Китоб ўқимайдиган одам кўп нарсадан ғофил қолаётганини, умри не-не маъно дурдоналари-ю ҳикмат жавоҳирларидан бебаҳра ўтаётганини англамайди.

Китобхон эса бепоён бир уммон олдидаги қайиққа эндигина ўтириб, дунё саёҳатига чиққан ва эшкакларни эшиб, бор-йўғи бирнеча юз метргина илгарилаган одамдек ҳис қилади, ўзини.

Уммоннинг ҳеч бўлмаса ўртасига етиш учун ҳали қанча вақт эшкак эшиши, бунинг учун умрининг қанча қисмини бериши лозим, шуларни ўйлаб "нега эртароқ бу ерга келмадим-а?!", дея ўтказган вақтига афсус-надомат чекади.

Чунки, китоблар олами бу ҳақиқий оламдир. Бу олам шу қадар кенг ва бепоёнки, умр тугаб қолмасдан ундан имкон қадар кўпроқ жойларни кўриб олиш, кўпроқ саёҳат қилиш лозим. Бунинг учун эса бошлаш керак. Агар бир йилда ўнта китоб ўқиса ҳам, ўн йилда юзта китоб ўқир экан, инсон. Ҳолбуки, юзта китоб бу жуда ҳам кам.

Қанчалик кўп билганим сари шунчалик кам билишимни англаб етяпман, деган сўз нақадар ҳақ. Инсон қанчалик кўп китоб ўқиган сари шунчалик кам китоб ўқиганини англаб боради.

Аммо, кўз қўрқоқ, қўл ботир, деганларидек, таваккал қилиб, битта китоб харид қилиб, бошлаш керак. Бу борада ўзингизни ўзгаларга қиёсламанг. Фалончи юзлаб китоб ўқиган мен эса бир дона ҳам ўқимаганман дея ўкиниш билан вақт ўтказманг. Шунчаки, бошланг, секин-аста ўзгарасиз.

@ziyo_ashraf

Шундан ҳам билинадики, дардларимизни орттириб, уларга қарши бардошимизни камайтирувчи ва изтиробларимиз алангасини янада юксалтирувчи нарса бу жорий ҳолатимизни биздан афзалроқ ҳолатда бўлганлар билан ёхуд ўтмиш қувончларимиз билан қиладиган муқоясаларимиздир.

Кўпинча кишининг ўз ҳолатини ўзгалар билан таққослаши хато қиёс бўлади. Чунки, бунда қўлидаги имкониятларга эътибор қаратмасдан, қўлдан бой берган нарсаларни зеҳнида асосий ўринга қўяди. Бундай қиёс эса инсонни ғамга туширади, ҳаётдан ҳафсаласини пир қилиб, умидсизлик жарига қулатади, ношукрлик сари етаклайди.

Яъни, бундай нотўғри қиёс ижобийлик бағишламайди кишига, балки, уни депрессияга туширади, Аллоҳга нисбатан ношукр бўлишга ундайди.

Аммо, қачонки, инсон ўз ҳолини ўзидан ёмонроқ ва оғирроқ ҳолатдаги инсонлар билан таққосласа ана шунда ўзидаги эътибор бермаётган, кўрмасдан келаётган, шукрини адо этмаётган кўплаб неъматлар юзага чиқади.

Шунинг учун ҳам ҳадиси шарифларда дунё масаласида ўзидан пастроқдагиларга назар солиш тавсия қилинади.

Абу Ҳурайра (разияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) шундай дедилар: "ўзингиздан пастдагиларга қаранг, ўзингиздан юқоридагиларга боқманг. Зеро, мана шу Аллоҳ таолонинг устингиздаги неъматларини паст санамаслигингиз учун энг лойиқ бўлган ишдир" (имом Муслим ва имом Термизий ривояти).

Ушбу ҳадиси шариф ўз ичига олган ибрат ва ҳикматларни шарҳласак катта бир китоб бўлиши мумкин. Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг бу муборак ўгитлари мажруҳ қалбларга шифо беради, ярим кўнгилларга таскин ва тасалли бағишлайди, уларни қаноат, шукр ва ризо ҳислари билан тўлдиради. Шунингдек, унга амал қилинганда ўзидан мол-дунё, обрў эътибор, чирой ва жисмоний саломатлик жиҳатидан муфаззал қилинганларга нисбатан ҳасад ва нафрат ҳисларига берилиб кетишдан сақлайди. Нафсни жиловлашга, тавозели бўлишга, сабр, шукр ва зуҳду тақво касб этишга ёрдам беради.

Қачонки, молу дунё ва соғлиқ жиҳатдан ўзимиздан ёмонроқ аҳволда бўлганларга назар солсак, Аллоҳ таоло бизга ато этган кўп неъматларни кўра олар эканмиз.

