مقاله‌ی «کاتب خوش‌ذوق و دردسر مصحح» از ابوالفضل خطیبی نقدی‌ست بر نسخه‌ی لندنِ شاهنامه که به سال ۶۷۵ ه.ق بازمی‌گردد. چنانکه می‌دانیم این نسخه اساس تصحیح شاهنامه‌ی چاپ مسکو بوده است و کهن‌ترین دستنویس «کامل» شاهنامه است. (نسخه‌ی فلورانس که به سال ۶۱۴ ه.ق بازمی‌گردد و در سال ۱۹۷۸ توسط آنجلو پیه‌مونتسه، ایران‌شناس ایتالیایی، کشف شد فاقد نیمه‌ی دوم شاهنامه است و در زمان تصحیح شاهنامه‌ی چاپ مسکو هنوز کشف نشده بود.)
ابوالفضل خطیبی در این مقاله‌ی عالمانه به رفتار کاتبان در ضبط وا‌ژه‌ها، مصرع‌ها و بیت‌ها نظر داشته است و با مثال‌هایی از نسخه‌ی لندن ثابت کرده که کاتب آن جدا از اینکه باسواد بوده و طبعی شاعرانه هم داشته است، لغزش‌ها و اشتباهاتش را هنگام رونوشت با بیت‌سازی و جایگزین‌ کردن‌های بعضاً نابه‌جا و گاه خودسرانه پوشانده است. چون روش مصححان شاهنامه‌ی چاپ مسکو(من‌جمله نوشین) در تصحیح، روش اعتماد بیش‌ از‌ اندازه به «اَقدَم نُسَخ» بوده است و جز سه‌چهار دست‌نویس دیگر، نسخه‌ی دیگری نداشته‌اند، فریب کاتب خوش‌ذوق نسخه‌ی لندن را خورده‌اند و چاپ پر غلطی از شاهنامه ارائه کرده‌اند.
این مقاله ضمناً اصول و روش تصحیح شاهنامه‌‌ی خالقی مطلق را، که همانا تصحیح انتقادی بر اساس ۱۵ دستنویس بوده باشد، توضیح و شرح داده است.
مقاله‌ی «کاتب خوش‌ذوق و دردسر مصحح» مقاله‌ی بسیار ارزشمند، عالمانه و روشنگری‌ست.

پی‌نوشت:
۱ . این مقاله به دلیل اینکه عالمانه است، به کسانی که به صورت تخصصی به شاهنامه و تصحیح متون علاقه‌مندند پیشنهاد می‌شود.
۲ . با همه‌ی مواردی که در رد تصحیح شاهنامه‌ی چاپ مسکو گفته آمد، شاهنامه‌ی چاپ مسکو که به همت عبدالحسین نوشین و جمعی از دانشمندان شوروی گرد آمده، اولین تصحیحی‌ست که چهار‌پنج نسخه را اساس تصحیح خود قرار داده است و قدر و ارزش آن تا آن تاریخ محفوظ است.
۳ . مقاله‌ را به راهنمایی استاد محمد افشین‌وفایی، استاد دانشگاه تهران و مدیر بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، دریافتیم.

«اکران مستند پرنده‌ی آبی»

درود بر همگان
هفته‌ی پیش به دلیل مشکل فنی مستند «پرنده‌ی آبی» ساخته‌ی فرزاد فره‌وشی اکران نشد. به همین دلیل این پنجشنبه، ۲۶ مهر، ساعت ۱۶ الی ۲۰ این مستند را اکران و بررسی خواهیم کرد.
دوستانی که همچنان ثبت‌نام نکرده‌اند می‌توانند به آیدی دبور به نشانی زیر پیام بدهند:
@Daboorbookclub1402

از زمانِ اولین انجمن‌‌های زنان در دوران مشروطه تا دوره‌‌ی پهلوی اول که تلاش ‌شد چهره‌ی جدیدی از زنِ ایرانی، بدون چادر و روبنده، در فضای عمومی حضور پیدا کند، وضع زنان با فراز و فرودهای زیادی روبرو شد. جنبش زنان در دوره‌ی مشروطه بیشتر حول محور حقوق زنان که مهم‌ترین آنها حق تحصیل بود، متمرکز بود. عمده‌ی زنانِ فعالِ این دوره از خانواده‌های بانفوذ و متول دوران خود بودند که به واسطه‌ي بهره‌مندی از آموزش‌های خصوصی و خانگی، باسواد بودند و به جمع روشنفکری دوستان و خویشان خود راه می‌یافتند. این زنان با تأسیس انجمن‌ها، نشریات و مدارس دخترانه در شهرهای بزرگ ایران، امکانات تازه‌ای در زندگی زنان به وجود آوردند.
اگرچه که زنان از گروه‌های مهم فعال در انقلاب مشروطه بودند اما در قانون اساسی و مجلس شواری ملی دستاوردی نداشتند و از حق رای نیز محروم شدند. پس از تمامی حوادثی که پس از انقلاب مشروطه و با آمدن و رفتن محمد‌علی شاه اتفاق افتاد، نرم نرمک بر تعداد دختران تحصیل‌کرده و باسواد افزوده می‌شد و از آنان زنانی می‌ساخت که تفکر و ظاهر متفاوتی نسبت به مادرانشان داشتند…
لرتا هایراپتیان در همین زمانه‌ی تاریخی می‌زیست و از همان اولین‌ها بود. او ارمنی‌تبار بود و در تهران به دنیا آمد. از دهه اول ۱۳۰۰ فعالیت هنری خود را آغاز کرد و به سرعت به یکی از اولین بازیگران شناخته‌شده‌‌ی زن در تئاتر و بعدها در سینما و تلویزیون بدل شد.

