📜أنواع تقسیمات أسماء عربی

🖊قسمت ششم

🔹تقسیم اسم به اعتبار مصدر یا غیر مصدر بودن:
🔸ابتدا باید مصدر را تعریف کنیم.
مصدر به اسمی گفته می‌شود که دلالت بر حدث یا حالتی می‌کند اما مانند فعل دارای زمان نیست به عبارتی معنای مصدر اصلا وجود خارجی ندارد تا زمانی که بر یک شخص حمل شود مثل:
ضَرْب(حدث) و خَوف(حالت)
آیا ضرب و خوف ذاتا وجود دارند یا وجودشان توسط فرد ضارب و ترسو تحقق می‌یابد؟
مصدر به سه نوع تقسیم می‌شود:
۱)مصدر فعل های ثلاثی مجرد
۲)مصدر فعل‌های ثلاثی مزید
اوزان مصادر ثلاثی مجرد بسیارند برای نمونه:
ضَرب(فَعْل) و غُفْران(فُعْلان) و عِلْم(فِعْل) و ...
اما اوزان مصادر ثلاثی مزید اندک و مشخص است مثل:
إفعال_تفعيل_مفاعلة_تفاعل_تفعّل_افتعال_
انفعال_استفعال_اِفعِلال_افعيعال_افعِوّال_

۳)مصدر میمی:یعنی اول این نوع مصدر،میم زائد وجود دارد.مصدر میمی در افعال ثلاثی مجرد بر دو وزن "مَفْعَل" و "مَفْعِل" می‌آیند مثل مَشرَب(نوشیدن) و مَورِد(وارد شدن).
اما مصدر میمی در افعال ثلاثی مزید،بر وزن اسم مفعول آن است یعنی میم اول مضموم و حرف ما قبل آخر فتحه است مانند:
مُعتَمَد(اعتماد کردن) و مُستَخدَم(به کار بردن).
با اینکه اینجا مصدر میمی شبیه اسم مفعول است اما از سیاق جمله راحت می‌توان به ماهیت هر کدام پی برد.

🔸غیر مصدر:بر خلاف مصدر،اسمی است که دلالت بر حدث یا حالت نمی‌کند بر خلاف مصدر،معنای اسم غیرمصدر،وجود خارجی دارد مانند:مسجد و جامعة و قلم و...

#شرح_مباحث

🔸منبع：آموزش صرف و نحو عربی

🆔 @sarfonahv_arabic

✅جواز و وجوب استتار ضمیر

در ابتدا نکته‌ای را بعنوان مقدمه خدمت شما عرض کنیم و آن اینکه منظور از جواز استتار اینست که فاعل فعل می‌تواند هم ضمیر و هم اسم ظاهر باشد اما منظور از وجوب استتار،اینست که فاعل فعل،حتما باید ضمیر مستتر باشد و اسم ظاهر را بعنوان فاعل خود قبول نمی‌کند.منظور از ضمیر در این مبحث،ضمیری است که نقش فاعل دارد بنابراین ضمائر مفعولی یا مجروری محل بحث ما نیست.

🔷جواز آن:ضمیر در صیغه‌های ۱ و ۴ ماضی و نیز ۱ و ۴ مضارع‌ جوازا مستتر است مانند:

خالدٌ ذَهَبَ یا یَذهَبُ(فاعل در هر دو فعل،ضمیر هو مستتر است).
فاطمةٌ ذَهَبَتْ یا تَذْهَبُ(فاعل در هر دو فعل،هي مستتر است).
همانطور که گفتیم می‌توانیم بجای ضمیر مستتر،اسم ظاهر را فاعل قرار دهیم مثلا بگوییم:
خالدٌ ذهب(یذهب) أبوه(که بجای ضمير هو فاعل ذهب یا یذهب باشد).
فاطمة ذهبت(تذهب)أُمُّه(که بجای ضمیر هي فاعل ذهبت یا تذهب باشد).

🔷وجوب آن:ضمیر در صیغه ۷(مفرد مذکر مخاطب)،صیغه ۱۳(متکلم وحده) و صیغه ۱۴(متکلم مع الغَیر) و نیز در صیغه اول امر مخاطب،وجوبا مستتر است مانند:

🔻لِمَ تَنامُ؟(صیغه۷مضارع).(تنامُ فعل مضارع و فاعل آن أنت واجب الاستتار).پس نمی‌‌توان اینجا اسم ظاهر آورد و گفت:لِم تنام محمد؟!

