**Bugun 24-oktyabr - Guliston tinchlik shartnomasi imzolangan kun

Guliston tinchlik shartnomasi — Rossiya imperiyasi bilan Fors oʻrtasida 1804-1813-yillardagi rus-fors urushi tugagandan soʻng 1813-yil 24-oktyabrda Guliston qishlogʻida imzolangan shartnoma.

Shartnomaga ko'ra, Fors Dog'iston, Kartli, Kaxetiya, Megreliya, Imeretiya, Guriya, Abxaziya, Sharqiy Armanistonning yarmi va hozirgi Ozarbayjonning katta qismi Rossiya imperiyasiga o'tishni tan oldi, bu erda quyidagi: Boku, Qorabog', Ganja, Shirvon, Sheki, Derbent, Kuba , Talish xonliklari joylashgan edi.

Guliston tinchlik shartnomasi tomonlarning savdo-sotiq uchun huquqiy asoslarini yaratdi va bu Rossiya va Eron o'rtasidagi savdo ko'lamini oshirishi kutilgan edi.

Fors davlati Kavkazortini qo‘ldan boy berishga chidolmadi, Buyuk Britaniyaning tashabbusi bilan u tez orada Rossiyaga qarshi yangi urush boshladi, bu Forsning mag'lubiyati va Turkmanchoy tinchlik shartnomasining imzolanishi bilan yakunlandi.**

@har_sohadan_2020

**Bugun 24- oktabr - BMT kuni

BMT 1945-yil 24-oktabrda, xalqaro hamkorlikni rivojlantirish va yalpi xavfsizlikni mustahkamlash tufayli tinchlikni barqaror etish jurʼati bilan toʻlib-toshgan 51 mamlakat tomonidan tashkil etildi.
Bugungi kunda 193 mamlakat, yaʼni dunyoning qariyb barcha mamlakatlari BMTining aʼzolaridir.
BMT 4ta asosiy maqsadga amal qiladi: xalqaro tinchlik va xavfsizlikni taʼminlashga koʻmaklashish, millatlar oʻrtasida doʻstona aloqalarni rivojlantirish, xalqaro muammolarni hal etishda va inson huquqlarini hurmatlashni ragʻbatlantirishda, xalqaro hamkorlikni barqaror etish hamda ushbu umumiy maqsadlarga erishishda millatlar saʼy-harakatlari, kelishuvlari uchun markaziy rolni oʻynash.
BMTida oltita bosh organ mavjud. Ulardan beshtasi — Bosh Assambleya, Xavfsizlik Kengashi, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash, Vasiylik Kengashi va Kotibiyat — BMTining Nyu-Yorkdagi Markaziy qarorgohida, oltinchi organ — Xalqaro Sud esa Niderlandiyaning Gaaga shahrida faoliyat koʻrsatadi.**

@har_sohadan_2020

**Bugun 22-oktyabr - Chester Karlson birinchi martta kserokopiya qilgan kun

1938-yil 22-oktyabrda oltingugurt bilan qoplangan rux plastinka ustida statistik zaryad va plastinkani nurlanishi natijasida shishaga yozilgan so’zlar nur orqali oltingugurtsurtilgan qatlamga olib o’tildi.

Yopishgan changchalardan “10-22-38 ASTORIA” so’zini o’qishga muvaffaq bo’ldilar. Ammo bu texnologiyani hayotga tadbiq etish ustida olib borilish ishlari ko’pga cho’zildi.

1947-yilda Rochester shahridagi uncha mashhur bo’lmagan “Xaloid” kompaniyasi Karlson ixtirosiga asoslangan holda kopirovka texnikasini takomillashtirdi.

2 yildan so’ng tarixda birinchi kopirovka uskunasi turi sotuvga chiqarildi.

Kopirovka texnologiyasini “kserografiya” - grekcha “kseros” (quruq) va “grafe” (yozaman) ma'nosini anglatadi.

“Kserografiya”dan kompaniyaning yangi nomi “Xaloid” (Haloid) - 1955-yildan, Britaniya firmalari “Renk Organizeyshen”bilan birlashgandan so’ng u “Renk Kseroks” deb nomlana boshladi, keyinchalik esa oddiy “Kseroks”ga aylandi.

1959-yili apparatning 914 sonli modeli chiqqandagina haqiqiy mashhurlikka erishildi va bu yangilik tezda ommabop bo’ldi, “Kseroks” esa yuz millionlab dollarga ega bo’ldi.