Толстой айтади: "шикоят қилаётганимиз ҳаёт эҳтимол кимнингдир орзусидир".

@ziyo_ashraf

Қиёс

Бир кўзи ожиз одамни чиройли бўлмаган аёлга уйлантиришибди. Эр ўз аёлининг чеҳрасини кўра олмагани учун бошида ҳеч қандай муаммо юзага келмабди.

Кунлардан бир куни у инсоннинг кўзларини жарроҳлик йўли билан даволаш имкони пайдо бўлибди. Докторлар аёлга "яқинда эрингизнинг кўзи кўрадиган бўлади, лекин сиз бу амалиётни қабул қиласизми? Унга розилик берасизми?" деб сўрашибди.

Аёл узоқ ўйлабди, эримнинг кўзи очилгач, мени севмай қўяди, ҳатто мендан юз ўгиради, деган хавотир унинг фикру хаёлини қуршаб олибди. Аммо, турмуш ўртоғини азбаройи яхши кўрганидан, унинг учун фойдали бўлган нарсани танлабди.

"Майли, унинг кўзлари очилса бас, ундан сўнг мени истамаса ҳам майли", дебди ўзига ўзи ва амалиётга розилик берибди.

Жарроҳлик амалиёти муваффақиятли кечиб, беморнинг кўзларидаги боғич олинадиган вақт келгач, кеча-кундуз унинг ёнидан жилмаган вафодор рафиқасининг юраги ҳаяжон ва изтиробдан қинидан чиқиб кетгундай тез ва шиддат билан ура бошлади.

"Эрим мени кўрса, ҳафсаласи пир бўлади, мендан кўнгил узади" деган хавотир ҳали-ҳануз уни тарк этмаганди, чунки.

Беморхонада фақат эр-хотин иккиси эди.

Бироқ, кутилмаган нарса юз берди. Эр кўзларини очар-очмас қаршисида кўрган аёлига "сен нақадар гўзал экансан!", деди.

Бу ибратли ҳикоядан икки хил сабоқ олиш мумкин:

Биринчиси, эр аёлини кўзи билан эмас, қалби билан севган. Зотан, унинг аёли зоҳиран гўзал бўлмаса-да ботини гўзал эди. Шу боис, унинг ташқи кўриниши эр учун муҳим бўлмаган.

Иккинчиси эса, эр аввал ҳеч қандай аёл зотини кўрмагани учун унда ўзгалар билан солиштириш имкони бўлмаган.

Ҳаётда кўп ғам ва аламларимиз қиёслаш ортидан келади. Дард ва оғриқ, алам ва изтироблар нисбий бўлиб, солиштириш туфайли кўпайиб озайиши мумкин.

Доим ўз ҳолатимизни ўзгалар билан таққослаймиз ва ҳаётдан норози бўламиз. Тўрт мучаси соғ бўлган инсонларни кўрганда ўзимиздаги хасталикларни катталаштирамиз.

Иқтисодий масалада ҳам шундай: ўзимиздан бойроқ, ўзимиздан муваффақиятлироқ инсонларни кўрганда ғамга ботамиз.

Ўзгалар билан қиёслашни қўйинг, ҳатто ўзимизни ўзимиз билан қиёслаганда, бугунги бахтсиз ҳолатимизни ўтмишдаги қувончли кунларимиз, бахтли онларимизга қиёслаганимизда ҳам дард-дунёмиз қоронғи бўлиб кетади.

Шунинг учун айтадиларки, аввалдан осон ҳаётга ўрганган, егани олдида емагани ортида бўлган, дабдабали ҳаёт кечирган инсонлар бирдан пастга тушиб қолсалар, молу дунёлари қўлдан кетса, янги воқеликка кўниколмай қийналиб қоладилар.

Нима учун шундай?..

Чунки, бундай инсон ўзининг машаққатли кунларини аввалроқдаги фаровон ҳаётига таққослайверганидан дарди ҳам ортаверади.

Агар эскидан оддий ҳаёт кечирганда эди, қийинчилик кўрганда эди, фақирликнинг аччиқ таъмини тотганда эди, ҳаётида юз берган кескин ўзгаришлар, пулсизликлар эҳтимол уни бу қадар ларзага солмаган бўларди.

Бунга бир мисол келтираман. Ҳар куни югуриб-елиб, ўйнаб-кулиб юрган инсон бирдан тўшакка михланиб, оёқ-қўли ишламай қолса, унинг руҳий ҳолати туғилгандан бери ногирон бўлган инсон билан бир-хил бўлади, деб ўйлайсизми?.. Эҳтимол, у сиқилавериб, ўзини адои тамом қилади. Аммо, туғилгандан бери ёки гўдаклик чоғидан ногиронлик аравачасида юрадиган инсон эса ҳаётдан завқ олиб, ўз ҳолатидан мамнун бўлиб яшашда давом этаверади.

