#intellektualyumor

Мерилин Монро ва Альберт Эйнштейн бир тантанали зиёфатда учрашишди.
Мерилин жилмайиб, ҳазил қилди: “Агар сиз ва мен фарзандли бўлишга қарор қилсак, қанчалик қизиқ бўларди - улар мен каби гўзал ва сиз каби ақлли бўлар эди!”
- Дунёда ҳамма нарса нисбий! Агар бунинг акси бўлса-чи? – ғўлдиради Эйнштейн, айёрона кўзларини қисиб.

**International Lefthanders Day

13 август - Халқаро чапақайлар куни**.

Сайёрамизнинг 13-15 фоиз аҳолиси чапақайдир.

Чапақайлик генетика билан боғлиқ, деган назария мавжуд.
Чапақайлар ижодий фикрлаш, яратувчанлик, ўнақайлар эса мантиқий тафаккур, аниқликка мойил бўлади.

Ассиметриянинг эволюцион назариясига кўра ўнақайлик ва чапақайлик патология эмас, балки барқарор ва ўзгарувчан муҳит учун мослашувчан фенотиплар ҳисобланади.

Эмбрионда чап қўлни бошқарадиган қадимги биологик ўнг ярим шар устунлик қилади. Энг яхши шароитларда чап ярим шарнинг жадал ривожланиши таъсирида эртами-кечми қўллар устунлигининг тўлиқ кўчиши содир бўлади.

Археологик далиллар шуни кўрсатадики, дастлаб иккала қўлни тенг равишда ишлатиш давридан сўнг (симметрия), ўнг қўлни афзал кўришга асосланган ассиметрия пайдо бўлди.

2008 йилда британиялик олимлар гўёки “чап қўл генини” топгани ва бу ген нутқ ва ҳиссиётларнинг шаклланишида асосий роль ўйнаши маълум қилинди. Аммо бу хабар академик илмий матбуотда акс этмаган.

Okkam ustarasi
Okkam ustarasi – uslubiy tamoyil bo‘lib, unga ko‘ra: “Biz mavjud narsalarni zaruratsiz ko‘paytirmasligimiz kerak”.

Mazkur tamoyil ingliz faylasufi Uilyam Okkam sharafiga nomlangan.

Okkamning o‘zi shunday deb yozgan edi: “Kamroq taxminlar haqida xulosa chiqarish mumkin bo‘lgan narsa haqida ko‘proq xulosa chiqarilmasligi kerak”.

Mazkur tamoyildan Protorennesans davridan foydalanib kelinadi.

@quantum577

Илм-фанни оммалаштириш жамият олдида турган муҳим вазифадир.

Жамият илмий маълумотларни кўпчилик учун қизиқарли ва тушунарли тилга ўгириш орқали илмий билимларни ривожлантириш ва кўпайтиришдан манфаатдор.

Илмий фантастика бу жараёнда муҳим роль ўйнайди. Илмий адабиётлар кўплаб илмий кашфиётларни илҳомлантирган.

Фанни оммалаштиришга Жюль Верн, Айзек Азимов, Стивен Хокинг, Яков Перельман, Сергей Капица, Карл Саган, Жак-Ив Кусто, Ричард Фейнман, Иосиф Шкловский, Мичио Каку катта ҳисса қўшдилар.

Нью-Йоркда бўлиб ўтадиган Бутунжаҳон Илм-фан фестивали (World Science Festival) асосчиларидан бўлган Брайан Грин “The Fabric of Cosmos” (Коинот матоси: фазо, замон ва воқелик текстураси), Стивен Хокинг “Вақтнинг қисқача тарихи”, “Қора туйнуклар ва ёш коинотлар” номли китобларида космология ва астрофизиканинг сўнгги ютуқларини муҳокама қиладилар.

Ер юзидаги аксарият тилларда “табиат” ва “ер” тушунчалари “она” сўзи билан бирга талаффуз этилади: она-табиат, она-Ер, она-замин, природа-мать, motherland, *natura e nenes, чир ине (хакас тилида), madre tierra (испан тилида), Terra Mater (лотинча), pacha mama* (Жанубий Америка қабилалари тилида) ва ҳ.

Халқларнинг лингвомаданияти уларнинг дунёқараши, тафаккури, табиат, олам, борлиқ ҳақидаги мифологик, космогоник, экзистенциал тасаввурларини акс эттиради.

Ер, сайёра, заминни она тимсолида тасаввур қилиш бежиз эмас, ҳамиша ер она каби яратувчилик вазифасини бажарган, инсон ўзи учун зарур бўлган барча неъматларни табиатдан олган.

@quantum577

БМТ Бош Ассамблеяси томонидан 2009 йил 22 апрелда қабул қилган А/RES/63/278 - сонли резолюцияга биноан 22 апрель Халқаро Она-замин куни (International Mother Earth Day) деб эълон қилинди.

Ушбу сана сайёрамизнинг биологик хилма-хиллиги билан инсониятнинг ижтимоий эҳтиёжлари орасида адолатли мувозанат бўлиши кераклигини тарғиб қилишга қаратилган бўлиб, кенг жамоатчилик эътиборини мавжуд муаммоларга қаратиш, потенциал экологик хавфдан огоҳ этиш, таълим-тарбияда устувор қилиб экологик маданият, глобал онг, ижтимоий интеллект, ўз хатти-ҳаракатлари учун жавобгарлик ҳиссини таркиб топтириш, табиат билан ҳамоҳангликда яшашнинг аҳамиятини ҳар бир шахс онгига етказишни мақсад қилган.

Ҳозирда инсониятни ташвишга солаётган иқлим ўзгаришлари, пандемия, ўрмонларнинг қисқариши, музликларнинг эриши, экотизимнинг издан чиқиши каби глобал муаммолар ва хатарлар чегара танламайди: улар бутун инсониятнинг биргаликда ҳал қилишини талаб қиладиган вазифалардир.

@quantum577

22 апрель - Халқаро Она-замин куни

@quantum577

БИРИНЧИ МАТЕМАТИК АЁЛ

Гипатия (370 - 415) – юнонлик олима, математик, физик, астроном ва файласуф, тарихдаги математикадан дарс берган биринчи аёллардан бири.

Гипатия антик дунёнинг илм-фан ва маданий маркази ҳисобланган Александрия шаҳрида таваллуд топган.

У ўз фаолиятини Александрия мактабида фалсафа ўқитувчиси сифатида бошлаган. Платон, Плотин ва Аристотель фалсафаси, мантиқ, неоплатонизм, математикадан дарс берган, астрономик жадвалларни ҳисоблаш билан шуғулланган.

Унинг асарларида бир қатор мутафаккирлар, жумладан, Диофантнинг кейинчалик араб алгебрасининг ривожланишига улкан таъсир кўрсатган “Арифметика” номли трактати, Клавдий Птолемейнинг Вавилондан ўз давригача бўлган даврдаги астрономияга оид билимлар жамланган “Алмагест” асарларига шарҳлар киритилган.

Гипатия бир нечта илмий ускуналарни ихтиро қилган ёки такомиллаштирган: дистиллятор, ареометр (суюқликнинг зичлигини ўлчаш учун), астролябия (астрономик ўлчовлар учун), планисфера (осмоннинг ҳаракатланувчи харитаси).

@quantum577

Қадимги цивилизациялар ўша пайтда қандай эди ва ҳозир қандай кўринишга эга?

@quantum577