Шундай неъматлар ва қувончлар борки, уларга фақат баъзи оғриқлар ва мусибатлар орқалигина эришиш мумкин.

Бошимизга келган мусибатлар иллоки, қайсидир гуноҳларимиз ва хатоларимиз учун, аввалдан ато этилган неъматлар шукрини адо этмаганимиз учун келади ва уларга бадал бўлади. Шу билан бирга бу мусибатлар ва синовларни сабр ва савоб умидида қарши олсак улар нафақат аввалги тақсиротларимизга бадал бўлади балки, ўзидан кейин келадиган қувонч ва эзгуликларга ҳам васила бўлади.

Аллоҳ таоло бандасига баъзан кичик муаммо ва ташвишлар юборади токи, каттароғидан сақлаш учун. Шундай экан, буюк фалокатларга бадал бўлиб келган кичик ташвишлар билан қаршилашганингда севин, эй инсон. Зеро, улар сени улкан таҳликалардан қутқариш учун келган.

Лекин, мўмин кишига етадиган мусибатнинг ҳар қандайи уни гуноҳлардан поклаб, оқибатини хайрли бўлишига сабаб бўлади. Ягона шарти шуки, ўша мусибат келганда иймонни йўқотиб қўймаслик, ношукрлик ва ғазаб чоҳига қулаб кетмаслик.

Яна шуни ҳам эсдан чиқармаслик лозимки, муўминлар иймонларининг салобати ва қувватига кўра синов ва мусибатларга дучор бўладилар. Энг кўп балоланганлар булар пайғамбарлар, сўнгра уларга эргашган солиҳ инсонлар бўладилар.

Баъзан мўмин кишига шундай мусибатлар келадики, у бу ишлар ортида Аллоҳ таолонинг яширин "қўли" борлигини сезади. Аллоҳ таоло ҳатто мусибат ва таҳликалар ичида ҳам уни асраётгани, Ўзига яқинлаштираётганини ҳис қилади ориф инсон. Шу нуқтада мусибатлар неъматларга айланиб қолади, улар ортиқ инсонга қувонч манбаи бўлиб хизмат қилади.

Мўмин ҳеч қайси ҳолатда мутлақ зиёнда бўлмайди. Ҳадиси шарифда келганидек, унга яхшилик ва қувонч етса шукр қилади ва бу унга яхши бўлади. Бордию ёмонлик ва зарар етса сабр қилади ва бу ҳам унга яхшилик бўлади.

Ориф инсон мусибатларни ҳам Аллоҳ таоло томонидан юборилган бир меҳмон сифатида кўради ва уларни икром этади. Мусибатларни икром қилиш уларни сабр билан қарши олиш, жиззаки бўлмаслик, Аллоҳ таолодан енгиллик ва савоб умидида бўлиш билан амалга ошади.

Қачонки, мўминга буюк бир бало келган экан, бунинг икки сабаби бўлади: унинг ўтмишдаги буюк хатолари ва улкан гуноҳлари, ношукрлик ва тақсиротларига бадал бўлиб келди бу бало ва унга сабр қилса аввалги гуноҳларидан покланиб, Аллоҳ таолонинг раҳматига қовушади. Иккинчи сабаб, ўтмишда қилган ҳеч қандай улкан ёмонлиги, буюк гуноҳи бўлмасада, Аллоҳ таоло унинг даражасини оширмоқчи, шу чоққача қилган амаллари орқали етиша олмайдиган буюк бир даражага юксалтирмоқчи. Агар мўмин шу ҳолатда сабр ва ризо билан безаниб, бу мусибатлар Аллоҳ таолонинг унга юборган илоҳий туҳфаси деб билса бу мусибатлар сўнгида унинг даражаси фавқулодда юксалиб, Аллоҳ таолонинг мисли кўрилмаган икромига мушарраф бўлади. Зеро, айтилганидек, мукофотнинг буюклиги балонинг буюклигига қараб бўлади.

Анас ибн Молик (разияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) шундай дедилар: "мукофотнинг буюклиги балонинг улканлигидан келиб чиқади. Аллоҳ таоло бир қавмни яхши кўрса, уларни балолар билан синайди. Ким (Аллоҳнинг синовига) рози бўлса, унга ҳам (Аллоҳ таоло томонидан) розилик бўлади. Ким ғазаб қилса, унга ҳам ғазаб насиб бўлади" (Термизий ривояти).