Ё бўлмаса, кейинчалик аъмо бўлиб қолган бир рассомнинг руҳий изтироблари билан туғилишдан кўзи кўрмайдиган инсоннинг руҳий ҳолати бир-хил бўлиши мумкинми?.. Ваҳоланки, айни дамда уларнинг вазияти бир-хил, дардлари муштарак, аммо ўз мусибатларига қарашлари ҳар-хил.

Худди шунга ўхшаб, бугунги қийинчиликларимизни азалдан чекиб келаётган бўлсайдик, уларнинг ҳозирги мавжудиятига қарамай умуман ҳис қилмасдик. Ҳатто, улардан қайсидир маънода лаззат ҳам олаётган бўлардик. Агар, аввалроқ бугунгидан ёмонроқ кунларни кўрган бўлсайдик, бугун муаммо сифатида кўраётган нарсаларимизнинг кўпини эҳтимол муаммо ҳисобламасдик.

Иван Гончаров "Обломов"да ҳаётнинг икки юзини бир жумлага сиғдиришга ҳаракат қилиб, шундай дейди: "кимдир ҳар куни эрта билан ишга кетиб, кеч соат бешгача ишлаш мажбуриятида бўлгани учун ғам чекса, кимдир бундай бахтдан маҳрумлиги учун хўрсинади".

Қачонки, парда кўтарилса...

Иймон бу вақт масаласидир. Аллоҳ таоло "бас, ким хоҳласа иймон келтирсин, ким хоҳласа кофир бўлсин" (Каҳф сураси: 29-оят) дер экан, инсон учун фақат икки йўл борлигига ишора қилган: иймон ёки куфр йўли.

Чунки, Аллоҳ таоло инсонларга яхшиликни ёмонликдан, ҳақни ботилдан ажратувчи ақл берган, унга қўшимча равишда ҳидоятга чақирувчи оятлар нозил қилган, пайғамбарлар юборган. Ортиқ, унинг қаршисида икки йўл мавжуд: ё ақлу тафаккури, онгу зеҳнини тўғри ишлатиб, ҳидоятга эргашади ёки уларни ишлатмай ёхуд нотўғри қўлланиб, ҳақдан юз буради. Ва ҳар иккала ҳолатда ҳам ўз танловининг натижаси билан юзлашади.

Иймон келтиришдаги ушбу танлов вақт масаласидир. Яъни, инсон бу дунёни тарк этар экан албатта ва албатта ҳақ нималигини англайди. Аллоҳ таолонинг биру бор зот экани, яккаю ягона ҳақ маъбуд экани, унинг рисолалари ҳақ экани, жаннат ва дўзах ҳам ҳақ эканига яқийнан имон келтиради. Аммо, бу вақтдаги иймон соҳибига манфаат бермайдиган иймон бўлади.

Инсон то бу дунёни тарк этмагунча ғафлат уйқусида бўлиши, вафот этганда оламнинг ҳақиқатини англаб етишига ишора қилиб, ҳазрат Али (разияллоҳу анҳу) "одамлар уйқудадирлар, қачонки, ўлсалар уйғонурлар" деганлар. Дарҳақиқат, шундай. Бу дунё бозорида, пасту баландликларида, қувонч ва ташвишларида мутақаллиб бўлган инсоният мудроқ ҳолдадир. Ва бу мудроқлик, эътиборсизлик, ғафлат, ҳақиқатдан кўз юмиш то ўлим они келгунча давом этади. Ўлим они келганда инсон уйғонади, эътиборсизлик билан юз ўгиргани ҳақиқатларга уйғонади, кўзлари очилади.

Шунинг учун ҳам Аллоҳ таоло: "(эй инсон), аниқки, сен бу (оғир Кун)дан ғафлатда эдинг. Бас, Биз сендан пардангни очиб юбордик. Энди, бу Кун сенинг кўзинг жуда ўткирдир" (Қоф сураси: 22-оят), дейди.

Инсон бу дунёнинг тузилиши, ундаги қонуният, одамлар, уларнинг интилишлари, ҳою ҳаваслари, муаммолари, табиатлари тақозосига кўра ҳаракат қилишлари, уруш-юришлар, тараққиёт, дабдабали ҳаёт ва ҳоказолардан иборат парда ила охиратдан, борлиқнинг асл ҳақиқатидан, ўзининг моҳиятидан тўсилгандир. Хўш, бу пардани нима кўтаради?.. Ақл, тафаккур, ҳақиқатни излаш, омон қолиш инстинкти, зиёнкор бўлиб қолишдан қочиш, ҳидоятни топиш, ўз ақлига юқори баҳо бериб, ўзига бино қўймаслик балки ҳаққа бўйсуниш ушбу пардани кўтаради инсон кўзидан.