«لرتا هایرا‌تیان » زن نامی تئاتر ایران
شادی عطایی@daboorbookclub

مقاله‌ی عبدالحسین نوشین «پدر تئاتر ایران» نوشته‌ی پیمان شیخی
که در شماره‌ی ۲۴۸ مجله‌ی نمایش به چاپ رسیده است، معرفی اجمالی و مفیدی از کارنامه‌ی هنری نوشین ارائه کرده است.
برخی از نوآوری‌های نوشین در به وجود آوردن آداب اجرا و تماشای تئاتر جدید بسیار قابل توجه است.
کارهایی چون تربیت تماشاگران، ایجاد فضای آرام پیش‌نمایش و آمادگی ذهنی در تماشاگران، طراحی دکور و لباس، حذف سوفلور و توجه به اخلاقیات و وجهه‌ی اجتماعی بازیگران از جمله‌ی این نوآوری‌هاست.
او سه تماشاخانه‌ی «فرهنگ»، «سعدی» و «فردوسی» را تأسیس کرد. تجارب حاصل از اجراهای متوالی در این تماشاخانه‌ها به نوشین این فرصت را داد تا در زمان اسارت در زندان قصر، کتاب «هنر تئاتر» را بنویسد.

عزت‌الله انتظامی از خاطراتش با عبدالحسین نوشین می‌گوید...
زمانی که در ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ شاه در دانشگاه تهران توسط ناصر فخرآرایی ترور می‌شود، برخی از اعضای حزب توده را هم می‌گیرند. یکی از این عضو‌ها عبدالحسین نوشین است. نوشین به زندان قصر می‌افتد و پاییز ۲۹ با جمعی از سران حزب توده از زندان فرار می‌کند و دو سالی در خانه‌ی عزت‌الله انتظامی مخفی می‌شود‌ تا با تمهیداتی به شوروی برود.
در این یادداشت انتظامی از آن روز‌ها می‌گوید، از حضور نوشین در خانه‌اش و دو سال ترس بی‌امان، از کیانوری و همسرش که به دیدار نوشین می‌آیند، از سیلی‌ای که از نوشین می‌خورد و از تجربه‌ی بازیگری در نمایش‌های «تئاتر فردوسی».
«تئاتر فردوسی» اولین انجمنی بود که به شکل جدی راه و رسم تئاتر غربی را در ایران جا انداخت و پایه‌گذاری کرد...

خاطره‌ی انتظامی از این کتاب نقل شده است:
«یادنامه‌ی عبدالحسین نوشین»، به کوشش نصرت‌الله کریمی، نشر بدرقه‌ی جاویدان

کتاب پرنده‌ی آبی، ترجمه‌ی عبدالحسین نوشین را نشر قطره منتشر کرده است و می‌توانید آن را از کتابفروشی‌های انقلاب تهیه کنید.

پرنده‌ی آبی پیِسی‌ست فلسفی که به شکل یک قصه‌ی شیرین حکایت شده.
موریس مترلینک در شیوه‌ی نویسندگی طرفدار و تابع دبستان سمبولیسم است و تمام کتاب‌های او به همین شیوه است. حتی در نوشته‌های خود در پیروی از این شیوه زیاده‌روی می‌کند و پیس‌هایی که برای تئاتر نوشته گاهی دارای علامات و اشارات اسرار‌آمیز، مبهم و پیچیده است. ولی موضوع آثار او همیشه بکر است. ابتکار او در این است که خاطرات و آشفتگی‌های درونی، احساسات مبهم و پیچیده و تقریباً غیر قابل توصیف بشری را وصف کند و عوامل نامرئی و اسرارآمیز روحی را جلوه‌گر نماید‌.

_از مقدمه‌ی عبدالحسین نوشین بر پرنده‌ی آبی_

سالگرد رفتنِ #کورش_اسدی