Демак, бошига келган мусибат қаршисида ризо ва сабр тўнини кийган инсонга Аллоҳ таолонинг розилиги насиб бўлади, ғазабланиб, Аллоҳнинг тақдирига норозилик қилганга эса Аллоҳнинг ғазаби насиб бўлади. Аллоҳ шу ҳолатга тушишдан, Унинг ғазабига маъруз қолишдан барчамизни асрасин.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг гўзал одатларидан бири шу эдики, ўз асҳоблари билан ўтириб, гоҳо савол-жавоб тарзида ҳам уларга яхшилкини таълим берардилар. Бу сафар У зот муфлис деб улар кимни тушунишлари ҳақида сўрадилар. Араб тилида "афласа" (муфлис бўлди, ифлос этди) феъли қачонки, савдогар тижоратида зиёнга учраб, сармояси қўлдан кетиб, зарарга кирганда ишлатилади. Қарзларини узишга пули ҳам, сотиб пул қилишга молу матоси ҳам қолмаса бундай инсонни араблар муфлис бўлди дейдилар. Буни замонавий тилда банкрот бўлиш дейилади.

Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) асҳобдан охират муфлиси ҳақида сўрагандилар, улар эса дунё муфлисидан сўз этдилар. Ҳолбуки, бу дунёда зарарга кириб қолиш узоқ давом этмайди. Нари борса ўлим билан тугайди. Аммо, охират муфлисининг ифлоси узоқ давом этади ва жуда ҳам аянчли бўлади.

Охират муфлиси ўз кўнглида жаннатга биринчилардан кираман деб ўйлаб, маҳшар майдонида банкротга учрашини билмаган ва кутмаган ҳолда намозу рўзаб закоту ҳам ва умралардан иборат катта-катта ибодатлар билан келади. Аммо, у билан бирга Қиёмат майдонига унинг зулмлари ҳам келган бўлади, унинг эса хабари йўқ. Чунки, у ўзини сарҳисоб қилмаган, ўзининг нақадар зулмкор ва дилозорлигига эътибор қилмаган. Чунки, бу унинг табиати ва сажиясига айланиб қолган эди. Шу боис, Охиратда бир онда муфлис бўлиб қолишини асло ўйламасди. Бироқ, у эсидан чиқарган, хотиржам ухлаган, моғор босган виждони зарра қийналмасдан содир этган зулмлари уни қиёмат майдонигача таъқиб қилиб келганидан хабари йўқ.

Хуллас, илоҳий адолат қарор топадиган буюк Кунда унинг барча савобли амаллари у озор етказган, урган, сўккан, ўлдирган, туҳмат тоши отган инсонларга тақсимлаб берилади. Бу орада савоби қолмаса, уларнинг гуноҳлари бунинг елкасига ортилади, сўнгра эса дўзахга улоқтирилади.

Ҳа, азизлар ҳақиқий муфлис, ҳақиқий банкрот бўлган кимса бу охиратда банкрот бўлган инсон экан.

Муфлислик сабаблари

Ҳадиси шариф маъноларини диққат билан тафаккур қилган инсон қиёматдаги банкротлик, муфлислик сабабларининг бари битта нарсага бориб тақалишини кўради, гарчи кўринишлари турлича бўлса ҳам. У ҳам бўлса ўзгаларга турли шаклларда зулм ва озор бериш, моддий ва маънавий ҳақларга тажовуз қилиш, қул ҳаққини поймол қилиш.

Бандани ҳалокатга элтадиган ушбу нарсаларга бепарво бўлишга, уларни менсимасликка нима сабаб бўлади?..

Ўз амалига алданиб қолиш, намоз ўқияпман, рўза тутяпман, ҳаж ва умра қиляпман, ичмаяпман, чекмаяпман демак мен яхши одамман, жаннатга тушаман, дея ўз нафсини сарҳисоб қилмаслик, ўзини тергамаслик, қалбнинг руҳий тарбияга муҳтожлиги. Аллоҳ кечиради, дея Унинг афвига суяниб қолиш. Аллоҳ таолонинг макридан ўзни омонда деб билиш ва хотиржам бўлиб қолиш. Жоҳиллиги ва билимсизлиги туфайли Динни фақат маросимий ибодатлардан иборат деб ҳисоблаш.

Аллоҳ таоло барчамизни қиёмат муфлисларидан бўлиб қолишдан асрасин, ўз нафсини сарҳисоб қиладиган, кибрдан йироқ, Аллоҳнинг макри ва синовидан хотиржам бўлиб қолмаган ҳушёр ва солиҳ бандаларидан қилсин!..

Муфлис ким эканини биласизларми?..

Жаъданинг мавлоси Абу Яҳёдан ривоят қилинади: Мен Абу Ҳурайрадан қуйидаги ҳадисни эшитганман: Бир куни Расулуллоҳ алайҳиссаломга: “Ё Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, фалончи аёл кечалари (таҳажжуд) намозини ўқийди, кундузлари (нафл) рўзалар тутади, лекин тилида заҳар бор. Ўша (тили) билан қўшниларига озор беради. У тили аччиқ аёл”, дейишди. Шунда Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам: “У аёлда яхшилик йўқ, у дўзахдадир”, дедилар. Пайғамбаримиз алайҳиссаломдан яна сўрашди: “Ё Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, фалончи аёл эса фарз намозларининг ўзини ўқийди, рамазон рўзасининг ўзини тутади (яъни ортиқча, нафл ибодатлар қилмайди). Одамларга пишлоқ ва сузмалар эҳсон қилади. Унинг шундан бошқа айтарлик амали йўқ. Лекин у ҳеч кимга азият бермайди. Шунда Набий алайҳиссалом: “Ана шу аёл жаннатдадир”, дедилар.