Агар бундай бўлмасачи, у ҳолда барибир бир кун мазкур парда кўтарилади. Бироқ, унда кеч бўлади.

Жалолиддин Румий “кўзни юмгил, кўзга айлансин кўнгил!”, дер экан айнан шу нарсани ирода қилган. Яъни, эй инсон, сенинг кўзинг фақат ҳақиқатлардан тўсиб турган пардани кўряпти, холос. Шундай экан, ҳақиқатларни топишда жисмингдаги кўзларга суянма. Уларни асос қилма, балки, оламга кўнгил кўзинг ила боқ, тафаккур ила назар сол токи, қаршингдаги парда кўтарилсин, демоқчи.

Оламга қалб кўзи, ақлу тафаккур кўзи ила боқиб, ҳақни излаган инсон албатта ҳаққа етишгусидир, ундан парда кўтарилгусидир. Ортиқ, у ўлим онини кутиб яшашининг ҳожати йўқ. Балки, бу дунёда иймони қай даражада бўлса, ўлгандан кейин ҳам ҳеч нарса ўзгармайди.

Шу маънода ҳазрат Али (разияллоҳу анҳу)нинг яна бир сўзлари ҳам бор. У киши айтадиларки: "Аллоҳга қасамки, агар парда кўтарилса, ишончим зиёда бўлиб қолмайди". Чунки, у кишининг иймону ишончи, яқийни парда очилишидан аввал ҳам, парда очилганидан кейинги ҳолати кабидир.

Шундай экан, эй инсон, қалб кўзингни оч, бу дунё бозоридаги шовқин-сурон, жоҳил оломон, дунёга хос бўлган ташвишлар, шодликлар сени асл ҳақиқатдан чалғитиб, ҳақ томон қадам босишдан тўсиб қўймасин. Зотан, сенинг синовинг ҳам шунда, мазкур чалғитувчи нарсалардан, фитналардан омон қолишда. Шудир сенинг имтиҳонинг.

Имтиҳондан зинҳор йиқилма, на ўлур, жон дўстим!.. Йўлингни йўқотиб қўйма!..

@ziyo_ashraf

Файзуддин Мўмин ўзининг фейсбук саҳифасида ёзмоқда:

11 ёшли қизим китоб жинниси, индамасак кунига 15 соатлаб ўқийверади. Кеча ўртоғиникидан китоблар олиб келибди. 535 бетлик фантасика жанридаги китобни бир кунда ўқиб тугатди, бугун иккинчи қисмини бошлади.

Ҳаддан зиёд ўқийвергани учун Киндл электрон ўқигичини 6 ойга олиб қўйгандим. Икки ҳафта олдин бергандим яна ётволиб ўқияпти. Кечаси уйғониб кетиб қарасам қоронғуда Киндлда ўқиётган экан. Шу даражада қаттиқ яхши кўришига ҳайрон қоламан. Ҳари Потернинг 7та сериясини ҳам беш мартадан ўқиганман дейди.

----------------------------------------------

Жуда ҳам ҳавас қилишга арзигулик ҳолат. Бу ҳам қайсидир маънода бахт. Чунки, болаларни китоб ва мутолаага муҳаббатли қилиб ўстириш осон эмас ва ҳамма ҳам бу ишнинг нечоғли муҳимлигини англайвермайди.

Умид қиламизки, шундай инсонлардан келажакда албатта жамиятга ва инсониятга фойдаси тегадиган зиёли ва олима қизлар етишиб чиқажак, иншоаллоҳ.

@ziyo_ashraf

Шунда у мазкур пулларни нг барчасини ўғлини олим қилиш учун сарфлаганини айтади.

Муслима оналаримиз қадимда шундай бўлганлар, ўз фарзандларини илмли қилиб етиштириш учун ўзларидан кўп нарсаларни фидо қилганлар. Керак бўлса, ўз молу мулкларини, тилла тақинчоқларини, вақтларини сарфлаб фарзандларини гўзал равишда етиштирганлар. Уммат шунинг учун олий бўлган.

Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бир ҳадисларида инсонларни бўлажак зурриётлари учун она танлашга буюрганлар. Чунки, онанинг қандайлиги фарзандларнинг келажаги, хулқ-атвори ва бошқа ҳаётий ҳолатларига бевосита таъсир кўрсатади.