Kserografiya ixtirochisi hisoblangan Chester Karlson 1968-yilgacha yashagan.

“Kseroks” dan tushgan 150 million dollar foydaning 100 millionini xayriya ishlariga sarf qilgan.**

@har_sohadan_2020

**Bugun 17-oktabr Xalqaro kredit uyushmalari kuni

Har yili oktyabrning uchinchi payshanbasida is'temol kooperativlarida ishlovchi odamlar uchun kasb bayrami hisoblanadi. Bu kun 1948-yildan boshlab turli tadbirlar, ochiq eshiklar kuni, konkurs va yarmarkalar, xayriya aksiyalari hamda turli tele va radio ko'rsatuvlar o'tkazilishiga sabab bo'lib kelmoqda. 

Kredit uyushmalari – bu fuqarolarga o'zaro moliyaviy yordam beruvchi maxsus tashkilotlardir.Bugunga qadar kredit uyushmalari eng foydali notijorat usullardan biri hisoblanadi. Kooperativlar tashkil etish g'oyasiga XIX asrda asos solingan. Ilk bor xalqaro kreditlar uyushmalari kunini ta'sis etish g'oyasi 1927-yilda 17-yanvarda Massachusets shtatidagi kredit uyushmalari ligasi tomonidan e'lon qilindi. Bu bayram Amerika prezidenti va davlat arbobi Bendjamin Franklinni xotirlash kuniga to'g'irlab belgilangan edi.**

@har_sohadan_2020

Bugun 17-oktabr AQShning Detroyd shahrida birinchi "Cadillac" avtomobili ishlab chiqarilgan kun

Cadillac avtomobilini iste'dodli ixtirochi Genri Martin Liland kashf qilgan. Genri va uning o'g'li Uilfred Genri Ford va boshqa mashhur avtomobil kashfiyotchilari bilan hamkorlik qilishgan. Ford Liland bilan hamkorlikda 1902-yilning avgustida Luiziana gubernatori va Detroyd asoschisi markiz Antuan de Kadiyyak sharafiga "Cadillac Motor Car Company” deb nomlangan kompaniya tuzdi. Shu yilni 17-oktyabrida esa Cadillac avtomobilining birinchi "A” modeli tayyor bo'ldi. Shu yilning oxirigacha yana ikkita mashina yig'ildi va bu avtomobillar 1903-yilning yanvar oyida o'tkazilgan Nyu-York avto-shousida namoyish etildi. Muvaffaqiyat hayratlanarli darajada edi—ko'rgazmalarning yopilgunicha kompaniya 2286 avtomobilga buyurtma oldi. Bu mashinaning tezligi soatiga 48 km bo'lib, narxi 750 dollarni tashkil etar edi.

**Anesteziya – og‘riqni qoldirishmi? Balki qizaloqning ismidir

Og‘riqsizlantirish azaldan tibbiyotning muhim vazifalaridan biri bo‘lib kelgan. Ammo bu vazifani uddalagunigacha oradan asrlar o‘tgan.

Ilk og‘riqsizlantiruvi vositalar o‘simliklar: nasha, ko‘knor, mandragora, mingdevonalardan tayyorlangan. Va maʼlum sharoitlarda bemorni bo‘shashtirib, og‘riqni ham qoldirgan. Ammo jiddiy xirurgik amaliyotlarda yordam bermagan. Ustiga-ustak bunday og‘riq qoldiruvchi vositalarni uzoq vaqt mobaynida qo‘llash ularga qaram bo‘lib qolishga olib kelardi. Qadimgi yunon shifokori, ilmiy tibbiyot asoschilaridan biri – Buqrot yoki Gippokrat sezuvchanlikni vaqtincha yo‘qotuvchi moddalarga taʼrif berar ekan, bejiz ularni “narkotik” (yun. narkotikos – “dong qotiruvchi”) deb atamagan.

Eramizning I asrida qadimgi rim shifokr va famakologi Dioskorid og‘riqsizlantiruvchi vositalar haqida gap ketganda ilk bor “anesteziya” (yun. anaesthesia – “sezgisiz”) so‘zini ishlatadi.