Ушбу ҳадиси шариф бошқа кўплаб ҳадиси шарифлар қаторида ўзгаларга озор бериш ўта ёмон иш экани ва кечалари қоим, кундузлари соим бўлиш ҳам дилозор инсонга ёрдам беролмаслигига далолат қилади. Агар мазкур озорланаётганлар кишининг ўз қўшнилари, яқинлари бўлса унинг гуноҳи янада ортади. Ўзгаларга ва айниқса қўни-қўшниларига азия берувчи кимсада яхшилик, хайр йўқ, гарчи у айрим зоҳирий ибодатларда фаол бўлса ҳам. Чунки, дин бу олийжаноблик, гўзал хулқдир. Бадхулқ ва золим инсон намозу рўзага қанча полвон бўлмасин оқибати аянчли бўлади. Шунингдек, ушбу ҳадисдан амалда ўртамиёна бўлса ҳам ўзгаларга озор бермаслик намозу рўзада жуда тиришқоқ бўлиб лекин дилозор бўлишдан афзалроқ экани тушунилади.

Қиёмат кунида банкротга учрайдиган инсон ким бўлишини биласизларми?.. Айнан шундай дилозорлар бўлишади. Улар намоз, рўза ва закотдан иборат шу қадар катта амаллар билан келадиларки, лекин ўша тоғдек амалларидан зум ўтмай ҳеч нарса қолмайди. Чунки, уни сўккан, буни айблаган, наригининг молини еган яна кимнингдир қони тўккан бўлади.

Динда алданиш мана шундай бўлади. Айрим, балки, кўпчилик одамлар намозу рўзаю закотларни бериб, хайрия ишларда фаол бўлиб қолсалар ўзларини сирот кўпригидан ўтгандек омонда ҳис қиладилар ва дин фақат мана шу амаллардан иборат деб ўйлайдилар. Кимнидир сўкиш, дилига озор бериш, маънавий зарар бериш, кимгадир зарар етказиш, молини ейиш каби ишларни умуман гуноҳ деб кўрмайдилар ва ўзларини асло сарҳисоб қилмайдилар. Чунки, намоз ўқияпман, рўза тутяпман, ҳаж ва умраларни қиляпман, закот беряпман, демак мен дўзахдан нажот топаман деб ўйлайдилар. Ва мана шу нуқтада алданадилар. Чунки, бу ишлар диннинг бир қисми холос. Агар инсон ўзини тўғриламаса, хулқини гўзаллаштиришга ҳаракат қилмаса, дилозор ва бадхулқ бўлса юқоридаги амаллари тоғдек бўлса ҳам Қиёмат кунида саробга айланади.

Аслида эса намозу рўзалар инсонни тақво ва гўзал хулқ касб этишга бошлаши керак эди. Улардан мақсад ҳам шу эди. Аллоҳ таоло намозни фаҳш ва мункар ишлардан қайтаради, деган. Бу дегани "қайтариши лозим" дегани бўлади. Рўзани эса "шояд тақводор бўлсангиз" деб фарз қилганини айтади. Қачонки, намозу рўзалар инсоннинг хулқини ўзгартирмаса, қалбини иллатлардан покламаса демак унга ёндашувда хатога йўл қўйилаётган бўлади.

Абу Ҳурайра (разияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинишича, бир куни Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) асҳобларига хитоб қилиб шундай дедилар: "муфлис ким эканини биласизларми?". Саҳобийлар "муфлис бизнинг наздимизда (қўлида) на бир дирҳами (пули), на бир матоси (моли) қолган инсондир" дедилар. Шунда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи вас аллам) шундай дедилар: "Менинг умматимдан бўлган муфлис шундай инсонки, Қиёмат куни намоз, рўза ва закот (каби буюк амаллар) билан келади лекин, шу билан бирга буни сўккан (тили билан озор берган), бунга туҳмат тоши отган, бунинг молини еган, унинг қонини тўккан ва яна бирини урган ҳолда келади. Бунга савобларидан олиб берилади, унга олиб берилади... Бордию зиммасидаги зулмлар узилмасдан аввал савоблари тугаб қолса, анавилар (у томонидан зулмга учраганлар)нинг гуноҳлари олиниб унинг елкасига ортилади, сўнгра дўзахга улоқтирилади". Ҳадиси шарифни имом Муслим ривоят қилган.