Илмнинг аҳамиятини билмайдиган аёл фарзандларига илм йўлида ёрдамлашиш тугул, билиб ёки билмасдан уларнинг йўлига тўғаноқ бўлади. "Ўқиб нима қиберарди, манга, шаҳар оберармиди?!" деганга ўхшаш сийқаси чиққан аҳмоқона гапларни ўзига шиор қилиб олади. Нодонлиги сабабли болаларига маънавий зарар етказади.

Ота зиёли бўлса ҳам она унинг акси бўлса, илм машаққати ва аҳамиятини ҳис қилмаса, отанинг ҳаракатлари охир-оқибатда йўққа чиқади.

Айни чоғда, илм-маърифат муҳимлигини ҳис қилувчи она эри вафот этган ёхуд ажрашган ёлғиз она бўлган тақдирда ҳам бир амаллаб, тиришиб болаларини ўқитади ва бу йўлда кўп нарсани, ўз вақти, меҳнати, уйқуси ва молини фидо қилади. Ва пировардида кўзланган натижага эришади. Чунки, у яхши билади, илм ҳосил қилиш осонмаслигини, талаба бўлиш ва университетда ўқиш нақадар машаққатли иш эканини ва шунга кўра ҳаракат қилади. Фарзандларига илм олишларида кўмакчи бўлади, сабр қилади, ёрдамлашади. Ахир, болани ўқимишли қилиш, олим қилиш асло осон эмас. Бу ҳар қандай жисмоний меҳнатдан қийинроқ бўлган иш. Аммо, улуғ иш, Аллоҳ ҳузурида ажри буюк бўлган иш.

Давлатлар ва жамиятлар мана шундай оналар туфайли юксалади, инсоният шундай оналар соясида илм нуридан баҳраманд бўлади. Жаннат оналар оёқлари остида деганда, айнан шундай солиҳа, маърифатли ва солиҳ ва олим зурриётлар етиштирувчи оналар ирода қилинган бўлса не ажаб.

Фарзандларни зиёли ва илмли қилишда отадан кўра онанинг роли муҳимлиги ҳақида айтдик. Чунки, она илм зиёсидан узоқ бўлса, унинг нечоғли муҳимлигини ҳис қилмаса болаларини илмдан узоқлаштиради, гарчи ота уларнинг илм олишларини қаттиқ хоҳласа ҳам.

Бордию акси бўлса, яъни ота болаларининг ўқишига эътиборсиз бўлиб, она уларнинг олим бўлишларини истаса у ҳеч кимга қармасдан, ҳеч қандай тўсиқ ва қийинчиликларга парво қилмасдан барча боласини ўқитади. Бу бир мўъжиза аслида.

Ҳаётда бунга мисоллар жуда кўп. Ҳар қандай олим, зиёли ва муваффақиятли инсонни кўрсангиз билингки, унинг бу ютуқ ва муваффақиятлари ортида меҳрибон ва фидокор она турибди. Агар она худбин бўлса, ўз нафсидан болалари учун нималарнидир қурбон қилиш унинг одатларига кирмаса унинг фарзандлари ҳаётда катта муваффақиятга эришишлари жуда қийин бўлади.

Имом Бухорийнинг имом Бухорий бўлишларига сабабчи у кишининг меҳрибон ва ўктам оналари эди. Оталари вафот этиб кетган, аммо шунда ҳам оналари ҳам ота, ҳам она бўлиб, у зотнинг ўқишларига жиддий аҳамият бердилар. Ёшликларида кўзлари кўрмай қолганда бир неча ойлар давомида кечалари таҳажудга утриб, Аллоҳга ёлвориб, шифо сўрадилар. Натижада у кишининг кўзлари қайта очилди. Ўз эридан қолган молу мулкни шу фарзандларининг таълими учун аямасдан сарфладилар. Бухородаги барча илмларни олиб бўлгач, у киши билан Ҳажга бориб, у ерда таълимни давом эттириш учун Муҳаммад ибн Исмоилни Ҳарамайнга ташлаб келдилар. Шундан сўнг, имом Бухорий яна 16 йил давомида илм талабида юриб, забардаст олим бўлиб етишдилар. Агар онанинг бу фидокорлиги бўлмаганда бу даражага ета олармидилар?!..

Тобеинларнинг катта олимларидан, ҳадис ҳофизи ва мужтаҳид фақиҳларидан бўлган Рабийъа ар-Раъйнинг ҳам олим бўлишига айнан онаси сабабчи бўлган. У кишининг отаси Суҳайла исмли аёлга янги уйланган бўлади ва унга ўттиз минг динор ташлаб ўзи Хуросон юртларига сафарга чиқади. Бу вақтда Рабийъа онасининг қорнида эди ва отасининг бундан хабари йўқ эди.

