Судхўрлик ҳақида ёзилган икки машҳур асар: “Судхўрнинг ўлими” (Садриддин Айний) ва “Гобсек” (Оноре де Балзак) қаҳрамонларининг ўхшашлиги фақат фойдахўрлик ортидан қувишида. Яъни улар учун фақат фойда муҳим, фоизга қарз бериб, шуни кўпайтириш йўлида жонҳалак одамлар. Лекин Гобсек билан Қори Ишкамбани инсон ўлароқ бир  қаторга қўйиш мумкин эмас.

Гобсек қанчалик молпараст бўлмасин, у ўзидаги нафснинг қанчалик баҳайбат эканини билади, ўзини англайди. Унинг Ишкамбадан устун томони: одам танийди, одамларнинг ичини ўқий олади. Унинг асосий мақсади одамларнинг пулини шилиш эмас, моддиятга қул, нафси юҳо кимсаларнинг устидан кулиш, уларни эрмак қилиш ва бу жараённи кузатиб, таҳлил қилиш. Гобсекнинг асар ровийсига айтиб берган ҳикояларида ҳам унинг кенг мушоҳада тарзи кўриниб туради.

Қори Ишкамба эса зоҳирию ботини очкўзликдан иборат кимса. Унга одамларни англаш, кузатиш деган тушунчалар бегона. У шунчалик паст ва юлғич одамки, ўқувчи унга ачинишга ҳам истиҳола қилади. 

Гобсек зоҳиран, Қори Ишкамба эса бутун вужуди билан Гоблинга ўхшайди. “Мерлин”даги Гоблинни эсланг, доим тилла қидириб юради, қайда олтин бўлса, ўша ерда ҳозиру нозир. Энг ёмони, тилла топгач, сўлакайини оқизиб,  ялаб қўяди...

👉 @xurshidabdurashid

Авваллари тарихий мавзудаги романларни ўқиш ёқарди. Ҳозир негадир ўқиёлмайман. Зерикарли ва оғир туюлади. Архаик сўзларнинг кўп ишлатилишидан безиб кетади одам.

Постмодерн романларда ҳам тарих мотивларидан фойдаланилади. Масалан, Ўрхон Памуқнинг романлари. Лекин унда тарих асарнинг бир детали, парчаси, холос. Тўлақонли тарихий роман эмас.

Бугун тарихий-бадиий асарларда услубни, ифода тарзини янгилаш керак. Навоий ҳам, Беруний ҳам ўзимизга ўхшаб гапираверсин. Ёмон жойи йўқ. Энди архаик сўзлар луғатини ёпиб қўяверсак бўлар. Ишлатганда ҳам меъёр билан, майли.

Муҳими — тарихий воқелик моҳияти ва ўша тарихий образнинг маънавий оламини кўрсатиш. Унинг ғоялари бугунги кун учун керакми? Ўзи у қандай ғоя? Бу каби саволларга асарда жавоб бўлиши керак.

Хўш, қаҳрамон “борадурғон, келадурғон” деб гапирмаса, тарихий образ бўлмай қоладими? Бўлаверади. Бемалол.

👉 @xurshidabdurashid

Наҳот шеърлар айтдим
бўшлиққа қараб,
наҳотки соврилди олов сўзларим,
наҳотки ҳақ бўлса, элу юрт асли
қуруқ сўзлар, деган гумроҳ дўстларим?!
Наҳот, бекор ўтди
гулдай умримнинг
минг йилга татирлик олтин чоқлари,
наҳот бирор руҳни уйғотолмади
шоир юрагимнинг қалдироқлари?!
Наҳотки, бирорта дилга етолмай,
беҳуда сарфланиб қанча куч-чидам,
келиб кетаверар ёруғ дунёга,
келиб кетаверар мендай куйчилар?!

© Шавкат Раҳмон

@sherSehri

BIRINCHI MUHABBATIM

(Abdulla Oripov she'riga tatabbu)

Kecha oqshom falakda oy bo'zarib botganda,
Taqdir singan ko'nglimga bir qora iz tortganda,
G'am-g'ussam soat sayin, lahza sayin ortganda,
Malhamni sendan kutdim, birinchi muhabbatim,
Men o'zimni unutdim birinchi muhabbatim.

Muzmi-tuzmi bilmadim, ne qo'shildi oshimga,
Gohi do'ppi tor keldi dard shishirgan boshimga,
Shuncha savdo "sovg'a"mi yigirma uch yoshimga?!
Barin ichimga yutdim birinchi muhabbatim,
Nomingni dilda tutdim, birinchi muhabbatim.