Китоб ўқимайдиган одам кўп нарсадан ғофил қолаётганини, умри не-не маъно дурдоналари-ю ҳикмат жавоҳирларидан бебаҳра ўтаётганини англамайди.

Китобхон эса бепоён бир уммон олдидаги қайиққа эндигина ўтириб, дунё саёҳатига чиққан ва эшкакларни эшиб, бор-йўғи бирнеча юз метргина илгарилаган одамдек ҳис қилади, ўзини.

Уммоннинг ҳеч бўлмаса ўртасига етиш учун ҳали қанча вақт эшкак эшиши, бунинг учун умрининг қанча қисмини бериши лозим, шуларни ўйлаб "нега эртароқ бу ерга келмадим-а?!", дея ўтказган вақтига афсус-надомат чекади.

Чунки, китоблар олами бу ҳақиқий оламдир. Бу олам шу қадар кенг ва бепоёнки, умр тугаб қолмасдан ундан имкон қадар кўпроқ жойларни кўриб олиш, кўпроқ саёҳат қилиш лозим. Бунинг учун эса бошлаш керак. Агар бир йилда ўнта китоб ўқиса ҳам, ўн йилда юзта китоб ўқир экан, инсон. Ҳолбуки, юзта китоб бу жуда ҳам кам.

Қанчалик кўп билганим сари шунчалик кам билишимни англаб етяпман, деган сўз нақадар ҳақ. Инсон қанчалик кўп китоб ўқиган сари шунчалик кам китоб ўқиганини англаб боради.

Аммо, кўз қўрқоқ, қўл ботир, деганларидек, таваккал қилиб, битта китоб харид қилиб, бошлаш керак. Бу борада ўзингизни ўзгаларга қиёсламанг. Фалончи юзлаб китоб ўқиган мен эса бир дона ҳам ўқимаганман дея ўкиниш билан вақт ўтказманг. Шунчаки, бошланг, секин-аста ўзгарасиз.

@ziyo_ashraf

Шундан ҳам билинадики, дардларимизни орттириб, уларга қарши бардошимизни камайтирувчи ва изтиробларимиз алангасини янада юксалтирувчи нарса бу жорий ҳолатимизни биздан афзалроқ ҳолатда бўлганлар билан ёхуд ўтмиш қувончларимиз билан қиладиган муқоясаларимиздир.

Кўпинча кишининг ўз ҳолатини ўзгалар билан таққослаши хато қиёс бўлади. Чунки, бунда қўлидаги имкониятларга эътибор қаратмасдан, қўлдан бой берган нарсаларни зеҳнида асосий ўринга қўяди. Бундай қиёс эса инсонни ғамга туширади, ҳаётдан ҳафсаласини пир қилиб, умидсизлик жарига қулатади, ношукрлик сари етаклайди.

Яъни, бундай нотўғри қиёс ижобийлик бағишламайди кишига, балки, уни депрессияга туширади, Аллоҳга нисбатан ношукр бўлишга ундайди.

Аммо, қачонки, инсон ўз ҳолини ўзидан ёмонроқ ва оғирроқ ҳолатдаги инсонлар билан таққосласа ана шунда ўзидаги эътибор бермаётган, кўрмасдан келаётган, шукрини адо этмаётган кўплаб неъматлар юзага чиқади.

Шунинг учун ҳам ҳадиси шарифларда дунё масаласида ўзидан пастроқдагиларга назар солиш тавсия қилинади.

Абу Ҳурайра (разияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) шундай дедилар: "ўзингиздан пастдагиларга қаранг, ўзингиздан юқоридагиларга боқманг. Зеро, мана шу Аллоҳ таолонинг устингиздаги неъматларини паст санамаслигингиз учун энг лойиқ бўлган ишдир" (имом Муслим ва имом Термизий ривояти).

Ушбу ҳадиси шариф ўз ичига олган ибрат ва ҳикматларни шарҳласак катта бир китоб бўлиши мумкин. Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг бу муборак ўгитлари мажруҳ қалбларга шифо беради, ярим кўнгилларга таскин ва тасалли бағишлайди, уларни қаноат, шукр ва ризо ҳислари билан тўлдиради. Шунингдек, унга амал қилинганда ўзидан мол-дунё, обрў эътибор, чирой ва жисмоний саломатлик жиҳатидан муфаззал қилинганларга нисбатан ҳасад ва нафрат ҳисларига берилиб кетишдан сақлайди. Нафсни жиловлашга, тавозели бўлишга, сабр, шукр ва зуҳду тақво касб этишга ёрдам беради.

Қачонки, молу дунё ва соғлиқ жиҳатдан ўзимиздан ёмонроқ аҳволда бўлганларга назар солсак, Аллоҳ таоло бизга ато этган кўп неъматларни кўра олар эканмиз.

Толстой айтади: "шикоят қилаётганимиз ҳаёт эҳтимол кимнингдир орзусидир".