Рабийъанинг отаси Фаррух шу кетгани бўйича йигирма етти йил йўқ бўлиб кетади. Фаррух йигирма етти йилдан сўнг Мадинага келиб, масжиди набавийга кирса у ерда катта бир давра йиғилган ва уларга Рабийъ арРаъй дарс бермоқда. Фаррух эса бу олим йигитнинг ўз ўғли эканидан бехабар. Кейин, Мадинани айланиб, кечга томон ўз уйига борди. Уйга кирса бегона эркак бор, шартта қиличини суғуриб унга ҳужум қилмоқчи бўлди, бироқ унинг аёли Суҳайла чиқиб қолиб, ўртага тушиб, бу сенинг ўғлинг, дея зўрға тўхтатиб қолди. Фаррух хотинидан қолдирган пулларни сўради.

Аксинча, ўқимишли қизларга ўқимишли жойлардан, бадавлат ва маънили хонадонлардан совчилар келади. Ва улар ҳам ўқиш машаққатини билганлари учун қаттиқ босим ўтказмайдилар уй ишларини қил деб. Аксинча, ўқишига ёрдамлашиб юборадилар.

Бунинг аксича, баъзи ҳолатларни кўряпмизки, қиз фарзандларига на (қиз болаларга оид) ҳунар, на пазандалик, на академик таълим беришган, пировардида худди қийматсиз, арзон мато каби биринчи чиққан жойга суриштирмай узатиб юборадилар. Отаона ўз қизининг қадрини билмагач, келин бўлиб тушган жойи қадр бермаслиги табиий ҳол. Келинларнинг шунчаки энага ва чўрига айланиши мана шундан келиб чиқади.

Ҳолбуки, исломда ҳам кафоат (тенглик, бирбирига муносиблик) деган тушунча бор. Ҳусни жамоли бор, ўқимишли ва зиёли оиланинг қизлари ундай бўлмаган оилага узатилмаган одатда. Чунки, ўртадаги тафовут катта бўлса, кафоат бўлмаса уларнинг ўзаро бахтли ҳаёт кечиришлари қийин. Эр бошқа сайёрада, хотин умуман бошқа сайёрада бўлиб қолади. Маҳри мисл деган тушунча ҳам шундан келиб чиққан. Ҳаммага бир хил маҳр берилмаган урфда, қизнинг ўқимишлилиги, одоби, хулқи, гўзаллиги ва оиласига қаралган ва шундай қизларга одатда қандай маҳр берилса, шундай маҳр берилган.

Оддий ҳаётда, бир-бирига ғирт бегона бўлган инсонлар орасида билимлилари, ҳунарлилари ўз билим ва малакаларига қараб қадр топиб, оладиган маошлари ҳам шунга яраша бўлгач, бир қизга умр йўлдош сифатида талабгор бўлинганда унинг билими, ҳусни ва оилавий ҳолатининг умуман аҳамияти бўлмаслиги мумкинми?!..

Бироз мавзудан четлашган бўлдик, яна ўз сўзимизга қайтсак.

Аслида нафақат оталар балки, оналар ҳам қизболага қаттиққўл бўлмасликлари лозим, аммо отанинг қаттиқ урушиши қизнинг бутун оламини вайрон қилиб юборади ва ҳаётдаги умидларини пучга чиқариб, руҳан боши берк кўчага киргазиб қўяди.

Бунга ҳаётдан мисоллар жуда кўп. Қиз бола ҳам хато қилади худди ўғил фарзанд каби. Шу ҳолатда ота-она учун қизини ҳайдаб солиш, урушиш ва сазойи қилиш эмас бағрига босиш, кечириш ва қоқилган жойидан оёққа турғазиш муҳимроқ бўлади.

Рамазон Бутий (раҳимаҳуллоҳ) оилада ўғил фарзанд зино қилиб қўйса кечириб, қиз фарзанд шу гуноҳга тушиб қолганда уни асло кечирмай ўзини ўлдиришгача олиб борадиган ота-оналар ҳақида афсус ва куйиниш билан ёзган эдилар. Бунга ўзлари яшаган жамиятдан мисоллар ҳам келтирганлар. Бир оилада шу ҳолат содир бўлган ва отаона ва барча оила аъзолари, акаукалари қизга шу қадар нафрат билан кучли босимлар ўтказиб азоб берадиларки, охир қиз ўзини-ўзи ўлдиради. Ҳолбуки, қиз қилган ишига надомат қилган ва астойдил тавба қилган бўлади, аммо оиласи кечирмайди. Бу эса гуноҳ қилиб бўлингандан кейин асло фойда бермайдиган нарсадир. Бу бир мусулмонга қарши шайтонга ёрдамлашиш бўлади. Бундан оила ҳеч нарса ютмайди. Агар ҳикмат билан иш қилиб, насиҳат қилиб, ўз фарзандидан юз ўгирмай меҳр беришда давом этганда эди шоядки, у қиз хатосига қайтмай тўғри йўлини топиши мумкин эди.