🔻أنا أقرأُ القرآنَ(صیغه ۱۳ مضارع).
(أقرأ فعل مضارع و فاعل آن أنا واجب الاستتار).

🔻نحنُ نقرأُ السيرةَ النبويّةَ(صیغه ۱۴ مضارع)
(نقرأ فعل مضارع و فاعل آن نحن واجب الاستتار).

🔻اُکتُبْ(صیغه اول امر مخاطب)
(اکتب فعل امر و فاعل آن أنت واجب الاستتار).

🔰نکته:اگر ضمیر بعد از این افعال ظاهر شد یعنی اگر گفتیم:اُکتُب أنت،نقش أنت فاعل نیست و نباید با فاعل اشتباه گرفته شود بلکه فاعل همچنان ضمیر مستتر أنت بوده و این ضمیر ظاهر،تاکید ضمیر مستتر محسوب می‌شود با چند مثال مسئله را برایتان روشن می‌کنیم:

*🔸لِمَ تنامُ أنتَ؟*(تنامُ فعل مضارع و أنت واجب الاستتار فاعل آن،أنت:تأكيد برای أنت مستتر).

*🔸أقرأ القرآنَ أنا*(أقرأ فعل مضارع و فاعل آن أنا مستتر،أنا:تأكيد برای أنا مستتر).

*🔸نقرأ السيرةَ نحن*(نقرأ فعل مضارع و فاعل آن نحن مستتر،نحن:تأكيد برای ضمیر نحن مستتر).

*🔸(یا آدم اسکُنْ أنتَ و زوجُك الجنةَ)*
(اسكُن فعل امر و فاعل آن أنت مستتر،
أنت:تأکید برای أنت مستتر).

#شرح_مباحث

🔸منبع：آموزش صرف و نحو عربی

🆔 @sarfonahv_arabic

🟢در عربی افعالی وجود دارد که ظاهر‌شان فعل مجهول است اما اسم مرفوع بعد از آن بجای نائب فاعل،نقش فاعل به خود می‌گیرد
مثل:عُنِيَ(توجه کرد) و شُغِفَ(عاشق شد).
نمونه‌ای از این نوع افعال در شعر:

شُغِفَ الفؤادُ بجارةِ الجُنُبِ
فظللتُ ذا أسفٍ و ذا كربٍ
پس در اعراب می‌گوییم:
الفؤاد:فاعل و مرفوع به ضمه.

نکته:این نوع افعال که فعل معلوم در ظاهر مجهول هستند،تعدادشان اندک و مشروط به شنیدن از عرب است و نمی‌توان در تمامی افعال این قاعده را بکار برد.

#نکته

🔸منبع：آموزش صرف و نحو عربی

🆔 @sarfonahv_arabic

📜أنواع تقسیمات أسماء عربی

🖊قسمت چهارم

🔹تقسیم اسم به اعتبار _حروف_:
اسم به اعتبار حروف آن،به مجرد و مزید تقسیم می‌شود.
🔻مجرد،بر سه نوع است:
الف)ثُلاثی ب)رُباعی ج)خُماسی

🔸اسم ثلاثی مجرد از ده وزن زیر خارج نیست:
**١)فَعْل=شَمس ٢)فَعَل=قَمَر ٣)فَعُل=رَجُل

٤)فَعِل=كَتِف ٥)فُعْل=قُفْل ٦)فُعَل=رُطَب

٧)فُعُل=عُنُق ٨)فِعْل=قِسْط ٩)فِعِل=إِبِل

١٠)فِعَل=عِنَب**

🔸اسم‌های رباعی مجرد نیز از شش وزن خارج نیستند:
١**)فَعْلَل=جَعْفَر ٢)فِعْلِل=زِبْرِج

٣)فِعْلَل=دِرْهَم. ٤)فُعْلُل=بُرْقُع

٥)فِعَلْل=سِبَطر. ٦)فُعْلَل=جُخْدَب**

🔸اسم‌های خماسی مجرد نیز بر چهار وزن هستند:
**١)فَعَلَّل=سَفَرْجَل ٢)فَعْلَلِل=جَحْمَرِش

٣)فُعَلِّل=خُزَعْبِل ٤)فِعْلَلّ=جِرْدَحْل**

🔹اسم‌های مزید بر خلاف مجرد دارای اوزان مشخصی نیستند و بسیارند و سه نوع اند:
🔻**الف)ثلاثی مزید:طالب و عَلّامة و إنسان و..

