Isroilning Livandagi peyjer, telefon, kompyuter va boshqa turli xil gadjet va qurilmalarni masofadan portlatib yuborishi inson hayoti uchun katta yo'qotishlar keltirdi. Bu hodisa texnologiya qudrati va uning qanchalik xavfli ekanligini yana bir bor ochib berdi. Ayniqsa, “Snowden” filmidagi masofadan turib kompyuter portlatilishi haqidagi qismi, real hayotimizda sodir bo'lmoqda.

Bu voqea texnologiyaning nafaqat rivojlanish, balki katta xavf manbai ekanligini ko'rsatdi. Agar istalgan qurilma masofadan boshqarib portlatilsa, har bir inson hayoti xavf ostida qoladi. Albatta, biz endi bunday holatlarga befarq qaramasligimiz kerak.

Shuning uchun, mamlakatimizda yaxshi mutaxassislarni ushlab qolib, ular uchun zaruriy sharoitlarni yaratish kerak. Ta'lim va harbiy sanoatda tezkor yangiliklar qilishimiz zarur, chunki bu nafaqat xavfsizligimiz, balki kelajagimiz uchun ham juda muhim. Texnologiya bizga tahdid emas, kuchli himoya manbaiga aylanishi kerak.

Nurmuhammad Nursaidov

@Nursaidovuz

#flutteruz#flutterdars#calculator Flutterda Calculator UI yasaymiz. Amaliyot👉 https://youtu.be/UB_2qdvr5gM

Kalkulyatorning UI qismini oddiyroq holatda yasashga harakat qilamiz. Bundan osonroq usullar ham mavjud. Biz ko'proq vidjetlar ustida amaliyot qilganimiz uchun video cho'zilib ketdi.

⚙️ @FlutterDasturchi

Dasturchi nima ish qiladi?