@ziyo_ashraf

Қиёс

Бир кўзи ожиз одамни чиройли бўлмаган аёлга уйлантиришибди. Эр ўз аёлининг чеҳрасини кўра олмагани учун бошида ҳеч қандай муаммо юзага келмабди.

Кунлардан бир куни у инсоннинг кўзларини жарроҳлик йўли билан даволаш имкони пайдо бўлибди. Докторлар аёлга "яқинда эрингизнинг кўзи кўрадиган бўлади, лекин сиз бу амалиётни қабул қиласизми? Унга розилик берасизми?" деб сўрашибди.

Аёл узоқ ўйлабди, эримнинг кўзи очилгач, мени севмай қўяди, ҳатто мендан юз ўгиради, деган хавотир унинг фикру хаёлини қуршаб олибди. Аммо, турмуш ўртоғини азбаройи яхши кўрганидан, унинг учун фойдали бўлган нарсани танлабди.

"Майли, унинг кўзлари очилса бас, ундан сўнг мени истамаса ҳам майли", дебди ўзига ўзи ва амалиётга розилик берибди.

Жарроҳлик амалиёти муваффақиятли кечиб, беморнинг кўзларидаги боғич олинадиган вақт келгач, кеча-кундуз унинг ёнидан жилмаган вафодор рафиқасининг юраги ҳаяжон ва изтиробдан қинидан чиқиб кетгундай тез ва шиддат билан ура бошлади.

"Эрим мени кўрса, ҳафсаласи пир бўлади, мендан кўнгил узади" деган хавотир ҳали-ҳануз уни тарк этмаганди, чунки.

Беморхонада фақат эр-хотин иккиси эди.

Бироқ, кутилмаган нарса юз берди. Эр кўзларини очар-очмас қаршисида кўрган аёлига "сен нақадар гўзал экансан!", деди.

Бу ибратли ҳикоядан икки хил сабоқ олиш мумкин:

Биринчиси, эр аёлини кўзи билан эмас, қалби билан севган. Зотан, унинг аёли зоҳиран гўзал бўлмаса-да ботини гўзал эди. Шу боис, унинг ташқи кўриниши эр учун муҳим бўлмаган.

Иккинчиси эса, эр аввал ҳеч қандай аёл зотини кўрмагани учун унда ўзгалар билан солиштириш имкони бўлмаган.

Ҳаётда кўп ғам ва аламларимиз қиёслаш ортидан келади. Дард ва оғриқ, алам ва изтироблар нисбий бўлиб, солиштириш туфайли кўпайиб озайиши мумкин.

Доим ўз ҳолатимизни ўзгалар билан таққослаймиз ва ҳаётдан норози бўламиз. Тўрт мучаси соғ бўлган инсонларни кўрганда ўзимиздаги хасталикларни катталаштирамиз.

Иқтисодий масалада ҳам шундай: ўзимиздан бойроқ, ўзимиздан муваффақиятлироқ инсонларни кўрганда ғамга ботамиз.

Ўзгалар билан қиёслашни қўйинг, ҳатто ўзимизни ўзимиз билан қиёслаганда, бугунги бахтсиз ҳолатимизни ўтмишдаги қувончли кунларимиз, бахтли онларимизга қиёслаганимизда ҳам дард-дунёмиз қоронғи бўлиб кетади.

Шунинг учун айтадиларки, аввалдан осон ҳаётга ўрганган, егани олдида емагани ортида бўлган, дабдабали ҳаёт кечирган инсонлар бирдан пастга тушиб қолсалар, молу дунёлари қўлдан кетса, янги воқеликка кўниколмай қийналиб қоладилар.

Нима учун шундай?..

Чунки, бундай инсон ўзининг машаққатли кунларини аввалроқдаги фаровон ҳаётига таққослайверганидан дарди ҳам ортаверади.

Агар эскидан оддий ҳаёт кечирганда эди, қийинчилик кўрганда эди, фақирликнинг аччиқ таъмини тотганда эди, ҳаётида юз берган кескин ўзгаришлар, пулсизликлар эҳтимол уни бу қадар ларзага солмаган бўларди.

Бунга бир мисол келтираман. Ҳар куни югуриб-елиб, ўйнаб-кулиб юрган инсон бирдан тўшакка михланиб, оёқ-қўли ишламай қолса, унинг руҳий ҳолати туғилгандан бери ногирон бўлган инсон билан бир-хил бўлади, деб ўйлайсизми?.. Эҳтимол, у сиқилавериб, ўзини адои тамом қилади. Аммо, туғилгандан бери ёки гўдаклик чоғидан ногиронлик аравачасида юрадиган инсон эса ҳаётдан завқ олиб, ўз ҳолатидан мамнун бўлиб яшашда давом этаверади.

