Mustaqillik bayrami barchaga muborak bo‘lsin!

Dunyoda o‘zbek degan millat borligi va shu millat nomida mamlakat borligi ham bir ne'mat.
Mamlakat mustaqilligi har qanday muvaffaqiyatning, har qanday taraqqiyotning asosidir. Tilchi bo‘lganim uchun til haqida gapiraman: tilning yashashi va rivojlanib borishi uchun mamlakat mustaqilligi eng birinchi shartdir.
Shuning uchun mustaqillikning qadriga yetishimiz kerak. O‘z faoliyatimiz bilan uning mustahkamlanishiga hissa qo‘shishimiz kerak.

Bayramona tilagim esa, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik bersin! Har bir inson hurlikni o‘z tanasida his qilib, anglab yashasin!

@psixolingvist

Kundalik yozish haqida yaxshi post.
Qo‘shimcha qilaman: kundalik yozish eng yaxshi psixoterapiya. Men uchun shunday vazifani bajargan doim. Nima muammoga duch kelishimdan qat'i nazar uni yozib tahlil qilish samarali yechimga olib kelgan doim. Chunki yozish jarayonida bir narsa ustida uzoqroq o‘ylanish imkoni bo‘ladi. Undan tashqari muammo ustida tartibli va izchil fikr yuritish mumkin, chunki yozish bu chiziqli jarayon, fikrlash esa ko‘p darajali murakkab jarayon. O‘sha ko‘p darajali murakkab jarayonni yozishda soddalashtirish imkoni mavjud. Bu bizga muammoning qaysi qismi qanday emotsiya uyg‘otayotganini anglash, yozma tahlil oxirida esa adekvat munosabat shakllantirishimizga yordam beradi.
Yana bir muhim foydasi yozma nutqingiz charxlanadi. O‘zingiz yozib, qayta o‘qir ekansiz, o‘z-o‘zingizga muharrirlik qilasiz.

@psixolingvist

Telegram

Qizingiz yozdi...

#eslash Hali tartibli yozishni yaxshi bilmagan 10-11 yoshlarimdan bo'lsa kerak kundalik tutaman. Oxirgi 12 yilligim hozir ham bor. Ora-orada yoshlikdagi fikrlarimni bilmoqchi bo'lsam, o'qib turaman: ba'zi fikrlar hali ham salmog'ini yo'qotmagan, 15 yoshim…

#professorningkundaligi

Faoliyatimdagi eng yoqimsiz davr bu o‘quv yili boshi va sessiya payti. Hozir o‘quv yili boshi...

O‘quv yili boshida har doim, istisnosiz ravishda soat talashishga to‘g‘ri keladi. Har doim shunga majbur bo‘lganimda o‘zimni haqoratlangan his qilaman. Shu sababli jon-jahdim bilan kirisha olmayman bu jarayonga.
Biroq mas'ul sifatida majbur bo‘laman. Chunki soat yetarli emas degani xodimlardan kimgadir jabr degani: yo ishdan bo‘shashi kerak, yo shtati qisqarishi kerak, shunga mos ravishda oylik maoshi kamayishi kerak degani.

Mening nazarimda, jarayon bunaqa bo‘lishi kerak emasday... O‘qituvchi har yili yo oyligi kamayishi, yo ishdan ketish xavfi bilan yasharkan, u qanday qilib ta'lim sifati haqida jon kuydirsin?! Tizim darajasida bunga qanaqadir yechim bo‘lishi kerak.

Bu muammolar men oliy ta'limga kiribmanki bor. Har yili shu bilan to‘qnash kelganman. Biror yil yo‘qki, shu muammoni chetlab o‘tgan bo‘lsak... Hali-beri o‘zgarmasa ham kerak...

@psixolingvist

Bir-ikki narsani yozib qo'yay degandim:
Turk tilida arab tilidan o‘zlashgan so‘zlar tarkibidagi "a" harfini "e" shaklida talaffuz qilish bor, masalan:
التَوَكُّل -- tevekkül
التشكر -- teşekkür

Qisqa unli bo'lgan fatha, o'zbek tiliga "a" tarzida o'giriladi, o'qishda ham, yozishda ham. Bu asliyatga yaqinroq: tavakkul, tashakkur kabi.

Yuqoridagi misollarda fathaning "a" yoki "e" shaklida o‘qilishi ma'noga ta‘sir qilmasa-da, ba'zi so'zlar borki, ularda fatha "e" deb talaffuz qilinsa ma‘no o'zgarib ketadi.
Men onalari turk tili o'rganayotgan ba‘zi bolajonlarning "Muhammed" deyotganini eshitdim. Rosululloh sollallohu alayhi vasallamning ismlarini bunday aytmaslik kerak.

Muhammed yoki Muhammid - [محمِّد] (kimnidir) tinmasdan maqtab turuvchi degani. Bu arab tilida ismi foil bo‘ladi.
Muhammad - [محمَّد] tinmasdan maqtaluvchi, osmon va yerdagilar tomonidan doimiy madh qilinuvchi degani. Bu - ismi maf‘ul.