– "Universitetdan kim (qaysi soha mutaxassisi) bo'lib chiqasan?"
– "Dasturchi"
– "Dasturchi nima ish qiladi?"

~~~

2014-yil Toshkent shahridagi Inha Universitetida o'qishni boshlaganimda uzoq-yaqin tanishlar shunaqa savollarni ko'p so'rashardi. U paytda o'zim ham yaxshi bilmaganim uchun "dasturchi ilova, vebsaytlar yaratadi" deb javob berardim.

O'ylab qarasam, bor-yo'g'i 10 yil oldin ham dasturchilik kasbi O'zbekistonda odatiy kasb hisoblanmagan ekan. Ko'p odamlar dasturchilar nima ish qilishini bilishmagan. Hozir ko'pchilikda dasturchi deganda qandaydir tushuncha bor.

Quyida dasturchi qiladigan asosiy ishlar:

● Dizayn yaratadi. Dasturni qanday qurish kerakligi, har xil qismlar bir-biri bilan qanday bog'lanishi kerakligini, yoki dasturning kichik bir qismi qanday ishlashi kerakligini ko'rsatib beradigan dizayn. Xoh butun bir dastur uchun, xoh uning bir qismi uchun bo'lsin, aksariyat dasturchilar dizayn yaratadi (ilova qanday ko'rinishi kerakligi haqidagi dizayn bilan adashtirmang).

● Reja tuzadi. Proyektdagi qilinishi kerak bo'lgan ishlarni rejalashtiradi. Bu shunchaki bir o'tirishda qilinadigan reja emas. Ba'zi dasturchilar butun jamoa uchun reja tuzishiga to'g'ri keladi: kim nima ish qilishi kerak, qancha vaqt ketadi, qanday risk bo'lishi mumkin, ... .

● Kod yozadi. Yuqoridagi dizayn va rejaga asoslanib, dasturlash tillaridan foydalangan holda kompyuter tushunadigan ko'rsatmalar to'plamini yozib chiqadi. O'sha ko'rsatmalar to'plami "kod" deb ataladi. Dasturchi kod yozadi, kod o'chiradi, kod o'zgartiradi.

● Yana kod yozadi. O'zi yozgan kodni tekshiradigan, to'g'ri ishlashini isbotlab beradigan kod yozadi. Bunday kod "test" deyiladi.

● Kod o'qiydi. Dasturchi odatda boshqa dasturchilar bilan birga ishlaydi hamda oldin boshqalar yozib ketgan kodlarni rivojlantiradi. Shuning uchun ishlash davomida juda ko'p kod o'qiydi. Yozganidan 10 barobar ko'proq kod o'qishiga to'g'ri keladi.

● Kod tekshiradi. Dasturchi o'zining va boshqalarning kodini yaxshilab tekshiradi. Kamchiliklar bo'lsa to'g'rilaydi yoki boshqalarga aytadi.

● Dasturdagi xatoliklarni to'g'rilaydi. Deyarli har doim dasturda katta-kichik xatoliklar chiqib turadi. Uni "bug" deymiz. Dasturchi shunday xatoliklarni to'g'rilaydi, ya'ni "debug" qiladi.

● Uzoq vaqt o'ylanib yuradi. Ayrim "bug"larni to'g'rilash oson bo'lmaydi. Ular qayerdan kelayotganini topish bir necha daqiqadan bir necha kungacha cho'zilishi mumkin. Ba'zi dizaynlar juda murakkab bo'ladi va chuqur e'tibor talab qiladi. Shunday paytda dasturchini o'ylanib yurganini ko'rasiz.

● Dasturni doim yaxshilab boradi. Dastur bir marta qurib, tugatiladigan narsa emas. Uni doim rivojlantirib bormasa, vaqt o'tishi bilan eskiradi.

● Hujjatlar yozadi. Ha, dasturchilar ham hujjat ishlari bilan shug'ullanadi:
- yuqorida aytib o'tilgan dizayn ("design doc");
- dasturni qanday ishlashini tushuntirib beradigan hujjat;
- proyekt plani;
- o'zgarishlar tarixi;
- proyektni vaqtida tugatishga halaqit berishi mumkin bo'lgan omillar;
- va hokazolarni yozib boradi.

● Boshqalar bilan birga ishlaydi. Dasturchi boshqa dasturchilar, proyekt menejerlari, har xil jamoalar bilan hamkorlikda ishlaydi. Mitinglarda qatnashib, proyekt qanday ketayotgani haqida report beradi va boshqalardan report qabul qilib oladi.

● Yangi texnologiyalar o'rganadi. Dasturchilar ishlatadigan texnologiyalar yildan-yilga yangilanib turadi. Dasturchi shularni o'rganib, o'z bilimlarini sayqallab boradi.

● Boshqalarga bilim ulashadi. Dasturchi o'z bilganlarini boshqalarga o'rgatadi. Ko'pincha tajribali dasturchi o'zidan tajribasi kamroq bo'lgan boshqa dasturchilarga yo'l-yo'riq ko'rsatadi.

~~~

– "Dasturchi nima ish qiladi?"
– "Programma yaratadi."
– "Ha, mening bir tanishim ham programmist. Telefon bozorda telefonlarni programma qiladi."

@muhammadjohns

Ushbu tizim domenlar haqida umumiy ma'lumotlarni olish uchun ishlab chiqilgan. Foydalanuvchilar domen manzilini kiritib, quyidagi ma'lumotlarni olishlari mumkin:

NSLookup: DNS-server va domenning IP-manzillari.
WHOIS: Domen ro'yxatga olish ma'lumotlari.
Traceroute: Domen manziliga borish yo'llari va kechikish vaqtlari.

Foydalanish uchun domen nomini kiritish va "Ma'lumotlarni olish" tugmasini bosish kifoya.

Eslatma: G'araz maqsadlarda foydalanmang

t.me/nurstudio

Termiz davlat universiteti xodimlariga yetkazinglar. Balki nosozlikdir...