Ё бўлмаса, кейинчалик аъмо бўлиб қолган бир рассомнинг руҳий изтироблари билан туғилишдан кўзи кўрмайдиган инсоннинг руҳий ҳолати бир-хил бўлиши мумкинми?.. Ваҳоланки, айни дамда уларнинг вазияти бир-хил, дардлари муштарак, аммо ўз мусибатларига қарашлари ҳар-хил.

Худди шунга ўхшаб, бугунги қийинчиликларимизни азалдан чекиб келаётган бўлсайдик, уларнинг ҳозирги мавжудиятига қарамай умуман ҳис қилмасдик. Ҳатто, улардан қайсидир маънода лаззат ҳам олаётган бўлардик. Агар, аввалроқ бугунгидан ёмонроқ кунларни кўрган бўлсайдик, бугун муаммо сифатида кўраётган нарсаларимизнинг кўпини эҳтимол муаммо ҳисобламасдик.

Иван Гончаров "Обломов"да ҳаётнинг икки юзини бир жумлага сиғдиришга ҳаракат қилиб, шундай дейди: "кимдир ҳар куни эрта билан ишга кетиб, кеч соат бешгача ишлаш мажбуриятида бўлгани учун ғам чекса, кимдир бундай бахтдан маҳрумлиги учун хўрсинади".

Қачонки, парда кўтарилса...

Иймон бу вақт масаласидир. Аллоҳ таоло "бас, ким хоҳласа иймон келтирсин, ким хоҳласа кофир бўлсин" (Каҳф сураси: 29-оят) дер экан, инсон учун фақат икки йўл борлигига ишора қилган: иймон ёки куфр йўли.

Чунки, Аллоҳ таоло инсонларга яхшиликни ёмонликдан, ҳақни ботилдан ажратувчи ақл берган, унга қўшимча равишда ҳидоятга чақирувчи оятлар нозил қилган, пайғамбарлар юборган. Ортиқ, унинг қаршисида икки йўл мавжуд: ё ақлу тафаккури, онгу зеҳнини тўғри ишлатиб, ҳидоятга эргашади ёки уларни ишлатмай ёхуд нотўғри қўлланиб, ҳақдан юз буради. Ва ҳар иккала ҳолатда ҳам ўз танловининг натижаси билан юзлашади.

Иймон келтиришдаги ушбу танлов вақт масаласидир. Яъни, инсон бу дунёни тарк этар экан албатта ва албатта ҳақ нималигини англайди. Аллоҳ таолонинг биру бор зот экани, яккаю ягона ҳақ маъбуд экани, унинг рисолалари ҳақ экани, жаннат ва дўзах ҳам ҳақ эканига яқийнан имон келтиради. Аммо, бу вақтдаги иймон соҳибига манфаат бермайдиган иймон бўлади.

Инсон то бу дунёни тарк этмагунча ғафлат уйқусида бўлиши, вафот этганда оламнинг ҳақиқатини англаб етишига ишора қилиб, ҳазрат Али (разияллоҳу анҳу) "одамлар уйқудадирлар, қачонки, ўлсалар уйғонурлар" деганлар. Дарҳақиқат, шундай. Бу дунё бозорида, пасту баландликларида, қувонч ва ташвишларида мутақаллиб бўлган инсоният мудроқ ҳолдадир. Ва бу мудроқлик, эътиборсизлик, ғафлат, ҳақиқатдан кўз юмиш то ўлим они келгунча давом этади. Ўлим они келганда инсон уйғонади, эътиборсизлик билан юз ўгиргани ҳақиқатларга уйғонади, кўзлари очилади.

Шунинг учун ҳам Аллоҳ таоло: "(эй инсон), аниқки, сен бу (оғир Кун)дан ғафлатда эдинг. Бас, Биз сендан пардангни очиб юбордик. Энди, бу Кун сенинг кўзинг жуда ўткирдир" (Қоф сураси: 22-оят), дейди.

Инсон бу дунёнинг тузилиши, ундаги қонуният, одамлар, уларнинг интилишлари, ҳою ҳаваслари, муаммолари, табиатлари тақозосига кўра ҳаракат қилишлари, уруш-юришлар, тараққиёт, дабдабали ҳаёт ва ҳоказолардан иборат парда ила охиратдан, борлиқнинг асл ҳақиқатидан, ўзининг моҳиятидан тўсилгандир. Хўш, бу пардани нима кўтаради?.. Ақл, тафаккур, ҳақиқатни излаш, омон қолиш инстинкти, зиёнкор бўлиб қолишдан қочиш, ҳидоятни топиш, ўз ақлига юқори баҳо бериб, ўзига бино қўймаслик балки ҳаққа бўйсуниш ушбу пардани кўтаради инсон кўзидан.

Агар бундай бўлмасачи, у ҳолда барибир бир кун мазкур парда кўтарилади. Бироқ, унда кеч бўлади.

