**​Инсон психикасини нима бузади?

Ёзувчи Марк Твен ўзининг теран фикрлари, гапга тўн кийдирадиган таъбирлари билан машҳур эди.

Нима учун одамлар ўз ҳаётини яшашдан қўрқишади? Нима учун ота-оналар болалигидан ҳамма учун яхши бўлиш керак, деган фикр билан илҳомлантирадилар? Бу психикага қандай таъсир қилади? Бу инсон бутун ҳаётини ўзига эмас, балки жамиятга бағишлашига таъсир кўрсатади.

Марк Твен бир куни шундай деган эди:

Ҳамма учун яхши бўлиш инсонни чарчатади

Одамнинг аутоагрессияси, яъни ўз-ўзига йўналтирилган тажовузкорлиги туфайли у чарчайди. Бари уларнинг бажарилмаган истаклари туфайли.

Aйтганча, ёзувчи ўзи учун янгича яшашни бошлашда нима қилиш кераклиги ҳақида маслаҳат берган:

Ўзингизга бўлган эътиқодингизни бузишга ҳаракат қиладиганлардан сақланинг. Буюк одам, аксинча, буюк бўлишингиз эҳтимоли бўлган туйғуни илҳомлантиради.**

Samarali muloqotning 5 ta muhim qoidasi.

1. Suhbatdoshni samimiy maqtang. Lekin nooʻrin va ortiqcha matqov sizning zararingizga ishlashini ham unutmang. Shunchaki undan biror yaxshi sifatni toping va gap orasida qistirib keting.

2. Tinglang. Odamlar oʻzini tinglashlarini xohlashadi. Tinglashni bilsangiz, suhbatdoshning ishonchiga kirasiz, unga yoqib qolasiz.

3. Savollar soʻrang. Savol soʻrash sizni yaqinlashtiradi. Suhbatdosh meni tinglayapti ekan, deb ichida xursand boʻlib ketadi.

4. Ochiq boʻling. Bu tana harakatida ham bilinib tursin. Yuzda biroz tabassum, qoʻllar koʻkrak qafasida birlashtirilmagan (qoʻllarni birlashtirish yopiq holat). Kafeda oʻtirgan boʻlsangiz, orangizda kofe chashkasi, sumka va h.k.lar boʻlmasin. Kofe chashkasini bir qoʻlda ham ushlasa boʻladi, ikki qoʻllab tutib turish – yopiq holat.

5. Koʻz kontaktini taʼminlang. Suhbatdoshning koʻzlari rangini aniqlashga harakat qiling. Koʻzlarni olib qochmang.

Psixologiya

Ota-onalar 13 yoshli oʻsmirlarda quyidagi psixologik oʻzgarishlarni hisobga olishlari kerak:

♦️ jahli tez chiqadi;
♦️ taʼsirchan, oʻziga tez oladi (soʻzlarga, munosabat, harakatlarga);
♦️ oʻziga ishonchi yoʻq (shuning uchun oʻzlarini tasdiqlashga harakat qiladilar).

Atrofdagilar bilan munosabati

Oʻn uch yoshli bolalar mustaqillikka intiladilar, garchi ular deyarli toʻliq ota-onalariga qaram boʻlsalar ham. Shu asosda nizolar kelib chiqishi mumkin. Bir tomondan, onalar va otalar bolaga huquq va majburiyatlarga va ega ekanligini va ular bir-birlariga bogliqligini tushuntirishlari kerak. Boshqa tomondan, siz ularning xizmatlarini, foydali ishlarini va oqishdagi muvaffaqiyatlarni qadrlashingiz kerak - yaʼni ularni kundan-kunga yetuk bolib borayotgan shaxs sifatida jiddiy qabul qilishingiz kerak. Osmirlar kopincha kattalar (qarindoshlar, oʻqituvchilar, boshqa odamlar) bilan nizolarga duch kelishadi. Asosiy sabablar \- oʻzlarini tasdiqlash va ajralib turish istagi. Bolalar mavjud qoidalarga rioya qilishni emas, balki ozining o`ziga xosligi bilan hayratga soladigan harakatlar va xatti-harakatlarni tanlaydilar.
Bu vaqtda doʻstlar juda muhim. Oʻsmirlar jamiyati guruhlarga boʻlingan boʻladi. Xar bir guruh ishtirokchilari umumiy farqlovchi xususiyatlarni (soch rangi, soch turmagi, kiyim uslubi, muloqot) topishga intilishadi.
Aksariyat zamonaviy oʻsmirlarda afzalliklari, didlari va ijtimoiy doiralardagi xatti-harakatlari ijtimoiy tarmoqlarda deyarli toʻliq aks etadi.