Og‘riqsizlantiruvchi vositalar xloroformning anestetik effektini sezib qolgan tibbiyot fanlari doktori Djeyms Yang Simpson tomonidan tug‘ruq chog‘i qo‘llanila boshlangan. Bu voqea ilk bor 1847 yilda Shotlandiyada sodir bo‘lgan. Ilgari bolalarini og‘riq bilan dunyoga keltirgan ayol tug‘ruq jarayoninning og‘riqsiz o‘tganidan shunchalik taʼsirlanganki, hatto shu kuni dunyoga keltiirgan qizalog‘iga Anesteziya deya ism qo‘ygan.**

@har_sohadan_2020

**Bugun 11-oktyabr - Saylovlarda ovozlarni hisoblashga imkon beradigan birinchi elektrik mashinaga patent olingan kun

Saylovlarda ovozlarni hisoblashga imkon beradigan birinchi elektrik mashina Tomas Edison tomonidan ixtiro qilingan.

U oʻz ixtirosi uchun 1887-yilning 11-oktyabr kuni patent olgan.

Qurilma ikkita – “Roziman” va “Qarshiman” tugmalariga ega edi.

Kongressmenlar muhim qarorlar qabul qilishda ana shu tugmalardan foydalanishgan.

Avvaliga odamlar ushbu ixtiro uchun Edisonning ustidan kulishgan.

Keyinchalik uning qanchalar foydali ekanligini tushunishgan.**

@har_sohadan_2020

**Bugun 11-oktyabr - Mannon Uygʻur tug‘ilgan kun

Mannon Uygʻur (taxallusi; asl ism-sharifi Majidov Abdumannon) 1897-yil 11-oktyabrda Toshkentda tavallud topgan.

Rejissyor, aktyor, dramaturg.
Oʻzbekiston xalq artisti (1932).

Yevropa shaklidagi oʻzbek teatr sanʼati va hozirgi Oʻzbek milliy akademik drama teatri (sobiq Hamza nomidagi teatr) asoschilaridan.

Toshkent sanʼat institutiga (1991), Surxondaryo teatriga (1978) Mannon Uygʻur nomi berilgan. Toshkent shahridagi koʻchalardan biri Mannon Uyg‘ur nomi bilan ataladi.

Mannon Uyg‘ur 1955-yil 15-oktyabrda vafot etgan.

Vafotidan soʻng "Buyuk xizmatlari uchun" ordeni bilan mukofotlangan (2001).**

@har_sohadan_2020

**Bugun 11-oktyabr - Saylovlarda ovozlarni hisoblashga imkon beradigan birinchi elektrik mashinaga patent olingan kun

Saylovlarda ovozlarni hisoblashga imkon beradigan birinchi elektrik mashina Tomas Edison tomonidan ixtiro qilingan.

U oʻz ixtirosi uchun 1887-yilning 11-oktyabr kuni patent olgan.

Qurilma ikkita – “Roziman” va “Qarshiman” tugmalariga ega edi.

Kongressmenlar muhim qarorlar qabul qilishda ana shu tugmalardan foydalanishgan.

Avvaliga odamlar ushbu ixtiro uchun Edisonning ustidan kulishgan.

Keyinchalik uning qanchalar foydali ekanligini tushunishgan.**

@har_sohadan_2020

**Bugun 6-oktyabr - Bosniya inqirozi boshlangan kun

1908-1909-yillardagi Bosniya inqirozi - 1908-yil oktyabr oyida Bosniya va Gertsegovinaning Avstriya-Vengriya tomonidan qo'shib olinishi natijasida yuzaga kelgan xalqaro mojaro.
Bu diplomatik to'qnashuv Buyuk davlatlar o'rtasidagi keskin munosabatlarni qizdirdi va 1909-yilning birinchi haftalarida yirik Yevropa urushiga aylanish xavfini tug‘dirdi.
Avstriya qismidagi Gabsburglar monarxiyasining hukmron doiralari bosimi ostida yangi hududlarning qo'shib olinishiga olib kelgan Avstriya diplomatiyasining yaqqol muvaffaqiyatiga qaramay, bu samarasiz g'alaba bo'ldi.
Chunki Avstriya-Vengriyadagi milliy, siyosiy, diniy va lingvistik ziddiyatlar juda yuqori nuqtaga yetdi, bu esa 1918-yilda, qo‘shib olishdan atigi o'n yil o'tib, mamlakatning qulashiga olib keldi.**

@har_sohadan_2020