Ijtimoiy tarmoqlarda ba'zi kishilar diniy mavzuda gapirgach, "vallohi a‘lam" deb gaplarini tugatishadi.
"Vallohi a‘lam" -- ُ[واللهِ أعلم] Allohga qasamki, men bilaman, degani.
Agar "Alloh bilguvchiroq" deyish ko'zlansa, "Vallohu a'lam" [واللهُ أعلمُ] deyish kerak.
@qqizingiz_yozdi

​​Янги оҳори устида кўйлаклар тайерланган;
Пойафзаллар тозалаб эшик тагига қўйилган.
- Қани бўлинглар тез тез, ҳаммом совимасдан чўмилиб олинглар.
- Чўмилгим келмаяпти, - харшаха қилади укам.
- Бугун табаррук кун, бугун чўмилиш шарт.
- Нимага?
- Одам танасида шунақа жой бўларканки, у қанча чўмилма ювилмас экан. Фақат йилда бир кун унга сув тегаркан. Ўша кун бугун. Ҳайит олди - Арафа.
- У жой қаерда экан? Ювилмайдиган жой қаеримизда, ая?
Мен укаларимдан каттароқ бўлганим учун бу саволни беришга уялардим.

Бугун ўзим онаман, бошқа даврдамиз ва бу каби “ривоят”ларни ўйлаб топилган эканини ҳам биламан. Аммо ҳайит олди болаларни чўмилтириш одати шаклланиб бўлган.

Ҳар сафар бу ривоятни эсласам: Рост бўлсачи, деб қўядиган онамни боласиман, шукур.

Аввалги Ҳайитларни соғинамиз, бошқача бўларди, дея ичимизда бир хўрсинамиз. Тўғри, оҳори тўкилмаган кийим кутмай қўйган болаларимиз, талаблар ўзгарган, замон ўзгарган.

Фақат:
Бугунги Ҳайитларимиз эртага - фарзандларимизнинг соғинчига айланади.

Ҳайитингиз муборак.
Ҳайитимиз муборак.

Xatolar haqida

Bugun yana domlamiz Abdimajid Po‘latovni esladim. O‘ylab qarasam, xato qilishdan qo‘rqmaslik kerakligini birinchi shu inson o‘rgatgan ekan. Ularning bizga uqtiradiganlari 1) ingliz tilini o‘rganish; 2) chet elga o‘qish yo ishlash uchun ketish.

Bir kuni, taxminan, 2004 yo 2005-yil edi, Indiana universitetidan bir olim keldi kafedramizga. Domla, domlaning Ayyubxon aka degan somsapaz shogirdi u bilan inglizcha gaplashishdi. Men esa a'lochilik sindromiga chalingan "ingliz tilim yaxshimas, xato gapirib qo‘ysam, dunyo tugaydi" deb o‘ylaydigan paytlarim edi, lom-mim demay o‘tirganman. Mehmonlar ketgach, domla tanbeh berganlar, nimaga gaplashmading, sani sohangdagi olim bo‘lsa, deb. Ingliz tilim yaxshimasligi uchun desam, nima qipti, gapiraverish kerak, bir xato qilasan, ikki xato qilasan, keyin o‘rganib ketasan,- degandilar.
Men esa xato qilishim mumkinmas degan aqida bilan tarbiyalangan (ham oilada, ham maktabda, ham universitetda) odam edim.

Hamma xato qiladi. Inson xatolarini tuzatib tajriba orttiradi. Inson xatolar ustida ishlagani uchun rivojlanadi. Hayot haqiqati shu. Buni odam qancha erta tushunsa, shuncha yaxshi.

Aqiydadan dars bermoqchi emasmanu, ammo Allohning ismlaridan biri Al-G‘affor ekanligi, istig‘forning maqomi bunchalik baland ekanligi ham xatolar insoniyat hayotining ajralmas qismiligiga ishoraday, nazarimda.

@psixolingvist

#lirik_chekinish

Balki ko‘pchilikka tanishdir quyidagi iqtibos. Ammo men yaqinda bir turkcha serialda uchratdim.

Sadi Şirazi: Aşka uçma kanatların yanar.
Hz. Mevlana: Aşka uçmadıktan sonra kanatlar neye yarar? Yunus Emre: Aşka vardıktan sonra kanadı kim arar?

Tarjimasi(har ehtimolga qarshi):
Sa'diy She'roziy: Ishqqa uchma, qanoting kuyadi.
Rumiy: Ishqqa uchmaydigan bo‘lsa, qanotning nima keragi bor?!
Yunus Emro: Ishqqa yetishgach, qanotning qizig‘i yo‘q.

Mumtoz adabiyotdagi shunaqa badiiyatni yaxshi ko‘rardim, undagi fikrlar jilosiga qoyil qolardim. O‘qimay qo‘yganimga ancha bo‘ldi, shekilli. Bu iqtibos o‘sha hayratlarimni esimga soldi.

P. S. Facebookda bir kishi bu iqtibosni vatanga muhabbat haqidagi postida ishlatgan ekan.

@psixolingvist

To‘liq maqolaga havola: https://shokiryuldash.blogspot.com/2020/04/ona-tili-talimida-lisoniy-malakani.html

Blogspot

Ona tili taʼlimida lisoniy malakani rivojlantirishning psixolingvistik asosi

Til o'qitish metodikasi, kompyuter lingvistikasi, ilmiy maqolalar, xulosalar, yangiliklar