берган иқтибосларимга қизиқиб, шу китобни қаердан топса бўлишини сўради. Мен унга электрон китоб хаволасини ташлаб беришимни айтсам, нима дейди денг??? Бўш вақтни топганда-ўқирмиш.

Менимча бўш вақтни топиш учун, муаммоларни бартараф этиш учун, янгиликларни ихтиро қилиш учун, улғайиб ўсиш учун ўқилмайдими китоб??? Китоб ўқишга вақт тополмаятган инсонни муаммоси-китоб ўқимагани бўлса керак. Яна билмадим...

#тарбия
#китоб
Ли Якокконинг “Менежер карьераси” номли китобини ўқиятганимда, бир нарсага жуда хайратда қолдим. Лидо (бош қахрамон) ўзини ёшлигини эслаб шундай дейди: “Отамни бошқа ишлари кўплигига қарамай у биз учун доим вақт топарди. Мени ва опам Делини оила ҳаётида муҳим рол ўйнашимиз ва ҳамма ишларни, ҳоҳ улар қийин ва ёқимсиз бўлишидан қатъий назар, ҳоҳ кўчада ва уйда энг аъло даражада бажаришимиз керак деган руҳда тарбияларди.
Тарбияни қаранг...

Бир зумга ўзимизни оиламизга қайтайлик. Ким ва қачон оиласида фарзандларига шунга ўхшаш сухбат ўтказган ёки ота-онасидан шунга ўхшаш насихатларни эшитган? Тўғри, ота-онамиз яхши тарбия берган, биз ҳам фарзандларимизга ёмон тарбия беряпмиз демоқчи эмасман. Аммо, маълумотни, моҳиятни, вазифа ва мажбуриятларни қай тарзда болларга етказилишига аҳамият беринг.

Битта сухбатда бир умрга аҳил оилани стратегияси белгиланиб беряптику. Ўргансак бўлар экан...

#салохият
Салохиятлар ҳаммада бир хил бўлмайди, чунки ҳеч бир инсон бир бирига ўхшамайди: кимнингдир жуссаси бақуват, кимнингдир вазни ва бўйи бошқача. Мисол учун мен Роналдо ёки Ҳабиб бўла олмайман. Шунинг учун, кимдир сизга: “сен ҳамма нарсани уддалайсан деса”- ишонманг. Ҳудди шунингдек имкониятлар чегараси ҳам барчамизда турличадир.

Имкониятларни чегараси ўзи нима? Миллий футбол терма жамоамизда Элдор Шомуродов, ёки Аббос Файзуллаев каби футболчиларимиз бор. Қаранг-да, Элдор ҳар томонлама яхши хужумчи бўлиб ўйнашга барча имкониятлари бор: жуссаси, бўйи, техникаси ва хоказо. Ҳаттоки дунёда энг зўр хужумчи бўлишга ҳам қодир.

Тасаввур қилинг, агар Элдор алдаб ўтиш усулларини мукаммал ўрганганида, ёки давомли машқлар натижасида жарима майдонидан ҳар қандай пассни голга айлантирганда, ёки ноодатий сакраш машқларини ўрганиб бурчак зарбаси берилганда энг баландга сакраб, боши билан гол уришни ўрганиб олганда, балким унинг шахсий натижалари бошқача бўлар эди.

Менимча у ўз имкониятлар чегарасидан ташқарига чиқа олмаяпти. Лекин Мбаппе, Виниссиус каби таниқли футболчилар буни уддалаяптилар ва улар кун мобайнида ўз имкониятлар чегарасидан ташқарисига чиқа олганларига ишончи комил тарзда, бемалол, ҳотиржам уйқуга кетадилар. Яхшиям ўшалар бор...

Мисол#2 Сотув бўлими.
Омборда махсулот етарли, ускуналар ҳоҳлаган буюртмани ишлаб чиқара олади. Рекламага бюджет бор, лекин ақллилар ҳам бор. “Бизни маркетингимиз зўр, бозорни бизда яхши ҳеч ким билмайди”.

Жуда яхши, келинглар ҳамма қилаётган ишни қилайлик: SMM, ижтимоий тармоқлар, блогерлар, телевидение. – Йўғе, бизга бу янгилик, хабаримиз йўқ, тўғриси озгина чўчиб турибмиз. Бу жуда катта пулку-қайтмасачи, гап эшитиб қолмайлик. Ундан кўра кам кам харажат қилиб тураверайлик- сизга шу керакми?...

Мисол#1 ишлаб чиқариш.
Лойиҳа координатори бизнес эгасига малакали, ойлиги баланд сотув менеджерини жалб қилишни таклиф беряпти. Мулкдор унамаяпти, ўрнига ёш кадрни, арзон пулга, иш давомида ўргатиб бориш шарти билан ходим жалб қилинди. Қахрамонимиз, ёш кадр токи сотишни ўрганиб олгунча вақт ўтиб кетди-корхона олдинга эмас, аксинча орқага кетди-сизга шу керакми?...

Албатта бизнес қилганда тежамкорлик муҳим омиллардан бири - исрофга ҳам кириб кетиш ҳеч гар эмас. Гоҳида иштаҳаларни жиловлаб туриш керак, айниқса ишни энди бошлаганда ва камига ўзингизни пулингизга. Чунки ўзимизда ҳам бўлган: керак бўлса савдолашганмиз, қанақадир схемаларни ишлатганмиз. Мен бошқа нарса тўғрисида айтмоқчиман. Ана ишингизни бошладингиз ҳам, ана ишингиз юриб кетти ҳам дейлик- шундан кейин ҳам: келинглар, камроқ ишлатайлик, тежамкорлик режимида ишлайлик, вой шунга ҳам тўлаймизми, келинглар ўзимиз қилиб қўйсакчи...
Мен бунақаларни кўпини кўрганман.