🔻ب)رباعی مزید:مُزَلزِل و مُدَحرِج و...

🔻ج)خماسی مزید:خَندَریس و سَلْسَبیل و...**

#شرح_مباحث

🔸منبع：آموزش صرف و نحو عربی

🆔 @sarfonahv_arabic

📜أنواع "ما" در عربی

🔹١)استفهامیه مثل:
(قالوا و ما الرحمن؟).

🔹٢)موصوله مثل:
(أَوَ لم يروا إلى ما خَلَقَ اللهُ مِن شيءٍ).

🔹٣)شرطيه مانند:
(ما يفتحِ اللهُ للناسِ من رحمةٍ فلا ممسكَ لها).

🔹٤)تعجبيه مثل:
(فما أَصبَرَهم على النارِ!).

🔹٥)نافیه مانند:
(و ما محمدٌ إلّا رسولٌ).

🔹٦)مصدریه که دو نوع است:
الف)زمانیه:یعنی دلالت بر زمان می‌کند و جانشین مدة محذوف است. مثل:
(و أوصاني بالصلاة و الزكاة ما دمتُ حيّاً).یعنی:مدةَ دوامي حياً.
ب)غیر زمانیه مثل:
(والله بِما تعملون خبیر)یعنی:بِعَملِکُم.

🔹٧)مشبهه به ليس مثل:
(و ما اللهُ بِغافلٍ عمّأ تعملون).

*🔹٨)كافّه مثل:
(إنّما المؤمنون إخوة)*.

🔹٩)وصفيه مبهمه که نکره را توصیف می‌کند مثل:
"جئتُك لأمرٍ ما".که نقش ما در اینجا صفت برای امر نکره و محلا مجرور است.

*🔹١٠)زائده مثل:
(فبِما رحمةٍ مِن اللهِ لِنتَ لهم)*.

#شرح_مباحث

🔸منبع：آموزش صرف و نحو عربی

🆔 @sarfonahv_arabic

📜أنواع همزة در عربی

🔹۱)همزه اصل:یعنی همزه از حروف اصلی و بنای کلمه باشد مثل:أَخَذَ و إذا.

🔹٢)همزة مخبر عن نفسِه:همان همزه موجود در صیغه ۱۳ مضارع مثل:أَتَكَلَّمُ.

🔹٣)همزة نداء:همزه‌ای برای ندا دادن مخاطب است مانند:أ حُسَينُ.

🔹٤)همزة استفهام:برای سوال بکار می‌رود مثل:أ ذهبتَ إلى المسجدَ.

🔹٥)همزة وصل:همزه‌ای که در ابتدای کلام تلفظ اما در وسط کلام تلفظ نمی‌شود.

🔹٦)همزة قطع:مانند همزه‌ باب إفعال.
یعنی همزه‌ای که در ابتدا و وسط کلام تلفظ می‌شود.

#نکته

🔸منبع：آموزش صرف و نحو عربی

🆔 @sarfonahv_arabic

❇️الف فارقه

این نوع الف،تنها به واو جماعت متصل می‌شود مثل:ذَهبوا و ضَرَبُوا و دَعَوا.
فائده این نوع الف اینست که فعل،با جمع مذکر سالم در حالت اضافه اشتباه نشود چون نون جمع مذکر سالم در حالت اضافه ساقط می‌شود مانند:
ساکنون المدينة--->ساكنو المدينة.

همچنین این الف،برای تمایز بین واو جماعت و واوِ حرف اصلی فعل آورده می‌شود مثل:
یَدعُو و یَبدُو و یَعدُو.که واو این سه فعل،از حروف اصلی است.

🔰نکته:واو جماعت ضمیر فاعلی است و از حروف اصلی فعل نیست،این واو جماعت نامیده می‌شود چون فاعل جمع است:
ضَربوا:چند نفر زدند.

#نکته

🔸منبع：آموزش صرف و نحو عربی

🆔 @sarfonahv_arabic

📜أنواع تقسیمات أسماء عربی

🖊قسمت سوم

🔹تقسیم اسم به اعتبار _جنس_
اسم به این اعتبار دو نوع است:
۱)مذکر ۲)مؤنث

🔸مذکر،از ریشه ذَکَر به معنی جنس نر و غیرقابل زاد و ولد است.و در اصطلاح صرف هم،به اسمی گفته می‌شود که دلالت بر جنس نر کند چه انسان باشد و چه غیر انسان مانند:
رَجُل و ديك(خروس).
🔻مذکر دو نوع است:
الف)مذکر حقیقی ب)مذکر مجازی

مذکر حقیقی یعنی مثل رجل و دیك که حقیقتا دلالت بر جنس نر می‌کنند.
اما مذکر مجازی،بر أشیاء بی‌جانی اطلاق می‌شود که معامله مذکر با آن می‌شود مثل:
باب و کتاب و سِجن و...