💁‍♀️ Qiyin paytlarda psixologik jihatdan chidamli bo'lish usullari.

~ har kuni minnatdor bo'lgan kamida 3 narsani yozib qo'ying.
~ begonalar bilan tortishmang.
~ muvaffaqiyatlaringizni tez-tez nishonlang.
~ o'zingizni boshqalar bilan taqqoslashni to'xtating va o'zingizga e'tibor qarating.
~ o'zingizni zaif bo'lishga imkon bering.
~ anchadan beri ishlatmagan narsalardan xalos bo'ling.
~ ko'proq ijobiy so'zlardan foydalaning.
~ muntazam ravishda o'zingiz bilan vaqt o'tkazing .

•••Kitob o'qishning afzalliklari•••

✅Ko'p kitob o'qiydigan bolalar darslarni yaxshi o'zlashtirishadi.

Tadqiqotlarda aniqlanishicha, kitob o'qishni xush ko'radigan bolalar maktabda ham yaxshi o'qishadi. Ular grammatikani ham, matematikani ham yaxshi o'zlashtirishadi.
Mutolaa asabni tinchlantiradi.

✅Kitob o'qish asabni tinchlantirishda eng samarali usul hisoblanadi. Atiga olti daqiqa kitob o'qish asabiylashishga barham beradi.

✅Mutolaa qalbni yumshatadi.

Kitob o'qish jarayonida o'quvchi qahramonlar bilan birga bo'ladi. Ularning quvonch va tashvishlariga sherik bo'ladi. Badiiy asar o'qigan odam hayotda ham boshqalarning his-tuyg'ularini yaxshi tushunar ekan.

✅Mutolaa miya faoliyatini yaxshilaydi.

Kitob o'qish miyadagi asab tolalari sonini oshiradi.

✅Mutolaa tushkunlikka qarshi kurashishga yordam beradi.

Kitob o'qish tushkunlikni davolashning eng samarali vositasidir. Tushkunlikka chalingan bemorlar kitob o'qishni boshlaganlaridan so'ng ularning tushkunlikka tushish holatlari kamayadi.

#Foydali_maslahatlar

ASABLAR TOLIQQANDA NIMA QILISH KERAK!

Shifokorlarning ta’kidlashlaricha, meva-sabzavotlarni iste’mol qilish yoki hidlash bosh miya faoliyatini yaxshilaydi. Shu bois ko‘proq meva iste’mol qilish juda ham foydali ekanligini doimo yodda tutaylik. Xususan, sabzi yeb turilsa (xom holda yeyilsa yoki sharbati ichilsa), miyada moddalar almashinuvi yaxshilanib, xotira kuchayadi.

🥦Karam ham miya faoliyati uchun juda foydali. Xom karamni mayda to‘g‘rab, ozroq o‘simlik yog‘i qo‘shib iste’mol qilinsa, tarkibidagi moddalar asabiylashgan odamni tinchlantiradi.

🍋 Ertalab limon choy ichib turish asab tizimini tetiklashtiradi, yangi axborotlarni qabul qilishni yaxshilaydi. Yaxshi pishgan sap-sariq limon vaqti-vaqti bilan hidlab turilsa, kayfiyat yaxshilanadi.