Do'stu-yor, xesh-aqrabo senday kutmas yo'limni,
Kul, tabassum qil deydi, tushunmaydi ko'nglimni,
Qanday kulay qo'ynimdan sug'urtirib gulimni?
Aksimdan ko'z berkitdim, birinchi muhabbatim,
Siqilsam misra bitdim, birinchi muhabbatim.

Bilaman, bu dunyoning yolg'oni rostidan ko'p,
Asabni parchalaydi xiyonatdan yasab to'p,
Tirnog'imni kovlashar qadrdonlar - qo'lda cho'p,
Eng yomoni - yotlar jim, birinchi muhabbatim,
Bilmam kim do'st, dushman kim, birinchi muhabbatim.

Yashab-yashab toliqdim ayni polvon chog'imda,
Faqat armonlar undi suyukli dil bog'imda,
Bu bog'da so'ngan g'uncha qaro yer quchog'ida,
Tuprog'ing ko'zga surdim, birinchi muhabbatim,
Yo'lni sen tomon burdim, birinchi muhabbatim.

Izlaringni o'pmagan adir - o'ngu-chap qursin,
Sensiz ikki yoqamdan olgan ro'zishab qursin.
Yanog'ingdan bir bo'sa ololmagan lab qursin,
Ishq yo'lida qoqildim, birinchi muhabbatim,
Afsus dedim, oh urdim, birinchi muhabbatim.

Mohir BEK

@sherSehri

Бугун курсдошим, елкадошим, жўлдошим, катта шоир Алибек Анварийнинг тувилди куни!
ҚЎРБОШИ РУҲИ
1.
Ошқозонга тушар манглайдан –
Сўнг кифтларин ниқтайди бармоқ.
Аччиқ таъми кетмас танглайдан,
Ибодати – қора нон, ароқ...

Масту ростнинг тирқишларидан,
Эсиб турар қасдлашган нафас.
Асрларнинг қарғишларидан,
Ҳали ҳеч ким қутулган эмас – 

Уфққа тортган манҳус йўлида,
Ҳатто шиша йўқдир йиққани.
Жаҳонгирни очган қўлига,
Танга ташлаб ўтар туққани.

Бахт сатҳида роҳи беркилган,
Бадбахтликнинг йўли пайдар-пай.
Соғинчлари ташиб кетилган,
Бухорхудот олтинларидай!

Бозор куни кўчага ёяр,
Куйган тарих қурумларини.
Шу он мудҳиш мағлублик туяр,
Ҳақиқатнинг кўримларидан...

Таъқиб этар бир савол бот-бот,
Жавобининг юзи қорадир.
Кўзларида мовийранг ҳаёт,
Орол каби қуриб борадир!

Жон шаҳрида – маст шавқу шоди,
Зартанларин савдога солмиш.
Манглайи шўр кибор зурёди,
Қоринларда чалкашиб қолмиш.

Руҳи унсиз хаёлга чўмган,
Жисми тутун ичида йитар.
Рўёблари ҳар тушу ўнгда,
Жадидлардай отилиб кетар!

Ошқозонга тушар манглайдан –
Сўнг кифтларин пайпаслар андуҳ.
Юз бурганин ногоҳ англайди:
“Ота, ўғил ва муқаддас руҳ”.

Нон шаҳрида – яшар қорнига,
Бир-бирининг ризқини тунар.
Кўчаларда фарзанд ўрнига,
Ит етаклаб юради улар...

1. Кулмайман ҳеч инсон ҳолига!
   Инсон кулган устимдан гарчи.
   Гар топталса тупроқ – волида,
   Вужудини уйғотар жангчи!

Сиртмоқлари қийган бўғзимдан
Эрк сизгани ёдимда элас...
Йўл бошида учқур – изимдан
Ортда қолган – вужудим эмас!

Мангулигим дашти бекафан,
Шаҳид еллар эсганда бесас.
Қоришувда гиёҳ ўрнидан,
Қасос ўсган – вужудим эмас!

Вужудим – сиз! 
Динимиз ҳаққи!
Ширк тўраган озувларини;
Йитаётган Тилимиз ҳаққи!
Ҳафиз лавҳдан ёзувларини;

Қон қотирган Еримиз ҳаққи!
Гулшанларни бузувларини;
Эл сўраган Элимиз ҳаққи!
Томиримиз тўзувларини – 

Уйғонинг-да, буткул қутқаринг!
Қилмишларин мустаҳиқ санаб.
Ул қидирмиш – ипдан ўткаринг!
Ичингизга кирарман шунда!

Вужудим – сиз!

@Alibek_Anvariy