🔸مؤنث،یعنی اسمی که دلالت بر جنس ماده و قابل زاد و ولد کند چه عاقل باشد و چه غیر عاقل مانند:مَرأة و دجاجة(مرغ).
🔻مؤنث بودن اسم،سه علامت دارد:
_الف)تاء مربوطه یا همان ة مثل:مُسلِمة
_ب)الف مقصور مثل:حُبلى
_ج)الف ممدود:حَمراء
هر کدام از این علامات اگر در اسمی باشند،آن اسم مؤنث است.

اسم‌های مؤنث چهار نوع‌اند:
🔻۱_مؤنث حقیقی:یعنی اسم هم دلالت بر ماده کند و هم دارای علامت تأنیث باشد مثل:
عائشة و حفصة و فاطمة.
🔻۲_مؤنث لفظی:یعنی اسم فقط دارای علامت تأنیث باشد اما دلالت بر جنس ماده نکند مانند علامات تأنیثی که بر سر اسمهای مردانه می‌آید:حمزة و طلحة و عكرمة.
🔻۳_مؤنث معنوی:یعنی اسم در معنا مؤنث باشد اما دارای علامات تأنیث نباشد مثل:
مریم و زینب و هند.
🔻٤_مؤنث مجازی:یعنی اسم نه علامت تأنیث دارد و نه در معنا مؤنث است،اما فقط با آن معامله مؤنث می‌شود مثل:
شمس و نَفْس و يَد و اسم برخی از شهرها و قبائل.
برای مثال اگر بخواهیم صفت برای این نوع مؤنث بیاوریم،آن را مؤنث می‌آوریم مثل آیه:
(أقتلت نفساً زكيّة).

#شرح_مباحث

🔸منبع：آموزش صرف و نحو عربی

🆔 @sarfonahv_arabic

📜أنواع تقسیمات أسماء عربى

🖊قسمت دوم

🔹به دومین قسم تقسیم‌بندی اسمها رسیدیم.
اسم به اعتبار_ریشه فعلی داشتن یا نداشتن_دو نوع است:

۱)مشتق ۲)جامد

🔸مُشتَقّ،این واژه اسم مفعول و به معنی "أخذ شده،گرفته شده" است.اصطلاحا هم اسمی را مشتق می‌نامند که ریشه‌اش به یک فعل برگردد مثل کاتِب،مَکتوب،مَکتَبَة که همگی از فعل کَتَبَ گرفته شده‌اند.یا مثل:
عالِم،معلوم،علّامة که از عَلِمَ گرفته شده‌اند.

🔸جامد،یعنی اسم،تنها از حروف الفباء تشکیل شده و ریشه فعلی نداشته باشد مانند:
أَسَد و حَجَر و شَجَرَة که ریشه فعلی‌ای برایشان وجود ندارد.

❓راه تشخیص اسم مشتق از جامد:
در مشتق ما با دو چیز مواجه هستیم:
۱_شئ یا شخص ۲_حدث و عمل.
برای مثال در عَالِم،ما هم با شخص عالم مواجه‌ایم و هم حدث که علم است.
اما در اسم جامد،ما تنها با یک شئ یا شخص طرف هستیم مثل:تُراب و علي.

#شرح_مباحث

🔸منبع：آموزش صرف و نحو عربی

🆔 @sarfonahv_arabic

🔹اسم‌هایی از قبیل "أبيات و أصوات و.." جمع مؤنث سالم نیستند بلکه جمع مکسر بر وزن أفعال هستند و مفردشان:بیت و صوت است.زیرا که شرط در جمع مؤنث سالم اینست که الف و تاء آخر اسم،زائد باشد و بناء مفرد اسم به هم نخورد مثل مؤمنة--->مؤمنات.
در حالی که تاء در ابیات و اصوات،از حروف اصلی می‌باشد و بناء مفردشان نيز به هم خورده است.

#نکته

🔸منبع：آموزش صرف و نحو عربی

🆔 @sarfonahv_arabic