🌶 Kayfiyatingiz doimo yaxshi bo‘lishi uchun oz-ozdan qalampir yeb turing. Qalampir tarkibidagi xushbo‘y moddalar ruhiyatdagi noxushlikni tezda tarqatadi.

✔️ Aqliy mehnatdan charchaganda yoki ruhan toliqqanda piyoz iste’mol qilish kerak. Piyoz miya, asab hujayralarini kislorod bilan ta’minlaydi.

🌰 Anjir murabbosi va sharbati bosh miya uchun nihoyatda foydali. Anjir qonning quyuqlashishiga yo‘l bermay, miyaning kislorod bilan ta’minlanishini yaxshilaydi.

🎨 Ijodiy ish bilan shug‘ullanuvchilar ovqati tarkibida doim zira bo‘lgani ma’qul. Ziradagi efir moyi miya asab hujayralarini oziqlantiradi.

🍐 Kayfiyatning ko‘tarinki bo‘lishi uchun nok yeyish kerak ekan. Nok miyada qon aylanishini yaxshilab, tanada to‘plangan zaharli moddalarni yo‘qotadi. Yaxshi pishgan nokni hidlaganda asab tinchlanadi.

🍎 Miyaga o‘rnashib, doim kayfiyatni xira qilib turadigan voqea-hodisalarni unutish uchun xushbo‘y olmani hidlash va to‘yib-to‘yib yeyish kerak. Olma kishining ish qobiliyatini tiklaydi.

Стресс гормони — КОРТИЗОЛ

Кортизол — стрессли вазиятларда ишлаб чиқариладиган биологик фаол гормондир. Агар танада у жуда кўп бўлса, унда одам уйқусизлик, мушак массасининг йўқолиши ёки аксинча, семириб кетиши мумкин.

Кортизол организмда бир вақтнинг ўзида бир нечта муҳим функцияларни бажаради:
- қондаги глюкоза даражасини тартибга солади;
- асаб тизимини қўллаб-қувватлайди;
- мия фаолиятини фаоллаштиради;
- қон босимини назорат қилади;
- инфекциялардан ҳимоя қилади.

Кортизолни қондаги миқдори ортиши кўплаб нохуш оқибатларга олиб келиши мумкин:
- мушак тўқимасини емиради;
- суякларнинг мўртлигини оширади;
- метаболик касалликлар ривожланади;
- қонда шакар даражасини ортиб кетиши;
- қорин бўшлиғида, шу жумладан ички органларда ёғ тўқималарининг тўпланиши;
- тестостерон ишлаб чиқаришнинг пасайиши;
- иммун тизимининг заифлашиши;
- овқат ҳазм қилишни бузилиши (диарея, ич қотиши);
- юрак ўйнаши;
- уйқусизлик, тез ухлаб қолмаслик;
- тез чарчаш;
- асабийлашиш, тажовузкорлик;
- қалқонсимон безнинг нотўғри ишлаши.

Қонда кортизол миқдорини пасайганлиги белгилари:
- гипотензия;
- тери пигментациясининг кучайиши;
- бош айланиши, ҳушдан кетиш;
- юрак уриш тезлигининг ошиши;
- гипогликемик ҳолат;
- вазн йўқотиш ёки семириш;
- қорин бўшлиғида оғриқ;
- ҳайз кўришдаги муаммолар;
- соч тўкилиши ва тирноқларнинг мўртлашиши;
- заифлик, жисмоний фаолиятни бажара олмаслик;
- жинсий дисфункция;
- турли органларда неоплазмаларнинг ривожланиши.

Гормон даражасини нормал чегарада ушлаб туриш учун соғлом турмуш тарзига риоя қилиш, соғлом овқатланиш, стрессдан ўзингизни ҳимоя қилишингиз керак!