Жалолиддин Румий “кўзни юмгил, кўзга айлансин кўнгил!”, дер экан айнан шу нарсани ирода қилган. Яъни, эй инсон, сенинг кўзинг фақат ҳақиқатлардан тўсиб турган пардани кўряпти, холос. Шундай экан, ҳақиқатларни топишда жисмингдаги кўзларга суянма. Уларни асос қилма, балки, оламга кўнгил кўзинг ила боқ, тафаккур ила назар сол токи, қаршингдаги парда кўтарилсин, демоқчи.

Оламга қалб кўзи, ақлу тафаккур кўзи ила боқиб, ҳақни излаган инсон албатта ҳаққа етишгусидир, ундан парда кўтарилгусидир. Ортиқ, у ўлим онини кутиб яшашининг ҳожати йўқ. Балки, бу дунёда иймони қай даражада бўлса, ўлгандан кейин ҳам ҳеч нарса ўзгармайди.

Шу маънода ҳазрат Али (разияллоҳу анҳу)нинг яна бир сўзлари ҳам бор. У киши айтадиларки: "Аллоҳга қасамки, агар парда кўтарилса, ишончим зиёда бўлиб қолмайди". Чунки, у кишининг иймону ишончи, яқийни парда очилишидан аввал ҳам, парда очилганидан кейинги ҳолати кабидир.

Шундай экан, эй инсон, қалб кўзингни оч, бу дунё бозоридаги шовқин-сурон, жоҳил оломон, дунёга хос бўлган ташвишлар, шодликлар сени асл ҳақиқатдан чалғитиб, ҳақ томон қадам босишдан тўсиб қўймасин. Зотан, сенинг синовинг ҳам шунда, мазкур чалғитувчи нарсалардан, фитналардан омон қолишда. Шудир сенинг имтиҳонинг.

Имтиҳондан зинҳор йиқилма, на ўлур, жон дўстим!.. Йўлингни йўқотиб қўйма!..

@ziyo_ashraf

Файзуддин Мўмин ўзининг фейсбук саҳифасида ёзмоқда:

11 ёшли қизим китоб жинниси, индамасак кунига 15 соатлаб ўқийверади. Кеча ўртоғиникидан китоблар олиб келибди. 535 бетлик фантасика жанридаги китобни бир кунда ўқиб тугатди, бугун иккинчи қисмини бошлади.

Ҳаддан зиёд ўқийвергани учун Киндл электрон ўқигичини 6 ойга олиб қўйгандим. Икки ҳафта олдин бергандим яна ётволиб ўқияпти. Кечаси уйғониб кетиб қарасам қоронғуда Киндлда ўқиётган экан. Шу даражада қаттиқ яхши кўришига ҳайрон қоламан. Ҳари Потернинг 7та сериясини ҳам беш мартадан ўқиганман дейди.

----------------------------------------------

Жуда ҳам ҳавас қилишга арзигулик ҳолат. Бу ҳам қайсидир маънода бахт. Чунки, болаларни китоб ва мутолаага муҳаббатли қилиб ўстириш осон эмас ва ҳамма ҳам бу ишнинг нечоғли муҳимлигини англайвермайди.

Умид қиламизки, шундай инсонлардан келажакда албатта жамиятга ва инсониятга фойдаси тегадиган зиёли ва олима қизлар етишиб чиқажак, иншоаллоҳ.

@ziyo_ashraf

Шунда у мазкур пулларни нг барчасини ўғлини олим қилиш учун сарфлаганини айтади.

Муслима оналаримиз қадимда шундай бўлганлар, ўз фарзандларини илмли қилиб етиштириш учун ўзларидан кўп нарсаларни фидо қилганлар. Керак бўлса, ўз молу мулкларини, тилла тақинчоқларини, вақтларини сарфлаб фарзандларини гўзал равишда етиштирганлар. Уммат шунинг учун олий бўлган.

Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бир ҳадисларида инсонларни бўлажак зурриётлари учун она танлашга буюрганлар. Чунки, онанинг қандайлиги фарзандларнинг келажаги, хулқ-атвори ва бошқа ҳаётий ҳолатларига бевосита таъсир кўрсатади.

Илмнинг аҳамиятини билмайдиган аёл фарзандларига илм йўлида ёрдамлашиш тугул, билиб ёки билмасдан уларнинг йўлига тўғаноқ бўлади. "Ўқиб нима қиберарди, манга, шаҳар оберармиди?!" деганга ўхшаш сийқаси чиққан аҳмоқона гапларни ўзига шиор қилиб олади. Нодонлиги сабабли болаларига маънавий зарар етказади.

Ота зиёли бўлса ҳам она унинг акси бўлса, илм машаққати ва аҳамиятини ҳис қилмаса, отанинг ҳаракатлари охир-оқибатда йўққа чиқади.