https://340.tersu.uz/xalqaro_konferensiyalar/

https://340.tersu.uz/nizom/

https://340.tersu.uz/nizomlar/

https://340.tersu.uz/Davlat%20xaridlariga%20oid%20tuzilgan%20shartnomalar/

https://340.tersu.uz/meyoriy%20hujjatlar/

https://340.tersu.uz/2023-2024%20o%E2%80%98quv%20yilining%20o%E2%80%98quv%20fanlari%20syllabuslari/

https://340.tersu.uz/Ma%E2%80%99naviyat%20rukni/

➡️@Nursaidovuz

Kompyuterni avtomatik o'chirish tizimi

Bu tizim, foydalanuvchiga kompyuterini ma'lum vaqt oralig'idan so'ng avtomatik ravishda o'chirish imkonini beradi. Tizimda vaqt soniyalarda kiritiladi va "O'chirishni boshlash" tugmasini bosish orqali timer boshlanadi. Vaqt tugagach, kompyuter avtomatik tarzda o'chiriladi. Agar foydalanuvchi timerni to'xtatmoqchi bo'lsa, "O'chirishni bekor qilish" tugmasidan foydalanishi mumkin.

Masalan internetdan katta hajmdagi ma'lumot yuklayapsiz. Lekin kutishga vaqt yo'q. Taxminan vaqt belgilaysiz. Kompyuter o'chgan bo'ladi.

t.me/nurstudio

Bugun qaysidir universitetda dars o'tgan talabalardan biri menga windowsda shunaqangi vpn kerak-ki, u orqali faqat bitta dastur VPN bilan ishlashi, qolgan dasturlarga ta'sir qilmasligi kerak degan mazmunda savol beribdi.

Odatda, bu kabi maxsus sozlamalarni taqdim etadigan dasturlar "split tunneling" yoki "app-based routing" kabi xususiyatlarni qo'llab-quvvatlashi mumkin. Split tunneling VPN orqali qaysi trafikni yuborish va qaysi trafikni bevosita Internet orqali yuborishni tanlash imkonini beradi, bu esa faqat ma'lum bir dastur yoki ilova uchun VPN ishlatishni imkonini berishi haqida aytdim.

Ushbu VPN dasturlar ma'lum to'lov evaziga sizga yuqoridagi imkoniyatni taqdim etadi. Bepul vpnlar faqat sizga zarar yetkazadi.

Agar undagi windowsda litsenziya bo'lmasa yoki qanadir sozlamalarni to'g'ri bajarmasa, pul to'lab VPN dasturlar sotib olish ham foyda bermasligi mumkin.

@FlutterDasturchi

Dasturchilik men uchun emasmi?

Bir nechta yosh dasturchilar hafa bo’lib “Dasturchilik men uchun emasmi? Qiynalyapman, tashlab yuborgim kelyapti. Nima qilay?” deb yozishgan. Bu borada mening fikrim quyidagicha.

Hech narsa oson emas. Boshqa yo’nalishlar ham huddi shunday qiyin. Barcha arziydigan sohalarda qiynaladi odam. Lekin shularning hammasi sekin sekin osonlashadi bir kun kelib. Ko’proq o’rganganingiz sari, ko’proq o’qiganingiz sari, osonlashib, va eng asosiysi qiziqlashib boraveradi. Boshida siz oddiy if/else lar yozib yurasiz, keyin esa haqiqiy backendlar, web loyihalar, o’yinlar yoza oladigan bo’lasiz. Albatta qiziqlashadida.

Lekin dasturlash haqiqatda hammaga ham emas. Yaxshi dasturchi bo’lish uchun ma’lum turdagi ko’nikmalar talab qilinadi. Masalan:

- Soatlab o’tirib biror muammo ustida ishlay olish
- Har doim yangi narsalar o’rganishga tayyor bo’lish
- Qilingan ishni boshqalarga yozma va og’zaki tushuntira bera olish
- Va hokazo

Kimdirda shunday hususiyatlar bor, kimdirda esa yo’q. Bu normal holat. Bunda hech qanday yomonlik yo’q. Kimda bu ko’nikmalar yo’q bo’lsa, boshqalari bor. Balki jismoniy tarafdan kuchlidir, balki kuchli biznesmendir.

Shuning uchun ham, asosiy savol “Dasturchilik men uchun emasmi?” emas balki “Menda dasturchilik uchun kerak bo’lgan ko’nikmalar va hususiyatlar bormi?” bo’lishi kerak. Agar yo’q bo’lsa, tashlang va ko’nikmalaringizga to’g’ri keladigan soha toping. Bor bo’lsa va dasturchilikda qiynalayotgan bo’lsangiz, albatta davom eting. Kundan kunga osonlashib va qiziqlashib boraveradi va bir kun kelib siz yutasiz.