Бу сўзлар билан асло-асло зино каби гуноҳни енгил санаш мақсад қилинмаган, балки, тавба қилган инсонни кечириш, қоқилган инсонни жарликка юзтубан қулатиб юборишдан қайтариш ирода қилинмоқда.

Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) умматларига меҳрибон ва мушфиқ эдилар. Айниқса, аёл-қизлар, гўдаклар ва қариялар каби хилқати заиф инсонларга янада шафқатлироқ эдилар. Сафарлардан бирида туяларни хиргойи билан ҳайдаб борадиган Анжаша исмли занжи йигитга "эй Анжаша, секинроқ ҳайда, шиша идишларга юмшоқ муомалада бўл", дея танбеҳ бердилар.

Туякашлар одатда ўзларининг кучли ва ширали овозлари билан хиргойи қилиб, туяларни сайрни давом эттиришга ундар эдилар. Уларнинг ҳайдови ва ҳиргойисидан таъсирланган туялар қадамларини илдамлатардилар. Бироқ, аёллар ўтирган туялар бирдан тез юриб кетса, бундан уларнинг устидаги аёллар зарарланиб қолишидан қўрқиб, Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) мазкур туякаш болага туяларни секинроқ ҳайдашга ундадилар, токи, уларни минган аёллар машаққат чекмасинлар, дея.

Шунингдек, пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) "шиша идишларга (биллурларга) эҳтиёт бўл!" дея ташбеҳ ва мажоз қўлладилар. Яъни, ҳой Анжаша, туяларни шундай ҳайдагинки, гўё уларнинг устида биллур идишлар бор деб ҳисобла. Биллур идишларни ташиганлар улар синиб кетмаслиги учун ғоят эҳтиёткор бўладилар. Аёлларни ҳам шундай асрагин, чунки, улар ҳам зарарланиб қолишлари мумкин, деган маъно бор бунда.

Ҳадисдан олинадиган яна бир сабоқ шуки, аёл-қизлар хилқатда заиф бўлганлари каби қалблари ҳам нозикдир, эҳтиёт қилинмаса, гўзал муомала қилинмаса, қалбларига озор етади ва бу озор уларга қаттиқ таъсир кўрсатади. Сўнгра, эса чил-чил бўлиб синган биллур каби қайта тикланиши амримаҳол бўлиб қолади, Аллоҳ асрасин.

Шундай экан, қизларингизга, аёлларингизга худди шундай муомала қилинг, уларнинг қалб шишаларини синдириб қўйманг, дейилмоқчидек, гўё.

Инсон шиша идишни синдириб қўймаслик учун эҳтиёткор бўлади, аммо қизининг ёки аёлининг қалбини синдираётганига заррача парво қилмайди. Уйдаги ўзини тутиши худди ишхонадаги бошлиқнинг ходимлар билан муомаласига ўхшайди. Ҳаммадан субординация талаб қилади, ўзининг хатти-ҳаракати билан. Қизи ёки аёли салгина хато қилса қаттиқ уруш қилади. Билмасдан гап қайтариб юборса қаттиқ босим ўтказиб, кечирим сўраттириб, турли-хил маънавий қийноқлар қўллайди.

Бу жуда катта хато. Ундай инсоннинг ўз фарзанди билан ҳам ораси мағрибу машриқчалик узоқ бўлади ва буни ўзи сезмайди. Қизи ёки ўғли қалбидаги орзусини унга айтолмайди, ўзи ҳам уларнинг хоҳиш-истаклари билан ҳисоблашмайди. Чунки, у итоат деган нарсани нотўғри тушунади. Агар қизи у айтган инсонга турмушга чиқишни истамаса ёки отасининг истагига хилоф равишда институтда ўқимоқчи бўлса, оқ қилади, уйдан ҳайдайди, мени ота дема(!), дейди. Ва шунга ўхшаган сўзлар билан унинг қалбини вайрон қилади. Хатосини кечирмайди. Қиз болага шу қадар қаттиқ босим ўтказадики, у бир пачка юрак дори ёки уйқу дори ичиб ўз жонига қасд қилишгача олиб боради. Кейин эса йиғлаб ўтиради. Аллоҳ таоло бу ҳолатга тушишдан асрасин ҳар биримизни.