Айни чоғда, илм-маърифат муҳимлигини ҳис қилувчи она эри вафот этган ёхуд ажрашган ёлғиз она бўлган тақдирда ҳам бир амаллаб, тиришиб болаларини ўқитади ва бу йўлда кўп нарсани, ўз вақти, меҳнати, уйқуси ва молини фидо қилади. Ва пировардида кўзланган натижага эришади. Чунки, у яхши билади, илм ҳосил қилиш осонмаслигини, талаба бўлиш ва университетда ўқиш нақадар машаққатли иш эканини ва шунга кўра ҳаракат қилади. Фарзандларига илм олишларида кўмакчи бўлади, сабр қилади, ёрдамлашади. Ахир, болани ўқимишли қилиш, олим қилиш асло осон эмас. Бу ҳар қандай жисмоний меҳнатдан қийинроқ бўлган иш. Аммо, улуғ иш, Аллоҳ ҳузурида ажри буюк бўлган иш.

Давлатлар ва жамиятлар мана шундай оналар туфайли юксалади, инсоният шундай оналар соясида илм нуридан баҳраманд бўлади. Жаннат оналар оёқлари остида деганда, айнан шундай солиҳа, маърифатли ва солиҳ ва олим зурриётлар етиштирувчи оналар ирода қилинган бўлса не ажаб.

Фарзандларни зиёли ва илмли қилишда отадан кўра онанинг роли муҳимлиги ҳақида айтдик. Чунки, она илм зиёсидан узоқ бўлса, унинг нечоғли муҳимлигини ҳис қилмаса болаларини илмдан узоқлаштиради, гарчи ота уларнинг илм олишларини қаттиқ хоҳласа ҳам.

Бордию акси бўлса, яъни ота болаларининг ўқишига эътиборсиз бўлиб, она уларнинг олим бўлишларини истаса у ҳеч кимга қармасдан, ҳеч қандай тўсиқ ва қийинчиликларга парво қилмасдан барча боласини ўқитади. Бу бир мўъжиза аслида.

Ҳаётда бунга мисоллар жуда кўп. Ҳар қандай олим, зиёли ва муваффақиятли инсонни кўрсангиз билингки, унинг бу ютуқ ва муваффақиятлари ортида меҳрибон ва фидокор она турибди. Агар она худбин бўлса, ўз нафсидан болалари учун нималарнидир қурбон қилиш унинг одатларига кирмаса унинг фарзандлари ҳаётда катта муваффақиятга эришишлари жуда қийин бўлади.

Имом Бухорийнинг имом Бухорий бўлишларига сабабчи у кишининг меҳрибон ва ўктам оналари эди. Оталари вафот этиб кетган, аммо шунда ҳам оналари ҳам ота, ҳам она бўлиб, у зотнинг ўқишларига жиддий аҳамият бердилар. Ёшликларида кўзлари кўрмай қолганда бир неча ойлар давомида кечалари таҳажудга утриб, Аллоҳга ёлвориб, шифо сўрадилар. Натижада у кишининг кўзлари қайта очилди. Ўз эридан қолган молу мулкни шу фарзандларининг таълими учун аямасдан сарфладилар. Бухородаги барча илмларни олиб бўлгач, у киши билан Ҳажга бориб, у ерда таълимни давом эттириш учун Муҳаммад ибн Исмоилни Ҳарамайнга ташлаб келдилар. Шундан сўнг, имом Бухорий яна 16 йил давомида илм талабида юриб, забардаст олим бўлиб етишдилар. Агар онанинг бу фидокорлиги бўлмаганда бу даражага ета олармидилар?!..

Тобеинларнинг катта олимларидан, ҳадис ҳофизи ва мужтаҳид фақиҳларидан бўлган Рабийъа ар-Раъйнинг ҳам олим бўлишига айнан онаси сабабчи бўлган. У кишининг отаси Суҳайла исмли аёлга янги уйланган бўлади ва унга ўттиз минг динор ташлаб ўзи Хуросон юртларига сафарга чиқади. Бу вақтда Рабийъа онасининг қорнида эди ва отасининг бундан хабари йўқ эди.

Рабийъанинг отаси Фаррух шу кетгани бўйича йигирма етти йил йўқ бўлиб кетади. Фаррух йигирма етти йилдан сўнг Мадинага келиб, масжиди набавийга кирса у ерда катта бир давра йиғилган ва уларга Рабийъ арРаъй дарс бермоқда. Фаррух эса бу олим йигитнинг ўз ўғли эканидан бехабар. Кейин, Мадинани айланиб, кечга томон ўз уйига борди. Уйга кирса бегона эркак бор, шартта қиличини суғуриб унга ҳужум қилмоқчи бўлди, бироқ унинг аёли Суҳайла чиқиб қолиб, ўртага тушиб, бу сенинг ўғлинг, дея зўрға тўхтатиб қолди. Фаррух хотинидан қолдирган пулларни сўради.