@jakhonrakhmonov

Dronlar uchun dasturiy ta'minot ishlab chiqarishda qo'llaniladigan dasturlash tillari odatda dronning texnik xususiyatlari, ishlab chiqarish maqsadlari va kerakli funksiyalarga bog'liq. Quyida dronlar uchun dasturiy ta'minot ishlab chiqarishda keng tarqalgan dasturlash tillari va ularning qo'llanilish sohalari keltirilgan:

1. Python

- Qo'llanilishi: Sun'iy intellekt (AI), rasm tahlili, ma'lumotlar tahlili, back-end ishlab chiqish.
- Afzalliklari: Keng kutubxonalar to'plami, AI va mashinani o'rganishga mo'ljallangan kutubxonalar (masalan, TensorFlow, PyTorch), o'rganish osonligi.

2. C++

- Qo'llanilishi: Yaqin apparat bilan ishlash, tez ishlov berish talab etiladigan vazifalar, real vaqt rejimida ishlov berish tizimlari.
- Afzalliklari: Yuqori samaradorlik, keng qo'llaniladi, dronlar uchun apparat kontrollerlari va firmvar ishlab chiqishda afzal ko'riladi.

3. JavaScript (Node.js)

- Qo'llanilishi: Real vaqtli ma'lumotlar bilan ishlash, web-asosidagi foydalanuvchi interfeyslari, IoT (Internet of Things) dasturlari.
- Afzalliklari: Asinxron ishlov berish, kengaytirilgan jamoa va kutubxonalar, web dasturlar ishlab chiqishda qulay.

4. Java

- Qo'llanilishi: Android asosidagi qurilmalar bilan ishlash, mobil ilovalar ishlab chiqish, korporativ dasturlar.
- Afzalliklari: Kross-platforma qo'llab-quvvatlash, kuchli tipizatsiya, keng qo'llaniladigan dasturlash tili.

5. Swift (iOS)

- Qo'llanilishi: iOS qurilmalari uchun mobil ilovalarni ishlab chiqish, dron boshqaruv ilovalari.
- Afzalliklari: Apple ekotizimida integratsiyalangan, tezkor ishlov berish, foydalanuvchi interfeysi yaratishda qulay.

6. ROS (Robot Operating System)
- Qo'llanilishi: Robototexnika dasturlarini ishlab chiqish, dronlar uchun murakkab boshqaruv algoritmlari.
- Afzalliklari: Robotlar va dronlar uchun mo'ljallangan yuqori darajadagi abstraksiyalar, kengaytiriladigan arxitektura, keng jamoa va kutubxonalar.

➡️@FlutterDasturchi

Birorta sayt yoki tizim qilganingizdan keyin xavfsizligini qanchalik kuchli qilingan bo'lmasin ba'zida boshqa taraflardan yo'l ochiq qoladi, masalan serverni havaskor bilim bilan sozlangan bo'lsa shunchaki google amakidan so'rab olib saytingizdan ma'lumotlar chiqib ketishi yoki buzib kirishlari mumkin. Quyida shunga o'xshash bir qancha so'rovlarni ko'rib chiqamiz. Bu narsalarni sizlar xozir googleni ochib olib biron nimalar topib olib, g'arazli maqsadda foydalanishingiz uchun emas, o'zlaringizni va foydalanuvchilaringizni himoya qilishingiz uchun yozayapman.

Wordpressda qilingan saytlarning ma'lumotlar ombori sozlamari (database config)dan nusxa
"define('DB_USER'," "define('DB_PASSWORD'," ext:txt

FTP papkalarni qidirish uchun
intitle:“index of” inurl:ftp

Elektron manzillarni qidirish uchun. Elslat spam qilish yaxshi emas :) )
filetype:xls inurl:“email.xls”

Sozlamalar saqlanadigan .env fayllarni qidirish
filetype:env “DB_PASSWORD”

Loglar va parollarni qidirish uchun
allintext:password filetype:log

Ochiq holda turgan kameralarni qidirish uchun
inurl:top.htm inurl:currenttime

@FlutterDasturchi