Шунинг учун ҳам қиз бола билан ўғил болага қилинадиган муомала тамоман бошқача бўлиши лозим. Ота ҳеч қачон, энг катта хато қилганда ҳам қизига қаттиқ босим ўтказмаслиги керак. Чунки, қизларнинг кўнгли нозик, ҳиссиётлари кучли бўлади. Битта қаттиқ босим уларнинг ҳаётини тубдан ўзгартириб юбориши, мувозанатдан чиқариши ва ҳатто ўз жонига қасд қилишгача олиб бориши мумкин. Аллоҳ асрасин. Ёки уларни бир умрга хаста қилиб қўйиши мумкин.

Ҳеч ким ўзга бир шахсни - гарчи у ўз фарзанди бўлса ҳам - ўз хоҳиши бўйича яшатишга ҳаққи йўқ, модомики, ҳаром ва жиноят бўлган ишни қилмаётган экан. Қайсидир ҳунарни ўрганишни қаттиқ хоҳлаяптими шунга ёрдамлашиб юбориш керак, халал бериш ўрнига. Қайсидир ўқишда ўқимоқчими, тўсқинчилик қилмаслик лозим, "сен қиз боласан, яқинда эрга тегасан, ўқишга бало борми?!" демасдан.

Оила қуриш бу бошқа нарса, лекин, ҳар бир инсоннинг ҳаётда ўзи учун мақсадлари, орзулари бўлади, шахсий ҳудуди бўлади. Ниманидир ўрганмоқчи, катта бўлганда кимдир бўлмоқчи бўлади. Булар бир-бирларига халақит қилмайдиган нарсалар аслида. Яъни, университетда ўқиса ҳам айнан ўша университет туфайли ўзига муносиб жуфт чиқиши мумкин ва бу воқеликда кўп кузатиладиган ҳолат. Университетда ўқиса оиласиз қолиб кетади деган нарса йўқ.

#siyratdan_suratlar

Пайғамбарлик нишоналари

Набий алайҳиссалом Маккада яшаган даврда У зоти бобаракотнинг қалблари қавмлари ғарқ бўлган ширк, бутпарастлик, қимор ва хамр ичиш каби иллатларга асло кўнмасди. У киши бирор марта ҳам бутларга сажда қилмаганлар, хамр ичмаганлар, қимор ўйнамаганлар. Аллоҳ таоло Ул зотни катта гуноҳлардан сақлагани каби, бахиллик, зиқналик, ваъдабозлик, чақимчилик каби олийжанобликнинг зидди бўлган тубан хислатлардан ҳам муҳофаза қилган эди.

У зот қавмдошлари қилаётган айрим фисқу фужур ишлардан ўзларини четга олиш ва ушбу олам ва унинг холиқи ҳақида фикр юритиш, Аллоҳни зикр қилиб, қалб хотиржамлигини топиш учун Ҳиро ғорига кириб, маълум кунларни у ерда узлатда ўтказардилар. Ушбу узлат У зотнинг руҳан покланиб, Парвардигорга қалбан боғланишларига сабабчи бўлди ва келажакда энг буюк вазифа бўлмиш Аллоҳнинг рисоласини инсониятга етказиш вазифасини қўлга олишларига замин ҳозирлади.

Набий алайҳиссаломнинг муборак умрлари қирққа яқинлашар экан, Аллоҳ таоло секин-секин У зотга каромат ўлароқ айрим хориқул одат ишларни, ғайри табиий ҳолатларни кўрсата бошлади. Бу ишлар у зотни аста-секинлик билан ваҳийни қабул қилишга ҳозирлаш эди. Чунки, агар бирданига ваҳий келса, Ул зот буни кўтаролмас эдилар. Бу ҳолатлар шаръий истилоҳда ирҳос деб аталади.

Набий алайҳиссалом қазои ҳожат учун уйларидан узоқ-узоқларга кетардилар. Шундай узоқ кетардиларки, ҳатто, биронта уй кўринмай қоларди. Чунки, у пайтларда шароитлар ҳозирги даврдагидек эмасди, алоҳида ҳожатхоналар бўлмаган.

Хуллас, Набий алайҳиссалом ҳожатлари учун уйларидан узоқлашиб кетган пайтларида бирор тош ёки дарахт олдидан ўтсалар албатта улардан: “ассалааму алайка я Росулаллоҳ” деган товушлар эшитиларди. У киши ҳайрон бўлиб, ўнгу сўлларига ва ортларига ўирилиб қарардилар, лекин ҳеч кимни кўрмасдилар.

У зот Пайғамбар бўлганларидан сўнг айтган бир ҳадисларида шундай деган эдилар: “Мен бир тошни биламан, пайғамбар қилиб юборилишимдан олдин менга салом берарди. Ўша тошни (қайси эканлигини ва қаерда эканлигини) ҳали ҳам биламан” (Муслим ривояти).

@ziyo_ashraf